Śāṃkara

aṣṭame nāḍy-ādi-dvāreṇa dhāraṇā-yogaḥ saguṇa uktaḥ | tasya ca phalam agny-arcir-ādi-krameṇa kālāntare brahma-prāpti-lakṣaṇam evānāvṛtti-rūpaṃ nirdiṣṭam | tatrānenaiva prakāreṇa mokṣa-prāpti-phalam adhigamyate, nānyathā iti tad āśaṅkā-vyāvivartayiṣayā śrī-bhagavān uvāca

Rāmānuja

upāsakabhedanibandhanā viśeṣāḥ pratipāditāḥ / idānīm upāsyasya paramapuruṣasya māhātmyam, jñānināṃ viśeṣaṃ ca viśodhya bhaktirūpasyopāsanasya svarūpam ucyate

Śrīdhara

pareśaḥ prāpyate śuddha-bhaktyeti sthitam aṣṭame |
navame tu tad-aiśvaryam atyāścaryaṃ prapañcyate ||

Madhusūdana

pūrvādhyāye mūrdhany anāḍī-dvārakeṇa hṛdaya-kaṇṭha-bhrū-madhyādi-dhāraṇā-sahitena sarvendriya-dvāra-saṃyama-guṇakena yogena svecchayotkrānta-prāṇasyārcir-ādi-mārgeṇa brahma-lokaṃ prayātasya tatra samyag-jñānodayena kalpānte para-brahma-prāpti-lakṣaṇā krama-muktir vyākhyātā | tatra cānenaiva prakāreṇa muktir labhyate nānayathety āśaṅkya- ananya-cetāḥ satataṃ yo māṃ smarati nityaśaḥ | tasyāhaṃ sulabhaḥ ity ādinā bhagavat-tattva-vijñānāt sākṣān mokṣa-prāptir abhihitā | tatra cānanyā bhaktir asādhāraṇo hetur ity uktaṃ puruṣaḥ sa paraḥ pārtha bhaktyā labhyas tv ananyayā iti | tatra pūrvokta-yoga-dhāraṇā-pūrva-prāṇotkramaṇārcir-ādi-mārga-gamana-kāla-vilambādi-kleśam antareṇaiva sākṣān mokṣa-prāptaye bhagavat-tattvasya tad-bhakteś ca vistareṇa jñāpanāya navamo 'dhyāya ārabhyate | aṣṭame dhyeya-brahma-nirūpaṇena tad-dhyāna-niṣṭhasya gatir uktā | navame tu jñeya-brahma-nirūpaṇena jñāna-niṣṭhasya gatir ucyata iti saṅkṣepaḥ | tatra vakṣyamāṇa-jñāna-stuty-arthās trīn ślokān |

Viśvanātha

ārādhyatve prabhor dāsair aiśvaryaṃ yad apekṣitam |
tat śuddha-bhakter utkarṣaś cocyate navame sphuṭam ||

Baladeva

bhakty-uddīpti-karaṃ svasya pāramaiśvaryam adbhutam |
sva-bhakteś ca mahotkarṣaṃ navame harir ūcivān ||

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
[aham] (ja) idam guhya-tamam (tę najbardziej sekretną) vijñāna-sahitam tu jñānam (wiedzę wraz z mądrością) te anasūyave (tobie niezazdrosnemu) pravakṣyāmi (oznajmię).
yat [jñānam] (którą wiedzę) jñātvā (poznawszy) [tvam] (ty) aśubhāt (od niepomyślności) mokṣyase (będziesz wyzwolony).

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān	–	śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √ bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
idam	–	idam 2i.1 n. – to;
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
te	–	yuṣmat sn. 4i.1 – tobie (skrócona forma od: tubhyam);
guhyatamam	–	guhyatama 2i.1 n. – najbardziej sekretnego (od: √ guh – przykrywać, chować, PFx guhya – do schowania, sekret, tajemnica; stopień najwyższy od: guhya – guhya-tara, guhya-tama);
pravakṣyāmi	–	pra- √ vac (oznajmiać) Fut. P 3c.1 – oznajmię;
anasūyave	–	an-asūyu  4i.1 m. – wolnemu od złośliwości, nie zazdrosnemu ( √ asūya – być niezadowolonym);
jñānam	–	jñāna 2i.1 n. – wiedzę, mądrość (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
vijñāna-sahitam	–	vijñāna-sahita 2i.1 n. ; vijñānena sahitam iti – wraz z mądrością (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja; vi-jñāna – mądrość, zrozumienie, pojęcie, rozpoznanie; sahita – na końcu złożeń: wraz z, połączony z, w towarzystwie);
yat	–	yat sn. 2i.1 n. – którego;
jñātvā	–	√ jñā (wiedzieć, rozumieć) absol. – zrozumiawszy;
mokṣyase	–	√ muc (wyzwalać) Fut. pass. 2c.1 – będziesz wyzwolony;
aśubhāt	–	aśubha 5i.1 n. – od niedobrego (od: √ śubh – jaśnieć, śubha – piękne, przyjemne, pomyślne, dobre);

warianty tekstu

anasūyave → anasūyate (niezazdrosnemu);
jñānaṃ vijñāna-sahitaṃ → jñāna-vijñāna-sahitaṃ (razem z wiedzą i mądrością);
Czwarta pada BhG 9.1 taka sama jak czwarta pana BhG 4.16;

Śāṃkara

idaṃ brahma-jñānaṃ vakṣyamāṇam uktaṃ ca pūrveṣu adhyāyeṣu, tat buddhau saṃnidhīkṛtya idam ity āha | tu-śabdo viśeṣa-nirdhāraṇārthaḥ | idam eva tu samyag-jñānaṃ sākṣāt mokṣa-prāpti-sādhanaṃ vāsudevaḥ sarvam iti [gītā 7.12], ātmaivedaṃ sarvaṃ [candrhāuttaṃ 7.25.2] ekam evādvitīyaṃ [candrhāuttaṃ 6.2.1] ity ādi-śruti-smṛtibhyaḥ | nānyat, atha te ye’nyathāto vidur anya-rājānas te kṣayya-lokā bhavanti [candrhāuttaṃ 7.25.2] ity ādi-śrutibhyaś ca | te tubhyaṃ guhyatamaṃ gopyatamaṃ pravakṣyāmi kathayiṣyāmy anasūyave’sūyā-rahitāya | kiṃ tat ? jñānam | kiṃ-viśiṣṭaṃ ? vijñāna-sahitam anubhava-yuktam, yaj jñātvā prāpya mokṣyase ’śubhāt saṃsāra-bandhanāt

Rāmānuja

idaṃ tu guhyatamaṃ bhaktirūpam upāsanākhyaṃ jñānaṃ vijñānasahitam upāsanagataviśeṣajñānasahitam, anasūyave te pravakṣyāmi madviṣayaṃ sakaletaravisajātīyam aparimitaprakāraṃ māhātmyaṃ śrutvā, evam eva saṃbhavatīti manvānāya te pravakṣyāmītyarthaḥ / yaj jñānam anuṣṭhānaparyantaṃ jñātvā matprāptivirodhinaḥ sarvasmād aśubhān mokṣyase

Śrīdhara

evaṃ tāvat saptamāṣṭamayoḥ svīyaṃ pārameśvaraṃ tattvaṃ bhaktyaiva sulabhaṃ nānyathā ity uktvā idānīm acintyaṃ svakīyam aiśvaryaṃ bhakteś cāsādhāraṇaṃ prabhāva`aprapañcayiṣyan bhagavān uvāca idam iti | viśeṣeṇa jñāyate 'neneti vijñānam upāsanam | tat-sahitaṃ jñānam īśvara-viṣayam | idaṃ tv anusūyave punaḥ punaḥ sva-māhātmyam evopadiśatīty evaṃ parama-kāruṇike mayi doṣa-dṛṣṭi-rahitāya | tubhyaṃ vakṣyāmi | tu-śabdo vaiśiṣṭye

Madhusūdana

idaṃ prāg bahudhoktam agre ca vakṣyamāṇam adhunocyamānaṃ jñānaṃ śabda-pramāṇakaṃ brahma-tattva-viṣayakaṃ te tubhyaṃ pravakṣyāmi | tu-śabdaḥ pūrvādhyāyoktād dhyānāj jñānasya vailakṣaṇyam āha | idam eva samyag-jñānaṃ sākṣān mokṣa-prāpti-sādhanaṃ na tu dhyānaṃ tasyājñānānivartakatvāt | tat tv antaḥkaraṇa-śuddhi-dvāredam eva jñānaṃ sampādya krameṇa mokṣaṃ janayatīty uktam |

kīdṛśaṃ jñānaṃ guhyatamaṃ gopanīyatamam atirahasyatvāt | yato vijñāna-sahitaṃ brahmānubhava-paryantam | īdṛśam atirahasyam apy ahaṃ śiṣya-guṇādhikyād vakṣyāmi tubhyam anasūyave | asūyā guṇeṣu doṣa-dṛṣṭis tad-āviṣkaraṇādi-phalā | sarvadāyam ātmaiśvarya-khyāpanenātmānaṃ praśaṃsati mat-purastād ity evaṃ rūpā tad-rahitāya | anenārjuava-saṃyamāv api śiṣya-guṇau vyākhyātau | punaḥ kīdṛśaṃ jñānaṃ yaj jñātvā prāpya mokṣyase sadya eva saṃsāra-bandhanād aśubhāt sarva-duḥkha-hetoḥ

Viśvanātha

karma-jñāna-yogādibhyaḥ sakāśāt bhakter eve utkarṣaḥ | sā ca bhaktiḥ pradhānībhūtā kevalā ceti saptamāṣṭamayor uktam | tatrāpi kevalāyā atiprabalāyā jñānavad antaḥkaraṇa-śuddhy-ādy-anapekṣinyā bhakteḥ spaṣṭatayā eva sarvotkarṣaḥ | tasyām apekṣitam aiśvaryaṃ ca vaktuṃ navamo 'dhyāya ārabhyate | sarva-śāstra-sāra-bhūtasya gītā-śāstrasyāpi madhyam adhyāya-ṣaṭkam eva sāram | tasyāpi madhyamau navama-daśamāv eva sārāv ity ato 'tra nirūpayiṣyamāṇam arthaṃ stauti idaṃ tv iti tribhiḥ |

dvitīya-tṛtīyādhyāyādiṣu yad uktaṃ mokṣopayogi-jñānaṃ guhyam | saptamāṣṭamayor mat-prāpty-upayogi-jñānaṃ jñāyate 'nena bhagavat-tattvam iti jñānaṃ bhakti-tattvaṃ guhyataram | atra tu kevala-śuddha-bhakti-lakṣaṇaṃ jñānaṃ guhyatamaṃ prakarṣeṇaiva tubhyaṃ vakṣyāmi | atra tu jñāna-śabdena bhaktir avaśyaṃ vyākhyeyā, na tu prathama-ṣaṭkoktaṃ prasiddhaṃ jñānam | para-śloke 'vyayam anaśvaram iti viśeṣaṇa-dānād guṇātītatva-lābhād guṇātītā bhaktir eva | na tu jñānam, tasya sāttvikatvāt | aśraddadhānāḥ puruṣā dharmasyāsya ity agrima-śloke dharma-śabdenāpi bhaktir evocyate | anasūyave 'matsarāyety anyo 'pīdam amatsarāyaivopadiśed iti vidhir vyañjitaḥ | vijñāna-sahitaṃ mad-aparokṣānubhava-paryantam ity arthaḥ | aśubhāt saṃsārād bhakti-pratibandhakād antarāyād vā

Baladeva

vijñānānanda-ghano 'saṅkhyeya-kalyāṇa-guṇa-ratnālayaḥ sarveśvaro 'haṃ śuddha-bhakti-sulabha iti saptamādibhyām abhidhāyedānīṃ bhakter uddīpakaṃ nijaiśvaryaṃ tasyāḥ prabhāva`acābhidhāsyann ādau tāṃ stauti idam iti tribhiḥ | idaṃ jñānaṃ mat-kīrtanādi-lakṣaṇa-bhakti-rūpam | paratra dharmasyāsya ity ukteḥ | kīrtanādeś cic-chakti-vṛttitvāt | jñāyate 'nena iti nirukteś ca | tat kila guhyatamam | dvitīyādāv upadiṣṭaṃ mad-aiśvarya-jñānaṃ guhyataram ity arthaḥ | navamādāv upadeśyaṃ tu kevala-bhakti-lakṣaṇam idaṃ jñānaṃ guhyatamam ity arthaḥ | tac ca vijñāna-sahitaṃ mad-anubhavāvasānaṃ te vakṣyāmi | kīdṛśāyety āha anasūyava iti | mad-guṇeṣu doṣāropa-rahitāya durgamasya sva-rahasyasyānukampayopadeṣṭari mayi nijaiśvarya-prakhyāpanenātmānaṃ praśaṃsasīti doṣa-dṛṣṭi-śūnyāyety arthaḥ | tenānyo 'py etad anasūyaṃ prati brūyād iti darśitam | yaj jñātvā tvam aśubhāt saṃsārān mokṣyase

Michalski

Wzniosły rzekł:
A teraz wyjawię tobie, który przeciw mnie nie szemrzesz, najskrytszą wiedzę wraz z poznaniem, – gdy ją poznasz, wybawisz się z niedoli.

Olszewski

Błogosławiony.
Teraz ci wyłożę tę naukę tajemniczą w jej całości i w jej częściach, której posiadanie zbawi cię od złego.

Dynowska

Błogosławiony rzecze Pan:
Objawię ci teraz, Ardżuno, boś wolny od wątpień, tę tajemnicę zaiste najgłębszą, mądrość wraz z wiedzą, które gdy poznasz wyzwolisz się od zła.

Sachse

Czcigodny rzekł:
Tobie, boś pełen pokory,
przekażę tę wiedzę i mądrość,
okryte najgłębszą tajemnicą.
Poznawszy je uwolnisz się od zła.

Kudelska

Czcigodny pan rzecze:
Tobie, któryś wolny od zawiści, tajemnicę tę najwyższą wyjawię, która wiedzę i mądrość w sobie łączy;
Gdy to poznasz, od słabości się wyzwolisz.

Rucińska

Rzekł Pan:
Lecz tobie, coś jest życzliwy, wiedzę przekażę najskrytszą.
Gdy poznasz ją, gdy doświadczysz, uwolnisz się ode złego.

Szuwalska

Najwyższy mówił dalej: »Objawię ci teraz
Tajemnicę najgłębszą. Dzięki tej mądrości
I wiedzy będziesz wolny od życia w cierpieniu.

Babkiewicz

Chwalebny Pan rzekł:
Więc największy sekret powiem
tobie, bo zazdrości nie znasz.
Gdy z mądrością wiedzę poznasz,
wraz od złego się wyzwolisz.

analiza syntaktyczna

idam [jñānam] (ta wiedza) uttamam (najlepsza) rāja-guhyam (król sekretów) rāja-vidyā (król nauki) pavitram (oczyszczająca) pratyakṣāvagamam (pojmowana dzięki naoczności) dharmyam (prawa) kartuṃ su-sukham (niezwykle łatwa do wykonywania) avyayam (niewyczerpalna) [asti] (jest).

analiza gramatyczna

rāja-vidyā	–	rāja-vidyā 1i.1 f. ; TP : vidyānāṃ rājeti – król nauki (od: √ raj – władać, rājan – władca; √ vid – wiedzieć, vidyā – wiedza, nauka, mądrość; złożenie, w którym pierwszy człon jest dominujący – pūrva-pada-pradhāna);
rāja-guhyam	–	rāja-guhya 1i.1 n. ; TP : guhyānāṃ rājeti – król sekretów (od: √ raj – władać, rājan – władca; √ guh – przykrywać, chować, PF guhya – do schowania, sekret, tajemnica; złożenie, w którym pierwszy człon jest dominujący – pūrva-pada-pradhāna);
pavitram	–	pavitra  1i.1 n. – środek oczyszczający, filtr, czystość, oczyszczenie (od: √ pū – oczyszczać);
idam	–	idam 1i.1 n. – to;
uttamam	–	uttama 1i.1 n. – najlepsze, najbardziej wyniesione, najwyższe (stopień najwyższy od: ud – do góry, ponad);
pratyakṣāvagamam	–	praty-akṣa-avagama 1i.1 n. ; BV : yasya pratyakṣeṇāvagamo ‘sti tat – to, czego rozumienie [powstaje] dzięki naoczności (od: √ īkṣ – widzieć, akṣa – oko, organ zmysłu, praty-akṣa – naoczność, bezpośrednie doświadczenie, jasne, przejrzyste, jeden z rodzajów wiarygodnego poznania – pramāṇa; ava- √ gam – schodzić w dół, rozumieć, avagama – rozumienie, pojmowanie);
dharmyam	–	dharmya 1i.1 n. – prawą, szlachetną (od: √ dhṛ – dzierżyć, posiadać, dharma – dharma);
susukham	–	su-sukha 1i.1 n. – radość, komfort (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście, dosłownie: dobre zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu] stąd poruszanie się gładko; lub od: su- √ sthā; przeciwieństwo do: duḥkha  – cierpienie, niedola);
kartum	–	√ kṛ (robić) inf. – zrobić;
avyayam	–	a-vyaya 1i.1 n. – niezmienny, niewyczerpalny (od: vi- √ i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie);

warianty tekstu

uttamam → adbhutaṃ / avyayaṃ (cudowna / niewyczerpana);
pratyakṣāvagamaṃ → pratyakṣyāvagamaṃ / praty-akṣara-gamaṃ (pojmowana przez naoczność / udająca się ku niezniszczalności);
dharmyaṃ → dharmaṃ (prawość);
susukhaṃ → sasukhaṃ (razem z szczęściem);

Śāṃkara

tac ca—

rāja-vidyā vidyānāṃ rājā, dīpty-atiśayavattvāt | dīpyate hīyam atiśayena brahma-vidyā sarva-vidyānām | tathā rāja-guhyaṃ guhyānāṃ rājā | pavitraṃ pāvanam idam uttamaṃ sarveṣāṃ pāvanānāṃ śuddhi-kāraṇaṃ brahma-jñānam utkṛṣṭatamam | aneka-janma-sahasra-saṃcitam api dharmādharmādi sa-mūlaṃ karma kṣaṇa-mātrād eva bhasmīkarotīty ataḥ kiṃ tasya pāvanatvaṃ vaktavyaṃ ? kiṃ ca—pratyakṣāvagamaṃ pratyakṣeṇa sukhāder ivāvagamo yasya tat pratyakṣāvagamam | aneka-guṇavato’pi dharma-viruddhatvaṃ dṛṣṭam, na tathātma-jñānaṃ dharma-virodhi, kiṃtu dharmyaṃ dharmād anapetam | evam api, syād duḥkha-saṃpādyam ity ata āha—susukhaṃ kartum, yathā ratna-viveka-vijñānam | tatrālpāyāsānām anyeṣāṃ karmaṇāṃ sukha-saṃpādyānām alpa-phalatvaṃ duṣkarāṇāṃ ca mahā-phalatvaṃ dṛṣṭam iti, idaṃ tu sukha-saṃpādyatvāt phala-kṣayāt vyetīti prāpte, āha—avyayam iti | nāsya phalataḥ karmavat vyayo’stīty avyayam | ataḥ śraddheyam ātma-jñānam

Rāmānuja

rājavidyā vidyānāṃ rājā, rājaguhyaṃ guhyānāṃ rājā / rājñāṃ vidyeti vā rājavidyā / rājāno hi vistīrṇāgādhyamanasaḥ / mahāmanasām iyaṃ vidyetyarthaḥ / mahāmanasa eva hi gopanīyagopanakuśalā iti teṣām eva guhyam / idam uttamaṃ pavitraṃ matprāptivirodhyaśeṣakalmaṣāpaham / pratyakṣāvagamam / avagamyata ity avagamaḥ viṣayaḥ; pratyakṣabhūto 'vagamaḥ viṣayo yasya jñānasya tat pratyakṣāvagamam / bhaktirūpeṇopāsanenopāsyamāno 'haṃ tādānīm evopāsituḥ pratyakṣatām upagato bhavāmītyarthaḥ / athāpi dharmyaṃ dharmād anapetam / dharmatvaṃ hi niśśreyasasādhanatvam / svarūpeṇaivātyarthapriyatvena tadānīm eva maddarśanāpādanatayā ca svayaṃ niśśreyasarūpam api niratiśayaniśśreyasarūpātyantikamatprāptisādhanam ityarthaḥ / ata eva susukhaṃ kartuṃ susukhopādānam / atyarthapriyatvenopādeyam / avyayam akṣayam; matprāptiṃ sādhayitvā+api svayaṃ na kṣīyate / evaṃrūpam upāsanaṃ kurvato matpradāne kṛte 'pi kiṃcit kṛtaṃ mayā+asyeti me pratibhātītyarthaḥ

Śrīdhara

kiṃ ca rājavidyeti | idaṃ jñānaṃ rāja-vidyā vidyānāṃ rājā | rāja-guhyaṃ guhyānāṃ ca rājā | vidyāsu gopyeṣu ca atirahasyaṃ śreṣṭham ity arthaḥ | rāja-dantāditvād upasarjanasya paratvam | rājñāṃ vidyā rājñāṃ guhyam iti vā | uttamaṃ pavitram idam atyanta-pāvanam | jñānināṃ pratyakṣāvagamaṃ ca | pratyakṣaḥ spaṣṭo 'vagamo 'vabodho yasya tat pratyakṣāvagamam | dṛṣṭa-phalam ity arthaḥ | dharmyaṃ dharmād anapetam | vedokta-sarva-dharma-phalatvāt | kartuṃ ca susukhaṃ kartuṃ śakyam ity arthaḥ | avyayaṃ cākṣaya-phalatvāt

Madhusūdana

punas tadābhimukhyāya taj-jñānaṃ stauti rājeti | rāja-vidyā sarvāsāṃ vidyānāṃ rājā sarvāvidyānāśakatvāt | vidyāntarasyāvidyaika-deśa-virodhitvāt | tathā rāja-guhyaṃ sarveṣāṃ guhyānāṃ rājā | aneka-janma-kṛta-sukṛta-sādhyatvena bahubhir ajñātatvāt | rāja-dantāditvād upasarjanasya para-nipātaḥ | pavitram idam uttamaṃ prāyaścittair hi kiṃcid ekam eva pāpaṃ nivartyate | nivṛttaṃ ca tat-sva-kāraṇe sūkṣma-rūpeṇa tiṣṭhaty eva | yataḥ punas tat-pāpam upacinoti puruṣaḥ | idaṃ tv aneka-janma-sahasra-sañcitānāṃ sarveṣām api pāpānāṃ sthūla-sūkṣmāvasthānāṃ tat-kāraṇasya cājñānasya ca sadya evocchedakam | ataḥ sarvottamaṃ pāvanam idam eva |

na cātīndriye dharma ivātra kasyacit sandehaḥ svarūpataḥ phalataś ca pratyakṣatād ity āha pratyakṣāvagamam avagamyate,nenety avagamo mānam avagamyate prāpyata ity avagamaḥ phalaṃ pratyakṣāvagamo mānam asminn iti svarūpataḥ sākṣi-pratyakṣatvam | pratyakṣo 'vagamo 'syeti phalataḥ sākṣi-pratyakṣatvam | mayedaṃ viditvam ato naṣṭam idānīm atra mamājñānam iti hi sārvalaukikaḥ sākṣy-anubhavaḥ |

evaṃ lokānubhava-siddhatve 'pi taj-jñānaṃ dharmyaṃ dharmād anapetam aneka-janma-saṃcita-niṣkāma-dharma-phalam | tarhi duḥsampādaṃ syān nety āha | susukhaṃ kartuṃ gurūpadarśita-vicāra-sahakṛtena vedānta-vākyena sukhena kartuṃ śakyaṃ na deśa-kālādi-vyavadhānam apekṣate pramāṇa-vastu-paratantratvāj jñānasya | evam anāyāsa-sādhyatve svalpa-phalatvaṃ syād atyāyāsa-sādhyānām eva karmaṇāṃ mahā-phalatva-darśanād iti nety āha avyayam | evam anāyāsa-sādhyasyāpy asya phalato vyahto nāstīty avyayam akṣaya-phalam ity arthaḥ | karmaṇā tv atimahatām api kṣayi-phalatvam eva yo vā etad akṣaraṃ gārgy aviditvāsmil loke juhoti yajate tapas tapyate bahūni varṣa-sahasrāṇy antavad evāsya tad bhavati iti [BAU 3.7.10] śruteḥ | tasmāt sarvotkṛṣṭatvāc chraddheyam evātma-jñānam

Viśvanātha

kiṃ ca | idaṃ jñānaṃ rāja-vidyā vidyā upāsanā vividhā eva bhaktayaḥ tāsāṃ rājā | rāja-dantāditvād para-nipātaḥ | guhyānāṃ rājeti bhakti-mātram evātiguhyaṃ tasya bahuvidhasyāpi rājā iti atiguhyatamam | pavitram idam iti sarva-pāpa-prāyaścittatvāt tvaṃ padārtah-jñānāc ca sakāśād api pāvitrya-karam | aneka-janma-sahasra-sañcitānāṃ sarveṣām api pāpānāṃ sthūla-sūkṣmāvasthānāṃ tat-kāraṇasya cājñānasya ca sadya evocchedakam | ataḥ sarvottamaṃ pāvanam idam eva iti madhusūdana sarasvatīpādāḥ | pratyakṣa evāvagamo 'nubhavo yasya tat |

bhaktiḥ pareśānubhavo viraktir
anyatra caiṣa trika eka-kālaḥ |
prapadyamānasya yathāśnataḥ syus
tuṣṭiḥ puṣṭiḥ kṣud-apāyo 'nu-ghāsam || [BhP 11.2.42]

ity ekādaśoketḥ pratipadam eva bhajanānurūpa-bhagavad-anubhava-lābhāt | dharmyaṃ dharmād anapetaṃ sarva-dharmākaraṇe 'pi sarva-dharma-siddheḥ –

yathā taror mūla-niṣecanena
tṛpyanti tat-skandha-bhujopaśākhāḥ |
prāṇopahārāc ca yathendriyāṇāṃ
tathaiva sarvārhaṇam acyutejyā || [BhP 4.31.14] iti nāradokteḥ |

kartuṃ susukham iti karma-jñānādāv iva nātra ko 'pi kāra-vāṅ-mānasa-kleśātiśayaḥ śravaṇa-kīrtanādi-bhakteḥ śrotrādīndriya-vyāpāra-mātratvāt | avyayaṃ karma-jñānādivan na naśvaraṃ nirguṇatvāt

Baladeva

rāja-vidyeti | vidyānāṃ śāṇḍilya-vaiśvānara-daharādi-śabda-pūrvāṇāṃ rājā rāja-vidyā | guhyānāṃ jīvātma-yāthātmyādi-rahasyānāṃ rājā rāja-guhyam idaṃ bhakti-rūpaṃ jñānam | rāja-dantāditvād upasarjanasya para-nipātaḥ | tathātve pratipādayituṃ viśinaṣṭi – uttamaṃ pavitraṃ liṅga-deha-paryanta-sarva-pāpa-praśamanāt | yad uktaṃ pādme-

aprārabdha-phalaṃ pāpaṃ kūṭaṃ bījaṃ phalonmukham |
krameṇaiva pralīyante viṣṇu-bhakti-ratātmanām || iti |

kramo 'tra parṇa-śataka-vedhavad bodhyaḥ | pratyakṣāvagamam avagamyata ity avagamo viṣayaḥ | sa yasmin pratyakṣe 'sti śravaṇādike 'bhyastyamāne tasmiṃs tad-viṣayaḥ puruṣottamo 'ham āvirbhavāmi | evam āha sūtrakāraḥ – prakāśaś ca karmaṇy abhyāsāt iti | dharmyaṃ dharmād anapetaṃ guru-śuśrūṣādi-dharmair nityaṃ puṣyamāṇam | śrutiś ca ācāryavān puruṣo veda ity ādyā |

kartuṃ susukhaṃ sukha-sādhyam | śrotrādi-vyāpāra-mātratvāt tulasī-pātrāmbu-culuka-mātropakaraṇatvāc ca | avyayam avināśi-mokṣe 'pi tasyānuvṛtteḥ | evaṃ vakṣyati bhaktyā mām abhijānāti ity ādinā | karma-yogādikaṃ tu nedṛśam ato 'sya rāja-vidyātvam | tatrāhuḥ rājñāṃ vidyā, rājñāṃ guhyam iti rājñām ivodāra-cetasāṃ kāruṇikānām iva divam api tucchīkurvatām iyaḥ vidyā na tu śīghraṃ putrādi-lipsayā devān abhyarcatāṃ dīna-cetasāṃ karmiṇām | rājāno hi mahāratnādi-sampad apy anihnuvānāḥ sva-mantraṃ yathātiyatnān nihnūyate tathānyāṃ vidyām anihnuvānā mad-bhaktā etām atiyatnān nihnuvīrann iti | samānam anyat

Michalski

Jest to wiedza królewska i królewska tajemnica, najwyższa woda oczyszczenia, – wiedza, dająca się poznać odrazu, święta, łatwa do wykonania, nieprzemijająca.

Olszewski

To jest nauka wszechwładna, najwyższe oczyszczenie, wszechwładna tajemnica pojemna przez bezpośrednie widzenie wewnętrzne, zgodna z Prawem, przyjemna w wykonaniu, niewyczerpana.

Dynowska

Najwyższa to z nauk, największa z tajemnic i do świętości najprostsza droga; zgodna ze świętym Prawem, nigdy nie może zaginąć, ku pełnieniu nietrudna, na bezpośrednim przeżyciu oparta.

Sachse

Królewska to wiedza, królewska tajemnica,
dawczyni najwyższego oczyszczenia,
zrozumiała, pouczająca o prawie,
łatwa do wprowadzenia w czyn, niezmienna.

Kudelska

Najwspanialsza to nauka, najwspanialsza tajemnica, najpełniej oczyszczająca, poznawana przez proste doświadczenie,
Zgodna z powinnością, łatwa do praktykowania a niezmienna.

Rucińska

To nauk, tajni królowa, to czyścicielka najwyższa,
Naoczna, złączona z dharmą, najprostsza i nieginąca!

Szuwalska

Jest to najwyższa z nauk, królowa tajemnic,
Czysta i najwznioślejsza. Łatwo ją zrozumieć.
Pomaga żyć pobożnie i szczęście zapewnia.

Babkiewicz

Król to wiedzy, król sekretów,
czysty, przedni i niezmienny,
pojmowany z doświadczenia,
prawość, którą łatwo spełniać.

analiza syntaktyczna

he parantapa (o pogromco wrogów!),
asya dharmasya (tej dharmy) aśraddadhānāḥ (nie pokładający wiary) puruṣāḥ (ludzie) mām (mnie) aprāpya (nie osiągnąwszy)
mṛtyu-saṃsāra-vartmani (na drogę transmigracji śmierci) nivartante (powracają).

analiza gramatyczna

aśraddadhānāḥ	–	a-śrad-dadhāna 1i.3 m. – nie pokładający wiary (od: śrat- – w złożeniach: wiara; √ dhā – pokładać [wiarę], PPr dadhāna – pokładający);
puruṣāḥ	–	puruṣa 1i.3 m. – ludzie (od: √ pur – poprzedzać, prowadzić lub √ pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie);
dharmasya	–	dharma 6i.1 m. – dharmy (od: √ dhṛ – dzierżyć, posiadać);
asya	–	idam sn. 6i.1 m. – tego;
paraṃtapa	–	param-tapa 8i.1 m. ; yaḥ parān tāpayati saḥ – ten, który sprawia cierpienie innym (od: para – drugi, inny, obcy; √ tap – topić, palić, tapas – gorąco, asceza);
aprāpya	–	na pra- √ āp (osiągać) absol. – nie osiągnąwszy, nie otrzymawszy;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
nivartante	–	ni- √ vṛt (zatrzymać, zawrócić) Praes. Ā 1c.3 – zatrzymują się, zawracają;
mṛtyu-saṃsāra-vartmani	–	mṛtyu-saṃsāra-vartman 7i.1 n. ; TP : mṛtyoḥ saṃsārasya vartmanīti – na drogę transmigracji śmierci (od: √ mṛ – umierać, mṛtyu – śmierć; sam- √ sṛ – płynąć razem, podlegać transmigracji; saṃsāra – przechodzenie, transmigracja, świat; √ vṛt – toczyć się, poruszać, pozostawać, vartman – ścieżka, droga, koleina, przebieg);

warianty tekstu

dharmasyāsya → jñānasyāsya (tej wiedzy);

Śāṃkara

ye punaḥ—

aśraddadhānāḥ śraddhā-virahitā ātma-jñānasya dharmasyāsya svarūpe tat-phale ca nāstikāḥ pāpa-kāriṇaḥ, asurāṇām upaniṣadaṃ deha-mātrātma-darśanam eva pratipannāḥ | asutṛpaḥ pāpāḥ puruṣā aśraddadhānāḥ | paraṃtapa ! aprāpya māṃ parameśvaram, mat-prāptau naivāśaṅketi mat-prāpti-mārga-bheda-bhakti-mātram apy aprāpya ity arthaḥ | nivartante niścayena vartante | kva ?—mṛtyu-saṃsāra-vartmani mṛtyu-yuktaḥ saṃsāro mṛtyu-saṃsāras, tasya vartma naraka-tiryag-ādi-prāpti-mārgaḥ, tasminn eva vartanta ity arthaḥ

Rāmānuja

asyopāsanākhyasya dharmasya niratiśayapriyamadviṣayatayā svayaṃ niratiśayapriyarūpasya paramaniśśreyasarūpamatprāptisādhanasyāvyayasyopādānayogyadaśāyāṃ prāpya aśraddadhānāḥ viśvāsapūrvakatvarārahitāḥ puruṣāḥ mām aprāpya mṛtyurūpe saṃsāravartmani nitarāṃ vartante / aho mahad idam āścaryam ityarthaḥ

Śrīdhara

nanv evam asyātisukaratve ke nāma saṃsāriṇaḥ syuḥ | tatrāha aśraddadhānā iti | asya bhakti-sahita-jñāna-lakṣaṇasya | dharmasyeti karmaṇi ṣaṣṭhī | imaṃ dharmam aśraddadhānā āstikyenāsvīkurvanta upāyāntarair mat-prāptaye kṛta-prayatnā api mām aprāpya mṛtyu-yukte saṃsāra-vartmani nimitte nivartante | mṛtyu-vyāpte saṃsāra-mārge paribhramantīty arthaḥ

Madhusūdana

evam asya sukaratve sarvotkṛṣṭatve ca sarve 'pi kuto 'tra na pravartante, tathā ca na ko 'pi saṃsārī syād ity ata āha aśraddadhānā iti | asyātma-jñānākhyasya dharmasya svarūpe sādhane phale ca śāstra-pratipādite 'pi aśraddadhānā veda-virodhi-kuhetu-darśana-dūṣitāntaḥkaraṇatayā prāmāṇyam amanyamānāḥ pāpa-kāriṇo 'sura-sampadam ārūḍhāḥ sva-mati-kalpitenopāyena kathaṃcid yatamānā api śāstra-vihitopāyābhāvād aprāpya māṃ mat-prāpti-sādhanam apy alabdhvā nivartante niścayena vartante | kva mṛtyu-yukte saṃsāra-vartmani sarvadā janana-maraṇa-prabandhena nāraki-tiryag-ādi-yoniṣv eva bhramantīty arthaḥ

Viśvanātha

nanv evam asyātisukha-karatve sati ko nāma saṃsārī syāt | tatrāha aśraddadhānā iti | asyeti karmaṇi ṣaṣṭhī ārṣī | imaṃ dharmam aśraddadhānāḥ śāstra-vākyaiḥ pratipāditaṃ bhakteḥ sarvotkarṣaṃ stuty-artha-vādam eva manyamānā āstikyena na svīkurvanti ye, ta upāyāntarair mat-prāptaye kṛta-prayatnā api mām aprāpya mṛtyu-vyāpte saṃsāra-vartmani nitarām atiśayena vartante

Baladeva

nanv evaṃ sukare dharme sthite na ko 'pi saṃsāred iti cet tatrāha aśraddadhānā iti | dharmasyeti karmaṇi ṣaṣṭhī | imaṃ mad-bhakti-lakṣaṇaṃ dharmam śruty-ādi-prasiddha-prabhāvam apy aśraddadhānā dṛḍha-viśvāsena tam agṛhṇataḥ stuti-mātram evaitad iti ye manyante, te mat-prāptaye sādhanāntarāṇy anutiṣṭhanto 'pi bhakty-avahelanān mām aprāpya mṛtyu-yukte saṃsāra-vartmani nitarām vartante

Michalski

Ludzie, którzy w tę świętą naukę nie wierzą, ciemiężco wrogów, – nie łączą się ze mną, lecz idą napowrót drogą śmierci i błędnych wędrowań.

Olszewski

Ludzie, którzy nie widzą w niej zgodności z Prawem, nie idą do mnie, lecz wracają do przemian śmierci.

Dynowska

Ludzie małej wiary, niezdolni przyjąć tej wiedzy duchowej, Mnie dosięgnąć nie mogą, o wrogów zwycięzco, i na ten świat ułudy i śmierci wciąż powracać muszą.

Sachse

Ludzie, którzy nie wierzą tej nauce,
Ciemiężco Wroga,
nie znalazłszy mnie
tułają się na drodze ciągłych |narodzin i] śmierci.

Kudelska

Ludzie wiary wyzbyci, którzy z prawej drogi zeszli, nie dochodzą do mnie, o Pogromco Wroga,
Lecz powracają wciąż na ścieżkę ciągłego życia i śmierci.

Rucińska

Ludzie, którzy w tę dharmę nie wierzą, Ciemięzco Wrogów,
Nie dojdą do mnie – wracają na drogę życia i śmierci.

Szuwalska

Ludzie, którzy nie wierzą w tę duchową ścieżkę,
Nie poznawszy Mnie, wrócą do świata materii,
By ponownie się rodzić i doświadczać śmierci.

Babkiewicz

Ludzie, którym braknie wiary
w owo prawo, o pogromco,
nie sięgnąwszy mnie, wracają
na szlak transmigracji śmierci.

analiza syntaktyczna

avyakta-mūrtinā mayā (przeze mnie nieprzejawioną postacią) idam sarvam jagat (ten cały świat) tatam (rozpostarty) [asti] (jest).
sarva-bhūtāni (wszystkie istoty) mat-sthāni (znajdujące się we mnie) [santi] (są),
aham ca (ale ja) teṣu (w nich) na avasthitaḥ (nie jestem).

analiza gramatyczna

mayā	–	asmat sn. 3i.1 – przeze mnie;
tatam	–	tata ( √ tan – rozciągać, pokrywać) PP 1i.1 n. – rozpostarte, przykryte, wypełnione;
idam	–	idam 1i.1 n. – to;
sarvam	–	sarva sn. 1i.1 n. – wszystko, całość (sarvam idam – najczęściej w znaczeniu „ten cały świat”);
jagat	–	jagat 6i.1 n. – świat, ludzkość (od: √ gam – iść);
avyakta-mūrtinā	–	a-vyakta-mūrti 3i.1 m. ; yasya mūrtir avyaktāsti tena – przez tego, którego postać jest nieprzejawiona (od: vi- √ añj – dekorować, sprawiać pojawienie się, przejawiać, PP vyakta – widoczny, wyraźny; mūrti – postać, kształt, uosobienie);
mat-sthāni	–	mat-stha 1i.3 n. ; mayi avasthitānīti – znajdujące się we mnie (od: mat – forma podstawowa zaimka osobowego ’ja’ w l.poj. używana głównie na początku złożeń; √ sthā – stać, -stha – na końcu złożeń: znajdujący się w);
sarva-bhūtāni	–	sarva-bhūta 1i.3 n. ; KD : sarvāṇi bhūtānīti – wszystkie istoty (od: sarva – wszystko; √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt);
na	–	av. – nie;
ca	–	av. – i;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
teṣu	–	tat sn. 7i.3 m. – w nich;
avasthitaḥ	–	avasthita (ava- √ sthā – znajdować się) PP 1i.1 m. – ustawiony;

warianty tekstu

sarvaṃ → kṛtsnaṃ (cały);
avyakta-mūrtinā → avyaya-mūrtinā (przez nieprzemijającą postać);
teṣv avasthitaḥ → te vyavasthitaḥ;
na cāhaṃ teṣv avasthitaḥ → na ca teṣv vyavasthitaḥ (ale ja nie pozostaję w nich);

Śāṃkara

stutyārjunam abhimukhīkṛtyāha—

mayā mama yaḥ paro bhāvas tena tataṃ vyāptaṃ sarvam idaṃ jagad avyakta-mūrtinā | na vyaktā mūrtiḥ svarūpaṃ yasya mama so’ham avyakta-mūrtis tena mayāvyakta-mūrtinā, karaṇāgocara-svarūpeṇety arthaḥ | tasmin mayy avyakta-mūrtau sthitāni mat-sthāni, sarva-bhūtāni brahmādīni stamba-paryantāni | na hi nirātmakaṃ kiṃcit bhūtaṃ vyavahārāyāvakalpate | ato mat-sthāni mayātmanā ātmavattvena sthitāni | ato mayi sthitānīty ucyante | teṣāṃ bhūtānām aham evātmā ity atas teṣu sthita iti mūḍha-buddhīnām avabhāsate | ato bravīmi—na cāhaṃ teṣu bhūteṣv avasthitaḥ | mūrtavat saṃśleṣābhāvena ākāśasyāpy antaratamo hy aham | na hy asaṃsargi vastu kvacit ādheya-bhāvenāvasthitaṃ bhavati

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.5

Śrīdhara

tad evaṃ vaktavyatayā prastutasya jñānasya stutyā śrotāram abhimukhīkṛtya tad eva jñānaṃ kathayati mayeti dvābhyām | avyaktā 'tīndriyā mūrtiḥ svarūpaṃ yasya | tādṛśena mayā kāraṇa-bhūtena sarvam idaṃ jagat tataṃ vyāptam | tat sṛṣṭvā tad evānuprāviśat ity ādi śruteḥ | ataeva kāraṇa-bhūte mayi tiṣṭhantīti mat-sthāni sarvāṇi bhūtāni carācarāṇi | evam api ghaṭādiṣu kāryeṣu mṛttikeva teṣu bhūteṣu nāham avasthitaḥ | ākāśavad asaṅgatvāt

Madhusūdana

tad evaṃ vaktavyatayā pratijñātasya jñānasya vidhi-mukhenetara-niṣedha-mukhena ca stutyābhimukhīkṛtam arjunaṃ prati tad evāha dvābhyām mayeti | idaṃ jagat sarvaṃ bhūta-bhautika-tat-kāraṇa-rūpaṃ dṛśya-jātaṃ mad-ajñāna-kalpitaṃ māyādhiṣṭhānena paramārtha-satā sad-rūpeṇa sphuraṇa-rūpeṇa ca tataṃ vyāptaṃ rajju-khaṇḍeneva tad-ajñāna-kalpitaṃ sarpa-dhārādi | tvayā vāsudevena paricchinnena sarvaṃ jagat kathaṃ vyāptaṃ pratyakṣa-virodhād iti nety āha avyaktā sarva-karaṇāgocarībhūtā sva-prakāśādvaya-caitanya-sad-ānanda-rūpā mūrtir yasya tena mayā vyāptam idaṃ sarvaṃ na tv anena dehenety arthaḥ | ata eva santīva sphurantīva mad-rūpeṇa sthitāni mat-sthāni sarva-bhūtāni sthāvarāṇi jaṅgamāni ca | paramārthatas tu na ca naivāhaṃ teṣu kalpiteṣu bhūtesv avasthitaḥ kalpitākalpitayoḥ sambandhāyogāt | ataevoktaṃ yatra yad adhyastaṃ tat-kṛtena guṇena doṣeṇa vāṇu-mātreṇāpi na sa sambadhyata iti

Viśvanātha

yad dāsya-bhaktāv etan-mātraṃ mad-aiśvarya-jñānaṃ mad-bhaktair apekṣitavyam ity āha saptabhiḥ | avyaktā 'tīndriyā mūrtiḥ svarūpaṃ yasya tena mayā kāraṇa-bhūtena sarvam idaṃ jagat tataṃ vyāptam | ataeva mat-sthāni mayi kāraṇa-bhūte pūrṇa-caitanya-svarūpe sthitāni sarvāṇi bhūtāni carācarāṇi santi | evam api ghaṭādiṣu sva-kāryeṣu mṛgādivatteṣu bhūteṣu nāham avasthito 'saṅgatvāt

Baladeva

atha sva-bhakty-uddīpakam adbhuta-svaiśvaryam āha mayeti | avyaktā indriyāgrāhyā mūrtiḥ svarūpaṃ yasya tena mayā sarvam idaṃ jagat tataṃ dhartuṃ niyantuṃ ca vyāptam | ataeva sarvāṇi carācarāṇi bhūtāni vyāpake dhārake niyāmake ca mayi sthitāni bhavantīti teṣāṃ sthitis tad-adhīnā nety arthaḥ | iha nikhila-jagad-antaryāmiṇā svāṃśenāntaḥ praviśya niyacchāmi dadhāmi cety uktam | āha caivaṃ śrutiḥ yaḥ pṛthivyāṃ tiṣṭhat ity ādinā | ihāpi vakṣyati viṣṭabhyāham idaṃ kṛtsnam ity ādi

Michalski

Ja to w swej postaci nie wyjawionej rozsnułem cały ten świat. We mnie są wszystkie istoty, lecz ja nie jestem w nich.

Olszewski

Ja, który mam postać niewidzialną, zbudowałem ten świat; we mnie zawierają się wszystkie istoty, lecz ja w nich nie jestem zawarty.

Dynowska

Wszechświat cały przenikam w Mej nieprzejawionej, nieuchwytnej postaci; wszystkie istnienia są we Mnie zawarte, lecz nie Ja w nich.

Sachse

W mej nieprzejawionej postaci
przenikam cały ten świat.
Wszystkie stworzenia są we mnie,
ja zaś nie jestem w nich zawarty.

Kudelska

Przeze mnie cały ten świat przeniknięty, przez moją nieprzejawioną formę,
Wszelkie stworzenia są we mnie zawarte, lecz Ja w nich nie jestem.

Rucińska

Ja w niewidzialnej postaci przenikam ten wszechświat cały,
We mnie są wszystkie istoty, nie ja w nich jestem zawarty!

Szuwalska

Ja wszystko to przenikam pod postacią świata
Ukryty. We Mnie wszelkie istnieje stworzenie,
Choć Mnie w nim nie ma.

Babkiewicz

Ja, o kształcie niezjawionym,
cały świat ten rozpostarłem.
Wszystkie byty we mnie trwają,
ale ja w nich nie przebywam.

analiza syntaktyczna

bhūtāni ca (i istoty) mat-sthāni (we mnie będące) na [asti] (nie są).
me (moją) aiśvaram yogam (potęgę jogiczną) paśya (zobacz),
mama (moja) ātmā (jaźń) bhūta-bhṛt (niosąca istoty) bhūta-bhāvanaḥ ca (i stwarzająca istoty),
[kintu] na (ale nie) bhūta-sthaḥ (znajdująca się w istotach).

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
ca	–	av. – i;
mat-sthāni	–	mat-stha 1i.3 n. ; mayi avasthitānīti – znajdujące się we mnie (od: mat – forma podstawowa zaimka osobowego ’ja’ w l.poj. używana głównie na początku złożeń; √ sthā – stać, -stha – na końcu złożeń: znajdujący się w);
bhūtāni	–	bhūta 1i.3 n. – istoty, stworzenia (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, świat);
paśya	–	√ dṛś (patrzeć) Imperat. P 2c.1 – zobacz;
me	–	asmat sn. 6i.1 – mój (skrócona forma od: mama);
yogam	–	yoga 2i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metodę, środki, jogę (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć);
aiśvaram	–	aiśvara 2i.1 m. – majestat, władztwo, moc (od: √ īś – posiadać, władać, īśa / īśvara – pan, władca);
bhūta-bhṛt	–	bhūta-bhṛt  1i.1 m. ; yo bhūtāni bibhrati saḥ – ten, który nosi istoty (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; √ bhṛ – nieść, trzymać, dzierżyć, bhṛt – na końcu złożeń: noszący, utrzymujący);
na	–	av. – nie;
ca	–	av. – i;
bhūta-sthaḥ	–	bhūta-stha 2i.1 m. – yo bhūteṣu tiṣṭhati saḥ – ten, który przebywa w istotach (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; √ sthā – stać, stha – na końcu złożeń: znajdujący się w);
mama	–	asmat sn. 6i.1 – moja;
ātmā	–	ātman 1i.1 m. – jaźń;
bhūta-bhāvanaḥ	–	bhūta-bhāvana 1i.1 m. ; yo bhūtāni bhāvayati saḥ – ten, który stwarza istoty (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; caus. PP bhāvana – powodujący powstanie, stwarzający, stwórca, wyobrażenie);

warianty tekstu

mamātmā → bhūtātmā / dharmātmā (jaźń bytów / jaźń dharmiczna);

Druga pada BhG 9.5 jest taka sama jak czwarta pada BhG 11.8;

… → werset spoza wydania krytycznego po wersecie 9.5:
sarva-gaḥ sarva-vaś cādyaḥ sarva-kṛt sarva-darśanaḥ
sarva-jñaḥ sarva-darśī ca sarvātmā sarvato-mukhaḥ
[On] wszędzie dochodzi, wszystko może, wszystko stwarza i wszystko ukazuje,
wszystko wie, wszystko widzi, wszędzie jest jego jaźń i wszędzie są jego twarze.

Śāṃkara

ata evāsaṃsargitvān mama—

na ca mat-sthāni bhūtāni brahmādīni | paśya me yogaṃ yuktiṃ ghaṭānaṃ me mama aiśvaram īśvarasyemam aiśvaram, yogam ātmano yāthātmyam ity arthaḥ | tathā ca śrutir asaṃsargitvād asaṅgatāṃ darśayati—asaṅgo na hi sajjate [bhāvātmauttaṃ 3.9.26] iti | idaṃ cāścaryam anyat paśya—bhūta-bhṛd asaṅgo’pi san bhūtāni bibharti | na ca bhūta-sthaḥ | yathoktena nyāyena darśitatvāt bhūta-sthatvānupapatteḥ | kathaṃ punar ucyate’sau mamātmeti ? vibhajya dehādi-saṅghātaṃ tasminn ahaṃkāram adhyāropya loka-buddhim anusaran vyapadiśati mamātmeti, na punar ātmana ātmānya iti lokavad ajānan | tathā bhūta-bhāvano bhūtāni bhāvayaty utpādayati vardhayatīti vā bhūta-bhāvanaḥ

Rāmānuja

śṛṇu tāvat prāpyabhūtasya mamācintyamahimānam

idaṃ cetanācetanātmakaṃ kṛtsnaṃ jagad avyaktamūrtinā aprakāśitasvarūpeṇa mayā antaryāmiṇā, tatam asya jagato dhāraṇārthaṃ niyamanārthaṃ ca śeṣitvena vyāptam ityarthaḥ / yathāntaryāmibrāhmaṇe, „yaḥ pṛthivyāṃ tiṣṭhan … yaṃ pṛthivī na veda”, „ya ātmani tiṣṭhan … yam ātmā na veda” iti cetanācetanavastujātair adṛṣṭeṇāntaryāmiṇā tatra tatra vyāptir uktā / tato matsthāni sarvabhūtāni sarvāṇi bhūtāni mayy antaryāmiṇi sthitāni / tatraiva brāhmaṇe, „yasya pṛthivī śarīraṃ … yaḥ pṛthivīm antaro yamayati, yasyātmā śarīraṃ … ya ātmānam antaro yamayati” iti śarīratvena niyāmyatvapratipādanāt tadāyatte sthitiniyamane pratipādite; śeṣitvaṃ ca / na cāhaṃ teṣv avasthitaḥ ahaṃ tu na tadāyattasthitiḥ; matsthitau tair na kaścid upakāra ityathaḥ / na ca matsthāni bhūtāni na ghaṭādīnāṃ jalāder iva mama dhārakatvam / katham? matsaṅkalpena / paśya mamāiśvaraṃ yogam anyatra kutracid asaṃbhāvanīyaṃ madasādhāraṇam āścaryaṃ yogaṃ paśya / ko 'sau yoga? bhūtabhṛn na ca bhūtastho mamātmā bhūtabhāvanaḥ / sarveṣāṃ bhūtānāṃ bhartāham; na ca taiḥ kaścid api mamopakāraḥ / mamātmaiva bhūtabhāvanaḥ mama manomayas saṅkalpa eva bhūtānāṃ bhāvayitā dhārayitā niyantā ca

Śrīdhara

kiṃ ca na ceti | na ca mayi sthitāni bhūtāni | asaṅgatvād eva mama | nanu tarhi vyāpakatvam āśrayatvaṃ ca pūrvoktaṃ viruddham ity āśaṅkyāha paśyeti | me mama aiśvaryam asādhāraṇaṃ yogaṃ yuktim aghaṭana-ghaṭanā-cāturyaṃ paśya | madīya-yoga-māyā-vaibhavasyāvirtarkyatvān na kiñcid viruddham ity arthaḥ | anyad apy āścaryaṃ paśyety āha bhūteti | bhūtāni bibharti dhārayatīti bhūta-bhṛt | bhūtāni bhāvayati pālayatīti bhūta-bhāvanaḥ | evaṃ bhūto 'pi mamātmā paraṃ svarūpaṃ bhūtastho na bhavatīti | ayaṃ bhāvaḥ – yathā dehaṃ bibhrat pālayaṃś ca jīvo 'haṅkāreṇa tat-saṃśliṣṭas tiṣṭhaty evam ahaṃ bhūtāni dhārayan pālayann api teṣu na tiṣṭhāmi | nirahaṅkāratvād iti

Madhusūdana

ataeva na ceti | diviṣṭha ivāditye kalpitāni jala-calanādīni mayi kalpitāni bhūtāni paramārthato mayi na santi | tvam arjunaḥ prākṛtīṃ manuṣya-buddhiṃ hitvā paśya paryālocaya me yogaṃ prabhāvam aiśvaram aghaṭana-ghaṭanā-cāturyaṃ māyāvina iva mamāvalokayety arthaḥ | nāhaṃ kasyacid ādheyo nāpi kaasyacid ādhāras tathāpy ahaṃ sarveṣu bhūteṣu mayi ca sarvāṇi bhūtānīti mahatīyaṃ māyā | yato bhūtāni sarvāṇi kāryāṇy upādānatayā bibharti dhārayati poṣayatīti ca bhūta-bhṛt | bhūtāni sarvāṇi kartṛtayotpādayatīti bhūta-bhāvanaḥ | evam abhinna-nimittopādāna-bhūto 'pi mamātmā mama parmaārtha-svarūpa-bhūtaḥ sac-cid-ānanda-ghano 'saṅgādvitīya-svarūpatvāc ca bhūtasthaḥ paramārthato na bhūta-sambandhī svapna-dṛg iva na paramārthataḥ sva-kalpita-sambandhīty arthaḥ | mamātmeti rāhoḥ śira itivat kalpanayā ṣaṣṭhī

Viśvanātha

tata eva mayi sthitāny api bhūtāni na mat-sthāni mamāsaṅgatvād eveti bhāvaḥ | nanu tarhi tava jagad-vyāpakatvam jagad-āśrayatvaṃ ca pūrvoktaṃ viruddham ity āha paśya me yogam aiśvaram asādhāraṇaṃ yogaiśvaryam aghaṭita-ghaṭanā-cāturya-mayam | anyad apy āścaryaṃ paśyety āha bhūtāni bibharti dhārayatīti bhūta-bhṛt | bhūtāni bhāvayati pālayatīti bhūta-bhāvanaḥ | evaṃ bhūto 'pi mamātmā bhūta-stho na bhavatīti mameti bhagavati deha-dehi-vibhāgābhāvāt | rāhoḥ śiraḥ itivad abhede 'pi ṣaṣṭhī | ayaṃ bhāvaḥ – yathā jīvo dehaṃ dadhat pālayann api tasmin āsaktyā deha-stha eva bhavati, evam ahaṃ bhūtāni dadhat pālayann api māyika-sarva-bhūta-śarīro 'pi na tatrastho niḥsaṅgatvād iti

Baladeva

nanv atiguruṃ bhāraṃ vahatas te mahān khedaḥ syād iti cet tatrāha na ceti | ghaṭādāv udakādīnīva bhāra-bhūtāni cabhūtāni saṃsṛṣṭāni mayi na santi | tarhi mat-sthāni saarva-bhūtānīty-ukti-viruddheteti mayi na santi | tarhi mat-sthāni sarva-bhūtānīty-uktir viruddheteti cet tatraha paśyeti | mamaiśvaraṃ mad-asādhāraṇaṃ yogaṃ paśya jānīhi yujyate 'nena durghaṭeṣu kāryeṣu iti nirukter yogo 'vicintya-śakti-vapuḥ satya-saṅkalpatā-lakṣaṇo dharamas tam ity arthaḥ | etad eva visphuṭayati bhūta-bhṛd iti bhūta-bhṛt bhūtānāṃ dhārakaḥ pālakaś cāhaṃ bhūtastho bhūta-saṃpṛkto naiva bhavāmi | yato mām ātmā mana eva bhūta-bhāvanaḥ satya-saṅkalpatā -lakṣaṇenaiśvareṇa yogenaivāhaṃ bhūtānāṃ dhāraṇaṃ pālanaṃ ca karomi, na tu sva-mūrti-vyāpāreṇety arthaḥ | śrutiś caivam āha – etasya vā akṣarasya praśāsane gārgi sūryācandram asau vidhṛtau tiṣṭhata etasya vā akṣarasya praśāsane gārgi dyāv āpṛthivyau vidhṛte tiṣṭhataḥ [BAU 3.7.9] ity ādinā | yadyapi svarūpān na mano bhinnaṃ, tathāpi sattā satīty ādivad viśeṣād vāstavaṃ bheda-kāryam ādāyaiva tathoktaṃ bodhyam

Michalski

A jednak, w rzeczywistości, nie są one we mnie te istoty! Patrz, jaka jest moja boska, czarowna moc! Mój duch jest źródłem wszelkiego bytu; on utrzymuje istnienia, ale nie jest w nich.

Olszewski

Z drugiej strony jednakże istoty nie są we mnie: to jest tajemnica Jedności najwyższej. Dusza moja jest oporą wszystkich istot, i nie będąc w nich zawarta, sama jest ich istotą.

Dynowska

Ale i nie jest we Mnie ten świat cały zawarty; poznaj Mą boską, tajemną Jogę, Ardżuno. Jam istnień opoką, Sam na niczym nie wsparty, podtrzymuję i żywię wszechtwory, lecz Sam poza nimi trwam; Duch Mój pra-źródłem wszechistnień.

Sachse

A jednak stworzenia nie zawierają się we mnie!
Spójrz na mą boską jogę!
Mój atman powołuje do życia wszelkie stworzenia
i utrzymuje je,
a jednak nie zawiera się w nich!

Kudelska

Wszystkie te stworzenia we mnie przebywają; spójrz na wspaniałą mą boską jogę;
Mój umysł jest źródłem życia wszystkich istot. Ja je podtrzymuję, lecz w nich nie jestem.

Rucińska

I one też nie są we mnie – spójrz na mą boską potęgę!
Duch mój ożywia istoty i wspiera, lecz w nich nie mieszka!

Szuwalska

Jednak wszystko, co powstało,
Nie zawiera się we Mnie. Taka jest moc Moja
Niepojęta, Ardżuno. Utrzymuję życie
I choć wszystko przenikam, jestem nieobecny.

Babkiewicz

Lecz nie trwają byty we mnie –
spójrz na me jogiczne moce!
Dzierżę byty, w nich nie trwając,
to ma jaźń wytwarza byty.

analiza syntaktyczna

yathā (tak jak) sarvatra-gaḥ (wszędzie wędrujący) mahān (wielki) vāyuḥ (wiatr) nityam (zawsze) ākāśa-sthitaḥ (znajdujący się w przestworzu),
tathā (tak też) sarvāṇi bhūtāni (wszystkie istoty) mat-sthāni iti (we mnie pozostające) upadhāraya (rozważ).

analiza gramatyczna

yathā	–	av. – tak jak (korelatyw do: tathā);
ākāśa-sthitaḥ	–	ākāśa-sthita 1i.1 m. ; TP : ākāśe sthita iti – znajdujący się w przestworzu (od: ākāśa – przestwór, eter, niebo;  √ sthā – stać, PP sthita – znajdujący się);
nityam	–	av. – stale, regularnie (od: nitya – wieczny, stały);
vāyuḥ	–	vāyu 1i.1 m. – wiatr (od: √ vā – dmuchać);
sarvatra-gaḥ	–	sarvatra-ga 1i.1 m. ; yaḥ sarvatra gacchati sa – ten, który chodzi wszędzie (od: sarva – wszędzie; av. – wszędzie, we wszystkim; locativus nieodmienny zakończony na –tra; √ gam – iść, -ga – na końcu złożeń: idący, poruszający się);
mahān	–	mahant 1i.1 m. – wielki (od: √ mah – powiększać);
tathā	–	av. – tak, w ten sposób, podobnie;
sarvāṇi	–	sarva sn. 1i.3 n. –  wszystkie;
bhūtāni	–	bhūta 1i.3 n. – stworzenia (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy);
mat-sthāni	–	mat-stha 1i.3 n. ; mayi avasthitānīti – znajdujące się we mnie (od: mat – forma podstawowa zaimka osobowego ’ja’ w l.poj. używana głównie na początku złożeń; √ sthā – stać, -stha – na końcu złożeń: znajdujący się w);
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
upadhāraya	–	upa- √ dhṛ (utrzymywać) Imperat. caus. 2c.1 – rozważ, uważaj za, pojmij;

warianty tekstu

nityaṃ zamienia się z vayuḥ;
upadhāraya → avadhāraya (rozważ);

… → werset spoza wydania krytycznego po wersecie 9.6:
evaṃ hi sarva-bhūteṣu carāmy anabhilakṣitaḥ
bhūta-prakṛtim āsthāya sahaiva ca vinaiva ca
Zaiste tak ja pozbawiony znaków,
gdy ustanowię naturę bytów zarówno razem z [nimi] jak i bez [nich],
wędruję we wszystkich istotach.

Śāṃkara

yathoktena śloka-dvayenoktam arthaṃ dṛṣṭantenopapādayann āha—

yathā loke ākāśa-sthita ākāśe sthito nityaṃ sadā vāyuḥ sarvatra gacchatīti sarvatra-go mahān parimāṇataḥ, tathā ākāśavat sarva-gate mayy asaṃśleṣeṇaiva sthitānīty evam upadhāraya vijānīhi

Rāmānuja

sarvasyāsya svasaṅkalpāyattasthitipravṛttitve nidarśanam āha

yathā ākaśe anālambane mahān vayuḥ sthitaḥ sarvatra gacchati; sa tu vāyur nirālambano madāyattasthitir ity avaśyābhyupagamanīyaḥ evam eva sarvāṇi bhūtāni tair adṛṣṭe mayi sthitāni mayaiva dhṛtānīty upadhāraya / yathā+āhur vedavidaḥ, „meghodayaḥ sāgarasannivṛttir indor vibhāgaḥ sphuritāni vāyoḥ / vidyudvibhaṅgo gatir uṣṇaraśmer viṣṇor vicitrāḥ prabhavanti māyāḥ” iti viṣṇor ananyasādhāraṇāni mahāścaryāṇītyarthaḥ / śrutir api, „etasya vā akṣarasya praśāsane gārgi sūryācandramasau vidhṛtau tiṣṭhataḥ”, „bhīṣā+asmād vātaḥ pavate,bhīṣodeti sūryaḥ, bhīṣā+asmād agniś cendraś ca” ityādikā

Śrīdhara

asaṃśliṣṭayor apy ādhārādheya-bhāvaṃ dṛṣṭāntenāha yayeti | avakāśaṃ vināvasthānānupapatter nityam ākāśe sthito vāyuḥ sarvatra-go 'pi mahān api nākāśena saṃśliṣyate | niravayavatvena saṃśleṣāyogāt | tathā sarvāṇi bhūtāni mayi sthitānīti jānīhi

Madhusūdana

asaṃśliṣṭayor apy ādhārādheya-bhāvaṃ dṛṣṭāntenāha yatheti | yathaivāsaṅga-svabhāva ākāśe sthito nityaṃ sarvadotpatti-sthiti-saṃhāra-kāleṣu vātīti vāyuḥ sarvadā calana-svabhāvaḥ | ataeva sarvatra gacchatīti sarvatra-gaḥ | mahān parimāṇataḥ | etādṛśo 'pi na na kadāpy ākāśena saha saṃsṛjyate | tathaivāsaṅga-svabhāve mayi saṃśleṣam antareṇaiva sarvāṇi bhūtāny ākāśādīni mahānti sarvatragāni ca sthitāni nāpi sthitānīty upadhāraya vimṛśyāvadhāraya

Viśvanātha

asaṅge mayi bhūtāni sthitāny api na sthitāni, teṣv apy ahaṃ sthito 'pi na sthita ity atra dṛṣṭāntam āha yatheti | yathaivāsaṅga-svabhāve ākāśe nityaṃ vātīti vāyuḥ sarvadā calana-svabhāvaḥ | ataeva sarvatra gacchatīti sarvatra-go mahān parimāṇataḥ yathā svākāśasya asaṅgatvāt tatra sthito 'pi na sthitaḥ | ākāśo 'pi vāyau sthito 'pi na sthito 'saṅgatvād eva tathaivāsaṅga-svabhāve mayi sarvāṇi bhūtāni ākāśādīni mahānti sarvatragāni sthitāni nāpi sthitānīty upadhāraya vimṛśya niścinu | nanu tarhi paśya me yogam aiśvaram iti bhagavad-uktaṃ yogaiśvaryasyātarkyatvaṃ kathaṃ siddham abhūt ? dṛṣṭānta-lābhāt | ucyate – ākāśasya jaḍatvā evāsaṅgatvam | cetanasya tv asaṅgatvaṃ jagad-adhiṣṭhānādhiṣṭhātṛtve parameśvaraṃ vinā nānyatrāstīty atarkyatvaṃ siddham eva | tad apy ākāśa-dṛṣṭānto loka-buddhi-praveśārtha eva jñeyaḥ

Baladeva

carācarāṇāṃ sarveṣāṃ bhūtānāṃ mat-saṅkalpāyattā sthitir vṛttiś cety atra dṛṣṭāntam āha yatheti | yathā nirālambe mahaty ākāśe nirālambo mahān vāyuḥ sthitaḥ sarvatra gacchati | tasya tasya ca nirālambatayā sthitir mat-saṅkalpād eva pravṛttiś cety antaryāmi-brāhmaṇāt yad bhīṣā vātaḥ pavate iti śruty-antarāc copadhārayeti, tathā sarvāṇi sthira-carāṇi bhūtāni mat-sthāni tair ansaṃtuṣṭe mayi sthitāni mayaiva saṅkalpa-mātreṇa dhṛtāni nityamitāni cety upadhāraya | anyathā ākāśādīni vibhraṃśerann iti

Michalski

Tak wszędzieprzenikający ogrom powietrzny jest zawsze zamknięty w przestrzeni, tak samo wszystkie istoty, wiedz o tym, – zawsze są we mnie.

Olszewski

Jako w powietrzu ma swoje siedlisko wielki wiatr, wiejący bez ustanku ze wszystkich stron, tak ja jestem siedliskiem wszystkich istot: pojmij to, synu Kunti.

Dynowska

Jak powietrze jest w eterze przestrzennym – Akaszy – zawarte, tak we Mnie, wiedz to Ardżuno, jest wszechświat zanurzon i zawart.

Sachse

Wiedz, że tak jak potężny, wszechobecny wiatr
mieści się w przestrzeni,
tak samo wszelkie stworzenia zawierają się we mnie.

Kudelska

Jak bezkresne powietrze, co we wszystkie strony wieje, w wiecznej jest przestrzeni,
Tak samo – pojmij – każde stworzenie jest we mnie.

Rucińska

Jak wszechwiejący, potężny wiatr wiecznie mieszka w przestworzu,
Tak samo wszystkie stworzenia, wiedz o tym, mieszkają we mnie.

Szuwalska

Jestem jedynie źródłem wszelkiego istnienia.
Jak powietrza potężny żywioł tkwi w przestrzeni,
Podobnie wszelkie życie we Mnie się zawiera.
Spróbuj pojąć to.

Babkiewicz

Wiatr potężny, wszędobylski
poza przestwór nie wychodzi,
tak też i istoty wszelkie
we mnie trwają – tak rozważaj.

analiza syntaktyczna

he kaunteya (Kunjowicu!),
kalpa-kṣaye (na zakończenie kalpy) sarva-bhūtāni (wszystkie istoty) māmikām  prakṛtim (do mojej natury) yānti (idą),
punaḥ (ponownie) kalpādau (na początku kalpy) [aham] (ja) tāni (je) visṛjāmi (emituję).

analiza gramatyczna

sarva-bhūtāni	–	sarva-bhūta 1i.3 n. ; KD : sarvāṇi bhūtānīti – wszystkie istoty (od: sarva – wszystko; √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt);
kaunteya	–	kaunteya 8i.1 m. – o synu Kunti (od: kunti – lud Kuntjów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców);
prakṛtim	–	prakṛti 2i.1 f. – naturę, podstawę, praprzyczynę, przejawiony świat (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
yānti	–	√ yā (iść, osiągać) Praes. P 1c.3 – idą, osiągają;
māmikām	–	māmikā 2i.1 f. – moją (od: māmaka – mój, moja, moje…);
kalpa-kṣaye	–	kalpa-kṣaya 7i.1 m. ; TP : kalpasya kṣaya iti – w zniszczeniu kalpy (od: √ kḷp – być odpowiednim, być gotowym, skłaniać się, osiągać, kalpa – należyty, zasada, przedział czasu równy tysiącowi jug = jeden dzień Brahmy; √ kṣi – zmniejszać się, PF kṣaya – zmniejszenie, zniszczenie);
punaḥ	–	av. – ponownie, jeszcze raz, z powrotem;
tāni	–	tat sn. 2i.3 n. – te;
kalpādau	–	kalpa-ādi 7i.1 m. ; TP : kalpasyādav iti – na początku kalpy (od: √ kḷp – być odpowiednim, być gotowym, skłaniać się, osiągać, kalpa – należyty, zasada, przedział czasu równy tysiącowi jug = jeden dzień Brahmy; ādi – początek, powstanie);
visṛjāmi	–	vi- √ sṛj (uwalniać, emitować) Praes. P 3c.1 – uwalniam, wypuszczam, stwarzam, emituję, emanuję;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;

warianty tekstu

māmikām → māmakīṃ / māmakāṃ (moją);
kalpa-kṣaye → alpa-kṣaye (w małym zniszczeniu);

Śāṃkara

evaṃ vāyur ākāśe iva mayi sthitāni sarva-bhūtāni sthiti-kāle | tāni—

sarva-bhūtāni kaunteya prakṛtiṃ triguṇātmikām aparāṃ nikṛṣṭaṃ yānti māmikāṃ madīyāṃ kalpa-kṣaye pralaya-kāle | punar bhūyas tāni bhūtāni utpatti-kāle kalpādau visṛjāmi utpādayāmy ahaṃ pūrvavat

Rāmānuja

sakaletaranirapekṣasya bhagavatas saṅkalpāt sarveṣāṃ sthitiḥ pravṛttiś coktā tathā tat saṅkalpād eva sarveṣām utpattipralayāv apīty āha

sthāvarajaṅgamātmakāni sarvāṇi bhūtāni, māmikām maccharīrabhūtām, prakṛtiṃ tamaśśabdavācyāṃ nāmarūpavibhāgānarhām, kalpakṣaye caturmukhāvasānasamaye matsaṅkalpād yānti; tāny eva bhūtāni kalpādau punar visṛjyāmy aham; yathā+āha manuḥ „āsīd idaṃ tamobhūtaṃ … so 'bhidhyāya śarīrāt svāt” iti / śrutir api „yasyāvyaktaṃ śarīram”, „avyaktam akṣare līyate, akṣaraṃ tamasi līyate” ityādikā, „tam āsīt tamasā gūḍham agre praketam” iti ca

Śrīdhara

tad evam asaṅgasyaiva yogamāyayā sthiti-hetutvam uktam | tayaiva sṛṣṭi-prayala-hetutvaṃ cāha sarveti | kalpa-kṣaye pralaya-kāle sarvāṇi bhūtāni prakṛtiṃ yānti | triguṇātmikāyāṃ māyāyāṃ līyante | punaḥ kalpādau sṛṣṭi-kāle tāni visṛjāmi viśeṣeṇa sṛjāmi

Madhusūdana

evam utpatti-kāle sthiti-kāle ca kalpitena prapañcenāsaṅgasyātmano 'saṃśleṣam uktvā pralaye 'pi tam āha sarvetei | sarvāṇi bhūtāni kalpa-kṣaye pralaya-kāle māmikāṃ mac-chaktitvena kalpitāṃ prakṛtiṃ triguṇātmikāṃ māyāṃ sva-kāraṇa-bhūtāṃ yānti tatraiva sūkṣma-rūpeṇa līyanta ity arthaḥ | he kaunteyety uktārtham | punas tāni kalpādau sarga-kāle visṛjāmi prakṛtāv avibhāgāpannāni vyanajmi ahaṃ sarvajñaḥ sarva-śaktir īśvaraḥ

Viśvanātha

nanv adhunā dṛśyamāny etāni bhūtāni tvayi sthitānīty avagamyate | mahā-pralaye kva yāsyantīty apekṣāyām āha sarveti | māmikāṃ madīyāṃ mama triguṇātmikāyāṃ māyā-śaktau līyanta ity arthaḥ | punaḥ kalpa-kṣaye pralayānte sṛṣṭi-kāle tāni viśeṣeṇa sṛjāmi

Baladeva

sva-saṅkalpād eva bhūtānāṃ sthitir uktā | atha tasmād eva teṣāṃ sarga-pralayāv āha sarveti | he kaunteya ! kalpa-kṣaye caturmukhāvasāna-kāle sarvāṇi bhūtāni mat-saṅkalpād eva māmikāṃ prakṛtiṃ yānit | prakṛti-śaktike mayi vilīyante kalpādau punas tāny aham eva bahu syām iti saṅkalpa-mātreṇa vaividhyena sṛjāmi

Michalski

Wszystkie stworzenia, Kauntejo, gdy jeden wyłoń kosmiczny się kończy, wracają do mojej rozsnowy, na początku zaś nowego wyłonu stwarzam je wszystkie na nowo,

Olszewski

Przy końcu kalpy istoty wracają do mojej twórczej potęgi; na początku kalpy ja wypuszczam je na nowo.

Dynowska

Twór wszelki, o Kauntejo, w łono Pra-Matki Przyrody Mej wraca u schyłku kosmicznego Dnia, a gdy następny świta Dzień, znów go z Siebie wyłaniam.

Sachse

Wszelkie stworzenia, o synu Kunti,
u schyłku ery
powracają do mej natury [materialnej],
a gdy nadchodzi nowa era,
powołuję je do życia ponownie.

Kudelska

Wszelkie stworzenia, Kauntejo, w końcu każdego cyklu dążą do natury,
Która jest mną, a na początku nowej epoki Ja znów je powołuję do życia.

Rucińska

Wszystkie istoty, Kauntejo, w moją zdążają Przyrodę
U kresu kalpy – ja znów je z początkiem kalpy wyłaniam.

Szuwalska

Wszystko, co żyje, Kauntejo,
Wraca do Mej natury pod koniec epoki,
Abym wraz z jej początkiem mógł to znowu stworzyć.

Babkiewicz

Gdy dobiega eon końca,
w mą Naturę wchodzą byty,
na początku zaś eonu
znów, Kauntejo, je wyłaniam.

analiza syntaktyczna

[aham] (ja) svām prakṛtim (swoją naturą) avaṣṭabhya (zapanowawszy nad)
prakṛteḥ (natury) vaśāt (z powodu kontroli) avaśam (bezwolny) imam kṛtsnam (ten cały) bhūta-grāma (zbiór istot) punaḥ punaḥ (wciąż ponownie) visṛjāmi (emituję).

analiza gramatyczna

prakṛtim	–	prakṛti 2i.1 f. – naturę, podstawę, praprzyczynę, przejawiony świat (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
svām	–	svā sn. 2i.1 f. – własną, swą;
avaṣṭabhya	–	ava- √ stambh (spoczywać na, chwytać, blokować) absol. – utwierdziwszy, zapanowawszy nad;
visṛjāmi	–	vi- √ sṛj (uwalniać, emitować) Praes. P 3c.1 – uwalniam, wypuszczam, stwarzam, emituję, emanuję;
punaḥ punaḥ	–	av. – ponownie, jeszcze raz, z powrotem (powtórzenie w znaczeniu continuum);
bhūta-grāmam	–	bhūta-grāma 2i.1 m. ; TP : bhūtānāṃ grāmam iti – zbiór istot (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; grāma – zbiór, mnogość, wieś);
imam	–	idam sn. 2i.1 m. – ten;
kṛtsnam	–	kṛtsna 2i.1 m. – cały;
avaśam	–	avaśa 2i.1 m. – nie znajdujący się pod kontrolą, bez władzy, bezwolny (od: √ vaś – pragnąć, podporządkowywać, rozkazywać, posiadać w mocy, vaśa  – pragnienie, moc, kontrola, dominacja);
prakṛteḥ	–	prakṛti 6i.1 f. – natury, podstawy, praprzyczyny, przejawionego świata (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
vaśāt	–	vaśa 5i.1 m. – z powodu kontroli (od: √ vaś – pragnąć, podporządkowywać, rozkazywać);

warianty tekstu

avaṣṭabhya → adhiṣṭhāya (w tej wersji pierwsza pada BhG 9.8 jest taka sama jak trzecia pada BhG 4.6) / apaṣṭabhya (zarządziwszy / zapanowawszy);
imaṃ → idaṃ (ten);

Śāṃkara

evam avidyā-lakṣaṇāṃ—

prakṛtiṃ svāṃ svīyām avaṣṭabhya vaśīkṛtya visṛjāmi punaḥ punaḥ prakṛtito jātaṃ bhūta-grāmaṃ bhūta-samudāyam imaṃ vartamānaṃ kṛtsnam avaśam asvatantram | avidyādi-doṣaiḥ paravaśīkṛtam | prakṛter vaśāt svabhāva-vaśāt

Rāmānuja

svakīyāṃ vicitrapariṇāminīṃ prakṛtim avaṣṭabhya aṣṭadhā pariṇāmyy imaṃ caturvidhaṃ devatiryaṅmanuṣyasthāvarātmakaṃ bhūtagrāmaṃ madīyāyā mohinyā guṇamayyāḥ prakṛter vaśād avaśaṃ punaḥ punaḥ kāle kāle visṛjāmi

Śrīdhara

nanv asaṅgo nirvikāraś ca tvaṃ kathaṃ sṛjasīty apekṣāyām āha – prakṛtim iti | svāṃ svīyāṃ svādhīnāṃ prakṛtim avaṣṭabhyādhiṣṭhāya | pralaye līnaṃ santaṃ caturvidham imaṃ sarvaṃ bhūta-grāmaṃ karmādi-paravaśaṃ punaḥ punar vividhaṃ sṛjāmi | viśeṣeṇa sṛjāmi iti vā | katham ? prakṛter vaśāt prācīna-karma-nimitta-tat-tat-svabhāva-vaśāt

Madhusūdana

kiṃ-nimittā parameśvara-stheyaṃ sṛṣṭir na tāvat sva-bhogārthā tasya sarva-sākṣi-bhūta-caitanya-mātrasya bhoktṛtvābhāvāt tathātve vā saṃsāritveneśvaratva-vyāghātāt | nāpy anyo bhoktā yad artheyaṃ sṛṣṭiḥ | cetanāntarābhāvāt | īśvarasyaiva sarvatra jīva-rūpeṇa sthitatvāt | acetanasya cābhoktṛtvāt | ataeva nāpavargārthāpi sṛṣṭiḥ | bandhābhāvād apavarga-virodhitvāc cety ādy-anupapattiḥ sṛṣṭer māyā-mayatvaṃ sādhayantī nāsmākaṃ pratikūleti na parihartavyety abhipretya māyāmayatvān mithyātvaṃ prapañcasya vaktum ārabhate tribhiḥ prakṛtim iti |

prakṛtiṃ māyākhyām anirvacanīyāṃ svāṃ svasmin kalpitām avaṣṭabhya svasattā-sphūrtibhyāṃ dṛḍhīkṛtya tasyāḥ prakṛter māyāyā vaśād avidyāsmitā-rāga-dveṣābhiniveśa-kāraṇāvaraṇa-vikṣepātmaka-śakti-prabhāvāj jāyamānam imaṃ sarva-pramāṇa-saṃnidhāpitaṃ bhūta-grāmam ākāśādi-bhūta-samudāyam ahaṃ māyāvīva punaḥ punar visṛjāmi vividhaṃ sṛjāmi kalpanā-mātreṇa svapna-dṛg iva ca svapna-prapañcam

Viśvanātha

nanv asaṅgo nirvikāraś ca tvaṃ kathaṃ sṛjasīty apekṣāyām āha – prakṛtim iti | svāṃ svīyām avaṣṭabhyādhiṣṭhāya prakṛter vaśāt svīya-svabhāva-vaśāt prācīna-karma-nimittād iti yāvat | avaśaṃ karmādi-paratantram

Baladeva

prakṛtim iti | svām ātmīyāṃ tri-guṇāṃ prakṛtim avaṣṭabhyādhiṣṭhāya saṅkalpa-mātreṇa mahad-ādyān manā pariṇamayyemaṃ caturvidham bhūta-grāmaṃ visṛjāmi punaḥ punaḥ kāle kāle | kīdṛśam ity āha prakṛteḥ prācīna-karma-vāsanāyā vaśāt prabhāvād avaśaṃ paratantraṃ tathā cācintya-śakter asaṅga-svabhāvasya mama saṅkalpa-mātreṇa tat tat kurvato na tat-saṃsarga-gandho na ca ko 'pi kheda-leśa iti

Michalski

Stojąc jak władca ponad rozsnową, wyłaniam jej własną potęgą cały ten tłum bezwolny istnień,– ciągle na nowo, na nowo!

Olszewski

Niewzruszony w mej potędze twórczej, ja tedy w pewnych odstępach czasu wydaję cały ten zespół istot, mimo ich woli, mocą jedynie mojej emanacyi.

Dynowska

Używając Mej własnej Natury, w byt wciąż rzucam od nowa mnogość istnień bezsilnie potędze Przyrody poddanych.

Sachse

Mając władzę nad mą naturą [materialną]
wciąż na nowo powołuję do życia
cały ten zespół stworzeń,
bezwolny, podległy woli natury.

Kudelska

Poprzez moją naturę wciąż na nowo stwarzam niezliczoną ilość istot,
Bezwolnie tej naturze poddanych.

Rucińska

Na swej Przyrodzie się wsparłszy stwarzam raz po raz od nowa
Tę całą istot gromadę, bezwolną, mocą Natury.

Szuwalska

Kierując swoją własną naturą, od nowa
Powołuję do życia niezliczone światy.

Babkiewicz

W swej Naturze przebywając,
emituję wciąż na nowo
bezwolną gromadę istot,
co w Natury legła woli.

analiza syntaktyczna

he dhanaṃjaya (o zdobywco bogactw!),
tāni ca karmāṇi (a czyny te) teṣu karmasu (w tych czynach) asaktam (nielgnącego) udāsīna-vat āsīnam (będącego jakby obojętnym) mām (mnie) na nibadhnanti (nie wiążą).

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
ca	–	av. – i;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
tāni	–	tat sn. 1i.3 n. – te;
karmāṇi	–	karman 1i.3 n. – czyny, działania (od: √ kṛ – robić);
nibadhnanti	–	ni- √ bandh (wiązać, pętać) Praes. P 1c.3 – wiążą, pętają;
dhanaṃjaya	–	dhanaṃ-jaya 8i.1 m. – o zdobywco bogactw (yo dhanaṃ jayati saḥ – ten, który zdobywa bogactwa; dhana – podbój, łupy, bogactwo; √ ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo);
udāsīnavat	–	av. – niczym neutralny, jak obojętny (od: ud- √ ās – siadać z dala, udāsīna – neutralny, obojętny; -vat – na końcu wyrazu: taki jak, podobny);
āsīnam	–	āsīna 2i.1 m. – będącego, siedzącego (od: √ ās – być, siedzieć);
asaktam	–	a-sakta ( √ sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 2i.1 m. – nieprzywiązanego, nielgnącego;
teṣu	–	tat sn. 7i.3 n. – w tych;
karmasu	–	karman 7i.3 n. – w czynach, w działaniach (od: √ kṛ – robić);

warianty tekstu

ca → tu (ale);
teṣu → tena (przez to);

Druga pada BhG 9.9 jest taka sama jak czwarta pada BhG 4.41;
trzecia pada BhG 9.9 jest taka sama jak pierwsza pada BhG 14.23;

Śāṃkara

tarhi tasya te parameśvarasya bhūta-grāmam imaṃ viṣamaṃ vidadhataḥ, tan-nimittābhyāṃ dharmādharmābhyāṃ saṃbandhaḥ syād itīdam āha bhagavān—

na ca mām īśvaraṃ tāni bhūta-grāmasya viṣama-sarga-nimittāni karmāṇi nibadhnanti dhanaṃjaya | tatra karmaṇām asaṃbandhitve kāraṇam āha—udāsīnavat āsīnaṃ yathā udīsīna upekṣakaḥ kaścit tadvad āsīnam ātmano’vikriyatvāt | asaktaṃ phalāsaṅga-rahitam, abhimāna-varjitam, ahaṃ karomīti teṣu karmasu | ato’nyasyāpi kartṛtvābhimānābhāvaḥ phalāsaṅgābhāvaś cāsaṃbandha-kāraṇam, anyathā karmabhir badhyate mūḍhaḥ kośa-kāravad ity abhiprāyaḥ

Rāmānuja

evaṃ tarhi viṣamasṛṣṭyādīni karmāṇi naighṛṇyādyāpādanena bhavantaṃ badhnantīty atrāha

na ca tāni viṣamasṛṣṭyādīni karmāṇi māṃ nibadhnanti mayi nairghṛṇyādikaṃ nāpādayanti, yataḥ kṣetrajñānāṃ pūrvakṛtāny eva karmāṇi devādiviṣamabhāvahetavaḥ; ahaṃ tu tatra vaiṣamye asaktaḥ tatrodāsīnavad āsīnaḥ; yathā +āha sūtrakāraḥ „vaiṣamyanairghṛṇye na sāpekṣatvāt”, na karmāvibhāgād iti cen nānāditvāt” iti

Śrīdhara

nanv evaṃ nānā-vidhāni karmāṇi kurvatas tava jīvavad-bandhaḥ kathaṃ na syād iti ? ata āha na ca mām iti | tāni viśva-sṛṣṭy-ādīni karmāṇi māṃ na nibadhnanti | karmāsaktir hi baddha-hetuḥ sā cāpta-kāmatvān mama nāsti | ata udāsīnatvānupapatter udāsīnavat sthitam ity uktam

Madhusūdana

ataḥ na ceti | na ca naiva sṛṣṭi-sthiti-pralayākhyāni tāni māyāvineva svapna-dṛśeva ca mayā kriyamāṇāni māṃ nibandhnanti anugraha-nigrahābhyāṃ na sukṛta-duṣkṛta-bhāginaṃ kurvanti mithyā-bhūtatvāt | he dhanañjaya yudhiṣṭhira-rājasūyārthaṃ sarvān rājño jitvā dhanam āhṛtavān iti mahān prabhāvaḥ sūcitaḥ protsāhanārtham |

tāni karmāṇi kuto na badhnanti tatrāha udāsīnavad āsīnam | yathā kaścid upekṣako dvayor vivadamānayor jaya-parājayāsaṃsargī tat-kṛta-harṣa-viṣādābhyām asaṃsṛṣṭo nirvikāra āste tadvan nirvikāratayāsīnam | dvayor vivadamānayor ihābhāvād upekṣakatva-mātra-sādharmyeṇa vati-pratyayaḥ | ataeva nirvikāratvāt teṣu sṛṣṭy-ādi-karmasv asaktam ahaṃ karomīty abhimāna-lakṣeṇa saṅgena rahitaṃ māṃ na nibadnanti karmāṇīti yuktam eva | anyasyāpi hi kartṛtvābhāve phala-saṅgābhāve ca karmāṇi na bandha-kāraṇānīty uktam anena | tad-ubhaya-sattve tu kośa-kāra iva karmabhir badhyate mūḍha ity abhiprāyaḥ

Viśvanātha

nanv evaṃ ca nānā-karmāṇi kurvatas tava jīvavad-bandhaḥ kathaṃ na syād ? ata āha na ceti | tāni sṛṣṭy-ādīni | karmāsaktir hi baddha-hetuḥ sā cāpta-kāmatvān mama nāsti | udāsīnavad iti | anya udāsīno yathā vivadamānānāṃ duḥkha-śokādi-saṃsṛṣṭo na bhavati tathaivāham ity arthaḥ

Baladeva

nanu viṣamāṇi sṛṣṭi-poālana-lakṣaṇāni vaiṣamyādinā tvāṃ badhnīyur iti cet tatrāha na ceti | tāni viṣama-sṛṣṭy-ādīni karmāṇi na mayi vaiṣamyādi-prasañjayanti | tatra hetu-garbha-viśeṣaṇam udāsīnavad iti | jīvānāṃ deva-mānava-tiryag-ādi-bhāve tat-tad-abhyudaya-tāratamye ca teṣāṃ pūrvārjitāni karmāṇy eva kāraṇāni | ahaṃ tu teṣu viṣameṣu karmasv audāīnyena sthito 'sakta iti na mayi vaiṣamyādi-doṣa-gandhaḥ | evam āha sūtrakāraḥ vaiṣamya-nairghṛṇye na [Vs. 2.1.35] ity ādinā | udāsīnatve kartṛtvaṃ na siddhyed ata uktam udāsīnavad iti

Michalski

Lecz mnie te czyny nie wiążą wcale, o łupów zdobywco! Ja trwam, wieczyście obojętny, bez żadnej skłonności do czynu!

Olszewski

I dzieła te nie skuwają mnie: jestem jakoby na zewnątrz nich i w żadnej względem nich nie jestem zależności.

Dynowska

Lecz ten boski czyn z niczym Mnie, o Dhanandżajo, nie wiąże, bowiem ponad działaniem niewzruszony trwam.

Sachse

l czyny te nie narzucają mi więzów,
Zdobywco Skarbu,
ponieważ beznamiętny jestem
i ze spełnieniem tych uczynków
nie wiążę [żadnych pragnień].

Kudelska

Lecz nie jestem związany, o Zdobywco Bogactw, tym działaniem,
Pozostaję obojętny i przez nie nie tknięty.

Rucińska

I nie krępują mnie sobą te czyny, Zwycięzco Skarbów –
Trwam obojętny jak gdyby, nie lgnący do owych czynów!

Szuwalska

Jednak czyn ten nie wiąże Mnie wcale, Zdobywco,
Gdyż jest mi obojętne, co się w świecie dzieje.

Babkiewicz

Lecz te czyny mnie nie wiążą,
o ty, któryś zdobył skarby.
Nie lgnąc do żadnego czynu,
trwam w nich jakby obojętny.

analiza syntaktyczna

he kaunteya (Kunjowicu!),
mayā (przeze mnie) adhyakṣeṇa (przez nadzorcę) prakṛtiḥ (natura) sa-carācaram [viśvam] (świat wraz z ruchomym i nieruchomym [stworzeniem]) sūyate (rodzi).
[evam] (w ten sposób) anena hetunā (z tej przyczyny) jagat (świat) viparivartate (toczy się).

analiza gramatyczna

mayā	–	asmat sn. 3i.1 – przeze mnie;
adhyakṣeṇa	–	adhi-akṣa 3i.1 m. – przez rządcę oka, przez nadzorcę (adhi – ponad; √ īkṣ – widzieć, akṣa – oko, organ zmysłu);
prakṛtiḥ	–	prakṛti 1i.1 f. – natura, podstawa, praprzyczyna, przejawiony świat (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
sūyate	–	√ sū (stworzyć, począć, urodzić) Praes. Ā 1c.1 – rodzi;
sa-carācaram	–	sa-cara-acara 2i.1 n. ; DV / BV : yat caraiś cācaraiś ca sahāsti tat – będący wraz z ruchomym i nieruchomym [stworzeniem] (od: sa – razem z, wespół; krótka forma od: saha lub sama; występuje głównie w złożeniach, wymaga instrumentalisu; √ car –poruszać się, cara – poruszający się, ruchomy, żywy; a-cara – nie poruszający się, nieruchomy, nieżywy);
hetunā	–	hetu 3i.1 m. – dzięki przyczynie, z impulsu, z powodu;
anena	–	idam sn. 3i.1 m. – dzięki temu;
kaunteya	–	kaunteya 8i.1 m. – o synu Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców);
jagat	–	jagat 1i.1 n. – świat, poruszający się, ludzkość (od: √ gam – iść);
viparivartate	–	vi-pari- √ vṛt (toczyć się, poruszać, powracać) Praes. Ā 1c.1 – toczy się;

Śāṃkara

tatra bhūta-grāmam imaṃ visṛjāmy udāsīnavad āsīnam iti ca viruddham ucyate, iti tat-parihārārtham āha—

mayādhyakṣeṇa sarvato dṛśi-mātra-svarupeṇāvikriyātmanādhyakṣeṇa mayā, mama māyā triguṇātmikāvidyā-lakṣaṇā prakṛtiḥ sūyate utpādayati sa-carācaraṃ jagat | tathā ca mantra-varṇaḥ—

eko devaḥ sarva-bhūteṣu gūḍhaḥ
sarva-vyāpī sarva-bhūtāntarātmā |
karmādhyakṣaḥ sarva-bhūtādhivāsaḥ
sākṣī cetā kevalo nirguṇaś ca || [śāstrvetuttaṃ 6.11] iti |

hetunā nimittenānenādhyakṣatvena kaunteya jagat sa-carācaraṃ vyaktāvyaktātmakaṃ viparivartate sarvāvasthāsu | dṛśi-karmatvāpatti-nimittā hi jagataḥ sarvā pravṛttiḥ—aham idaṃ bhokṣye, paśyāmīdam, śṛṇomīdam, sukham anubhavāmi, duḥkham anubhavāmi, tad-artham idaṃ kariṣye, idaṃ jñāsyāmi, ity ādyāvagati-niṣṭhāvagaty-avasānaiva | yo asyādhyakṣaḥ parame vyoman [rādhāk 8.7.17.7, sthitaittbhāv 2.8.9] ity ādayaś ca mantrā etam arthaṃ darśayanti | tataś caikasya devasya sarvādhyakṣa-bhūta-caitanya-mātrasya paramārthataḥ sarva-bhogānabhisaṃbandhino’nyasya cetanāntarasyābhāve bhoktur anyasyābhāvāt | kiṃ-nimitteyaṃ sṛṣṭir ity atra praśna-prativacane’nupapanne, ko addhā veda ka iha pravocat | kuta ājātā kuta iyaṃ visṛṣṭiḥ [rādhāk 8.7.17.8] ity ādi-mantra-varṇebhyaḥ | darśitaṃ ca bhagavatā—ajñānenāvṛtaṃ jñānaṃ tena muhyanti jantavaḥ [gītā 5.15] iti

Rāmānuja

tasmāt kṣetrajñakarmānuguṇaṃ madīyā prakṛtiḥ satyasaṅkalpena mayā+adhyakṣeṇekṣitā sacarācaraṃ jagat sūyate / anena kṣetrajñakarmānuguṇamadīkṣaṇena hetunā jagat parivartata iti matsvāmyaṃ satyasaṅkalpatvaṃ nairghṛṇyādidoṣarahitatvam ity evam ādikaṃ mama vasudevasūnor aiśvaraṃ yogaṃ paśya / yathā+āha śrutiḥ, „asmān māyī sṛjate viśvam etat tasmiṃś cānyo māyayā sanniruddhaḥ / māyāṃ tu prakṛtiṃ vidyān māyinaṃ tu mheśvaram // BhGR_1.” iti

Śrīdhara

tad evopapādayati mayeti | mayādhyakṣeṇādhiṣṭhātrā nimitta-bhūtena prakṛtiḥ sa-carācaraṃ viśvaṃ sūyate janayati | anena mad-adhiṣṭhānena hetunedaṃ jagad viparivartate punaḥ punar jāyate | sannidhi-mātreṇādhiṣṭhātṛtvāt kartṛtvam udāsīnatvaṃ cāviruddham iti bhāvaḥ

Madhusūdana

bhūta-grāmam imaṃ visṛjāmy udāsīnavad āsīnam iti ca paraspara-viruddham iti śaṅkā-parihārārthaṃ punar māyāmayatvam eva prakaṭayati mayeti | mayā sarvato-dṛśi-mātra-svarūpeṇāvikriyeṇādhyakṣeṇa niyantrā bhāsakenāvabhāsitā prakṛtis triguṇātmikā sattvāsattvādibhir anirvācyā māyā sūyata utpādayati sa-carācaraṃ jagan māyāvinādhiṣṭhiteva māyā kalpita-gaja-turagādikam | na tv ahaṃ sva-kārya-māyābhāsanam antareṇa karomi vyāpārāntaram | hetunā nimittenānenādhyakṣatvena he kaunteya ! jagat sa-carācaraṃ viparivartate vividhaṃ parivartate janmādi-vināśāntaṃ dity-āder iva kartṛtvābhāvād udāsīnavad āsīnam ity uktam iti na virodhaḥ | tad uktam –

asya dvaitendra-jālasya yad upādāna-kāraṇam |
ajñānaṃ tad upāśritya brahma kāraṇam ucyate || iti |

śruti-smṛti-vādāś cātrārthe sahasraśa udāhāryāḥ

Viśvanātha

nanu sṛṣṭy-ādi-kartus tavedam audāsīnyaṃ na pratyemīty ata āha mayeti | adhyakṣeṇa mayā nimitta-bhūtena prakṛtiḥ sa-carācaraṃ jagat sūyate | prakṛtir eva jagat janayati | mamātrādhyakṣatā-mātram | yathā kasyacid ambarīṣāder iva bhūpateḥ prakṛtibhir eva rājya-kṛtyaṃ nirvāhyate | atrodāsīnasya bhūpateḥ sattā-mātram iti yathā tasya rāja-siṃhāsane sattā-mātreṇa vinā prakṛtibhiḥ kim api na śakyate kartum | tathaiva mamādhiṣṭhāna-lakṣaṇam adhyakṣatvaṃ vinā prakṛtir api jaḍā kim api kartuṃ na śaknotīti bhāvaḥ | anena mad-adhiṣṭhānena hetunedaṃ jagat viparivartate punaḥ punar jāyate

Baladeva

tat pratipādayati mayeti | satya-saṅkalpena prakṛty-adhyakṣeṇa mayā sarveśvareṇa jīva-pūrva-pūrva-karmānuguṇatayā vīkṣitā prakṛtiḥ sa-carācaraṃ jagat sūyate janayati | viṣama-guṇā satī anena jīva-pūrva-karmānuguṇena mad-vīkṣaṇena hetunā taj jagad viparivartate punaḥ punar udbhavati | he kaunteya | śrutiś caivam āha-
vikāra-jananīm ajñām aṣṭa-rūpām ajāṃ dhruvām |
dhyāyate 'dhyāsitā tena tanyate preritā punaḥ |
sūyate puruṣārthaṃ ca tenaivādhiṣṭhitā jagat ||

iti sannidhi-mātreṇādhiṣṭhātṛtvāt kartṛtvam udāsaniṃ ca na viruddham | yathā sannidhi-mātreṇagandhaḥ kṣobhāya jāyate ity ādi smaraṇāc caitad evaṃ mad-adhiṣṭhātṛ-mātraṃ khalu prekṛter apekṣyam | mad-vinā kim api kartuṃ na sā prabhavet na hy asati rājñaḥ siṃhāsanādhiṣṭhātṛtve tad-amātyāḥ kārye prabhavaḥ

Michalski

Rozsnowa, podległa memu władaniu, wyłania z siebie bezwład i ruch, – dzięki temu władaniu, Kauntejo, świat cały obraca się w koło.

Olszewski

Pod mojem zwierzchnictwem emanacya poczyna rzeczy ruchome i nieruchome; w takich warunkach, synu Kunti, świat dokonywa swoich przewrotów.

Dynowska

Ja też sprawiam, jako Przyrody zwierzchność nieuchwytna, iż wyłania ona wszystko co istnieje, wszelki ruchomy i nieruchomy twór; oto dlaczego, o Kauntejo, krąg istnienia obraca się wciąż.

Sachse

To ja czuwam, aby natura
zrodziła to, co pełne ruchu i co nieruchome.
Z tej to właśnie przyczyny, o synu Kunti,
świat kręci się w koło.

Kudelska

Pod moim przewodnictwem natura stwarza rzecz każdą, tę co się porusza i tę co nieruchoma;
I z tej właśnie przyczyny, synu Kunti, ten świat się obraca.

Rucińska

Pod moim, nadzorcy, okiem Przyroda rodzi ruchome
I nieruchome, Kauntejo, i przez to świat się obraca.

Szuwalska

Według Moich wskazówek doczesna natura
Tworzy to, co się rusza i co nieruchome.
Oto jak świat ten działa, Ardżuno Kauntejo.

Babkiewicz

Pod nadzorem mym Natura
bierne i ruchome rodzi,
to dlatego, synu Kunti,
wszechświat może się obracać.

analiza syntaktyczna

mama param bhāvam (mojego najwyższego bytu) bhūta-maheśvaram (będącego wielkim panem bytów) ajānantaḥ (nierozumiejący)
mūḍhāḥ (omroczeni) mām mānuṣīṃ tanum āśritam (mnie wspierającego się na ludzkim ciele) avajānanti (nie szanują).

analiza gramatyczna

avajānanti	–	ava- √ jñā (nie szanować, gardzić) Praes. P 1c.3 – nie szanują, gardzą, mają niskie mniemanie;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
mūḍhāḥ	–	mūḍha ( √ muh – mylić się, być skonsternowanym, omroczonym, ogłupiałym) PP 1i.3 m. – omroczeni, skonfundowani;
mānuṣīm	–	mānuṣī 2i.1 f. – ludzkie, człowiecze (od: √ man – myśleć, manu – człowiek, mānuṣa – człowieczy);
tanum	–	tanu 2i.1 f. – cienkie, małe; ciało, kształt (od: √ tan – rozciągać);
āśritam	–	āśrita (ā- √ śri – przylegać, spoczywać na, wspierać się na, polegać na) PP 2i.1 m. – wspartego, który się schronił (u kogo? – łączy się z accusativusem);
param	–	para 2i.1 m. – dalekiego, odległego, poza, wcześniejszego, starożytnego, ostatecznego, najwyższego, najlepszego;
bhāvam	–	bhāva 2i.1 m. – bytu, stanu, natury (od: √ bhū – być);
ajānantah	–	a-jānant ( √ jña – wiedzieć, rozumieć) PPr 1i.3 m. – nie rozumiejący;
mama	–	asmat sn. 6i.1 – mojego;
bhūta-maheśvaram	–	bhūta-maha-īśvara 2i.1 m. ; TP : bhūtānāṃ mahāntam īṣvaram iti  – wielkiego władcę bytów (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; √ mah – powiększać, mahant – wielki; √ īś – posiadać, władać, īśa / īśvara – pan, władca);

warianty tekstu

mānuṣīṃ tanum → mānuṣī-tanum (ludzkie ciało);
āśritam → āsthitaṃ / āśritāḥ (pozostającego / schronieni);
paraṃ bhāvam → para-bhāvam (wyższej natury);
mama bhūta-maheśvaram → mamāvyayam anuttamaṃ (w tej wersji czwarta pada BhG 9.11 jest taka sama jak czwarta pada BhG 7.24) / sarva-bhūta-maheśvaraṃ (mojej  niewyczerpanej i niezrównanej / wielkiego władcę wszelkiego bytu);

Trzecia pada BhG 9.11 jest taka sama jak trzecia pada BhG 7.24;

Śāṃkara

evaṃ māṃ nitya-śuddha-buddham ukta-svabhāvaṃ sarvajñaṃ sarva-jantūnām ātmānam api santaṃ—

avajānanty avajñāṃ paribhavaṃ kurvanti māṃ mūḍhā avivekinaḥ | mānuṣīṃ manuṣyasaṃbandhinīṃ tanuṃ deham āśritam, manuṣyadehena vyavaharantamity etat, paraṃ prakṛṣṭaṃ bhāvaṃ param ātma-tattvam ākāśa-kalpam ākāśād apy antaratamam ajānanto mama bhūta-maheśvaraṃ sarva-bhūtānāṃ mahāntam īśvaraṃ svātmānam | tataś ca tasya mamāvajñāna-bhāvanena āhatās te varākāḥ

Rāmānuja

evaṃ māṃ bhūtamaheśvaraṃ sarvajñaṃ satyasaṅkalpaṃ nikhilajagadekakāraṇaṃ paramakāruṇikatayā sarvasamāśrayaṇīyatvāya mānuṣīṃ tanum āśritaṃ svakṛtaiḥ pāpakarmabhir mūḍhā avajānanti prākṛtamanuṣyasamaṃ manyante / bhūtamaheśvarasya mamāpārakāruṇyodāryasauśīlyavātsalyanibandhanaṃ manuṣyatvasamāśrayaṇalakṣaṇam imaṃ paraṃ bhāvam ajānanto manuṣyatvasamāśrayaṇamātreṇa mām itarasajātīyaṃ matvā tiraskurvantītyarthaḥ

Śrīdhara

nanv evaṃbhūtaṃ parameśvaraṃ tvāṃ kim iti kecin nādriyante ? tatrāha avajānantīti dvābhyām | sarva-bhūta-maheśvara-rūpaṃ madīyaṃ paraṃ bhāvaṃ tattvam ajānanto mūḍhā mūrkhā mām avajānanti mām avamanyante | avajñāne hetuḥ śuddha-sattva-mayīm api tanuṃ bhaktecchā-vaśān manuṣyākārām āśritavantam iti

Madhusūdana

evaṃ nitya-śuddha-buddha-mukta-svabhāvaṃ sarva-jantūnām ātmānam ānanda-ghanam anantam api santam avajānantīti | avajānanti māṃ sākṣād īśvaro 'yam iti nādriyante nindanti vā mūḍhā avivekino janāḥ | teṣām avajñā-hetuṃ bhramaṃ sūcayati mānuṣīṃ tanum āśritaṃ manuṣyatayā pratīyamānāṃ mūrtim ātmecchayā bhaktānugrahārthaṃ gṛhītavantaṃ manuṣyatayā pratīyamānena dehena vyavaharantam iti yāvat | tataś ca manuṣyo 'yam iti bhrāntyācchāditāntaḥkaraṇā mama paraṃ bhāvaṃ prakṛṣṭaṃ paāramarthikaṃ tattvaṃ sarva-bhūtānāṃ mahāntarm īśvaram ajānanto yan nādriyante nindanti vā tad-anurūpam eva mūḍhatvasya

Viśvanātha

nanu ca satyam ananta-koṭi-brahmāṇḍa-vyāpī saccid-ānanda-vigrahaḥ kāraṇārṇava-śāyī mahā-puruṣaḥ sva-prakṛtyā jagat sṛjatīti yaḥ prasiddhaḥ | sa eva hi bhavān | kintu vasudeva-sūnos taveyaṃ mānuṣī tanur ity etad-aṃśenaiva kecit tava nikarṣaṃ vadantīty ata āha avajānantīti | mama mānuṣyās tanor asyā paraṃ bhāvaṃ kāraṇārṇava-śāyi-mahā-puruṣādibhyo 'py utkṛṣṭaṃ svarūpam ajānanta eva te | kīdṛśam ? bhūtaṃ satyaṃ yad brahma tac ca tan maheśvaraṃ ceti | tan maheśvara-padaṃ satyāntara-vyāvartakam atra jñeyam yukte kṣmādāvṛte bhūtam iti amaraḥ |

tam ekaṃ govindaṃ sac-cid-ānanda-vigrahaṃ vṛndāvana-sura-bhūruha-bhāvanāsīnaṃ satataṃ sa-marud-gaṇo 'haṃ paramayā stutyā toṣayāmi iti (GTU 1.33) śruteḥ |[*ENDNOTE]

narākṛti para-brahma iti smṛteś ca |

mamāsyā mānuṣyās tanoḥ saccid-ānanda-mayatvaṃ mad-abhijṇa-bhaktair ucyata eva, tathā sarva-brahmāṇḍa-vyāpitvaṃ ca bālye yan-mātrā śrī-yaśodayā dṛṣṭam eva | yad vā mānuṣīṃ tanum eva viśinaṣṭi param utkṛṣṭaṃ bhāvaṃ sattāṃ viśuddhaṃ sattvaṃ saccidānanda-svarūpam ity arthaḥ | bhāvaḥ sattā svabhāvābhiprāyaḥ ity amaraḥ | paraṃ bhāvam api viśinaṣṭi mama bhūta-maheśvaraṃ mama sṛjyāni bhūtāni ye brahmādyās teṣām api mahāntam īśvaram | tasmāt jīvasyeva mama parameśvarasya tanur na bhinnā | tanur evāham | aham eva tanuḥ sākṣād brahmaiva śābdaṃ brahma dadhad vapuḥ [BhP 3.21.8] iti mad-abhijña-śukokter iti bhavādṛśais tu viśvasyatām iti bhāvaḥ

Baladeva

nanv īdṛśa-mahimānaṃ tvāṃ kim iti kecin nādriyante ? tatrāha avajānantīti | bhūta-maheśvaraṃ nikhila-jagad-eka-svāminaṃ satya-saṅkalpaṃ sarvajñaṃ mahā-kāruṇikaṃ ca māṃ mūḍhās te 'vajānanti | atra prakāraṃ darśayan viśinaṣṭi mānuṣīm iti mānuṣa-sanniveśinīṃ mānuṣa-ceṣṭā-bahulāṃ tanuṃ śrī-mūrtim āśritaṃ tādātmya-sambandhena nityaṃ prāptaṃ mām itara-rāja-kumāra-tulyaḥ kaścid ugra-puṇyo manuṣyo 'yam iti buddhyāvamanyanta ity arthaḥ | mānuṣī tanuḥ khalu pāñcabhautikyena na ca bhagavat-tanus tādṛk sac-cid-ānanda-rūpāya kṛṣṇāya iti, tam ekaṃ govindaṃ sac-cid-ānanda-vigraham iti śravaṇāt | tathātve tad-avajñātṝṇāṃ mauḍhyāndhya-yogād brahmādi-vandyatvāyogāc ca |

evaṃ buddhis teṣāṃ kuto yayā te mūḍhā bhaṇyante ? tatrāha param iti | param asādhāraṇaṃ bhāvaṃ svabhāvam ajānantaḥ mānuṣākṛtes tasya jñānānndātmatva-sarveśatva-mokṣadatvādi-svabhāvānabhijñānād ity arthaḥ | evaṃ ca sati tanum āśritam ity ukti-viśeṣa-vibhātaṃ bheda-kāryam ādāya bodhyā | yat tu vasudeva-sūnor dvārakādhipateḥ sūtikā-gṛhāvirbhūtam eva svarūpaṃ naijaṃ caturbhujatvāt tato vrajaṃ gacchataḥ svarūpaṃ tu mānuṣaṃ dvibhujatvād ata uktam babhūva prākṛtaḥ śiśuḥ itivat | asti tan-niravadhānam mānuṣīṃ tanum āśritam iti tad-ukteḥ | tenaiva rūpeṇa catur-bhujena iti pārtha-vākyāc ca tasmān mānuṣya-saṃniveśitvam eva tat-tanor manuṣyatvam ity uktam yatrāvatīrṇaṃ kṛṣṇākhyaṃ paraṃ brahma narākṛti iti śrī-vaiṣṇave | gūḍhaṃ paraṃ brahma manuṣya-liṅgam iti śrī-bhāgavate ca | manuṣya-ceṣṭā-prācyuryāc ca tasyās tattvam | yathā manuṣyo 'pi rājā devavat siṃhavac ca viceṣṭanān nṛ-devo nṛ-siṃhaś ca vyapadiśyate |

tasmād dvibhujaś caturbhujaś ca sa manuṣya-bhāvenokta-hetu-dvayād vyapadiśyaḥ | na khalu bhuja-bhūmnā pareśatvam | kārtavīryādau vyabhicārāt | vibhu-caitanyatvaṃ jagaj janmādi-hetutvaṃ vā paraśatvam | tac ca dvibhuje tasminn asty eva tac chrutaṃ na ca dvibhujatvaṃ sādi –

sat-puṇḍarīka-nayanaṃ meghābhaṃ vaidyutāmbaram |

dvi-bhujaṃ mauna-mudrāḍhyaṃ vana-mālinam īśvaram || [GTU 1.9]

iti tasyānādi-siddhatva-śravaṇāt prākṛtaḥ śiśur ity atra prakṛtyā svarūpeṇaiva vyaktaḥ śiśur ity evārthaḥ | tasmād vaidūrya-maṇau nānā-rūpāṇi iva tasmin dvibhujatvādīni yugapat siddhāny eva yathārucy-upāsyānīti śāntoditatva-nityoditatva-kalpanā dūrotsāritā

Michalski

Pogardzają mną głupcy, gdy przybieram postać człowieczą, o Partho, a nie znają mojej wyższej postaci, która nad wszelkim stworzeniem panuje!

Olszewski

A iż jestem odziany w ciało ludzkie, przeto bezrozumni mną gardzą, nie znając mej treści najwyższej, która panuje nad wszystkiemi istotami.

Dynowska

Bezrozumni, którzy nic o Mej najdoskonalszej nie wiedzą Istocie, jako o najwyższym wszechstworzenia Władcy, nie poznają Mnie i lekce sobie ważą gdy się im w ludzkiej jawię postaci.

Sachse

Zaślepieni lekceważą mnie,
bo przybrałem postać ludzką.
Nie znają mego najwyższego stanu bytu —
wielkiego władcy stworzeń.

Kudelska

Ludzie omamieni lekceważą mnie, gdy ciało człowiecze przybieram,
Nie znają mojej formy, nie rozpoznają we mnie Wielkiego Władcy wszystkich istot.

Rucińska

Niemądrzy mnie lekceważą, bom przybrał ciało człowiecze,
Nie znają wyższej natury mojej – wszechwładcy stworzenia.

Szuwalska

Głupcy Mnie lekceważą, gdy w ludzkiej postaci
Pojawiam się przed nimi. Nie wiedzą, że jestem
Najwyższym Panem życia.

Babkiewicz

Głupcy zaś mnie lekceważą,
gdy przybieram ludzką postać,
nieświadomi mego bytu
jako władcy wszystkich stworzeń.

analiza syntaktyczna

[te] (ci) moghāśāḥ (których nadzieje są daremne) mogha-karmāṇa (których czyny są daremne) mogha-jñānāḥ (których wiedza jest daremna) vicetasaḥ (bezrozumni)
mohinīm (omraczającej) rākṣasīm (piekielnej) āsurīm ca eva (i właśnie na demonicznej) prakṛtim (naturze) śritāḥ (wsparci na).

analiza gramatyczna

moghāśāḥ	–	moghāśa 1i.3 m. ; BV : yeṣām āśā moghāḥ santi te – ci, których nadzieje są daremne (od: mogha – próżny, daremny; √ aś – zdobywać, osiągać, jeść, radować się, āśa – zdobycz, pożywienie, āśā – nadzieja, pragnienie);
mogha-karmāṇaḥ	–	mogha-karman 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ karmāṇi moghāni santi te – ci, których czyny są daremne (od: mogha – próżny, daremny; √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki);
mogha-jñānāḥ	–	mogha-jñāna 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ jñānaṃ mogham asti te – ci, których wiedza jest daremna (od: mogha – próżny, daremny; √ jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja);
vicetasaḥ	–	vi-cetas 1i.3 m. – nierozumni, bezmyślni, skonsternowani (od: √ cit – postrzegać, myśleć, cetas – umysł, myśl, serce, świadomość);
rākṣasīm	–	rākṣasī 2i.1 f. – piekielnej, demonicznej (od: √ rakṣ – chronić, rakṣas – strażnik, zła istota, rākṣasa – leśne demony zjadające ludzi);
āsurīm	–	āsurī 2i.1 f. – demonicznej, związanej z rywalami niebian (od: asura – rywal niebian, demon);
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
prakṛtim	–	prakṛti 2i.1 f. – naturze, podstawie, praprzyczynie, przejawionym świecie (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
mohinīm	–	mohinī 2i.1 f. – omraczającej (od: √ muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym, PPr mohin – omraczający);
śritāḥ	–	śrita ( √ śri – spoczywać na, wspierać się na) PP 1i.3 m. – wsparci, schronieni, spoczywający na (na kim? – łączy się z accusativusem);

warianty tekstu

mogha-jñānā → mogha-jñāna- / moha-jñānā (daremna wiedza / których wiedza jest błędna);
rākṣasīṃ i āsurīṃ zamieniają się miejscami;
rākṣasīm āsurīṃ caiva → rākṣasī mām upāśritya;
mohinīṃ → mohanīṃ (omraczającą);
śritāḥ → sthāḥ (stojący);

Śāṃkara

kathaṃ ?—

moghāśā vṛthā āśā āśiṣo yeṣāṃ te moghāśāḥ | tathā mogha-karmāṇo yāni cāgnihotrādīni tair anuṣṭhīyamānāni karmāṇi tāni ca, teṣāṃ bhagavat-paribhavāt, svātma-bhūtasyāvajñānāt moghāny eva niṣphalāni karmāṇi bhavantīti mogha-karmāṇaḥ | tathā mogha-jñānā moghaṃ niṣphalaṃ jñānaṃ yeṣāṃ te mogha-jñānāḥ, jñānam api teṣāṃ niṣphalam eva syāt | vicetaso vigata-vivekāś ca te bhavantīty abhiprāyaḥ | kiṃ ca—te bhavanti rākṣasīṃ rakṣasāṃ prakṛtiṃ svabhāvam āsurīm asurāṇāṃ ca prakṛtiṃ mohinīṃ moha-karīṃ dehātma-vādinīṃ śritāḥ āśritāḥ, | chindhi, bhindhi, piba, khāda, parasvam apahara, ity evaṃ vadana-śīlāḥ krūra-karmāṇo bhavantīty arthaḥ | asuryā nāma te lokāḥ [īnāṃśauttaṃ 3] iti śruteḥ

Rāmānuja

mama manuṣyatve paramakāruṇyādiparatvatirodhānakarīṃ rākṣasīm āsurīṃ ca mohinīṃ prakṛtim āśritāḥ, moghāśāḥ moghvāñ chitāḥ niṣphalavāñ chitāḥ, moghkarmāṇaḥ moghārambhāḥ, moghajñānāḥ sarveṣu madīyeṣu carācareṣv artheṣu viparītajñānatayā niṣphalajñānāḥ, vicetasaḥ tathā sarvatra vigatayāthātmyajñānāḥ māṃ sarveśvaram itarasamaṃ matvā mayi ca yat kartum icchanti, yad uddiśyārambhān kurvate, tat sarvaṃ moghaṃ bhavatītyarthaḥ

Śrīdhara

kiṃ ca moghāśā iti | matto 'nyad devatāntaraṃ kṣipraṃ phalaṃ dāsyatīty evaṃ bhūtā moghā niṣphalaivāśā yeṣāṃ te | ataeva mad-vimukhatvān moghāni niṣphalāni karmāṇi yeṣāṃ te | mogham eva nānā-kutarkāśritaṃ śāstra-jñānaṃ yeṣāṃ te | ataeva vicetaso vikṣipta-cittāḥ | sarvatra hetuḥ rākṣasīṃ tāmasīṃ hiṃsādi-pracurām āsurīṃ ca rājasīṃ kāma-darpādi-bahulāṃ mohinīṃ buddhi-bhraṃśa-karīṃ prakṛtiṃ svabhāvaṃ śritā āśritāḥ santaḥ | mām avajānantīti pūrveṇānvayaḥ

Madhusūdana

te ca bhagavad-avajñāna-nindana-janita-mahā-durita-pratibaddha-buddhayo nirantaraṃ niraya-nivāsārhā eva moghāśā iti | īśvaram antareṇa karmāṇy eva naḥ phalaṃ dāsyantīty evaṃrūpā moghā niṣphalaivāśā phala-prārthanā yeṣāṃ te | ataeveśvara-vimukhatvān moghāni śrama-mātra-rūpāṇy agnihotrādīni karmāṇi yeṣāṃ te | tathā mogham īśvarāpratipādaka-kutarka-śāstra-janitaṃ jñānaṃ yeṣāṃ te | kuta evaṃ yato vicetaso bhagavad-avajñāna-janita-durita-pratibaddha-viveka-vijñātāḥ | kiṃ ca te bhagavad-avajñāna-vaśād rākṣasīṃ tāmasīm avihita-hiṃsā-hetu-dveṣa-pradhānām āsurīṃ ca rājasīṃ śāstrānabhyanujñāta-viṣaya-bhoga-hetu-rāga-pradhānāṃ ca mohinīṃ śāstrīya-jñāna-bhraṃśa-hetuṃ prakṛtiṃ svabhāvam āśritā eva bhavanti | tataś ca – trividhaṃ narakasyedaṃ dvāraṃ nāśanam ātmanaḥ | kāmaḥ krodhas tathā lobhaḥ ity ukta-naraka-dvāra-bhāgitayā naraka-yātanām eva te satatam anubhavantīty arthaḥ

Viśvanātha

nanu ye mānuṣīṃ māyā-mayīṃ tanum āśrito 'yam īśvara iti matvā tvām avajānanti | teṣāṃ kā gatis tatrāha moghāśā iti | yadi bhaktā api syus tad api moghāśā bhavanti | mat-sālokyādim abhivāñchitaṃ na prāpnuvanti | yadi te karmiṇas tadā mogha-karmāṇaḥ karma-phalaṃ svargādikaṃ na labhante | yadi te jñāninas tarhi mogha-jñānā jñāna-phalaṃ mokṣaṃ na vidanti | tarhi te kiṃ prāpunvantīty ata āha rākṣasīm iti | te rākṣasīṃ prakṛtiṃ rākṣasānāṃ svabhāvaṃ śritāḥ prāptā bhavantīty arthaḥ

Baladeva

nanu pāñcabhautika-mānuṣa-tanum ānugra-puṇyaḥ puru-tejāḥ ko 'py ayam iti bhāvena tvām avajānatāṃ kā gatiḥ syāt tatrāha mogheti | yadi te īśvara-bhaktā api syus tad api moghāśā niṣphala-mokṣa-vāñchāḥ syuḥ | yadi te 'gni-hotrādi-karma-niṣṭhās tadā mogha-karmāṇaḥ pariśrama-rūpāgnihotrādikāḥ syuḥ | yadi te jñānāya vedāntādi-śāstra-pariśīlanas tadā mogha-jñānā niṣphala-tad-bodhāḥ syuḥ | evaṃ kutaḥ ? yatas te vicetasaḥ | nitya-siddha-manuṣya-saṃniveśi-sākṣāt-para-brahma-mad-avajñā-janita-pāpa-pratibaddha-viveka-jñānā ity arthaḥ | ataevam uktaṃ bṛhad-vaiṣṇave-

yo vetti bhautikaṃ dehaṃ kṛṣṇasya paramātmanaḥ |
sa sarvasmād bahiṣkāryaḥ śrauta-smārt a-vidhānataḥ |
mukhaṃ tasyāvalokyāpi sa-celaṃ snānam ācaret || iti |
tarhi te kiṃ phalaṃ labhante ? tatrāha rākṣasīṃ hiṃsādi-pracurām tāmasīm āsurīṃ kāma-garvādi-pracurāṃ rājasīṃ mohinīṃ viveka-vilopinṃ prakṛtiṃ svabhāvaṃ śritā narake nivāsārhās tiṣṭhanti

Michalski

Nadzieja ich jest próżna, czyn próżny i wiedza próżna, – nierozumni lgną do mej demonicznej, nieboskiej, obłędnej rozsnowy!

Olszewski

Lecz próżne są ich nadzieje, czcze są ich dzieła, czczą jest ich wiedza; ich myśl jest obłąkana; są poddani burzliwej potędze rakszasów i asurów.

Dynowska

O pustej wiedzy, próżnych nadziejach i jałowych czynach, pozbawieni rozumu i rozpoznawania, dzielą przebiegłą i dziką demonów naturę.

Sachse

Próżne są ich nadzieje i próżne uczynki,
próżna jest ich wiedza, fałszywe mniemania:
ulegają naturze zwodniczej,
właściwej rakszasom i asurom.

Kudelska

Ludzie daremnych nadziei, bezowocnych czynów, wiedzy bezużytecznej, Umysłów omamionych, przyjmują zwodniczą naturę złych duchów i demonów.

Rucińska

Próżna nadzieja, czyn próżny i próżna wiedza u głupców –
Muzą zwodniczej naturze rakszasów oraz asurów!

Szuwalska

Próżne pokładają
Nadzieje w ciężkiej pracy. Próżna jest ich wiedza.
Żyją niczym demony bezbożnej natury.

Babkiewicz

Nadzieje bezmyślnych próżne,
czcze ich czyny, próżna wiedza,
gdyż w Naturze się schronili
czarciej, złudnej, demonicznej.

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!)
daivīṃ prakṛtim (w niebiańskiej naturze) āśritāḥ tu (ale schronieni) ananya-manasaḥ (nie mający umysłu [skierowanego] na nic innego) mahātmānaḥ (wielcy duchem)
mām (mnie) bhūtādim (będącego początkiem bytów) avyayam (niezmiennego) jñātvā (poznawszy) bhajanti (wielbią).

analiza gramatyczna

mahātmānaḥ	–	mahā-ātman 1i.3 m. ; BV : yeṣām ātmā mahān asti te – ci, których jaźń jest wielka (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; ātman – jaźń);
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
pārtha	–	pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
daivīm	–	daivī 2i.1 f. – boską, związaną z bogami (od: √ div – jaśnieć, bawić się, deva – bóg, niebianin);
prakṛtim	–	prakṛti 2i.1 f. – naturę, podstawę, praprzyczynę, przejawiony świat (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
āśritāḥ	–	āśrita (ā- √ śri – przylegać, spoczywać na, wspierać się na, polegać na) PP 1i.3 m. – wsparci, schronieni; przybyli (do kogo? – łączy się z accusativusem);
bhajanti	–	√ bhaj (dzielić, czcić, kochać, radować się) Praes. P 1c.3 – wielbią;
ananya-manasaḥ	–	an-anya-manas 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ mano ‘nyasmin nāsti te – ci, których umysł nie jest w [niczym] innym (od: anya – inny, ananya – nie inny, wyłączny, jedyny, nie mający innego, nie oddany niczemu innemu; √ man – myśleć, manas – umysł);
jñātvā	–	√ jñā (wiedzieć, rozumieć) absol. – zrozumiawszy;
bhūtādim	–	bhūtādi 2i.1 m. ; BV : yasya bhūtānām ādir asti tam – tego, który jest początkiem bytów (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, świat);
avyayam	–	a-vyaya 2i.1 m. – niezmiennego (od: vi- √ i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie);

warianty tekstu

mahātmānas → mahātmanas (wielcy duchem);
māṃ → me (moją);
āśritāḥ → āsthitā / āśritaṃ (znajdujący się w / wspartą);
bhajanti → bhajaṃte (wielbią);
jñātvā → bhūtvā (stawszy się);

Śāṃkara

ye punaḥ śraddadhānā bhagavad-bhakti-lakṣaṇe mokṣa-mārge pravṛttāḥ—

mahātamānas tv akṣudra-cittāḥ mām īśvaraṃ pārtha daivīṃ devānāṃ prakṛtiṃ śama-dama-dayā-śraddhādi-lakṣaṇām āśritāḥ santo bhajanti sevante’nanya-manaso’nanya-cittā jñātvā bhūtādiṃ bhūtānāṃ viyad-ādīnāṃ prāṇināṃ cādiṃ kāraṇam avyayam

Rāmānuja

ye tu svakṛtaiḥ puṇyasañcayaiḥ māṃ śaraṇam upagamya vidhvastasamastapāpabandhā daivīṃ prakṛtim āśritā mahātmānaḥ, te, bhūtādim avyayam vāṅmanasāgocaranāmakarmasvarūpaṃ paramakāruṇikatayā sādhuparitrāṇāya manuṣyatvenāvatīrṇaṃ māṃ jñātvā+ananyamanaso māṃ bhajante; matpriyatvātirekeṇa madbhajanena vinā manasaś cātmanaś ca bāhyakaraṇānāṃ ca dhāraṇam alabhamānā madbhajanaikaprayojanā bhajante

Śrīdhara

ke tarhi tvām ārādhayantīti | ata āha – mahātmāna iti | mahātmānaḥ kāmādy-anabhibhūta-cittāḥ | ataeva madh-vyatirekena nāsty anyasmin mano yeṣām | te tu bhūtādiṃ jagat-kāraṇam avyayaṃ ca māṃ jñātvā bhajanti

Madhusūdana

bhagavad-vimukhānāṃ phala-kāmanāyās tat-prayuktasya nitya-naimittika-kāmya-karmānuṣṭhānasya tat-prayuktasya śāstrīya-jñānasya ca vaiyarthyāt pāralaukika-phala-tat-sādhana-śūnyās te | nāpy aihalaukikaṃ kiṃcit phalam asti teṣāṃ viveka-vijñāna-śūnyatayā vicetaso hi te | ataḥ sarva-puruṣārtha-bāhyāḥ śocyā eva sarveṣāṃ te varākā ity uktam | adhunā ke sarva-puruṣārtha-bhājo 'śocyā ye bhagavad-eka-śaraṇā ityucyate mahātmāna iti |

mahān aneka-janma-kṛta-sukṛtaiḥ saṃskṛtaḥ kṣudra-kāmādy-anabhibhūta ātmāntaḥkaraṇaṃ yeṣāṃ te 'ataeva abhayaṃ sattva-saṃśuddhiḥ ity ādi-vakṣyamāṇāṃ daivīṃ sāttvikīṃ prakṛtim āśritāḥ | ataevānyasmin mad-vyatirikte nāsti mano yeṣāṃ te bhūtādiṃ sarva-jagat-kāraṇam avyayam avināśinaṃ ca mām īśvaraṃ jñātvā bhajanti sevante

Viśvanātha

tasmād ye mahātmāno yādṛcchika-mad-bhakta-kṛpayā mahātmatvaṃ prāptās te tu mānuṣā api daivīṃ prakṛtiṃ devānāṃ svabhāvaṃ prāptāḥ satto māṃ mānuṣākāram eva bhajante | na vidyate 'nyatra jñāna-karmāṇy akāmanādau mano yeṣāṃ te | māṃ bhūtādiṃ mayā tatam idaṃ sarvaṃ ity ādi mad-aiśvarya-jñānena bhūtānāṃ brahmādi-stamba-paryantānāṃ kāraṇam | avyayaṃ saccidānanda-vigrahatvād anaśvaraṃ jñātveti mamāvyayatve mad-bhaktair etāvan-mātraṃ maj-jñānam apekṣitavyam | iyam eva tvaṃ padārtha-jñāna-karmādy-anapekṣā bhaktir ananyā sarva-śreṣṭhā rāja-vidyā rāja-guhyam iti draṣṭavyam

Baladeva

tarhi ke tvām ādiryante ? tatrāha mahātmāna iti | ye narākṛti-para-brahma-mat-tattvavit sat-prasaṅgena tādṛśa-man-niṣṭhayā vistīrṇāgādha-manaso madīye 'pi sahasra-śīrṣādy-ākāre 'rucayas te manuṣyā api daivīṃ prakṛtim āśritāḥ santo narākṛtiṃ māṃ madhya-bhūtādi-vidhi-rudrādi-sarva-kāraṇam avyayaṃ nityaṃ ca jñātvā niścitya bhajanti sevante | ananya-manaso narākāra eva mayi nikhāta-cittāḥ

Michalski

Ale ludzie o wielkiej duszy, Ardżuno, ci lgną do mej boskiej natury i czczą mnie sercem niemylnym, gdyż rozpoznali, że jestem nieprzemijającym źródłem wszelkiego stworzenia.

Olszewski

A mędrcy wielkiego ducha są pod moją boską potęgą i wielbią mię, myśląc tylko o mnie, wiedząc, że ja jestem niewzruszonym początkiem istnień.

Dynowska

Lecz wielcy duchem. O Parto, którzy w mej boskiej uczestniczą naturze, uznają Mnie jako wszechistnień niezniszczalne źródło i wielbią Mnie w myśli skupieniu głębokim;

Sachse

Natomiast ludzie wielkiego serca, o synu Prithy,
obdarzeni boską naturą,
mnie tylko kochają i nikt inny nie zaprząta ich uwagi,
ponieważ wiedzą,
że jestem niezmiennym początkiem stworzeń.

Kudelska

Lecz ludzie wielkiego ducha, którzy w mojej naturze schronienie znaleźli,
Poznając, iż jam początkiem niezmiennym każdej istoty, wielbią mnie nieporuszonym, skupionym umysłem.

Rucińska

Lecz wielkie dusze mnie, Partho, z boską złączone naturą,
Czczą myślą wyłączną, wiedząc, żem istot wiecznym początkiem.

Szuwalska

Wzniosłe dusze Mej boskiej istocie oddane
Wielbią Mnie w swych umysłach, czczą Mnie nieprzerwanie
Jako źródło istnienia niewyczerpywalne.

Babkiewicz

Lecz, o Partho, wielcy duchem
chronią się w Naturze boskiej,
wielbią mnie wyłączną myślą,
wiedząc, żem niewyczerpanym
jest początkiem wszego bytu.

analiza syntaktyczna

satataṃ (zawsze) mām (mnie) kīrtayantaḥ (wysławiający)
dṛḍha-vratāḥ (których śluby są solidne) yatantaḥ ca (czyniący wysiłek)
bhaktyā (z uwielbieniem) namasyantaḥ ca (skłaniający się)
nitya-yuktāḥ (zawsze zaprzężeni) mām (mi) upāsate (oddają cześć).

analiza gramatyczna

satatam	–	av. – zawsze, stale (od: sa-tata – stały, niewyczerpany, nieprzerwany);
kīrtayantaḥ	–	kīrtayant ( √ kīrt – przyzywać, wołać, sławić) PPr 1i.3 m. – przyzywający, wysławiający;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
yatantaḥ	–	yatant ( √ yat – podejmować wysiłek) PPr 1i.3 m. – podejmujący wysiłek, trudzący się;
ca	–	av. – i;
dṛḍha-vratāḥ	–	dṛḍha-vrata 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ vratāni dṛḍhāni santi te – ci, których śluby są solidne (od: √ dṛṃh – uczynić mocnym, PP dṛḍha – stały, solidny, masywny, nie do zgięcia; √ vṛ – wybierać, lubić lub √ vṛ – zakrywać, powściągać, vrata – pokuta, asceza, ślub);
namasyantaḥ	–	namasyant ( √ namasya – kłaniać się) PPr 1i.3 m. – kłaniający się, oddający cześć;
ca	–	av. – i;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
bhaktyā	–	bhakti 3i.1 f. – z oddaniem, z miłością, z uwielbieniem (od: √ bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhakta – rozdany, rozdzielony, kochany; czciciel, wielbiciel, miłośnik, kochający, oddany);
nitya-yuktāḥ	–	nitya-yukta 1i.3 m. ; nityaṃ yuktā iti – zawsze zaprzęgnięci (od: av. nityam – zawsze; √ yuj – zaprzęgać, łączyć, PP yukta – połączony, zaprzężony);
upāsate	–	upa- √ ās (oddawać cześć, wielbić) Praes. Ā 1c.3 – oddają cześć, uczestniczą;

warianty tekstu

kīrtayanto māṃ → kīrtayaṃtaś ca (i wysławiający);
yatantaś ca → yataṃto māṃ / yajaṃtaś ca / yatamānā (czyniący wysiłek by mnie osiągnąć / wielbiący mnie / ci, których umysły są powściągnięte);
dṛḍha-vratāḥ → yata-vratāḥ (których śluby są powściągnięciem);

Czwarta pada BhG 9.14 jest taka sama jak druga pada BhG 12.2.

Śāṃkara

kathaṃ ?—

satataṃ sarvadā bhagavantaṃ brahma-svarūpaṃ māṃ kīrtayantaḥ, yatantaś ca indriyopasaṃhāra-śama-dama-dayāhiṃsādi-lakṣaṇair dharmaiḥ prayatantaś ca, dṛḍha-vratā dṛḍhaṃ sthiram acālyaṃ vrataṃ yeṣāṃ te dṛḍha-vratā namasyantaś ca māṃ hṛdayeśayam ātmānaṃ bhaktyā nitya-yuktāḥ santa upāsate sevante

Rāmānuja

atyarthamatpriyatvena matkīrtanayatananamaskārair vinā kṣaṇāṇumātre 'py ātmadhāraṇam alabhamānāḥ, madguṇaviśeṣavācīni mannāmāni smṛtvā pulakāñcitasarvāṅgāḥ harṣagadgadakaṇṭhāḥ, nārāyaṇakṛṣṇavāsedevety evam ādīni satataṃ kīrtayantaḥ, tathaiva yatantaḥ matkarmasv arcanādikeṣu, tadupakāreṣu bhavananandanavanakaraṇādikeṣu ca dṛḍhasaṅkalpā yatamānāḥ, bhaktibhārāvanamitamanobuddhyabhimānapadadvayakaradvayaśirobhir aṣṭāṅgair acintitapāṃsukardamaśarkarādike dharātale daṇḍavat praṇipatantaḥ, satataṃ māṃ nityayuktāḥ nityayogaṃ kāṅkṣamāṇā ātmāntaṃ maddāsyavyavasāyinaḥ upāsate

Śrīdhara

teṣāṃ bhajana-prakāram āha satatam iti dvābhyām | satataṃ sarvadā stotra-mantrādibhiḥ kīrtayantaḥ kecin mām upāsate sevante | dṛḍhāni vratāni niyamā yeṣāṃ tādṛśāḥ santaḥ | yatantaś ca īśvara-pūjādiṣu indiryopasaṃhārādiṣu prayatnaṃ kurvantaḥ | kecid bhaktyā namasyantaḥ praṇamantaś ca | anye nitya-yuktā anavaratam avahitā sevante | bhaktyeti nitya-yuktā iti ca kīrtanādiṣv api draṣṭavyam

Madhusūdana

te kena prakāreṇa bhajantīty ucyate dvābhyām satatam iti | satataṃ sarvadā brahma-niṣṭhaṃ gurum upasṛtya vedānta-vākya-vicāreṇa gurūpasadanetara-kāle ca praṇava-japopaniṣad-āvartanādibhir māṃ sarvopaniṣat-pratipādyaṃ brahma-svarūpaṃ kīrtayanto vedānta-śāstrādhyayana-rūpa-śravaṇa-vyāpāra-viṣayīkurvanta iti yāvat | tatha dṛḍha-vratā dṛḍhāni pratipakṣaiś cālayitum aśakyāni ahiṃsā-satyāsteya-brahmacaryāparigrahādīni vratāni yeṣāṃ te śama-damādi-sādhana-sampannā iti yāvat | tathā coktaṃ patañjalinā ahiṃsāstayāsteya-brahmacaryāparigrahā yamāḥ [Ys 2.30] te ty jāti-deśa-kāla-samayānavacchinnāḥ sārvabhaumā mahā-vratam [Ys 2.31] iti | jātyā brāhmaṇatvādikayā deśena tīrtyādinā kālena caturdaśyādinā samayena yajñādy-anyatvenānavacchinnā ahiṃsādayaḥ sārvabhaumāḥ kṣipta-mūḍha-vikṣipta-bhūmiṣv api bhāvyamānāḥ kasyām api jātau kasminn api deśe kasminn api kāle yajñādi-prayojane 'pi hiṃsāṃ na kariṣyāmīty evaṃ-rūpeṇa kiṃcid apy aparyudasya sāmānyena pravṛttā ete mahā-vratam ity ucyante ity arthaḥ |

tathā namasyantaś ca māṃ kāya-vāṅ-manobhir namaskurvantaś ca māṃ bhagavantaṃ vāsudevaṃ sakala-kalyāṇa-guṇa-nidhānam iṣṭa-devatā-rūpeṇa guru-rūpeṇa ca sthitam | ca-kārāt-

śravaṇaṃ kīrtanaṃ viṣṇoḥ smaraṇaṃ pāda-sevanam |
arcanaṃ vandanaṃ dāsyaṃ sakhyam ātma-nivedanam || [BhP 7.5.23]

iti vandana-sahacaritaṃ śravaṇādy api bodhavyam | arcanaṃ pāda-sevanam ity api guru-rūpe tasmin sukaram eva |

atra mām iti punar vacanaṃ sa-guṇa-rūpa-parāmarśārtham | anyathā vaiyarthya-prasaṅgāt | tathā bhaktyā mad-viṣayeṇa pareṇa premṇā nitya-yuktāḥ sarvadā saṃyuktāḥ etena sarva-sādhana-pauṣkalyaṃ pratibandhakābhāvaś ca darśitaḥ |

yasya deve parā bhaktiḥ yathā deve tathā gurau |
tasyaite kathitā hy arthāḥ prakāśante mahātmanaḥ || [ŚvetU 6.23]

patañjalinā coktaṃ tataḥ pratyak-cetanādhigamo 'py antarāyābhāvaś ca [Ys 1.29] iti | tata īśvara-praṇidhānāt pratyak-cetanasya tvaṃ-poada-lakṣyasyādhigamaḥ sākṣātkāro bhavati | antarāyāṇāṃ vighnānāṃ cābhāvo bhavatīti sūtrasyārthaḥ |

tad evaṃ śama-damādi-sādhana-sampannā vedānta-śravaṇa-manana-parāyaṇāḥ parameśvare parama-gurau premṇā namaskārādinā ca vigata-vighnāḥ paripūrṇa-sarva-sādhanāḥ santo mām upāsate vijātīya-pratyayānantaritena sajātīya-pratyaya-pravāheṇa śravaṇa-mananottara-bhāvinā satataṃ cintayanti mahātmānaḥ | anena nididhyāsanaṃ carama-sādhanaṃ darśitam | etādṛśa-sādhana-pauṣkalye sati yad vedānta-vākyajam akhaṇḍa-gocaraṃ sākṣātkāra-rūpam ahaṃ brahmāsmīti jñānaṃ tat-sarva-śaṅkā-kalaṅkāspaṣṭaṃ sarva-sādhana-phala-bhūtaṃ svotpatti-mātreṇa dīpa iva tamaḥ sakalam ajñānaṃ tat-kāryaṃ ca nāśayatīti nirapekṣam eva sākṣān-mokṣa-hetur na tu bhūmi-jaya-krameṇa bhrū-madhye prāṇa-praveśanaṃ mūrdhanyayā nāḍyā prāṇotkramaṇam arcir-ādi-mārgeṇa brahma-loka-gamanaṃ tad-bhogānta-kāla-vilambaṃ vā pratīkṣate | ato yat-prāk-pratijñātam idaṃ tu te guhyatamaṃ pravakṣyāmy uanasūyave jñānam iti tad etad uktam | phalaṃ cāsyāśubhān mokṣaṇaṃ prāg uktam evetīha punar noktam | evam atrāyaṃ gambhīro bhagavato 'bhiprāyaḥ | uttānārthyas tu prakaṭa eva

Viśvanātha

bhajantīty uktam | tad-bhajanam eva kim ity ata āha satataṃ sadeti nātra karma-yoga iva kāla-deśa-pātra-śuddhādy-apekṣā kartavyety arthaḥ |

na deśa-niyamas tatra na kāla-niyamas tatha |
nocchiṣṭhādau niṣedho ’ sti śrī-harer nāmni lubdhaka || iti smṛteḥ |

yatanto yatamānaḥ | yathā kuṭumba-pālanārthaṃ dīnā gṛhasthā dhanika-dvārādau dhanārthaṃ yatante, tathaiva mad-bhaktāḥ kīrtanādi-bhakti-prāpty-arthaṃ bhakta-sabhādau yatante. prāpya ca bhaktim adhīyamānam śāstram paṭhata iva punaḥ punar abhyasyanti ca | etāvanti nāma-grahaṇāni, etāvatyaḥ praṇatayaḥ, etāvatyaḥ paricaryāś cāvaśya-kartavyā ity evaṃ dṛḍhāni vratāni niyamā yeṣāṃ te. yad vā, dṛḍhāny apatitāny ekādaśy-ādi-vratāni niyamā yeṣāṃ te.| namasyantaś ca ca-kāraḥ śravaṇa-pāda-sevanādy-anukta-sarva-bhakti-saṅgrahārthaḥ | nitya-yuktā bhāvinaṃ man-nitya-saṃyogam ākāṅkṣanta āśaṃsāyāṃ bhūtavac ceti vartamāne 'pi bhūta-kālikaḥ kta-pratyayaḥ | atra māṃ kīrtayanta eva mām upāsata iti mat-kīrtanādikam eva mad-upāsanam iti vākyārthaḥ | ato mām iti na paunruktyam āśaṅkanīyam

Baladeva

bhakti-prakāram āha satatam iti dvayena | satataṃ sarvadā deśa-kālādi-viśuddhi-nairapekṣeṇa māṃ kīrtayantaḥ sudhā-madhurāṇi mama kalyāṇa-guṇa-karmānubandhīni govinda-govardhanoddharaṇādīni nāmāny uccair uccārayanto mām upāsate | namasyantaśc a mad-arcanā-niketeṣu gatvā dhūli-paṅkāpteṣu bhū-taleṣu daṇḍavat-praṇipatanto bhaktyā prīti-bhareṇa | kīrtayanto mām upāsata iti mat-kīrtanādikam eva mad-upāsanam iti vākyārthaḥ | ato mām iti na paunaruktyam | ca-śabdo 'nuktānāṃ śravaṇārcana-vandanādīnāṃ samuccāyakaḥ | yatantaḥ samānāśayaiḥ sādhubhiḥ sārdhaṃ mat-svarūpa-guṇādi-yāthātmya-nirṇayāya yatamānāḥ | dṛḍha-vratā dṛḍhāny askhalitāny ekādaśī-janmāṣṭamy-upoṣaṇādīni vratāni yeṣāṃ te | nitya-yuktā bhāvinaṃ man-nitya-saṃyogaṃ vāñchantaḥ āśaṃsāyāṃ bhūtavac ca [Pāṇ 3.3.132] iti sūtrād vartamāne 'pi bhūta-kālika-kta-pratyayaḥ

Michalski

Wiecznie mnie chwaląc i dążąc ku mnie, wierni swym ślubom, oddając mi cześć przez swoją miłość, – oni mi służą w ciągłym oddaniu.

Olszewski

Nieustannie głoszą moją chwałę, ciągle walcząc! mocni w swych ślubach, hołd mi oddają, wielbią mię, służą mi w ustawicznej jedności.

Dynowska

niezłomni w ślubach, a stali w swej jodze, Mnie wysławiają, przede Mną się kłonią we czci i uwielbieniu żarliwym.

Sachse

Sławiący mnie stale,
gorliwi i niewzruszeni w swych zasadach,
otaczając mnie czcią
służą mi, pełni miłości.

Kudelska

Nieustannie chwałę mi oddają usilnie do celu dążący, w ślubach czystości umocnieni,
Oni cześć pełną miłości mi składają, a ustaleni w jodze wielbią mnie.

Rucińska

Stale głoszący mą chwalę, gorliwi, w ślubach niezłomni,
Kłaniając się i miłując mnie wiecznie, cześć mi oddają.

Szuwalska

Chwaląc Mnie nieustannie, w wyrzeczeniu trwali,
Pokłony Mi składają, w swym oddaniu stali.

Babkiewicz

Wciąż mnie sławią nieustannie,
trudzą się wytrwali w ślubach,
mnie z oddaniem się kłaniają,
stale przęgnąc się, mnie wielbią.

analiza syntaktyczna

anye ca api (a inni) jñāna-yajñena (ofiarą z wiedzy) yajantaḥ (czczący),
[kecana] (pewni) ekatvena (jednością),
[apare] (jeszcze inni) pṛthaktvena (oddzielnością),
bahudhā (na różne sposoby) mām viśvato-mukham (mnie, którego twarze są wszędzie) upāsate (wielbią).

analiza gramatyczna

jñāna-yajñena	–	jñāna-yajña 3i.1 m. ; TP : jñānena yajñeneti – ofiarą z wiedzy (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość; √ yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, yajña – ofiara, czczenie);
ca	–	av. – i;
api	–	av. – chociaż, jak również, także, co więcej, nawet;
anye	–	anya sn. 1i.3 m. – inni;
yajantaḥ	–	yajant ( √ yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić) PPr 1i.3 – czczący;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
upāsate	–	upa- √ ās (oddawać cześć, wielbić) Praes. Ā 1c.3 – oddają cześć, uczestniczą;
ekatvena	–	ekatva abst. 3i.1 n. – przez jedność (od: eka – jeden);
pṛthaktvena	–	pṛthaktva abst. 3i.1 n. – przez oddzielność (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthak – oddzielnie, pojedynczo); lub av. (3i.1) – pojedynczo, jeden po drugim, oddzielnie (od: √xpṛth – rozszerzać, pṛthak – oddzielnie, pojedynczo);
bahudhā	–	av. – na różne sposoby, różnorako (od: bahu – wiele, liczne; -dhā – sufiks dodawany do liczebnika, by utworzyć liczebnik wieloraki);
viśvato-mukham	–	viśvato-mukha 2i.1 m. ; BV : yasya mukhāni viśvataḥ santi tam – którego twarze są wszędzie (od: √ viś – wchodzić, viśva – wszystko, całość, świat, av. viśvatas – zewsząd, wszędzie; mukha – twarz);

warianty tekstu

cāpy anye → vāpy anye (z drugiej strony inni);
yajanto → yajaṃte (składają ofiarę);

Śāṃkara

te kena kena prakāreṇa upāsate ity ucyate—

jñāna-yajñena jñānam eva bhagavad-viṣayaṃ yajñas tena jñāna-yajñena, yajantaḥ pūjayantaḥ mām īśvaraṃ cāpy anye’nyām upāsanāṃ parityajyopāsate | tac ca jñānaṃ—ekatvenaikam eva paraṃ brahmeti paramārtha-darśanena yajanta upāsate | kecic ca pṛthaktvena āditya-candrādi-bhedena sa eva bhagavān viṣṇur avasthita ity upāsate | kecit bahudhāvasthitaḥ sa eva bhagavān sarvato-mukho viśva-rūpa iti taṃ viśva-rūpaṃ sarvato-mukhaṃ bahudhā bahu-prakāreṇopāsate

Rāmānuja

anye 'pi mahātmanaḥ pūrvoktaiḥ kīrtanādibhir jñānākhyena yajñena ca yajanto mām upāsate / katham? bahudhā pṛthaktvena jagadākāreṇa, viśvatomukham viśvaprakāram avasthitaṃ mām ekatvenopāsate / etad uktaṃ bhavati bhagavān vāsudeva eva nāmarūpavibhāgānarhātisūkṣmacidacidvastuśarīras san satyasaṅkalpo vividhavibhaktanāmarūpasthūlacidacidvastuśarīraḥ syām iti saṃkalpya sa eka eva devatiryaṅmanuṣyasthāvarākhyavicitrajagaccharīro 'vatiṣṭhata ity anusaṃdadhānāś ca mām upāsate iti

Śrīdhara

kiṃ ca jñāneti | vāsudevaḥ sarvam ity evaṃ sarvātmatva-darśanaṃ jñānam | tad eva yajñaḥ | tena jñāna-yajñena māṃ yajantaṃ pūjayanto 'nye 'py upāsate | tatrāpi kecid ekatvenābheda-bhāvanayā | kecit pṛthaktvena pṛthag-bhāvanayā dāso 'ham iti | kecit tu viśvato-mukhaṃ sarvātmakaṃ māṃ bahudhā brahma-rudrādi-rūpeṇopāsate

Madhusūdana

idānīṃ ye evam ukta-śravaṇa-manana-nididhyāsanāsamarthās te 'pi vividhā uttamā madhyamā mandāś ceti sarve 'pi svānurūpyeṇa mām upāsata ity āha jñāna-yajñeneti | anye pūrvokta-sādhanānuṣṭhānāsamarthā jñāna-yajñena tvaṃ vā aham asmi bhagavo devate ahaṃ vai tvam asi ity ādi-śruty-uktam ahaṅgrahopāsanaṃ jñānaṃ sa eva parameśvara-yajana-rūpatvād yajñas tena | ca-kāra evārthe | api-śabdaḥ sādhanāntara-tyāgārthaḥ | kecit sādhanāntara-nispṛhāḥ santa upāsyopāsakābheda-cintā-rūpeṇa jñāna-yajñenaikatvena bheda-vyāvṛttyā mām evopāsate cintayanty uttamāḥ | anye tu kecin madhyamāḥ pṛthaktvenopāsyopāsakayor bhedena ādityo brahmety ādeśaḥ [ChāU 3.19.1] ity ādi-śruty-uktena pratīkopāsana-rūpeṇa jñāna-yajñena mām evopāsate | anye tv ahaṅgrahopāsane pratīkopāsane vāsamarthāḥ kecin mandā kāṃcid anyāṃ devatāṃ copāsīnāḥ kānicit karmāṇi vā kurvāṇā bahudhā tais tair bahubhiḥ prakārair viśva-rūpaṃ sarvātmānaṃ māma evopāsate | tena tena jñāna-yajñeneti uttarottarāṇāṃ krameṇa pūrva-pūrva-bhūmi-lābhaḥ

Viśvanātha

tad evam atrādhyāye pūrvādhyāye cānanya-bhakta eva mahātma-śabda-vācya ārtādi-sarva-bhaktebhyo nyūnāḥ | ahaṅgrahopāsakāḥ pratīkopāsakā viśvarūpopāsakās tān darśayati jñāna-yajñeneti | anye na mahātmanaḥ pūrvokta-sādhanānuṣṭhānāsamarthaḥ ity arthaḥ | jñāna-yajñena tvaṃ vā aham asmi bhagavo devatā ahaṃ vai tvam asi ity ādi śruty-uktam ahaṅgrahopāsanaṃ jñānam | sa eva parameśvara-yajana-rūpatvād yajñas tena | ca-kāra evārthe | api śabdaḥ sādhanāntara-tyāgārthaḥ | ekatvena upāsyopāsakayor abheda-cintana-rūpeṇa | tato 'pi nyūnā anye pṛthaktvena bheda-cintana-rūpeṇa ādityo brahmety-ādeśaḥ [ChāU 3.19.1] ity ādi śruty-uktena pratīkopāsanena jñāna-yajñena | anye tato 'pi mandā bahudhā bahubhiḥ prakārair viśvatomukhaṃ viśva-rūpaṃ sarvātmānaṃ māma evopāsate iti madhusūdana-sarasvatī-pādānāṃ vyākhyā |

atra nādevo devam arcayet iti tāntrika-dṛṣṭyā gopālo 'ham iti bhāvanāvattve yā gopālopāsanā sā ahaṅgrahopāsanā | tathā yaḥ parameśvaro viṣṇuḥ sa hi sūrya eṣa nānyaḥ | sa hi indra eva nānyaḥ | sa hi soma eva nānyaḥ ity evaṃ bhedenaikasyā eva bhagavad-vibhūter yā upāsanā sā pratīkopāsanā | viṣṇuḥ sarva iti samasta-vibhūty-upāsanā viśvarūpopāsaneti jñāna-yajñasya traividhyam | yad vā ekatvena pṛthaktvena ity eka eva ahaṅgrahopāsanā gopālo 'haṃ gopālasya dāso 'ham ity ubhaya-bhāvanā-mayī samudra-gāminī nadīva samudra-bhinno 'bhinnā ceti | tadā ca jñāna-yajñasya traividhyam

Baladeva

evaṃ kevala-svarūpa-niṣṭhān kīrtanādi-śuddha-bhakti-pradhānān mahātma-śabditān abhidhāya guṇī-bhūta-tat-kīrtanādi-jñāna-pradhānān bhaktān āha jñāneti | pūrvato 'nye kecana bhaktāḥ pūrvoktena kīrtanādi-jñāna-yajñena ca yajanto mām upāsate | tatra prakāram āha bahudhā bahu-prakāreṇa pṛthaktvena prapañcākāreṇa pradhāna-mahad-ādyātmanā viśvatomukham indrādi-daivatātmanā cāvasthitaṃ mām ekatvenopāsate | ayam atra niṣkarṣaḥ – sūkṣma-cid-acic-chaktimān satya-saṅkalpaḥ kṛṣṇo bahu syām iti svīyena saṅkalpena sthūla-cid-acic-chaktimān eka eva brahmādi-stambānta-vicitra-jagad-rūpatayāvatiṣṭhata ity anusandhinā tādṛśasya mama kīrtanādinā ca mām upāsata iti

Michalski

Inni znów służą, składając na ofiarę swe poznanie – mnie, mającemu różne oblicza, – to jedność, to odrębność, to różnorodność!

Olszewski

Inni składają mi ofiary, przez naukę przepisane, wodząc mię w mojej jedności i prostocie z obliczem, obróconem we wszystkie strony.

Dynowska

Inni mądrość swą przynosząc w ofierze, jako Jedność i jako Wielość Mnie czczą, w każdej widząc Mnie istocie i w niezliczonych kosmicznych obliczach.

Sachse

Inni darząc mnie ofiarą wiedzy
czczą mnie to pod postacią jedynego [boga],
to rozmaitych [bóstw],
to znów jako przybierającego wszelkie postaci.

Kudelska

Zaś inni składają mi w ofierze mądrość, czczą mnie jako jednego, Niepowtarzalnego i jako wielość we wszelkich objawiających się obliczach.

Rucińska

A znowu inni mnie wielbią, ofiarę z wiedzy składając
W jedności lub odrębności, lub w licznych bóstw wszechpostaci.

Szuwalska

Inni z wiedzy ofiarę składają Mi, wielbiąc
Jako tego, co jednym jest w swej podzielności
I przeróżne oblicza ukazuje w świecie.

Babkiewicz

Jeszcze inni ofiarnicy
wielbią mnie ofiarą z wiedzy
lub w jedności, odrębności
czy w wielości cześć oddają
mi, który mam wszędzie twarze.

analiza syntaktyczna

aham (ja) kratuḥ (obiatą) [asmi] (jestem),
aham (ja) yajñaḥ (ofiarą) [asmi] (jestem), 
aham (ja) svadhā (ofiarą dla przodków) [asmi] (jestem), 
aham (ja) auṣadham (ziołem) [asmi] (jestem), 
aham (ja) mantraḥ (świętą formułą) [asmi] (jestem), 
aham eva (ja zaiste) ājyam (klarowanym masłem) [asmi] (jestem), 
aham (ja) agniḥ (ogniem) [asmi] (jestem),
aham (ja) hutam (złożone w ofierze) [asmi] (jestem).

analiza gramatyczna

aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
kratuḥ	–	kratu 1i.1 m. – pragnienie, intencja, moc, obiata, ofiara (od: √ kṛ – robić);
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
yajñaḥ	–	yajña 1i.1 m. – ofiara, czczenie (od: √ yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić);
svadhā	–	svadhā 1i.1 f. – własna moc, ofiara dla przodków;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
auṣadham	–	auṣadha 1i.1 n. – zioło, lek (od: oṣadhi – zioło);
mantrah	–	mantra 1i.1 m. – święta formuła (od: √ mantṛ – myśleć, doradzać);
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ājyam	–	ājya 1i.1 n. – klarowane masło, obiata z mleka (od: √ añj – dekorować);
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
agniḥ	–	agni 1i.1 m. – ogień (od: √ ag – poruszać się pokrętnie);
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
hutam	–	huta (od: √ hu – składać ofiarę) PP 1i.1 n. – złożone w ofierze;

Śāṃkara

yadi bahubhiḥ prakārair upāsate, kathaṃ tvām eva upāsata iti | ata āha—

ahaṃ kratuḥ śrauta-karma-bhedo’ham eva | ahaṃ yajñaḥ smārtaḥ | kiṃ ca svadhānnam aham, pitṛbhyo yad dīyate | aham auṣadhaṃ sarva-prāṇibhir yat adyate tat auṣadha-śabda-śabditaṃ vrīhi-yavādi-sādhāraṇam | athavā svadheti sarva-prāṇi-sādhāraṇam annam, auṣadham iti vyādhy-upaśamanārthaṃ bheṣajam | mantro’ham, yena pitṛbhyo devatābhyaś ca havir dīyate | aham eva ājyaṃ haviś ca | aham agniḥ, yasmin hūte haviḥ so’gnir aham | ahaṃ hutaṃ havana-karmaś ca

Rāmānuja

tathā hi viśvaśarīro 'ham evāvasthita ity āha

ahaṃ kratuḥ ahaṃ jyotiṣṭomādikaḥ kratuḥ; aham eva mahāyajñaḥ; aham eva pitṛgaṇapuṣṭidā svadhā; auṣadhaṃ haviś cāham eva; aham eva ca mantraḥ; aham eva ca ājyam / pradarśanārtham idam somādikaṃ ca havir aham evetyarthaḥ; aham āhavanīyādiko 'gniḥ; homaś cāham eva

Śrīdhara

sarvātmatāṃ prapañcayati ahaṃ kratur iti caturbhiḥ | kratuḥ śrauto 'gniṣṭomādiḥ | yajñaḥ smārtaḥ pañca-mahā-yajñādiḥ | svadhā pitry-arthaṃ śrāddhādiḥ | auṣadham auṣadhi-prabhavam annam | bheṣajaṃ vā | mantro yājya-purodho-vākyādiḥ | ājyaṃ homādi-sādhanam | agnir āhavanīyādiḥ | hutaṃ homaḥ | etat sarvam aham eva

Madhusūdana

yadi bahudhopāsate tarhi kathaṃ tvām evety āśaṅkyātmano viśvarūpatvaṃ prapañcayati caturbhiḥ aham iti | sarvasva-rūpo 'ham iti vaktavye tat tad eka-deśa-kathanam avayutyānuvādena vaiśvānare dvādaśaka-pāle 'ṣṭākapālatvādi-kathanavat | kratuḥ śrauto 'gniṣṭomādiḥ | yajñāḥ smārto vaiśvadevādir mahā-yajñatvena śruti-smṛti-prasiddhaḥ | svadhā 'nnaṃ pitṛbhyo dīyamānam | auṣadham auṣadhi-prabhavam annaṃ sarvaiḥ prāṇibhir bhujyamānaṃ bheṣajaṃ vā | mantro yājyāpuronuvākyādir yenoddiśya havir dīyate devebhyaḥ | ājyaṃ ghṛtaṃ sarva-havir upalakṣaṇam idam | agnir āhavanīyādir haviṣprakṣepādhikaraṇam | hutaṃ havanaṃ haviṣprakṣepaḥ etat sarvam ahaṃ parameśvara eva | etad ekaika-jñānam api bhagavad-upāsanam iti kathayituṃ pratyekam ahaṃ-śabdaḥ | kriyā-kāraka-phala-jātaṃ kim api bhagavad atiriktaṃ nāstīti saumāyārthaḥ

Viśvanātha

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.18

Baladeva

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.19

Michalski

Jestem darem na ołtarzu ofiarnym, jestem, ofiarą, jestem obiatą dla zmarłych, – lekarstwem świętym, szeptem, słów wedyjskich, tłuszczem ofiarnym, jestem ogniem i ofiarowaniem!

Olszewski

Ja jestem ofiarowaniem, jestem czcią, jestem darem dla umarłych; jestem trawą zbawienia, jestem hymnem świętym, jestem namaszczeniem, jestem ogniem, jestem ofiarą.

Dynowska

Jam jest ich ofiarą i aktem ofiarnym; Jam strawą co duszom przodków w rocznicę gotują; Jam zielem, co ogień roznieca i drogą świętości najczystszej i pradawnym Mantramem i olejem ofiarnym; jam ogniem i całopalną Jam też jest ofiarą.

Sachse

Jestem obrzędem, jestem ofiarą,
jestem obiatą dla cieniów przodków,
jestem zielem leczniczym, jestem modlitwą,
jestem masłem ofiarnym, ogniem i ofiarą płynną.

Kudelska

Jam jest czynem rytualnym i rytuałem, Jam jest powinnością wobec przodków i zielem leczniczym,
Jam jest świętą modlitwą i masłem topionym, Jam jest ogniem i całopalną ofiarą.

Rucińska

Jam żertwą jest, jam ofiarą, jam strawą zaduszną, lekiem,
Jam mantrą, masłem topionym, jam ogniem jest, jam obiatą,

Szuwalska

Darem ofiarnym jestem i samą ofiarą,
Posiłkiem darowanym duszom zmarłych przodków,
Leczniczym ziołem, hymnem i masłem klarownym.
To ja jestem płomieniem i aktem ofiary.

Babkiewicz

Jam obiatą, jam ofiarą,
jam libacją jest i ziołem,
jam jest mantrą oraz masłem,
ogniem i ofiarowaniem.

analiza syntaktyczna

aham (ja) asya jagataḥ (tego świata) pitā (ojcem) mātā (matką) dhātā (stwórcą) pitāmahaḥ (dziadkiem) [asmi] (jestem).
[aham] (ja) vedyam (do poznania) pavitram (czystością) oṃ-kāraḥ (głoską OM) ṛk (Ryg) sāma (Sama) yajuḥ ca eva (i zaiste Jadźur) [asmi] (jestem).

analiza gramatyczna

pitā	–	pitṛ 1i.1 m. – ojciec;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
asya	–	idam sn. 6i.1 n. – tego;
jagataḥ	–	jagat 6i.1 n. – świata, poruszającego się, ludzkości (od: √ gam – iść);
mātā	–	mātṛ 1i.1 f. – matka;
dhātā	–	dhātṛ 1i.1 m. – umieszczający, stwórca, konstruktor (od: √ dhā – umieszczać);
pitā-mahaḥ	–	pitā-maha 1i.1 m. – dziadek (od: pitṛ – ojciec; √ mah – powiększać, mahant – wielki);
vedyam	–	vedya ( √ vid – wiedzieć, rozumieć) PF 1i.1 n. – do poznania, do zrozumienia;
pavitram	–	pavitra 1i.1 n. – środek oczyszczający, filtr, czystość, oczyszczenie (od: √ pū – oczyszczać);
oṃ-kāraḥ	–	oṃ-kāra 1i.1 m. – głoska OM (od: om – święta głoska OM, praṇava; √ kṛ – robić, kāra – twórca; termin dodawany na oznaczenie głoski bądź dźwięku);
ṛk	–	ṛk 1i.1 m. – Ryg Weda (od: ṛc – sławienie, nazwa hymnu);
sāma	–	sāma 1i.1 m. – Sama Weda (od: sāman – melodia, nazwa hymnu);
yajuḥ	–	yajuḥ 1i.1 m. – Jadźur Weda (od: yajus – czczenie, nazwa hymnu);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ca	–	av. – i;

warianty tekstu

pitāham asya → pitā-mahasya (dziadka);
mātā dhātā → dhātā mātā (stwórca, matka);
vedyaṃ pavitram oṃ-kāra → vedaṃ pavitram oṃ-kāra /vedyaṃ pavitram oṃ-kāram  ([ja jestem] Wedą, czystością, głoską OM / [ja jestem] do poznania, czystością, głoską OM);
sāma yajur → yajuḥ sāma (Jadźur i Sama Wedą);
ṛk sāma yajur eva ca → ‘tharva-ṛg-sāma vai yajuḥ ([ja jestem] Atharwą, Ryg, Samą i zaiste Jadźur Wedą);

Śāṃkara

pitā janayitāham asya jagataḥ, mātā janayitrī, dhātā karma-phalasya prāṇibhyo vidhātā, pitāmahaḥ pituḥ pitā, vedyaṃ veditavyam, pavitraṃ pāvanam oṃkāraḥ, ṛk sāma yajue eva ca

Rāmānuja

asya sthāvarajaṅgamātmakasya jagataḥ, tatra tatra pitṛtvena, mātṛtvena, dhātṛtvena, pitāmahatvena ca vartamāno 'ham eva / atra dhātṛśabdo mātāpitṛvyatirikte utpattiprayojake cetanaviśeṣe vartate / yat kiñcid vedavedyaṃ pavitram pāvanam,tad aham eva / vedakaś ca vedabījabhūtaḥ praṇavo 'ham eva / ṛksāmayajurātmako vedaś cāham eva

Śrīdhara

kiṃ ca piteti | dhātā karma-phala-vidhātā | vedyaṃ jñeyaṃ vastu | pavitraṃ śodhakam | prāyaścittātmakaṃ vā | oṅkāraḥ praṇavaḥ | ṛg-ādayo vedāś cāham eva | spaṣṭam anyat

Madhusūdana

kiṃ ca | asya jagataḥ sarvasya prāṇi-jātasya pitā janayitā | mātā janayitrī | dhātā poṣayitā tat-tat-karma-phala-vidhātā vā | pitāmahaḥ pituḥ pitā | vedyaṃ vedayitavyaṃ vastu | pūyate 'neneti pavitraṃ pāvanaṃ śuddhi-hetur gaṅgā-snāna-gāyatrī-japādi | veditavye brahmaṇi vedana-sādhanam oṃkāraḥ | niyatākṣara-pādā ṛk | gīti-viśiṣṭā saiva sāma | sāma-padaṃ tu gīti-mātrasyaivābhidhāyakam ity anyat | gīti-rahitam aniyatākṣaraṃ yajuḥ | etat trividhaṃ mantra-jātaṃ karmopayogi | ca-kārād atharvāṅgiraso 'pi gṛhyante | eva-kāro 'ham evety avadhāraṇārthaḥ

Viśvanātha

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.18

Baladeva

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.19

Michalski

Tego świata jestem ojcem i matką, ustawodawcą, założycielem, – jestem tym, co jest do poznania, – wodą oczyszczenia, świętą sylabą OM, jestem Rik, Saman i Jadżus.

Olszewski

Jestem ojcem tego świata, jego matką, jego małżonkiem, jego dziadem. Jestem wiedzą, oczyszczeniem, słowem mistycznem om, Rigwedą, Samawedą, Yadżurwedą.

Dynowska

Jam jest Rodzicem wszechświata i jego macierzą; Wszechtwórcą, Wszechwładcą i najświętszym poznania przedmiotem i Aum – Słowem Potęgi i Wedów trzech treścią.

Sachse

Jestem ojcem tego świata i matką,
szafarzem losu, przodkiem,
jestem tym, co należy poznać,
oczyszczeniem, sylabą OM,
hymnem, melodią i formułą ofiarną.

Kudelska

Ja jestem ojcem tego świata, jego matką, podporą i przodkiem,
Jam tym, co poznajesz, i tym, co oczyszcza, Jam świętą sylabą Om, hymnem, melodią i formułą ofiarną.

Rucińska

Jam ojcem jest tego świata i matką, piastunem, dziadem,
Celem poznania, czyszczącym, Om, hymnem, pieśnią, formułą,

Szuwalska

Jestem ojcem wszechświata, matką, żywicielem,
Przodkiem przodków, przedmiotem wszelkiego poznania,
Czystością i omkarą – najświętszą sylabą.
Rygwedą, Samawedą oraz Jadżurwedą,

Babkiewicz

Jam jest ojcem tego świata,
matką, dziadem, konstruktorem,
poznawanym, czyścicielem,
dźwiękiem OM, oraz Wed trójką:
Ryćą, Samanem, Jadźusem.

analiza syntaktyczna

[aham](ja) gatiḥ (drogą) bhartā (utrzymującym) prabhuḥ (panem) sākṣī (świadkiem) nivāsaḥ (siedzibą) śaraṇam (schronieniem) suhṛt (przyjacielem) prabhavaḥ (źródłem) pralayaḥ (końcem) sthānam (nieruchomym stanem) nidhānam (miejscem złożenia) avyayam (niezmiennym) bījam (nasieniem) [asmi] (jestem).

analiza gramatyczna

gatiḥ	–	gati 1i.1 f. – poruszanie się, droga, podróż, rezultat, schronienie, źródło (od: √ gam – iść);
bhartā	–	bhartṛ 1i.1 m. – utrzymujący, dzierżący (od: √ bhṛ – dzierżyć);
prabhuḥ	–	pra-bhu 1i.1 m. – doskonały, potężny, bogaty, Pan, Władca (od: pra- – prefiks: na przedzie, bardzo; √ bhū – być);
sākṣī	–	sākṣin 1i.1 m. – naoczny świadek (od: sa-akṣa – mający oczy);
nivāsaḥ	–	nivāsa 1i.1 m. – siedziba, mieszkanie (od: ni- √ vas – mieszkać, spędzać czas);
śaraṇam	–	śaraṇa 1i.1 n. – schronienie, oparcie, opoka (od: √ śri – zbliżać się do, spoczywać na, polegać na, oddać się);
suhṛt	–	su-hṛt 1i.1 m. – życzliwy, przyjaciel (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; hṛt – serce);
prabhavaḥ	–	prabhava 1i.1 m. – powstanie, źródło (od: pra- √ bhū – powstawać, wyłaniać się);
pralayaḥ	–	pralaya 1i.1 m. – zniknięcie, rozpuszczenie, koniec, śmierć (od: pra- √ lī – rozpuszczać, zakańczać);
sthānam	–	sthāna 1i.1 n. – stanie, utrzymanie, miejsce, pozycja, siedziba (od: √ sthā – stać);
nidhānam	–	nidhāna 1i.1 n. – miejsce przechowywania, pojemnik, skarbiec, depozyt (od: ni- √ dhā – składać, deponować);
bījam	–	bīja 1i.1 n. – nasienie, zarodek, źródło;
avyayam	–	a-vyaya 1i.1 n. – niezmienne (od: vi- √ i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie);

warianty tekstu

pralayaḥ → pralaya- / pralayaṃ (rozpuszczenie);
prabhavaḥ pralayaḥ sthānaṃ → prabhava-pralaya-sthānaṃ (źródło, zakończenie i utrzymanie);
nidhānaṃ → nidānaṃ (pierwsza przyczyna);

Śāṃkara

kiṃ ca—

gatiḥ karma-phalam, bhartā poṣṭā, prabhuḥ svāmī, sākṣī prāṇināṃ kṛtākṛtasya, nivāso yasmin prāṇino nivasanti, śaraṇam ārtānām, prapannānām ārti-haraḥ | suhṛt pratyupakārānapekṣaḥ sann upakārī, prabhava utpattir jagataḥ, pralayaḥ pralīyate’smin iti, tathā sthānaṃ tiṣṭhaty asminn iti, nidhānaṃ nikṣepaḥ kālāntaropabhogyaṃ prāṇinām, bījaṃ praroha-kāraṇaṃ praroha-dharmiṇām, avyayaṃ yāvat-saṃsāra-bhāvitvāt avyayam, na hy abījaṃ kiṃcit prarohati | nityaṃ ca praroha-darśanād bīja-saṃtatir na vyetīti gamyate

Rāmānuja

gamyata iti gatiḥ; tatra tatra prāpyasthānam ityarthaḥ; bhartā dhārayitā, prabhuḥ śāsitā, sākṣī sākṣāddṛṣṭā, nivāsaḥ vāsasthānaṃ veśmādi / śaraṇam / iṣṭasya prāpakatayā+aniṣṭasya nivāraṇatayā ca samāśrayaṇīyaś cetanaḥ śaraṇam / sa cāham eva; sukṛd dhitaiṣī, prabhavapralayasthānam yasya kasyacid yatra kutracid utpattipralayayor yat sthānam, tad aham eva / nidhānaṃ nidhīyata iti nidhānam, utpādyam upasaṃhāryaṃ cāham evetyarthaḥ; avyayaṃ bījam tatra tatra vyayarahitaṃ yat kāraṇam, tad aham eva

Śrīdhara

kiṃ ca gatir iti | gamyata iti gatiḥ phalam | bhartā poṣaṇa-kartā | prabhur niyantā | sākṣī śubhāśubha-draṣṭā | nivāso bhoga-sthānam | śaraṇaṃ rakṣakaḥ | suhṛd dhita-kartā | prakarṣeṇa bhavaty aneneti prabhavaḥ sraṣṭā | pralīyate 'neneti pralayaḥ saṃhartā | tiṣṭhaty asminn iti sthānam ādhāraḥ | nidhīyate 'sminn iti nidhānaṃ laya-sthānam | bījaṃ kāraṇam | tathāpy avyayam avināśi | na tu brīhy-ādi-bījavan naśvaram ity arthaḥ

Madhusūdana

kiṃ ca gatir iti | gamyata iti gatiḥ karma-phalam |

brahmā viśva-sṛjo dharmo mahān avyaktam eva ca |
uttamāṃ sāttvikīm etāṃ gatim āhur manīṣiṇaḥ || ity [Manu 12.50] evaṃ manvādy-uktam |

bhartā poṣṭā sukha-sādhanasyaiva dātā | prabhuḥ svāmī madīyo 'yam iti svīkartā | sākṣī sarva-prāṇināṃ śubhāśubha-draṣṭā | nivasanty asminn iti nivāso bhoga-sthānam | śīryate duḥkham asminn iti śaraṇaṃ prapannānām ārti-hṛt | suhṛt pratyupakārānapekṣaḥ sannupakārī | prabhava utpattiḥ | pralayo vināśaḥ | sthānaṃ sthitḥ | yad vā prakarṣeṇa bhavanty aneneti prabhavaḥ sraṣṭā | prakarṣeṇa līyante 'neneti pralayaḥ saṃhartā | tiṣṭhanty asminn iti sthānam ādhāraḥ | nidhīyate nikṣipyate tat-kāla-bhogyatayā kālāntaropabhogyaṃ vastv asminn iti nidhānaṃ sūkṣma-rūpa-sarva-vastv-adhikaraṇaṃ pralaya-sthānam iti yāvat | śaṅkha-padmādi-nidhir vā | bījam utpatti-kāraṇam | avyayam avināśi na tu brīhy-ādivad vinaśvaram | tenānādy-anantaṃ yat kāraṇaṃ tad apy aham eveti pūrveṇaiva sambandhaḥ

Viśvanātha

bahudhopāsate kathaṃ tvām evety āśaṅkyātmano viśvarūpatvaṃ prapañcayati caturbhiḥ | kratuḥ śrauto 'gniṣṭomādiḥ yajñaḥ smārto vaiśvadevādiḥ | auṣadham auṣadhi-prabhavam annam | pitā vyaṣṭi-samaṣṭi-sarva-jagad-utpādanāt | mātā jagato 'sya svakukṣi-madhya eva dhāraṇāt | dhātā jagato 'sya poṣaṇāt | pitāmahaḥ jagat sraṣṭuḥ brahmaṇo 'pi janakatvāt | vedyaṃ jñeyaṃ vastu | pavitraṃ śodhakaṃ vastu | gatiḥ phalam | bhartā patiḥ | prabhur niyantā | sākṣī śubhāśubha-draṣṭā | nivāsa āspadam | śaraṇaṃ vipadbhyas trātā | suhṛn nirupādhi-hita-kārī | prabhavādyāḥ sṛṣṭi-saṃhāra-sthitayaḥ kriyāś cāham | nidhānaṃ nidhiḥ padma-śaṅkhādiḥ | bījaṃ kāraṇam | avyayam avināśi na tu brīhy-ādivan naśvaram

Baladeva

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.19

Michalski

Celem, opiekunem, panem, widzem, mieszkaniem, ucieczką, przyjacielem, źródłem wszystkiego, zatratą wszystkiego, oparciem, skarbem, – nasieniem nieprzemijającym.

Olszewski

Jestem drogą, podporą, panem, świadkiem, mieszkaniem, ucieczką, przyjacielem, jestem narodzeniem i śmiercią; przystanią, skarbem, nasieniem nieśmiertelnem.

Dynowska

Jam jest Droga i Cel, Oblubieniec i Pan, Jam Ostoja Opoka i Schron, Jam Przyjaciel odwieczny i Świadek, Świt i Zmierzch istnienia, bezdenna Skarbnica i wieczyste, niezniszczalne wszystkiego Nasienie.

Sachse

Jestem przeznaczeniem, panem i władcą,
świadkiem, domem, ostoją, przyjacielem,
powstawaniem i zagładą,
przestrzenią, skarbcem i nasieniem niezmiennym.

Kudelska

To Ja jestem celem, opiekunem i potężnym władcą, naocznym świadkiem i przyjacielem, ostoją i ochroną,
Jam jest powstaniem i zagłada, podstawą, miejscem spoczynku i niezniszczalnym nasieniem.

Rucińska

Celem, patronem i panem, świadkiem, siedzibą, schronieniem,
Początkiem, kresem, ostoją, skarbcem, nasieniem bez końca!

Szuwalska

Celem i opiekunem, Panem oraz świadkiem,
Siedzibą i schronieniem, wiernym przyjacielem,
Początkiem świata tego i unicestwieniem,
Podstawą rzeczy wszelkiej, oparciem, nasieniem.

Babkiewicz

Jestem celem, mężem, panem,
świadkiem, domem i schronieniem,
przyjacielem i skarbnicą,
powstaniem, zniszczeniem, trwaniem,
jam niezmiennym jest nasieniem.

analiza syntaktyczna

he arjuna (Ardźuno!),
aham (ja) tapāmi (rozgrzewam),
aham (ja) varṣam (deszcz) utsṛjāmi (spuszczam) nigṛhṇāmi ca (i powstrzymuję),
[aham] ca eva (i ja zaiste) amṛtam (nieśmiertelnością) mṛtyuḥ ca (i śmiercią) [asmi] (jestem),
[aham] (ja) sat (bytem) asat ca (i niebytem) [asmi] (jestem).

analiza gramatyczna

tapāmi	–	√ tap (topić, palić) Praes. P 3c.1 – palę;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
varṣam	–	varṣa 2i.1 m. – deszcz, pora deszczowa, rok (od: √ vṛṣ – padać);
nigṛhṇāmi	–	ni- √ grah (powstrzymywać) Praes. P 3c.1 – zatrzymuję;
utsṛjāmi	–	ut- √ sṛj (uwalniać, emitować) Praes. P 3c.1 – uwalniam, wypuszczam, stwarzam, emanuję;
ca	–	av. – i;
amṛtam	–	a-mṛta 1i.1 n. – nie umarły, wieczny; nektar, nieśmiertelność (od: √ mṛ – umierać; PP mṛta – umarły);
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
mṛtyuḥ	–	mṛtyu 1i.1 m. – śmierć (od: √ mṛ – umierać);
ca	–	av. – i;
sat	–	sant ( √ as – być) PPr 1i.1 n. – prawdziwy, będący, istniejący, esencja;
asat	–	a-sant ( √ as – być) PPr 1i.1 n. – nieprawdziwy, nieistniejący (od: sant – będący, istniejący, prawdziwy, esencja);
ca	–	av. – i;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
arjuna	–	arjuna 8i.1 m. – biały, jasny;

warianty tekstu

utsṛjāmi → utsṛjāni;

Śāṃkara

kiṃ ca—

tapāmy aham ādityo bhūtvā kaiścit raśmibhir ulbaṇaiḥ | ahaṃ varṣaṃ kaiścid raśmibhir utsṛjāmi | utsṛjya punar nigṛhṇāmi kaiścid raśmibhir aṣṭabhir māsaiḥ punar utsṛjāmi prāvṛṣi | amṛtaṃ caiva devānām, mṛtyuś ca martyānām | sad yasya yat saṃbandhitayā vidyamānaṃ tat, tad-viparītam asac caivāham arjuna | na punar atyantam evāsad bhagavān, svayaṃ kārya-kāraṇe vā sad-asatī

Rāmānuja

agnyādityādirūpeṇāham eva tapāmi; grīṣmādāv aham eva varṣaṃ nigṛhṇāmi / tathā varṣāsu cāham evotsṛjāmi / amṛtaṃ caiva mṛtyuś ca / yena jīvati loko yena ca mriyate, tadubhayam aham eva / kim atra bahunoktena; sadasac cāham eva / sad yad vartate, asad yad atītam anāgataṃ ca sarvāvasthāvasthitacidacidvastuśarīratayā tat tat prakāro 'ham evāvasthita ityarthaḥ / evaṃ bahudhā pṛthaktvena vibhaktanāmarūpāvasthitakṛtsnajagaccharīratayā tatprakāro 'ham evāvasthita ity ekatvajñānenānanusaṃdadhānāś ca mām upāsate

Śrīdhara

kiṃ ca tapāmy aham iti | ādityātmanā sthitvā nidāgha-kāle tapāmi jagatas tāpaṃ karomi | vṛṣṭi-samaye ca varṣam utsṛjāmi vimuñcāmi | kadācit tu varṣaṃ nigṛhṇāmy ākarṣāmi | amṛtaṃ jīvanaṃ mṛtyuś ca nāśaḥ | sat sthūlaṃ dṛśyam | asac ca sūkṣma-dṛśyam | etaṃ sarvam aham eveti | evaṃ matvā mām eva bahudhopāsata iti pūrvenaivānvayaḥ

Madhusūdana

kiṃ ca tapāmy aham iti | tapāmy aham ādityaḥ san | tataś ca tāpa-vaśād ahaṃ varṣaṃ pūrva-vṛṣṭi-rūpaṃ rasaṃ pṛthivyā nigṛhṇāmy ākarṣāmi kaiścid raśmibhir aṣṭasu māseṣu | punas tam eva nigṛhītaṃ rasaṃ caturṣu māseṣu kaiścid raśmibhir utsṛjāmi ca vṛṣṭi-rūpeṇa prakṣipāmi ca bhūmau | amṛtaṃ ca devānāṃ sarva-prāṇināṃ jīvanaṃ vā | eva-kārasyāham ity anena sambandhaḥ | mṛtyuś ca martyānāṃ sarva-prāṇināṃ vināśo vā | sat yat sambandhitayā yad vidyate tat tatra sat | asac ca yat-sambandhitayā yac ca vidyate tat tatrāsat | etaṃ sarvam aham eva he 'rjuna | tasmāt sarvātmānaṃ māṃ viditvā sva-svādhikārānusāreṇa bahubhiḥ prakārair mām evopāsata ity upapannam

Viśvanātha

ādityo bhūtvā nidāghe tapāmi prāvṛṣi varṣam utsṛjāmi | kadācic caiva graha-rūpeṇa varṣaṃ nigṛhṇāmi ca | amṛtaṃ mokṣaṃ mṛtyuḥ saṃsāraḥ | sad asat sthūla-sūkṣmaḥ | etat sarvam aham eveti matvā viśvatomukhaṃ mām upāsata iti pūrvenānvayaḥ

Baladeva

aham eva jaga-rūpatayāvasthita ity etat pradarśayati aham iti caturbhiḥ | kratur jyotiṣṭomādiḥ śrauto, yajño vaiśvadevādiḥ smārtaḥ | svadhā pitr-arthe śrāddhādiḥ | auṣadham bheṣajam auṣadhi-prabhavam annaṃ vā | mantro yājyāpuro nu vākyādir yenoddiśya havir devebhyo dīyate | ājyaṃ ghṛta-homādi-sādhanam | agnir homādi-kāraṇam āhavanīyādiḥ | hutaṃ homo haviḥ-prakṣepaḥ | etat sarvātmanāham evāsthitaḥ | pitāham iti | asya sthira-carasya jagatas tatra tatra pitṛtvena mātṛtvena pitāmahatvena cāham eva sthitaḥ | dhātā dhārakatvena poṣakatvena ca tatra tatra sthito rājādiś cāham eva cid-acic-chaktimatas tad-antaryāmiṇo mat teṣām anatirekāt vedyaṃ jñeyaṃ vastu pavitraṃ śuddhikaraṃ gaṅgādi-vāri | jñeye brahmaṇi jñāna-hetur oṅkāraḥ sarva-veda-bīja-bhūtaḥ | ṛg-ādis trividho vedaś ca-śabdād atharva ca grāhyam | teṣu niyatākṣaraḥ pādā ṛk, saiva gīti-viśiṣṭā sāma, sāma-padaṃ tu gītimātrasyaiva vācakam ity anyat | gīti-śūnyam amitākṣaraṃ yajuḥ | etat trividhaṃ karmopayogi-mantra-jātam aham evety arthaḥ |

gatiḥ sādhya-sādhana-bhūtā gamyata iyam anayā ca iti nirukteḥ | bhartā patiḥ | prabhur niyantā | sākṣī śubhāśubha-draṣṭā | nivāso bhoga-sthānaṃ nivasaty atra iti nirukteḥ | śaraṇaṃ prapannārti-hṛta śīrṣyate duḥkham asmin iti nirukteḥ | suhṛn nimitta-hita-kṛt | prabhavādyāḥ svarga-pralaya-sthitayaḥ kriyāḥ | nidhānaṃ nidhir mahā-padmādir nava-vidhaḥ | bījaṃ kāraṇam avyayam avināśi | na tu brīhy-ādivad vināśi |

tapāmīti | sūrya-rūpeṇāham eva nidāghe jagat tapāmi | prāvṛṣi varṣam jalaṃ visṛjāmi megha-rūpeṇa varṣaṃ nigṛhṇāmi ākarṣāmi | amṛtaṃ mokṣaṃ | mṛtyuḥ saṃsāraḥ | sat sthūlaṃ | asat sūkṣmam | etat sarvam aham eva tathā caivaṃ bahuvidha-nāma-rūpāvastha-nikhila-jagad-rūpatayā sthita eka eva śaktimān vāsudeva ity ekatvānusandhinā jñāna-yajñena caike yajanto mām upāsate

Michalski

Spuszczam gorąco, zatrzymuję i zsyłam deszcz, jestem nieśmiertelnością i śmiercią, bytem i niebytem, Ardżuno!

Olszewski

Jestem tym, który grzeje, który zatrzymuje i spuszcza deszcz. Jestem nieśmiertelnością i śmiercią, bytem i niebytem, Ardżuno.

Dynowska

Jam ciepła i deszczu Rozdawcą; Jam Nieśmiertelnością i Śmiercią zarazem, Jam Bytem i Niebytem, Ardżuno.

Sachse

To ja daję ciepło,
zsyłam deszcze i przyjmuję je na powrót;
jestem nieśmiertelnością i śmiercią,
bytem i niebytem, Ardżuno.

Kudelska

Ja daję ciepło, Ja susze i deszcz rozdzielam, Ja jestem
Śmiercią i nieśmiertelnością, to Ja jestem, Ardżuno, bytem i niebytem.

Rucińska

Ja grzeję, deszcz ściągam z ziemi, po czym go zsyłam na ziemię,
Jam życiem jest, jam jest śmiercią, jam byt i niebyt, Ardżuno!

Szuwalska

Dostarczam ciepła. Zsyłam deszcz i powstrzymuję.
Nieśmiertelnością jestem, jak i samą śmiercią
Oraz tym, co jest wieczne i tym, co przemija.

Babkiewicz

Ja rozgrzewam, ja deszcz spuszczam,
powstrzymuję go, Ardźuno,
jestem bytem i niebytem,
śmiercią i nieśmiertelnością.

analiza syntaktyczna

trai-vidyāḥ (znawcy trojakiej wiedzy) yajñaiḥ (ofiarami) mām (mnie) iṣṭvā (uczciwszy)
soma-pāḥ (pijący somę) pūta-pāpāḥ (oczyszczeni z przewin) svar-gatim (o niebiańskie przeznaczenie) prārthayante (proszą).
te (oni) puṇyam surendra-lokam (do szlachetnego świata króla niebian) āsādya (dotarłszy)
divi (w niebiosach) divyān deva-bhogān (niebiańskie radości niebian) aśnanti (spożywają).

analiza gramatyczna

trai-vidyāḥ	–	trai-vidya 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ tisro vidyā [ṛg-yajuḥ-sāmākhyāḥ] santi te – ci, którzy posiadają trzy nauki [nazywane Ryg, Jadźur i Sama] (od: tri – trzy; √ vid – wiedzieć, vidyā – wiedza, mądrość);
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
soma-pāḥ	–	soma-pa 1i.3 m. ; ye somaṃ pibantīti – pijący somę (od: soma – sok ofiarny, nektar, księżyc; √ pā – pić, -pa – na końcu złożeń: pijący);
pūta-pāpāḥ	–	pūta-pāpa 1i.3 m. ; KD / BV : yeṣāṃ pūtāni pāpāni santi te – których grzechy są oczyszczone (od: √ pū – oczyszczać, PP pūta – oczyszczony; pāpa – grzech, zło);
yajñaiḥ	–	yajña 3i.3 m. – ofiarami (od: √ yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić);
iṣṭvā	–	√ yaj (poświęcać, składać w ofierze, czcić) absol. – uczciwszy;
svar-gatim	–	svar-gati 2i.1 f. – drogę do niebios (od: √ sūr – ranić, być stabilny, sūra – słońce, mędrzec, svar – niebo; √ gam – iść, gati – poruszanie się, droga, podróż, rezultat, schronienie, źródło);
prārthayante	–	pra- √ arth (pragnąć, prosić) Praes. Ā 1c.3 – pragną, proszą;
te	–	tat sn. 1i.3 m. – oni;
puṇyam	–	puṇya 2i.1 m. – do szlachetnego, do dobrego, do pobożnego, do czystego (od: √ pū – oczyszczać, lub √ puṇ – działać cnotliwie);
āsādya	–	ā- √ sad (siadać, docierać) absol. – osiadłszy, dotarłszy;
surendra-lokam	–	sura-indra-loka 2i.1 m. ; TP : surāṇām indrasya lokam iti – do świata króla niebian (od: √ sur – władać lub svar – niebo, sura – niebianin; √ ind – posiadać moc, indra – król, najlepszy, władca niebios; loka – świat);
aśnanti	–	√ aś (osiągać, radować się, przenikać) Praes. P 1c.3 – osiągają, radują się;
divyān	–	divya 2i.3 n. – boskie (od: √ div – jaśnieć, diva – niebiosa);
divi	–	div 7i.1 f. – w niebiosach (od: √ div – jaśnieć);
deva-bhogān	–	deva-bhoga 2i.3 m. ; TP : devānāṃ bhogān iti – radości bogów (od: √ div – jaśnieć, bawić się, deva – bóg, niebianin; √ bhuj – cieszyć się, jeść, posiadać, bhoga – przyjemności, luksusy, bogactwo);

warianty tekstu

trai-vidyā → trī vidyā (trojaka nauka);
soma-pāḥ → soma-pā;
pūta-pāpā → dhūta-pāpā (których grzech jest strząśnięty);
prārthayante → prārthayaṃti (pragną, proszą);
surendra-lokam → surendra-lokān (światy króla niebian);
deva-bhogān → deha-bhogān (radości cielesne);

Śāṃkara

ye pūrvoktair nivṛtti-prakārair ekatva-pṛthaktvādi-vijñānair yajñair māṃ pūjayanta upāsate jñāna-vidaḥ, te yathā-vijñānaṃ mām eva prāpnuvanti | ye punar ajñāḥ kāma-kāmāḥ—

traividyā ṛg-yajuḥ-sāma-vido māṃ vasv-ādi-deva-rūpiṇaṃ somapāḥ somaṃ pibantīti somapāḥ, tenaiva soma-pānena pūta-pāpāḥ śuddha-kilbiṣāḥ, yajñair agniṣṭomādibhir iṣṭvā pūjayitvā svar-gatiṃ svarga-gamanaṃ svar eva gatiḥ svar-gatis tām, prārthayante | te ca puṇyaṃ puṇya-phalam āsādya saṃprāpya surendra-lokaṃ śatakratoḥ sthānam aśnanti bhuñjate divyān divi bhavān aprākṛtān deva-bhogān devānāṃ bhogān

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.21

Śrīdhara

tad evam avajānanti māṃ mūḍhā ity ādi śloka-dvayena kṣipra-phalāśayā devatāntaraṃ yajanto māṃ nādriyanta ity abhaktā darśitāḥ | mahātmānas tu māṃ pārthety ādinā ca mad-bhaktā uktāḥ | tatraikatvena pṛthaktvena vā ye parameśvaraṃ na bhajanti teṣāṃ janma-mṛtyu-pravāho durvāra ity āha traividyā iti dvābhyām | ṛg yajuḥ sāma lakṣaṇās tisro vidyāyeṣāṃ te trividyāḥ | trividyā eva traividyāḥ | svārthe tad-dhitaḥ | trisro vidyā adhīyate jānanti vā | traividyā veda-trayokta-karma-parāḥ ity arthaḥ | veda-traya-vihita-yajñair mām iṣṭvā mamaiva rūpaṃ devatānataram ity ajānanto 'pi vastuta indrādi-rūpeṇa mām eveṣṭvā sampūjya | yajña-śeṣaṃ somaṃ pibantīti somapāḥ | tenaiva pūta-pāpāḥ śodhita-kalmaṣāḥ santaḥ svargatiṃ svargaṃ prati gatiṃ ye prārthayante te puṇya-phala-rūpaṃ surendra-lokaṃ svargam āsādya prāpya | divi svarge | divyānuttamān devānāṃ bhogān | aśnanti bhuñjate

Madhusūdana

evam ekatvena pṛthaktvena bahudhā ceti trividhā api niṣkāmāḥ santo bhagavantam upāsīnāḥ sattva-śuddhi-jñānotpatti-dvāreṇa krameṇa mucyante | ye tu sakāmāḥ santo na kenāpi prakāreṇa bhagavantam upāsate kintu sva-sva-kāma-sādhanāni kāmyāny eva karmāṇy anutiṣṭhanti te sattva-śodhakābhāvena jñāna-sādhanam anadhirūṇāḥ punaḥ punar janma-maraṇa-prabandhena sarvadā saṃsāra-duḥkham evānubhavantīty āha traividyeti dvābhyām |

ṛg-veda-yajur-veda-sāma-veda-lakṣaṇā hautrādhvarya-vaudgātra-pratipatti-hetavas tisro vidyā yeṣāṃ te tri-vidyās tri-vidyā eva svārthika-tad-dhitena traividyās tisro vidyā vidantīt vā veda-traya-vido yājñikā yajñair agniṣṭomādibhiḥ krameṇa savana-traye vasu-rudrād ity arūpiṇaṃ mām īśvaram iṣṭvā tad-rūpeṇa mām ajānanto 'pi vastu-vṛttena pūjayitvābhiṣutya hutvā ca somaṃ pibantīti somapāḥ santas tenaiva soma-pānena pūta-pāpā nirasta-svarga-bhoga-pratibandhaka-pāpāḥ sakāmatayā svar-gatiṃ prārthayante na tu sattva-śuddhi-jñānotpatty-ādi | te divi svarge loke puṇyaṃ puṇya-phalaṃ sarvotkṛṣṭaṃ surendra-lokaṃ śata-kratoḥ sthānam āsādya divyān manuṣyair alabhyān deva-bhogān deva-dehopabhogyān kāmān aśnanti bhuñjate

Viśvanātha

evaṃ trividhopāsanāvanto 'pi bhaktā eva mām eva parameśvaraṃ jānanto mucyante | ye tu karmiṇas te na mucyanta evety āha dvābhyāṃ traividyā iti | ṛg-yajuḥ-sāma-lakṣaṇās tisro vidyā adhīyante jānanti vā traividyā veda-trayokta-karma-parā ity arthaḥ | yajñair mām iṣṭvendrādayo mamaiva rūpāṇi ity ajānanto 'pi vastuta indrādi-rūpeṇa mām eveṣṭvā yajña-śeṣaṃ somaṃ pibantīti somapās te puṇyaṃ prāpya

Baladeva

evaṃ svabhaktānāṃ vṛttam abhidhāya teṣām eva viśeṣaṃ bodhayituṃ sva-vimukhānāṃ vṛttim āha traividyā iti dvābhyām | tisṝṇāṃ vidyānāṃ samāhāras trividyaṃ | tad ye 'dhīyante vidanti ca te traividyāḥ | tad adhīte tad veda iti sūtrād aṇ | ṛg-yajuḥ-sāmokta-karma-parā ity arthaḥ | trayī-vihitair jyotiṣṭomādibhir yajñair mām iṣṭvendrādayo mamaiva rūpāṇy avidvanto 'pi vastutas tat-tad-rūpeṇāvasthitaṃ mām evāradhyety arthaḥ | somapā yajña-śeṣaṃ somaṃ pibantaḥ | pūta-pāpā vinaṣṭ-svargādi-prāpti-virodha-kalmaṣāḥ santo ye svargatiṃ prārthayante te puṇyam ity ādi visphuṭārthaḥ | mayaiva dattam iti śeṣaḥ