Rāmānuja

caturthe 'dhyāye karmayogasya jñānākāratāpūrvakasvarūpabhedo jñānāṃśasya ca prādhānyam uktam; jñānayogādhikāriṇo 'pi karmayogasyāntargatātmajñānatvād apramādatvāt sukaratvān nirapekṣatvāc ca jyāyastvaṃ tṛtīya evoktam / idānīṃ karmayogasyātmaprāptisādhanatve jñānaniṣṭhāyāś śaighryaṃ karmayogāntargatākarṭrtvānusandhānaprakāraṃ ca pratipādya tanmūlaṃ jñānaṃ ca viśodhyate

Śrīdhara

nivārya saṃśayaṃ jiṣṇoḥ karma-saṃnyāsa-yogayoḥ |
jitendriyasya ca yateḥ pañcame muktim abravīt ||

Madhusūdana

adhyāyābhyāṃ kṛto dvābhyāṃ nirṇayaḥ karma-bodhayoḥ |
karma-tat-tyāgayor dvābhyāṃ nirṇayaḥ kriyate 'dhunā ||

tṛtīye 'dhyāye jyāyasī cet karmaṇas te ity ādinārjunena pṛṣṭo bhagavān jñāna-karmaṇor vikalpa-samuccayāsambhavenādhikāri-bheda-vyavasthayā loke 'smin dvividhā niṣṭhā purā proktā mayānagha ity ādinā nirṇayaṃ kṛtavān | tathā cājñādhikārikaṃ karma na jñānena saha samuccīyate tejas-timirayor iva yugapad asambhavāt karmādhikāra-hetu-bheda-buddhy-apanodakatvena jñānasya tad-virodhitvāt | nāpi vikalpyate ekārthatvābhāvāt | jñāna-kāryasyājñāna-nāśasya karmaṇā kartum aśakyatvāt tam eva viditvāpi mṛtyum eti nānyaḥ panthā vidyate 'nāyanāya iti śruteḥ |

jñāne jāte tu karma-kāryaṃ nāpekṣyata evety uktaṃ yāvān artha udapāne ity atra | tathā ca jñāninaḥ karmānadhikāre niścite prārabdha-karma-vaśād vṛthā-ceṣṭā-rūpeṇa tad-anuṣṭhānaṃ vā sarva-karma-saṃnyāso veti nirvivādaṃ caturthe nirṇītam | ajñena tv antaḥ-karaṇa-śuddhi-dvārā jñānotpattaye karmāṇy anuṣṭheyāni tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasānāśakena iti śruteḥ | sarvaṃ karmākhilaṃ pārtha jñāne parisamāpyate iti bhagavad-vacanāc ca | evaṃ sarva-karmāṇi jñānārthāni | tathā sarva-karma-saṃnyāso 'pi jñānārthaḥ śrūyate etam eva pravrājino lokam icchantaḥ pravrajanti, śānto dānta uparatas titikṣuḥ samāhito bhūtvātmany evātmānaṃ paśyet, tyajataiva hi taj jñeyaṃ tyuktuḥ pratyak paraṃ padam, satyānṛte sukha-duḥkhe vedān imaṃ lokam amuṃ ca parityajyātmānam anvicchet ity ādau |

tatra karma tat-tyāgayor ārād upakāraka-saṃnipatyopakārakayoḥ prayājāvaghātayor iva na samuccayaḥ sambhavati viruddhatvena yaugapadyābhāvāt | nāpi karma-tat-tyāgayor ātma-jñāna-mātra-phalatvenaikārthatvād atirātrayoḥ ṣoḍaśi-grahaṇāgrahaṇayor iva vikalpaḥ syāt | dvāra-bhedenaikārthatvābhāvāt | karmaṇo hi pāpa-kṣaya-rūpam adṛṣṭam eva dvāraṃ, saṃnyāsasya tu sarva-vikṣepābhāvena vicārāvasara-dāna-rūpaṃ dṛṣṭam eva dvāram | niyamāpūrvaṃ tu dṛṣṭa-samavāyitvād avaghātādāv iva na prayojakam | tathā cādṛṣṭārtha-dṛṣṭārthayor ārād upakāraka-saṃnipātyopakārakayor eka-pradhānārthatve 'pi vikalpo nāsty eva | prayājāvaghātādīnām api tat-prasaṅgāt | tasmāt krameṇobhayam apy anṣṭheyam | tatrāpi saṃnyāsānantaraṃ karmānuṣṭhānaṃ cet tadā parityakta-pūrvāśrama-svīkāreṇārūḍha-patitatvāt karmānadhikāritvaṃ prāktana-saṃnyāsa-vaiyarthyaṃ ca tasyādṛṣṭārthatvābhāvāt | prathama-kṛta-saṃnyāsenaiva jñānādhikāra-lābhe tad-uttara-kāle karmānuṣṭhāna-vaiyarthyaṃ ca | tasmād ādau bhagavad-arpaṇa-buddhyā niṣkāma-karmānuṣṭhānād antaḥ-karaṇa-śuddhau tīvreṇa vairāgyeṇa vividiṣāyāṃ dṛḍhāyāṃ sarva-karma-saṃnyāsaḥ śravaṇa-mananādi-rūpa-vedānta-vākya-vicārāya kartavya iti bhagavato matam | tathā coktam – na karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ puruṣo 'śnute iti | vakṣyate ca –

ārurukṣor muner yogaṃ karma kāraṇam ucyate |
yogārūḍhasya tasyaiva śamaḥ kāraṇam ucyate || [Gītā 6.3] iti |

yogo 'tra tīvra-vairāgya-pūrvikā vividiṣā | tad uktaṃ vārtika-kāraiḥ –

pratyag vividiṣāsiddhyai vedānuvacanādayaḥ |
brahmāvāptyai tu tat-tyāga īpsantīti śruter balāt || iti |

smṛtiś ca –
kaṣāya-paṅktiḥ karmāṇi jñānaṃ tu paramā gatiḥ |
kaṣāye karmabhiḥ pakve tato jñānaṃ pravartate || iti |

mokṣa-dharme –
kaṣāyaṃ pācayitvā ca śreṇī-sthāneṣu ca triṣu |
pravrajec ca paraṃ sthānaṃ pārivrājyam anuttamam ||
bhāvinaḥ karaṇaiś cāyaṃ bahu-saṃsāra-yoniṣu |
āsādayati śuddhātmā mokṣaṃ vai prathamāśrame ||
tam āsādya tu muktasya dṛṣṭārthasya vipaścitaḥ |
triṣv āśrameṣu ko nv artho bhavet paramābhīpsitaḥ || iti |

mokṣaṃ vairāgyam | etena kramākrama-saṃnyāso dvāv api darśinau | tathā ca śrutiḥ – brahmacaryaṃ samāpya gṛhī bhaved gṛhād vanī bhūtvā pravrajed yadi vetarathā brahmacaryād eva pravrajed gṛhād vā vanād vā yad ahar eva virajet tad ahar eva pravrajet iti |

tasmād ajñasyāviraktatā-daśāyāṃ karmānuṣṭhānam eva | tasyaiva viraktatā-daśāyāṃ saṃnyāsaḥ śravaṇādy-avasara-dānena jñānārthaṃ iti daśā-bhedenājñam adhikṛtyaiva karma-tat-tyāgau vyākhyātuṃ pañcama-ṣaṣṭhāv adhyāyāv ārabhyete | vidvat-saṃnyāsas tu jñāna-balād artha-siddha eveti sandehābhāvān na vicāryate |

tatraikam eva jijñāsum ajñaṃ prati jñānārthatvena karma-tat-tyāgayor vigdhānāt tayoś ca viruddhayor yugapad anuṣṭhānāsambhavān mayā jijñāsunā kim idānīm anuṣṭheyam iti sandihāno 'rjuna uvāca saṃnyāsam iti |

analiza syntaktyczna

arjunaḥ (Ardźuna) uvāca (powiedział):
he kṛṣṇa (Kryszno!),
[tvam] (ty) karmaṇām (czynów) saṃnyāsam (wyrzeczenie) punaḥ (to znów) yogam ca (i jogę) śaṃsasi (wychwalasz).
etayoḥ (tych dwóch) [madhye] (pośród) yat (które) śreyaḥ (lepsze) [asti] (jest),
tat ekam (to jedno) su-niścitam (pewnie) me (mi) brūhi (powiedz).

analiza gramatyczna

arjunaḥ	–	arjuna 1i.1 m. – biały, jasny;
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
saṃnyāsam	–	saṃnyāsa 2i.1 m. – odrzucenie, rezygnacja, wyrzeczenie (od: sam-ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać);
karmaṇām	–	karman 6i.3 n. – czynów, działań (od: √ kṛ – robić);
kṛṣṇa	–	kṛṣṇa 8i.1 m. – o czarny;
punaḥ	–	av. – ponownie, jeszcze raz, z powrotem
yogam	–	yoga 2i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metodę, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć);
ca	–	av. – i;
śaṃsasi	–	√ śaṃs (sławić, chwalić) Praes. P 2c.1 – wychwalasz, ogłaszasz;
yat	–	yat sn. 1i.1 n. – które;
śreyaḥ	–	śreyas 1i.1 n. – lepsze, wyższe, doskonałe, pomyślność, dobro (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha);
etayoḥ	–	etat sn. 6i.2 m. – pośród dwóch;
ekam	–	eka sn. 2i.1 n. – jedno;
tat	–	tat sn. 2i.1 n. – to;
me	–	asmat sn. 4i.1 – mi (skrócona forma od: mahyam);
brūhi	–	√ brū (mówić) Imperat. P 2c.1 – powiedz;
suniścitam	–	su-niścita (nir- √ ci – ustalać, decydować) PP 2i.1 n. – postanowione, ustalone, niewątpliwe, lub av. – pewnie, zdecydowanie, pozytywnie;

warianty tekstu

saṃnyāsaṃ → sanyāsam (wyrzeczenie);
śaṃsasi → saṃśasi (wychwalasz);
yac chreya etayor ekaṃ → yaś chreyān etayor ekas (który lepszy, pośród dwóch jeden);
su-niścitam → vi-niścitam (zdecydowanie);

Śāṃkara

saṃnyāsaṃ parityāgaṃ karmaṇām āstrīyāṇām anuṣṭheya-viśeṣāṇāṃ śaṃsasi praśaṃsasi kathayasīty etat | punar yogaṃ ca teṣām eva anuṣṭhānam avaśya-kartavyaṃ śaṃsasi | ato me katarat śreyaḥ iti saṃśayaḥ—kiṃ karmānuṣṭhānaṃ śreyaḥ, kiṃ vā tad-dhānam iti | praśasyataraṃ cānuṣṭheyam | ataś ca yat śreyaḥ praśasyataram etayoḥ karma-saṃnyāsa-karma-yogayor yad-anuṣṭhānāt śreyo’vāptir mama syād iti manyase, tad ekam anyatarat saha eka-puruṣānuṣṭheyatvāsaṃbhavāt me brūhi suniścitam abhipretaṃ taveti

Rāmānuja

karmaṇāṃ saṃnyāsaṃ jñānayogam punaḥ karmayogaṃ ca śaṃsasi / etad uktaṃ bhavati dvitīye 'dhyāye mumukṣoḥ prathamaṃ karmayoga eva kāryaḥ, karmayogena mṛditāntaḥkaraṇakaṣāyasya jñānayogenātmadarśanaṃ kāryam iti pratipādya punas tṛtīyacaturthayoḥ jñānayogādhikāradaśāpannasyāpi karmaniṣṭhaiva jyāyasī, saiva jñānaniṣṭhānirapekṣā ātmaprāptau sādhanam iti karmaniṣṭhāṃ praśaṃśasi iti / tatraitayor jñānayogakarmayogayor ātmaprāptisādhanabhāve yad ekaṃ saukāryac chaighryāc ca śreyaḥ śreṣṭham iti suniścitam, tan me brūhi

Śrīdhara

ajñāna-sambhūtaṃ saṃśayaṃ jñānāsinā chittvā karma-yogam ātiṣṭha ity uktam | tatra pūrvāpara-virodhaṃ manvāno 'rjuna uvāca saṃnyāsam iti | yas tv ātma-ratir eva syād ity ādinā sarvaṃ karmākhilaṃ pārtha ity ādinā ca karma-saṃnyāsaṃ kathayasi | jñānāsinā saṃśayaṃ chittvā yogam ātiṣṭha iti punar yogaṃ ca kathayasi | na ca karma-saṃnyāsaḥ karma-yogaś ca ekasyaiva ekadaiva sambhavataḥ viruddha-svarūpatvāt | tasmād etayor madhya ekasminn anuṣṭhātavye sati mama yac chreyaḥ suniścitam tad ekaṃ brūhi

Madhusūdana

he kṛṣṇa ! sadānanda-rūpa bhakta-duḥkha-karṣaṇeti vā | karmaṇāṃ yāvaj-jīvādi-śruti-vihitānāṃ nityānāṃ naimittikānāṃ ca saṃnyāsaṃ tyāgaṃ jijñāsum ajñaṃ prati kathayasi veda-mukhena punas tad-viruddhaṃ yogaṃ ca karmānuṣṭhāna-rūpaṃ śaṃsasi | etam eva pravrājino lokam icchantaḥ pravrajanti, tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena ity ādi-vākya-dvayena –

nirāśīr yata-cittātmā tyakta-sarva-parigrahaḥ |
śārīraṃ kevalaṃ karma kurvann āpnoti kilbiṣam || [Gītā 4.21]

chittvainaṃ saṃśayaṃ yogam ātiṣṭhottiṣṭha bhārata iti gītā-vākya-dvayena vā | tatraikam ajñaṃ prati karma-tat-tyāgayor vidhānād yugapad ubhayānuṣṭhānasambhavād etayoḥ karma-tat-tyāgayor madhye yad ekaṃ śreyaḥ praśasyataraṃ manyase karma vā tat-tyāgaṃ vā tan me brūhi suniścitaṃ tava matam anuṣṭhānāya

Viśvanātha

proktaṃ jñānād api śreṣṭhaṃ karma tad-dāṛḍhya-siddhaye |
tat-padārthasya ca jñānaṃ sāmyād yā api pañcame ||

pūrvādhyāyānte śrutena vākya-dvāreṇa virodham āśaṅkamānaḥ pṛcchati sannyāsam iti |

yoga-saṃnyasta-karmāṇaṃ jñāna-saṃchinna-saṃśayam |
ātmavantaṃ na karmāṇi nibadhnanti dhanaṃjaya || [Gītā 4.41]

iti vākyena tvaṃ karma-yogenotpanna-jñānasya karma-saṃnyāsaṃ brūṣe |

tasmād ajñāna-saṃbhūtaṃ hṛt-sthaṃ jñānāsinātmanaḥ |
chittvainaṃ saṃśayaṃ yogam ātiṣṭhottiṣṭha bhārata || [Gītā 4.42]

ity anena punas tasyaiva karma-yogaṃ ca brūṣe | na ca karma-saṃnyāsaḥ karma-yogaś ca ekasyaiva ekadaiva sambhavataḥ, sthiti-gativat viruddha-svarūpatvāt | tasmāj jñānī karma-saṃnyāsaṃ kuryāt, karma-yogaṃ vā kuryād iti tvad-abhiprāyam anavagato |haṃ pṛcchāmi etayor madhye yad ekaṃ śreyas tvayā suniścitam tan me brūhi

Baladeva

jñānataḥ karmaṇaḥ śraiṣṭhyaṃ sukaratvādinā hariḥ |
śuddhasya tad-akartṛtvaṃ tvety ādi prāha pañcame ||

dvitīye mumukṣuṃ praty ātma-vijñānaṃ mocakam abhidhāya tad-upāyayā niṣkāmaṃ karma kartavyam abhyadhāt | labdha-vijñānasya na kiṃcit karmāstīti yas tv ātma-ratir eva syāt iti tṛtīye, sarvaṃ karmākhilaṃ pārtha iti caturthe cāvādīt | ante tu tasmād ajñāna-saṃbhūtaṃ [Gītā 4.42] ity ādinā tasyaiva punaḥ karma-yogaṃ prāvocat | tatrārjunaḥ pṛcchati saṃnyāsam iti | he kṛṣṇa ! karmaṇāṃ sannyāsaṃ sarvendriya-vyāpāra-virati-rūpaṃ jñāna-yogam ity arthaḥ | punar yogaṃ karmānuṣṭhānaṃ ca sarvendriya-vyāpāra-rūpaṃ śaṃsasi | na caikasya yugapat tau sambhavetāṃ, sthiti-gativat tamas-tejovac ca viruddha-svarūpatvāt | tasmāl labdha-jñānaḥ karma sannyased anutiṣṭhed veti bhavad-abhimataṃ vettum aśakto 'haṃ pṛcchāmi | etayoḥ karma-sannyāsa-karmānuṣṭhānayor yad ekaṃ śreyas tvayā suniścitaṃ tattvaṃ me brūhīti

Michalski

Ardżuna rzekł:
Wychwalasz z kolei, Kriszno, to wyrzeczenie się czynu, to oddanie się działalności, lecz powiedz mi już raz stanowczo, co jest lepsze?

Olszewski

Ardżuna.
O Krszno, pochwalasz z jednej strony wyrzeczenie się czynów, a z drugiej sławisz Jedność mistyczną; które z dwojga jest lepszem, powiedz mi to wyraźnie.

Dynowska

Ardżuna mówi:
Zaniechanie działań wysławiasz, o Kriszno, a zarazem jogę czynu. Powiedz że mi wyraźnie, które z tych dwojga jest lepsze.

Sachse

Ardżuna rzekł:
To porzucenie sławisz, Kriszno,
to znów spełnienie czynu.
Co z nich jest lepsze?
Powiedz mi to stanowczo!

Kudelska

Ardżuna powiada:
Najpierw porzucenie czynu wszelkiego, a później jogę działania zachwalasz mi, Kriszno,
A więc która z tych dróg jest lepsza, powiedz mi to wyraźnie?

Rucińska

Rzekł Ardżuna:
To zaniechanie działania, to jogę znów chwalisz, Kryszno!
Jedno z nich – to, które lepsze – racz wskazać mi ostatecznie!

Szuwalska

Mówisz o porzuceniu czynu – rzekł Ardżuna –
Chwalisz też ścieżkę jogi. Powiedz mi wyraźnie,
Która droga jest lepsza.

Babkiewicz

Ardźuna rzekł:
Kryszno, jogę raz wychwalasz,
to znów czynów wyrzeczenie.
Powiedz pewnie, ale jedno,
które z tych dwóch jest przedniejsze.

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (rzekł):
sannyāsaḥ (wyrzeczenie) karma-yogaḥ ca (i joga czynu) ubhau (obie) niḥśreyasa-karau (twórcy najwyższego dobra) [staḥ] (są).
tayoḥ tu (ale z dwóch) [madhye] (pośród) karma-sannyāsāt (od wyrzeczenia czynu) karma-yogaḥ (joga czynu) viśiṣyate (jest wyróżniona).

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān	–	śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √ bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
saṃnyāsaḥ	–	saṃnyāsa 1i.1 m. – odrzucenie, rezygnacja, wyrzeczenie (od: sam-ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać);
karma-yogaḥ	–	karma-yoga 1i.1 m. ; TP : karmaṇo yoga iti – joga czynu (od: √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
ca	–	av. – i;
niḥśreyasa-karau	–	niḥśreyasa-kara 1i.2 m. ; TP : niḥśreyasasya karāv iti – twórcy doskonałości (od: śreyas – lepsze, wyższe, doskonałe, pomyślność, dobro; stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha, niḥ-śreyasa – nie mający lepszego, doskonałość, mocna wiara, wyzwolenie; √ kṛ – robić, kara – twórca, sprawca);
ubhau	–	ubha sn. 1i.2 m. – obie;
tayoḥ	–	tat sn. 6i.2 m. – pośród dwóch;
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
karma-saṃnyāsāt	–	karma-saṃnyāsa 5i.1 m. ; TP : karmaṇaḥ saṃnyāsād iti – od porzucenia czynu (od: √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; sam-ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać, saṃnyāsa – odrzucenie, rezygnacja, wyrzeczenie);
karma-yogaḥ	–	karma-yoga 1i.1 m. ; TP : karmaṇo yoga iti – joga czynu (od: √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
viśiṣyate	–	vi- √ śiṣ (wyróżniać) Praes. pass. 1c.1 – jest wyróżniony, szczególny, najlepszy;

warianty tekstu

niḥśreyasa-karāv → niśreyasa-karāv;
viśiṣyate → viśāṃ pate (o panie ludzi);

Śāṃkara

svābhiprāyam ācakṣāṇo nirṇayāya śrī-bhagavān uvāca—

saṃnyāsaḥ karmaṇāṃ parityāgaḥ karma-yogaś ca teṣām anuṣṭhānaṃ tāv ubhāv api niḥśreyasa-karau mokṣaṃ kurvāte jñānotpatti-hetutvena | ubhau yadyapi niḥśreyasa-karau, tathāpi tayos tu niḥśreyasa-hetvoḥ karma-saṃnyāsāt kevalāt karma-yogo viśiṣyata iti karma-yogaṃ stauti

Rāmānuja

saṃnyāsaḥ jñānayogaḥ, karmayogaś ca jñānayogaśaktasyāpy ubhau nirapekṣau niśśreyasakarau / tayos tu karmasaṃnyāsāj jñānayogāt karmayoga eva viśiṣyate

Śrīdhara

atrottaraṃ śrī-bhagavān uvāca saṃnyāsa iti | ayaṃ bhāvaḥ – na hi vedānta-vedyātma-tattvajñaṃ prati karma-yogam ahaṃ bravīmi | yataḥ pūrvoktena saṃnyāsena virodhaḥ syāt | api tu dehātmābhimāninaṃ tvāṃ bandhu-vadhādi-nimitta-śoka-mohādi-kṛtam enaṃ saṃśayaṃ dehātma-viveka-jñānāsinā chittvā paramātma-jñānopāya-bhūtaṃ karma-yogam ātiṣṭheti bravīmi | karma-yogena śuddha-cittasyātma-tattva-jñāne jāte sati tat-paripākārthaṃ jñāna-niṣṭhāṅgatvena saṃnyāsaḥ pūrvam uktaḥ | evaṃ saty aṅga-pradhānayor vikalpa-yogāt saṃnyāsaḥ karma-yogaś cety etāv ubhāv api bhūmikā-bhedena samuccitāv eva niḥśreyasaṃ sādhayataḥ | tathāpi tu tayor madhye tu karma-saṃnyāsāt sakāśāt karma-yogo viśiṣṭo bhavatīti

Madhusūdana

evam arjunasya praśne tad-uttaram śrī-bhagavān uvāca saṃnyāsa iti | niḥśreyasa-karau jñānotpatti-hetutvena mokṣopayoginau | tayos tu karma-saṃnyāsād anadhikāri-kṛtāt karma-yogo viśiṣyate śreyān adhikāra-sampādakatvena

Viśvanātha

karma-yogo viśiṣyata iti jñāninaḥ karma-karaṇe na ko 'pi doṣaḥ | pratyuta niṣkāma-karmaṇā citta-śuddhi-dārḍhyāj jñāna-dārḍhyam eva syāt | saṃnyāsinas tu kadācit citta-vaiguṇye sati tad-upaśamanārthaṃ kiṃ karma niṣiddham ? jñānābhyāsa-pratibandhakaṃ tu citta-vaiguṇyam eva | viṣaya-grahaṇe tu vāntāśitvam eva syād iti bhāvaḥ

Baladeva

evaṃ pṛṣṭo śrī-bhagavān uvāca saṃnyāsa iti | niḥśreyasa-karau mukti-hetū | karma-saṃnyāsāj jñāna-yogād viśiṣyate śreṣṭho bhavati | ayaṃ bhāvaḥ – na khalu labdha-jñānasyāpi karma-yogo doṣāvahaḥ | kintu jñāna-garbhatvāj jñāna-dārḍhya-kṛd eva | jñāna-niṣṭhatayā karma-sannyāsinas tu citta-doṣe sati tad-doṣa-vināśāya karmānuṣṭheyaṃ pratiṣedhaka-śāstrāt | karma-tyāga-vākyāni tv ātmani ratau satyāṃ karmāṇi taṃ svayaṃ tjayantīty āhuḥ | tasmāt sukaratvād apramādatvāj jñāna-garbhatvāc ca karma-yogaḥ śreyān iti

Michalski

Wzniosły rzekł:
Zarówno wyrzeczenie jak i oddanie się działaniu prowadzi do wybawienia; oddanie jednak stoi wyżej, niż wyrzeczenie.

Olszewski

Błogosławiony.
Wyrzeczenie się i Jedność mistyczna czynów, oboje prowadzą do stanu szczęśliwości; mimo to Jedność lepsza, niż wyrzeczenie się.

Dynowska

Błogosławiony rzecze Pan:
Wyrzeczenie się czynów na równi z bezosobistym ich pełnieniem, do najwyższej szczęśliwość prowadzi; lecz z nich dwóch zaiste Joga czynu jest lepszą.

Sachse

Czcigodny rzekł:
I porzucenie, i spełnienie czynu,
obie te drogi zapewniają wyzwolenie.
Z nich spełnienie czynu
wyższe jest nad porzucenie czynu.

Kudelska

Czcigodny pan rzecze:
Zarówno przez porzucenie czynu jak i przez jogę działania jesteś nagradzany pełnym wyzwoleniem,
Lecz z tych dwóch dróg czyn jest lepszy od jego pełnego zaniechania.

Rucińska

Rzekł Pan:
Tak zaniechanie, jak joga czynu prowadzą do szczęścia,
Lecz spośród nich joga czynu jest lepsza od zaniechania.

Szuwalska

»Zarówno wyrzeczenie, jak i joga czynu
Są źródłem wyzwolenia, jednak z tych dwóch ścieżek
Praca bez przywiązania jest z pewnością lepsza.

Babkiewicz

Chwalebny Pan rzekł:
Wyrzeczenie, joga czynu –
obie wiodą ku świetności.
Od zrzeczenia czynu jednak
joga czynu jest wszak lepsza.

analiza syntaktyczna

he mahā-bāho (o potężnoramienny!),
yaḥ (kto) na dveṣṭi (nie nienawidzi) na kāṅkṣati (nie pragnie),
sa (on) nitya-sannyāsī (wieczny wyrzeczeniec) jñeyaḥ (do poznania),
[sa] (on) nirdvaṃdvaḥ hi (zaiste pozbawiony przeciwieństw) bandhāt (z więzów) sukham (z łatwością) pramucyate (jest wyzwalany).

analiza gramatyczna

jñeyaḥ	–	jñeya ( √ jñā – wiedzieć) PF 1i.1 m. – do poznania, do dowiedzenia się;
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – on;
nitya-saṃnyāsī	–	nitya-saṃnyāsin 1i.1 m. – wieczny wyrzeczeniec (od: nitya – wrodzony, wieczny, ciągły; sam-ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać, saṃnyāsa – odrzucenie, rezygnacja, wyrzeczenie, saṃnyāsin – asceta, wyrzeczeniec; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
yaḥ	–	yat sn. 1i.1 m. – kto;
na	–	av. – nie;
dveṣṭi	–	√ dviṣ (nienawidzić) Praes. P 1c.1 – nienawidzi, okazuje nienawiść;
na	–	av. – nie;
kāṅkṣati	–	√ kāṅkṣ (pragnąć, oczekiwać) Praes. P 1c.1 – pragnie, tęskni;
nirdvaṃdvaḥ	–	nir-dvaṃdva 1i.1 m. – bez przeciwieństw (od: niḥ – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; dva – dwa, dvaṃ-dva – dwa-dwa, para przeciwieństw);
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
mahābāho	–	mahā-bāhu 8i.1 m. ; BV : yasya bāhū mahāntau staḥ saḥ – o ty, którego ramiona są potężne (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; √ baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię);
sukham	–	av. – łatwo, przyjemnie, szczęśliwie (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście, dosłownie: dobre zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu] stąd poruszanie się gładko; lub od: su- √ sthā; przeciwieństwo do: duḥkha  – cierpienie, niedola);
bandhāt	–	bandha 5i.1 m. – z pęt, od więzów, z więzienia (od: √ bandh – wiązać, pętać);
pramucyate	–	pra- √ muc (wyzwalać, uwalniać) Praes. pass. 1c.1 – jest uwalniany (od czego? – pass. wymaga instrumentalisu lub ablativusu);

warianty tekstu

nitya- → nityaṃ / eva (zawsze / jedynie);
nirdvaṃdvo → nirbaṃddho (uparty);
pramucyate → vimucyate (jest wyzwalany);

Śāṃkara

kasmāt iti āha—

jñeyo jñātavyaḥ sa karma-yogī nitya-saṃnyāsī iti yo na dveṣṭi kiṃcit na kāṅkṣati duḥkha-sukhe tat-sādhane ca | evaṃvidho yaḥ, karmaṇi vartamāno’pi sa nitya-saṃnyāsī iti jñātavya ity arthaḥ | nirdvandvo dvandva-varjito hi yasmāt mahābāho sukhaṃ bandhād anāyāsena pramucyate

Rāmānuja

kuta ity atrāha

yaḥ karmayogī tadantargatātmānubhavatṛptas tadvyatiriktaṃ kim api na kāṅkṣati, tata eva kim api na dveṣṭi, tata eva dvandvasahaś ca; sa nityasaṃnyāsī nityajñānaniṣṭha iti jñeyaḥ / sa hi sukarakarmayoganiṣṭhatayā sukhaṃ bandhāt pramucyate

Śrīdhara

kuta ity apekṣāyāṃ saṃnyāsitvena karma-yoginaṃ stuvaṃs tasya śreṣṭhatvaṃ darśayati jñeya iti | rāga-dveṣādi-rāhityena parameśvarārthaṃ karmāṇi yo 'nutiṣṭhati sa nityaṃ karmānuṣṭhāna-kāle 'pi saṃnyāsīty evaṃ jñeyaḥ | tatra hetuḥ nirdvandvo rāga-dveṣādi-dvandva-śūnyo hi śuddha-citto jñāna-dvārā sukham anāyāsenaiva bandhāt saṃsārāt pramucyate

Madhusūdana

tam eva karma-yogaṃ stauti jñeya iti tribhiḥ | sa karmaṇi pravṛtto 'pi nityaṃ saṃnyāsīti jñeyaḥ | ko 'sau ? yo na dveṣṭi bhagavad-arpaṇa-buddhyā kriyamāṇaṃ karma niṣphalatva-śaṅkayā | na kāṅkṣati svargādikam | nirdvandvo rāga-dveṣa-rahito hi yasmāt sukham anāyāsena he mahābāho bandhād antaḥkaraṇāśuddhi-rūpāj jñāna-pratibandhāt pramucyate nityānitya-vastu-vivekādi-prakarṣeṇa mukto bhavati

Viśvanātha

na ca sannyāsa-prāpyo mokṣo 'kṛta-saṃnyāsenaiva tena na prāpya iti vācyam ity āha jñeya iti | sa tu śuddha-cittaḥ karmī nitya-saṃnyāsī eva jñeyaḥ | he mahābāho iti mukti-nagarīṃ jetuṃ sa eva mahāvīra iti bhāvaḥ

Baladeva

kuto viśiṣyate tatrāha jñeya iti | sa viśuddha-cittaḥ karma-yogī nitya-saṃnyāsī | sa sarvadā jñāna-yoga-niṣṭho jñeyaḥ | yaḥ karmāntargatātmānubhavānanda-paritṛptas tato 'nyat kiṃcit na kāṅkṣati na ca dveṣṭi | nirdvandvo dvandva-sahiṣṇuḥ sukham anāyāsena sukara-karma-niṣṭhayety arthaḥ

Michalski

Kto nic nie kocha, ani nienawidzi – o tym masz wiedzieć, że się wyrzekł na zawsze, – wolny od przeciwieństw życia, wyzwala się on szczęśliwie z więzów, silnoramienny!

Olszewski

Tego uważać należy za stałego w samowyrzeczeniu się, kto niema nienawiści ani żądz; kto bowiem niema tych przeszkód, ten łatwo wyzwala się z więzów czynu.

Dynowska

Prawdziwy Sanjasin, Ardżuno, to ten, który nie pożąda i nie nienawidzi; wolny od dwójni wszelakich, łatwo wyzwala się on z więzów.

Sachse

Tego, kto czyn porzucił na zawsze,
poznać po tym, że nie pragnie i nie nienawidzi.
Kto bowiem wzniósł się ponad pary przeciwieństw,
o Waleczny,
ten łatwo wyzwala się z więzów.

Kudelska

Wiedz, że ten, który na zawsze wszystko porzucił, który ani nie nienawidzi, ani nie pragnie niczego
l ponad wszelkim przeciwieństwem stoi, ten się łatwo z więzów wyzwala.

Rucińska

Ten wiecznym jest sannjasinem, kto ani chce, ani nie chce –
Wolny od dwójni, o Mężny, łatwo uwalnia się z więzów.

Szuwalska

Wiedz, że osoba stała w swoim wyrzeczeniu
Niczego nie pożąda ani nie odrzuca,
Wolna od dualizmów, bez trudu, Potężny,
Wyzwala się z niewoli.

Babkiewicz

Bez odrazy, bez tęsknoty –
on jest wiecznym wyrzeczeńcem,
ten kto wyzbył się przeciwieństw,
z więzów łatwo się wyzwala.

analiza syntaktyczna

bālāḥ (niemądrzy) sāṅkhya-yogau (sankhję i jogę) pṛthak (oddzielnie) pravadanti (przedstawiają),
paṇḍitāḥ tu (ale mędrcy) na [vadanti] (nie opisują).
ekam api (nawet jedną) samyak (właściwie) āsthitaḥ (podejmujący) ubhayoḥ (obydwu) phalaṃ (owoc) vindate (znajduje).

analiza gramatyczna

sāṃkhya-yogau	–	sāṃkhya-yoga 2i.2 m. ; DV : sāṃkhyaś ca yogaś ceti – sankhję i jogę (od: sam- √ khyā – liczyć, sāmkhya – związany z liczbami, racjonalny, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
pṛthak	–	av. – oddzielnie, pojedynczo (od: √ pṛth – rozszerzać);
bālāḥ	–	bāla 1i.3 m. – dzieci, niedojrzali, niemądrzy;
pravadanti	–	pra- √ vad (mówić, ogłaszać) Praes. P 1c.3 – opisują, nazywają, ogłaszają;
na	–	av. – nie;
paṇḍitāḥ	–	paṇḍita 1i.3 m. – uczeni, mądrzy, inteligentni (paṇḍā – mądrość, wiedza);
ekam	–	eka sn. 2i.1 n. – jedno;
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
āsthitaḥ	–	ā-sthita (ā- √ sthā – stać, podejmować) PP 1i.1 m. – podejmujący;
samyak	–	av. – właściwie, całkowicie, tak samo (od: √ añc – zginać, poruszać, iść, samy-añc – idące razem, połączone, całkowity, właściwy);
ubhayoḥ	–	ubha sn. 6i.2 m. – obydwu;
vindate	–	√ vid (znajdować) Praes. Ā 1c.1 – znajduje, osiąga;
phalam	–	phala  2i.1 n. – owoc, rezultat (od: √ phal – dojrzewać);

warianty tekstu

āsthitaḥ → āśritaḥ (wsparci);
ubhayor vindate phalam → ubhayoḥ phalam aśnute (kosztuje owocu obu);

Śāṃkara

saṃnyāsa-karma-yogayor bhinna-puruṣānuṣṭheyayor viruddhayoḥ phale’pi virodho yuktaḥ | na tūbhayor niḥśreyasa-karatvam eveti prāpta idam ucyate—

sāṃkhya-yogau pṛthag viruddha-bhinna-phalau bālāḥ pravadanti na paṇḍitāḥ | paṇḍitās tu jñānina ekaṃ phalam aviruddham icchanti | kathaṃ ? ekam api sāṃkhya-yogayoḥ samyag āsthitaḥ samyag anuṣṭhitavān ity arthaḥ, ubhayor vindate phalam | ubhayos tad eva hi niḥśreyasaṃ phalam | ato na phale virodho’sti |

nanu saṃnyāsa-karma-yoga-śabdena prastutya sāṃkhya-yogayoḥ phalaikatvaṃ katham ihāprakṛtaṃ bravīti ? naiṣa doṣaḥ—yadyapy arjunena saṃnyāsaṃ karma-yogaṃ ca kevalam abhipretya praśnaḥ kṛtaḥ | bhagavāṃs tu tad-aparityāgenaiva svābhipretaṃ ca viśeṣaṃ saṃyojya śabdāntara-vācyatayā prativacanaṃ dadau sāṃkhya-yogāv iti | tāv eva saṃnyāsa-karma-yogau jñāna-tad-upāya-sama-buddhitvādi-saṃyuktau sāṃkhya-yoga-śabda-vācyāv iti bhagavato matam | ato na aprakṛta-prakriyeti

Rāmānuja

jñānayogakarmayogayor ātmaprāptisādhanabhāve 'nyonyanairapekṣyam āha

jñānayogakarmayogau phalabhedāt pṛthag bhūtau ye pravadanti, te bālāḥ aniṣpannajñānāḥ na paṇḍitāḥ akṛtsnavidaḥ / karmayogo jñānayogam eva sādhayati; jñānayogas tv eka ātmāvalokanaṃ sādhayatīti tayoḥ phalabhedena pṛthaktvaṃ vadanto na paṇḍitā ityarthaḥ / ubhayor ātmāvalokanaikaphalayor ekaphalatvena ekam apy āsthitas tad eva phalaṃ labhate

Śrīdhara

yasmād evam aṅga-pradhānatvenobhayor avasthā-bhedena krama-samuccayaḥ | ato vikalpam aṅgīkṛtyobhayoḥ kaḥ śreṣṭha iti praśno 'jñāninām evocitaḥ | na vivekinām ity āha sāṅkhya-yogāv iti | sāṅkhya-śabdena jñāna-niṣṭhā-vācinā tad-aṅgaṃ saṃnyāsaṃ lakṣayati | saṃnyāsa-karma-yogau eka-phalau santau pṛthak svatantrāv iti bālā ajñā eva pravadanti na tu paṇḍitāḥ | tatra hetuḥ – anayor ekam apy samyag āsthita āśritavān ubhayor api phalam āpnoti | tathā hi karma-yogaṃ samyag anutiṣṭhan śuddha-cittaḥ san jñāna-dvārā yad ubhayoḥ phalaṃ kaivalyaṃ tad vindati | saṃnyāsaṃ samyag āsthito 'pi pūrvam anuṣṭhitasya karma-yogasyāpi paramparayā jñāna-dvārā yad ubhayoḥ phalaṃ kaivalyaṃ tad vindatīti na pṛthak phalatvam anayor ity arthaḥ

Madhusūdana

nanu yaḥ karmaṇi pravṛttaḥ sa kathaṃ saṃnyāsīti jñātavyaḥ karma-tat-tyāgayoḥ svarūpa-virodhāt phalaikyāt tatheti cet, na | svarūpato viruddhayoḥ phale 'pi virodhasyaucityāt | tathā ca niḥśreyasa-karāv ubhāv ity anupapannam ity āśaṅkyāha sāṃkhya-yogāv iti | saṃkhyā samyag ātma-buddhis tāṃ vahatīti jñānāntaraṅga-sādhanatayā sāṅkhyaḥ saṃnyāsaḥ | yogaḥ pūrvokta-karma-yogaḥ | tau pṛthag viruddha-phalau bālāḥ śāstrārtha-viveka-jñāna-śūnyāḥ pravadanti, na paṇḍitāḥ | kiṃ tarhi paṇḍitānāṃ matam ? ucyate – ekam apy saṃnyāsa-karmaṇor madhye samyag āsthitaḥ svādhikārānurūpeṇa samyag yathā-śāstraṃ kṛtavān sann ubhayor vindate phalam jñānotpatti-dvāreṇa niḥśreyasam ekam eva

Viśvanātha

tasmād yac chreya evaitayor iti tvad-uktam api vastuto na ghaṭate | vivekibhir ubhayoḥ pārthakyābhāvasya dṛṣṭatvād ity āha sāṃkhya-yogāv iti | sāṃkhya-śabdena jñāna-niṣṭhā-vācinā tad-aṅgaḥ saṃnyāso lakṣyate | saṃnyāsa-karma-yogau pṛthak svatantrāv iti bālāḥ vadanti, na tu vijñāḥ jñeyaḥ sa nitya-saṃnyāsī iti pūrvokteḥ | ata ekam apīty ādi

Baladeva

yaḥ śreya etayor ekam iti tvad-vākyaṃ ca na ghaṭata ity āha sāṃkhyeti | jñāna-yoga-karma-yogau phala-bhedāt pṛthag-bhūtāv iti bālāḥ pravadanti, na tu paṇḍitāḥ | ataeva ekam ity ādi phalam ātmāvaloka-lakṣaṇam

Michalski

Tylko niedojrzali, tylko nieroztropni, mówią, że Rozwaga i Joga to różność. Kto całkowicie oddał się jednej, osiąga owoc obydwuch.

Olszewski

Dzieci mogą obdzielać wiedzę racyonalną od Jedności mistycznej, lecz nie mędrcy. Zaiste, ten kto się oddaje całkowicie jednej, otrzymuje owoce drugiej.

Dynowska

Joga Poznania i Joga Czynu tylko przez dzieci, lecz nie przez ludzi rozumnych, uważane być mogą za odrębne i wykluczające się wzajem; każdy kto rzetelnie oddaje się jednej, zdobywa plony obu.

Sachse

Nie światli mężowie, lecz dzieci powiadają,
że czym innym jest sankhja, a czym innym — joga.
Ten, kto zagłębił się w jednej z nich,
zbiera plon ich obu.

Kudelska

Niedojrzali oddzielają wyrzeczenie od jogi działania, lecz nie czynią tak mędrcy;
Ci, którzy stanęli pewnie na jednej drodze, zbierają owoce z nich obu.

Rucińska

Sankhję i jogę jak różne traktują głupcy – nie światli.
Kto jedną dobrze wypełni, owoc obydwu zdobywa!

Szuwalska

Mędrzec nie odróżnia
Rozwagi w dociekaniu od aktywnej jogi.
Tylko dziecko naiwne widzi w nich różnicę.
Poświęcając swe życie jednej tylko ścieżce,
Zdobywa się owoce obu.

Babkiewicz

Tylko dzieci, nie uczeni,
widzą jogę i teorię
jako różne. W jednej trwając,
owoc obu się zyskuje.

analiza syntaktyczna

sāṅkhyaiḥ (przez sankhjaików) yat sthānam (które miejsce) prāpyate (jest osiągane),
yogaiḥ api (przez joginów także) tat api (to) gamyate (jest dochodzone).
yaḥ (kto) sāṅkhyaṃ ca (i sankhję) yogaṃ ca (i jogę) ekam (jedną) paśyati (widzi),
saḥ (ten) [samyak] (właściwie) paśyati (widzi).

analiza gramatyczna

yat	–	yat sn. 2i.1 n. – które;
sāṃkhyaiḥ	–	sāṃkhya 3i.3 m. – przez zwolenników sankhji (od: sam- √ khyā – liczyć, sāmkhya – związany z liczbami, racjonalny, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
prāpyate	–	pra- √ āp (osiągać, zdobywać) Praes. pass. 1c.1 – jest osiągane, jest zdobywane;
sthānam	–	sthāna 2i.1 n. – stanie, miejsce, pozycja, siedziba (od: √ sthā – stać);
tat	–	tat sn. 2i.1 n. – to;
yogaiḥ	–	yoga 3i.3 m. – przez zwolenników jogi (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
gamyate	–	√ gam (iść) Praes. pass. 1c.1 – jest dochodzone, jest zdobywane;
ekam	–	eka sn. 2i.1 n. – jedno;
sāṃkhyam	–	sāṃkhya 2i.1 n. – sankhję (od: sam- √ khyā – liczyć, sāmkhya – związany z liczbami, racjonalny, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
ca	–	av. – i;
yogam	–	yoga 2i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metodę, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć);
ca	–	av. – i;
yaḥ	–	yat sn. 1i.1 m. – kto;
paśyati	–	√ dṛś (widzieć) Praes. P 1c.1 – widzi;
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – on;
paśyati	–	√ dṛś (widzieć) Praes. P 1c.1 – widzi;

warianty tekstu

sthānaṃ → jñānaṃ (wiedza);
api gamyate → anugamyate / anugīyate / adhigamyate (jest osiągane / jest wyśpiewywane / jest osiągane);
czwarta pada BhG 5.5 jest tożsama z czwartą padą BhG 13.27

Śāṃkara

ekasyāpi samyag anuṣṭhānāt katham ubhayoḥ phalaṃ vindate ? ity ucyate—

yat sāṃkhyair jñāna-niṣṭhaiḥ saṃnyāsibhiḥ prāpyate sthānaṃ mokṣākhyaṃ tad yogair api jñāna-prāpty-upāyatveneśvare samarpya karmāṇy ātmanaḥ phalam anabhisaṃdhāyānutiṣṭhanti ye te yogā yoginaḥ | tair api paramārtha-jñāna-saṃnyāsa-prāpti-dvāreṇa gamyata ity abhiprāyaḥ | ata ekaṃ sāṅkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati phalaikatvāt sa paśyati samyak paśyatīty arthaḥ

Rāmānuja

etad eva vivṛṇoti

sāṃkhyaiḥ jñānaniṣṭhaiḥ / yad atmāvalokanarūpaṃ phalaṃ prāpyate, tad eva karmayoganiṣṭhair api prāpyate / evam ekaphalatvena ekaṃ vaikalpikaṃ sāṃkhyaṃ yogaṃ ca yaḥ paśyati, sa paśyati sa eva paṇḍita ityarthaḥ

Śrīdhara

etad eva sphuṭayati yat sāṃkhyair iti | sāṃkhyair jñāna-niṣṭhaiḥ saṃnyāsibhir yat sthānaṃ mokṣākhyaṃ prakarṣeṇa sākṣād avāpyate, yogair ity ārśa āditvān matv-arthīyo 'c-pratyayo draṣṭavyaḥ | tena karma-yogibhir api tad eva jñāna-dvāreṇa gamyate 'vāpyate | ataḥ sāṃkhyaṃ ca yogaṃ ca ekaphalatvena ekaṃ yaḥ paśyati sa eva samyak paśyati

Madhusūdana

ekasyānuṣṭhānāt katham ubhayoḥ phalaṃ vindate tathāha yat sāṃkhyair iti | sāṅkhyair jñāna-niṣṭhaiḥ saṃnyāsibhir aihika-karmānuṣṭhāna-śūnyatve 'pi prāg-bhavīya-karmabhir eva saṃskṛtāntaḥ-karaṇaiḥ śravaṇādi-pūrvikayā jñāna-niṣṭhayā yat prasiddhaṃ sthānaṃ tiṣṭhaty evāsmin na tu kadāpi cyavata iti vyutpattyā mokṣākhyaṃ prāpyata āvaraṇābhāva-mātreṇa labhyata iva nitya-prāptatvāt, yogair api bhagavad-arpaṇa-buddhyā phalābhisandhi-rāhityena kṛtāni karmāṇi śāstrīyāṇi yogās te yeṣāṃ santi te 'pi yogāḥ | arśa-āditvān matv-arthīyo 'c-pratyayaḥ | tair yogibhir api sattva-śuddhyā saṃhyāsa-pūrvaka-śravaṇādi-puraḥ-sarayā jñāna-niṣṭhayā vartamāne bhaviṣyati vā janmani sampatsyamānayā tat sthānaṃ gamyate | ata eka-phalatvād ekaṃ sāṃkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati sa eva samyak paśyati nānyaḥ |

ayaṃ bhāvaḥ yeṣāṃ saṃnyāsa-pūrvikā jñāna-niṣṭhā dṛśyate teṣāṃ tayaiva liṅgena prāg-janmasu bhagavad-arpita-karma-niṣṭhānumīyate | kāraṇam antareṇa kāryotpatty-ayogāt | tad uktam –

yāny ato 'nyāni janmāni teṣu nūnaṃ kṛtaṃ bhavet |
yat kṛtyaṃ puruṣeṇeha nānyathā brahmaṇi sthitiḥ || iti |

evaṃ yeṣāṃ bhagavad-arpita-karma-niṣṭhā dṛśyate teṣāṃ tayaiva liṅgena bhāvinī saṃnyāsa-pūrvajñāna-niṣṭhānumīyate sāmagryāḥ kāryāvyabhicāritvāt | tasmād ajñena mumukṣuṇāntaḥkaraṇa-śuddhaye prathamaṃ karma-yogo 'nuṣṭheyo na tu saṃnyāsaḥ | sa tu vairāgya-tīvratāyāṃ svayam eva bhaviṣyatīti

Viśvanātha

etad eva spaṣṭayati yad iti | sāṃkhyaiḥ sannyāsena yogair niṣkāma-karmaṇā | bahu-vacanaṃ gauraveṇa | ataeva tad dvayaṃ pṛthag-bhūtam api yo vivekenaikam eva paśyati sa paśyati, cakṣuṣmān paṇḍita ity arthaḥ

Baladeva

etad viśadayati yad iti | sāṃkhyair jñāna-yogibhir yogaiḥ niṣkāma-karmabhiḥ | arśa ādy ac | sthānaṃ ātmāvaloka-lakṣaṇam | ataeva tad dvayaṃ nivṛtti-pravṛtti-rūpatayā bhinna-rūpam api phalaikyād ekaṃ yaḥ paśyati vetti, sa paśyati sa cakṣuṣmān paṇḍita ity arthaḥ

Michalski

Przystań, którą osiągną rozważający, dostępna jest również dla oddanych Jodze. Kto za jedno uważa Rozwagę i Jogę, ten jest widzący.

Olszewski

Miejsce, gdzie się dochodzi przez rozmyślania racyonalne, także osiągniętem być może przez akty Jedności mistycznej; i ten, kto widzi jedno na tych dwóch drogach, bobrze widzi.

Dynowska

Co Jogi poznanie osiąga, to dla Joga czynu dostępne jest również; ten widzi słusznie, kto rozumie iż obie drogi są w istocie jednym.

Sachse

Stan, do którego dochodzą zwolennicy sankhji,
osiągają i zwolennicy jogi.
Ten, kto widzi, że sankhja i joga są jednym,
widzi [prawdę].

Kudelska

Ten stan, który osiągają wyznawcy sankhji, jest również udziałem joginów,
Ten kto postrzega, że sankhja i joga to jedno, ten postrzega właściwie.

Rucińska

Stan osiągany przez sankhjów udziałem jest i joginów,
Jednym jest sankhja i joga. Kto widzi to – dobrze widzi!

Szuwalska

To, co rozum
Jest w stanie pojąć, można zrozumieć przez czyny.
Dlatego, kto dostrzega jedność w obu drogach,
Ten widzi prawdę.

Babkiewicz

Miejsce, które teoretyk
zyska, jogin też osiągnie.
Kto teorię oraz jogę
widzi jednym, ten wskroś widzi.

analiza syntaktyczna

he mahā-bāho (o potężnoramienny!),
ayogataḥ (z powodu braku jogi) sannyāsaḥ (wyrzeczenie) duḥkham (trudno) āptum (osiągnąć),
yoga-yuktaḥ tu (ale zaprzężony dzięki jodze) muniḥ (mędrzec) na cireṇa (szybko) brahma (brahmana) adhigacchati (osiąga).

analiza gramatyczna

saṃnyāsaḥ	–	saṃnyāsa 1i.1 m. – odrzucenie, rezygnacja, wyrzeczenie (od: sam-ni- √ as – zostawiać, odkładać, porzucać);
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
mahābāho	–	mahā-bāhu 8i.1 m. ; BV : yasya bāhū mahāntau staḥ saḥ – o ty, którego ramiona są potężne (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; √ baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię);
duḥkham	–	av. – trudno (od: dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; kha – zagłębienie, otwór, piasta; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], poruszanie się z oporem; lub od: duḥ- √ sthā; przeciwieństwo do: sukha – radość, szczęście); lub duḥkha 2i.1 n. – cierpienie, ból;
āptum	–	√ āp (osiągać, zdobywać) inf. – zdobyć, osiągnąć;
a-yogataḥ	–	av.x  z powodu braku jogi (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; nieodmienny ablativus zakończony na –tas);
yoga-yuktaḥ	–	yoga-yukta 1i.1 m. ; TP : yogena yuktaḥ iti – zaprzęgnięty dzięki jodze (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej, PP yukta – połączony, zaprzęgnięty);
muniḥ	–	muni 1i.1 m. – mędrzec, święty, wieszcz (od: √ man – myśleć, wyobrażać sobie);
brahma	–	brahman 2i.1 n. – ducha (od: √ bṛh – zwiększać);
na-cireṇa	–	av. – szybko, bezzwłocznie, wkrótce (od: cira – długo, spóźnienie);
adhigacchati	–	adhi- √ gam (przekraczać, osiągać) Praes. P 1c.1 – osiąga;

warianty tekstu

brahma → brahman (o znawco Wedy);
na cireṇa → acireṇa (szybko);

Śāṃkara

evaṃ tarhi yogāt saṃnyāsa eva viśiṣyate | kathaṃ tarhīdam uktaṃ tayos tu karma-saṃnyāsāt karma-yogo viśiṣyate [gītā 5.2] iti ? sṛṇu tatra kāraṇaṃ—tvayā pṛṣṭāṃ kevalaṃ karma-saṃnyāsaṃ karma-yogaṃ cābhipretya tayor anyataraḥ kaḥ śreyān ? iti | tad-anurūpaṃ prativacanaṃ mayoktaṃ karma-saṃnyāsāt karma-yogo viśiṣyate iti jñānam anapekṣya | jñānāpekṣas tu saṃnyāsaḥ sāṃkhyam iti mayābhipretaḥ | paramārtha-yogaś ca sa eva | yas tu karma-yogo vaidikaḥ sa ca tādarthyāt yogaḥ saṃnyāsa iti copacaryate | kathaṃ tādarthyaṃ ? ity ucyate—

saṃnyāsas tu pāramārthiko duḥkham āptuṃ prāptum ayogato yogena vinā | yoga-yukto vaidikena karma-yogena vaidikena karma-yogeneśvara-samarpita-rūpeṇa phala-nirapekṣeṇa yukto muniḥ | mananād īśvara-svarūpasya muniḥ | brahma paramātma-jñāna-niṣṭhā-lakṣaṇatvāt prakṛtaḥ saṃnyāso brahmocyate | nyāsa iti brahmā brahmā hi paraḥ [mātrahānāruttaṃ 78] iti śruteḥ | brahma paramārtha-saṃnyāsaṃ paramārtha-jñāna-niṣṭhā-lakṣaṇaṃ na cireṇa kṣipram evādhigacchati prāpnoti | ato mayoktaṃ karma-yogo viśiṣyata iti

Rāmānuja

iyān viśeṣa ity āhā

saṃnyāsaḥ jñānayogas tu ayogataḥ karmayogād rte prāptum aśakyaḥ; yogayuktaḥ karmayogayuktaḥ svayam eva muniḥ ātmamananaśīlaḥ sukhena karmayogaṃ sādhayitvā na cireṇa alpenaiva kālena brahmādhigacchati ātmānaṃ prāpnoti / jñānayogayuktas tu mahatā duḥkhena jñānayogaṃ sādhayati; duḥkhasādhyatvād ātmānaṃ cireṇa prāpnotītyarthaḥ

Śrīdhara

yadi karma-yogino 'py antataḥ saṃnyāsenaiva jñāna-nisṭhā tarhy ādita eva saṃnyāsaḥ kartuṃ yukta iti manvānaṃ praty āha saṃnyāsa iti | ayogataḥ karma-yogaṃ vinā saṃnyāso duḥkham āptum duḥkha-hetuḥ | aśakya ity arthaḥ | citta-śuddhy-abhāvena jñāna-niṣṭhāyā asambhavāt | yoga-yuktas tu śuddha-cittatayā muniḥ saṃnyāsī bhūtvācireṇaiva brahmādhigacchati | aparokṣaṃ jānāti | ataś citta-śuddheḥ prāk karma-yoga eva saṃnyāsād viśiṣyata iti pūrvoktaṃ siddham | tad uktaṃ vārttika-kṛdbhiḥ –

pramādino bahiś cittāḥ piśunāḥ kalahotsukāḥ |
sannyāsino 'pi dṛśyante daiva-sandūṣitāśrayāḥ || iti

Madhusūdana

aśuddhāntaḥkaraṇenāpi saṃnyāsa eva prathamaṃ kuto na kriyate jñāna-niṣṭhā-hetutvena tasyāvaśakatvād iti cet tatrāha saṃnyāsa iti | ayogato yogam antaḥ-karaṇa-śodhakaṃ śāstrīyaṃ karmāntareṇa haṭhād eva yaḥ kṛtaḥ saṃnyāsaḥ sa tu duḥkham āptum eva bhavati, aśuddhāntaḥkaraṇatvena tat-phalasya jñāna-nisṭhāyā asambhavāt | śodhake ca karmaṇy anadhikārāt karma-brahmobhaya-bhraṣṭatvena parama-saṅkaṭāpatteḥ | karma-yoga-yuktas tu śuddhāntaḥkaraṇatvān munir manana-śīlaḥ saṃnyāsī bhūtvā brahma satya-jñānādi-lakṣaṇam ātmānaṃ na cireṇa śīghram evādhigacchati sākṣātkaroti pratibandhakābhāvāt | etac coktaṃ prāg eva –

na karmaṇām anārambhān naiṣkarmyaṃ puruṣo 'śnute |
na ca saṃnyasanād eva siddhiṃ samadhigacchati || [Gītā 3.4] iti |

ata eka-phalatve 'pi karma-saṃnyāsāt karma-yogo viśiṣyata iti yat prāg uktaṃ tad upapannam

Viśvanātha

kintu samyak-citta-śuddhim anirdhārayato jñāninaḥ saṃnyāso duḥkhadaḥ karma-yogas tu sukhada eveti pūrva-vyañjitam arthaṃ spaṣṭam evāha saṃnyāsas tv iti | citta-vaiguṇye satīti śeṣaḥ | ayogataḥ karma-yogābhāvāc citta-vaiguṇya-praśāmaka-karma-yogasya saṃnyāsiny abhāvāt tatra anadhikārād ity arthaḥ | saṃnyāso duḥkham eva prāptuṃ bhavati | tad uktaṃ vārttika-kṛdbhiḥ –

pramādino bahiś cittāḥ piśunāḥ kalahotsukāḥ |
sannyāsino 'pi dṛśyante daiva-sandūṣitāśrayāḥ || iti |

śrutir api -yadi na samuddharanti yatayo hṛdi kāma-jaṭā iti | bhagavatāpi yas tva saṃyata-ṣaḍ-vargaḥ [BhP 11.18.40] ity ādy uktam | tasmād yoga-yuktaḥ niṣkāma-karmavān munir jñānī san brahma śīghraṃ prāpnoti

Baladeva

jñāna-yogasya duṣkaratvāt sukara-karma-yogaḥ śreyān ity āha saṃnyāsas tv iti | saṃnyāsaḥ sarvendriya-vyāpāra-vinivṛtti-rūpo jñāna-yogaḥ | ayogataḥ karma-yogaṃ vinā duḥkhaṃ prāptum bhavati | duṣkaratvāt sapramādatvāc ca duḥkha-hetur eva syād ity arthaḥ | yoga-yukta-niṣkāma-karmī tu munir ātma-manana-śīlaḥ sann acireṇa śīghram eva brahmādhigacchati

Michalski

Wyrzeczenie jednak jest trudne dla tych, co się nie ćwiczą w Jodze. Odbieżca, co Jodze się oddał, wstępuje szybko w Brahmana.

Olszewski

Lecz, bohaterze o wielkiej kolasie, połączenie ich jest trudne do osiągnięcia bez tej właśnie jedności, podczas gdy samotnik, który jej się oddaje, dochodzi rychło do Boga.

Dynowska

Lecz bez Jogi, o mocno orężny, prawdziwe wyrzeczenie jest bolesne i do zdobycia trudne; a mędrzec w Jodze doskonały rychło Brahmana dosięga.

Sachse

Trudno posiąść [sztukę] porzucenia, o Waleczny,
bez pomocy jogi.
Mędrzec postępujący ścieżką jogi
wkrótce dochodzi do brahmana.

Kudelska

Lecz pełne porzucenie, Potężnoramienny, jest trudne do osiągnięcia bez jogi;
A ten mędrzec, który jogę opanował, prędko do brahmana dochodzi.

Rucińska

Sannjasa jednak bez jogi daje cierpienie, Barczysty!
Na jodze skupiony muni szybko osiąga Brahmana.

Szuwalska

Trudno spełniać wyrzeczenia
Bez jogi, o Potężny, która bez cierpienia
Prowadzi mądrych ludzi ku doskonałości.

Babkiewicz

Wyrzeczenie trudno posiąść
jest bez jogi, długoręki.
Zaprzężony w jogę mędrzec
w brahmana wstępuje rychło.

analiza syntaktyczna

yoga-yuktaḥ (zaprzężony dzięki jodze) viśuddhātmā (którego jaźń stała się czysta) vijitātmā (kto okiełznał jaźń) jitendriyaḥ (kto okiełznał zmysły) sarva-bhūtātma-bhūtātmā (kogo jaźń stała się jaźnią wszystkich istot)
[saḥ puruṣaḥ] (taki człowiek) kurvan api (choć działający) na lipyate (nie jest plamiony).

analiza gramatyczna

yoga-yuktaḥ	–	yoga-yukta 1i.1 m. ; TP : yogena yuktaḥ iti – zaprzęgnięty dzięki jodze (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej, PP yukta – połączony, zaprzęgnięty);
viśuddhātmā	–	viśuddha-ātman 1i.1 m. ; BV : yasyātmā viśuddho ‘sti saḥ – ten, którego jaźń jest oczyszczona (od: vi- √ śudh – stawać się czystym, PP viśuddha – oczyszczony, zmyty; ātman – jaźń);
vijitātmā	–	vijita-ātman 1i.1 m. ; BV : yasyātmā vijito ‘sti saḥ – ten, którego jaźń jest pokonana (od: vi- √ ji – zwyciężać, PP vi-jita – zwyciężony, pokonany; ātman – jaźń);
jitendriyaḥ	–	jita-indriya 1i.1 m. ; BV : yenendriyāṇi jitāni santi saḥ – ten, przez kogo zmysły są pokonane (od: √ ji – zwyciężać, PP jita – zwyciężony; √ ind – posiadać moc; indriya – zmysły);
sarva-bhūtātma-bhūtātmā	–	sarva-bhūta-ātma-bhūta-ātman 1i.1 m. ; BV : yasya ātmā sarveṣāṃ bhūtānāṃ ātma-bhūto ‘sti saḥ – ten, koga jaźń stała się jaźnią wszystkich istot (od: sarva – wszystko; √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; ātman – jaźń);
kurvan	–	kurvant ( √ kṛ – robić) PPr 1i.1 m. – czyniący, robiący;
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
na	–	av. – nie;
lipyate	–	√ lip (namaszczać, smarować, plamić, kleić, pokrywać) Praes. pass. 1c.1 – jest obsmarowany, jest plamiony;

warianty tekstu

vijitātmā → saṃyatātmā (ten, kogo jaźń jest powściągnięta);
kurvann api → kurvan vāpi / kurvaṇo ‘pi (lub nawet działający / nawet działającego);

Śāṃkara

yadā punar ayaṃ samyag-darśana-prāpty-upāyatvena—

yogena yukto yoga-yukto viśuddhātmā viśuddha-sattvo vijitātmā vijita-deho jitendriyaś ca sarva-bhūtātma-bhūtātmā sarveṣāṃ brahmādīnāṃ stamba-paryantānāṃ bhūtānām ātma-bhūta ātmā pratyak-cetano yasya sa sarva-bhūtātma-bhūtātmā samyag-darśīty arthaḥ | sa tatraivaṃ vartamāno loka-saṃgrahāya karma kurvann api na lipyate na karmabhir badhyate ity arthaḥ

Rāmānuja

karmayogayuktas tu śāstrīye paramapuruṣārādhanarūpe viśuddhe karmaṇi vartamānaḥ tena viśuddhamanāḥ vijitātmā svābhyaste te karmaṇi vyāpṛtamanastvena sukhena vijitamanāḥ , tata eva jitendiyaḥ kartur ātmano yāthātmyānusandhānaniṣṭhatayā sarvabhūtātmabhūtātmā sarveṣāṃ devādibhūtānām ātmabhūta ātmā yasyāsau sarvabhūtātmabhūtātmā / ātmayāthātmyam anusandhānasya hi devādīnāṃ svasya caikākāra ātmā; devādibhedānāṃ prakṛtipariṇāmaviśeṣarūpatayātmākāratvāsaṃbhavāt / prakṛtiviyuktaḥ sarvatra devādideheṣu jñānaikākāratayā samānākāra iti „nirdoṣaṃ hi samaṃ brahma” iti anantaram eva vakṣyate / sa evaṃbhūtaḥ karma kurvann api anātmany ātmābhimānena na lipyate na saṃbadhyate / ato 'cireṇātmānaṃ prāpnotītyarthaḥ

Śrīdhara

karma-yogādi-krameṇa brahmādhigame saty api tad-uparitanena karmaṇā bandhaḥ syād evety āśaṅkyāha yoga-yukta iti | yogena yuktaḥ | ataeva viśuddha ātmā cittaṃ yasya saḥ | ataeva vijita ātmā śarīraṃ yena | ataeva jitānīndriyāṇi yena | tataś ca sarveṣāṃ bhūtānām ātma-bhūta ātmā yasya sa loka-saṅgrahārthaṃ svābhāvikaṃ vā karma kurvann api na lipyate

Madhusūdana

nanu karmaṇo bandha-hetutvād yoga-yukto munir brahmādhigacchatīty anupapannam ity ata āha yoga-yukta iti | bhagavad-arpaṇa-phalābhisandhi-rāhityādi-guṇa-yuktaṃ śāstrīyaṃ karma yoga ity ucyate | tena yogena yuktaḥ puruṣaḥ prathamaṃ viśuddhātmā viśuddho rajas-tamo-bhyām akaluṣita ātmāntaḥkaraṇa-rūpaṃ sattvaṃ yasya sa tathā | nirmalāntaḥ-karaṇaḥ san vijitātmā sva-vaśīkṛta-dehaḥ | tato jitendriyaḥ sva-vaśīkṛta-sarva-bāhyendriyaḥ | etena manūktas tridaṇḍī kathitaḥ –

vāg-daṇḍo 'tha mano-daṇḍaḥ kāya-daṇḍas tathaiva ca |
yasyaite nityatā daṇḍāḥ sa tridaṇḍīti kathyata || iti |

vāg iti bāhyendriyopalakṣaṇam | etādṛśasya tattva-jñānam avaśyaṃ bhavatīty āha sarva-bhūtātma-bhūtātmā sarva-bhūta ātma-bhūtaś cātmā svarūpaṃ yasya sa tathā | jaḍājaḍātmakaṃ sarva ātma-mātraṃ paśyann ity arthaḥ | sarveṣāṃ bhūtānām ātma-bhūta ātmā yasyeti vyākhyāne tu sarva-bhūtātmety etāvataivārtah-lābhād ātma-bhūtety adhikaṃ syāt | sarvātma-padayor jaḍājaḍa-paratve tu samañjasam | etādṛśaḥ paramārtha-darśī kurvann api karmāṇi para-dṛṣṭyā na lipyate taiḥ karmabhiḥ sva-dṛṣṭyā tad-abhāvād ity arthaḥ

Viśvanātha

kṛtenāpi karmaṇā jñāninas tasya na lepa ity āha yogeti | yoga-yukto jñānī trividhaḥ – viśuddhātmā vijita-buddhir ekaḥ | vijitātmā viśuddha-citto dvitīyaḥ | jitendriyas tṛtīya iti | pūrva-pūrveṣāṃ sādhana-tāratamyād utkarṣaḥ | etādṛśe gṛhasthe tu sarve 'pi jīvā anurajyantīty āha sarveṣām api bhūtānām ātma-bhūtaḥ premāspadībhūta ātmā deho yasya saḥ

Baladeva

īdṛśī mumukṣuḥ sarveṣāṃ preyān ity āha yogeti | yoge niṣkāme karmaṇi yukto nirataḥ | ataeva viśuddhātmā nirmala-buddhiḥ | ataeva vijitātmā vaśīkṛta-manāḥ | ataeva jitendriyaḥ śabdādi-viṣaya-rāga-śūnyaḥ | ataeva sarveṣāṃ bhūtānāṃ jīvānām ātma-bhūtaḥ premāspadatām gata ātmā deho yasya saḥ | na cātra pārtha-sārathinā sarvātmaikyam abhimatam – na tv evāham ity ādinā sarvātmanāṃ mitho bhedasya tenābhidhānāt | tad-vādināpi vijñājñābhedasya vaktum aśaktyatvāc ca | evambhūtaḥ kurvann api viviktātmānusandhānād anātmany ātmābhimānena na lipyate acireṇātmānam adhigacchati | ataḥ karma-yogaḥ śreyān

Michalski

Kto jest oddany Jodze i czystego serca, kto zwyciężył siebie i powściągnął swe zmysły, czyj Atman stał się Atmanem wszystkich istnień, ten chociaż działa, zostaje bez skazy.

Olszewski

Człowiek, oddany tym praktykom z duszą oczyszczoną, zwyciężywszy siebie samego i swoje zmysły, żyjąc życiem wszystkich ludzi; nie kala się swoim czynem.

Dynowska

Człowiek utwierdzony w Jodze, o czystym sercu, opanowanych zmysłach, a myśli i całej niższej naturze zharmonizowanej, którego duch stał się jednym z Duchem wszechstworzenia, choć działa, nie jest skalany i od skutków skalania jest wolny.

Sachse

Ten, kto postępuje ścieżką jogi,
kto doznał wewnętrznego oczyszczenia,
zwyciężył samego siebie
i zapanował nad swymi zmysłami,
ten, czyj atman
stał się atmanem wszystkich stworzeń,
nawet jeśli spełnia czyn,
nie doznaje jego skutków.

Kudelska

Ten, kto jest jodze oddany, umysł swój oczyścił, nad naturą swą panuje, zmysły swe przezwyciężył,
A natura jego staje się naturą wszystkich istot, choć działa, nie jest czynem związany.

Rucińska

Skupiony w jodze, o sercu czystym, pan zmysłów i ciała,
Wszelki stwór w Sobie widzący, nie plami się, chociaż działa.

Szuwalska

Kto praktykuje jogę ze szczerością, umysł
W spokoju utrzymując, kto pokonał zmysły,
A losem innych istot trapi się jak własnym,
Ten mimo ciężkiej pracy pozostaje wolny.

Babkiewicz

Zaprzężony w jogę, czysty,
jaźń i zmysły ma zdławione,
stał się jaźnią wszystkich jaźni –
ten choć działa, się nie kala.

analiza syntaktyczna

yuktaḥ (zaprzężony) tattva-vit (znający prawdę) paśyan (patrzący) śṛṇvan (słuchający) spṛśan (dotykający) jighran (wąchający) aśnan (jedzący) gacchan (idący) svapan (śpiący) śvasan (oddychający) pralapan (mówiący) visṛjan (emitujący) gṛhṇan (chwytający) unmiṣan (otwierający oczy) nimiṣan api (zamykający oczy),
indriyāṇi (zmysły) indriyārtheṣu (w celach zmysłów) vartante iti (działają) dhārayan (rozumiejący),
[ahaṃ] (ja) kiṃ-cit eva (zaiste cokolwiek) na karomi iti (nie robię) manyeta (oby myślał).

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
kiṃ-cit	–	kiṃ-cit sn. 2i.1 n. – cokolwiek (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności);
karomi	–	√ kṛ (robić) Praes. P 3c.1 – czynię;
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
yuktaḥ	–	yukta ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni;
manyeta	–	√ man (myśleć) Pot. Ā 1c.1 – myślałby, oby uważał;
tattva-vit	–	tattva-vit 1i.1 m. ; yaḥ tattvaṃ vetti saḥ – ten, który zna prawdę (od: tat – to, abst. tat-tva – tość, prawda, realność; √ vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – sufiks: znający, znawca);
paśyan	–	paśyant ( √ dṛś – widzieć) PPr 1i.1 m. – widzący;
śṛṇvan	–	śṛṇvant ( √ śru – słyszeć) PPr 1i.1 m. – słyszący;
spṛśan	–	spṛśant ( √ spṛś – dotykać) PPr 1i.1 m. – dotykający;
jighran	–	jighrant ( √ ghrā – wąchać) PPr 1i.1 – wąchający;
aśnan	–	aśnant ( √ aś – jeść) PPr 1i.1 m. – jedzący;
gacchan	–	gacchant ( √ gam – iść) PPr 1i.1 m. – idący;
svapan	–	svapant ( √ svap – spać) PPr 1i.1 m. – śpiący;
śvasan	–	śvasant ( √ śvas – oddychać) PPr 1i.1 m. – oddychający;

*****

pralapan	–	pra-lapant (pra- √ lap – mówić) PPr 1i.1 m. – mówiący;
visṛjan	–	visṛjant (vi- √ sṛj – emitować) PPr 1i.1 m. – emitujący;
gṛhṇan	–	gṛhṇant ( √ grah – chwytać) PPr 1i.1 m. – chwytający;
unmiṣan	–	un-miṣant (ud- √ miṣ – otwierać oczy) PPr 1i.1 m. – otwierający oczy;
nimiṣan	–	ni-miṣant (ni- √ miṣ – zamykać oczy) PPr 1i.1 m. – zamykający oczy;
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
indriyāṇi	–	indriya 1i.3 n. – zmysły (od: √ ind – posiadać moc);
indriyārtheṣu	–	indriya-artha 7i.3 m. ; TP : indriyāṇām artheṣv iti – w celach zmysłów (od: √ ind – posiadać moc, indriya – zmysły; √ arth – pragnąć, chcieć zdobyć, artha – cel, zamiar, motyw, użycie, rzecz, obiekt, bogactwo, posiadłości);
vartante	–	√ vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Praes. Ā 1c.3 – poruszają się, działają;
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
dhārayan	–	dhārayant ( √ dhṛ – dzierżyć) caus. PPr 1i.1 m. – trzymający, zapoznany z;

warianty tekstu

svapañ śvasan → śvasan svapan / svapañ japan (oddychający, śpiący / śpiący, szepczący);
aśnan gacchan svapañ śvasan → bhuṃjan gacchañ śvasan smayan (jedzący, chodzący, oddychający, śmiejący się);
visṛjan → vilapan (lamentujący);

Śāṃkara

na cāsau paramārthataḥ karotīty ataḥ—

yuktaḥ samāhitaḥ san manyeta cintayet | tattvavid ātmano yāthātmyaṃ tattvaṃ vettīti tattva-vit paramārtha-darśīty arthaḥ | kadā kathaṃ vā tattvam avadhārayan manyeta ? ity ucyate | manyeteti pūrveṇa saṃbandhaḥ | yasyaivaṃ tattva-vidaḥ sarva-kārya-karaṇa-ceṣṭāsu karmasv akarmaiva paśyataḥ samyag-darśinas tasya sarva-karma-saṃnyāsa evādhikāraḥ karmaṇo’bhāva-darśanāt | na hi mṛga-tṛṣṇikāyām udaka-buddhyā pānāya pravṛtta udakābhāva-jñāne’pi tatraiva pāna-prayojanāya pravartate

Rāmānuja

yataḥ saukaryāc chaighryāc ca karmayoga eva śreyān, atas tadapekṣitaṃ śṛṇu

evam ātmatattvavic śrotrādīni jñānendriyāṇi, vāgādīni ca karmendriyāṇi, praṇāś ca svaviṣayeṣu vartanta iti dhārayan anusandhānaḥ nāhaṃ kiṃcit karomīti manyeta jñānaikasvabhāvasya mama karmamūlendriyaprāṇasaṃbandhakṛtam īdṛśaṃ kartṛtvam; na svarūpaprayuktam iti manyetetyarthaḥ

Śrīdhara

karma kurvann api na lipyata ity etad viruddham ity āśaṅkya kartṛtvābhimānābhāvān na viruddham ity āha naiveti dvābhyām | karma-yogena yuktaḥ krameṇa tattvavid bhūtvā darśana-śravaṇādīni kurvann apīndriyāṇīndriyārtheṣu vartanta iti dhārayan buddhyā niścinvan kiṃcid apy ahaṃ na karomīti manyeta manyate | tatra darśana-śravaṇa-sparśanāghrānāśanāni cakṣur-ādi-jñānendriya-vyāpārāḥ | gatiḥ pādayoḥ | svāpo buddheḥ | śvāsaḥ prāṇasya | pralapanaṃ vāg-indriyasya | visargaḥ pāyūpasthayoḥ | grahaṇaṃ hastayoḥ | unmeṣaṇa-nimeṣaṇe kūrmākhya-prāṇasyeti vivekaḥ | etāni karmāṇi kurvann api abhimānābhāvād brahma-vin na lipyate | tathā ca parāmarṣaṃ sūtram – tad-adhigama uttara-pūrvāghayor aśleṣa-vināśau tad-vyapadeśād iti

Madhusūdana

etad eva vivṛṇoti naiveti dvābhyām | cakṣur-ādi-jñānendriyair vāg-ādi-karmendriyaiḥ prāṇā̆di-vāyu-bhedair antaḥ-karaṇa-catuṣṭayena ca tat-tac-ceṣṭāsu kriyamāṇāsu indriyāṇīndriyādīny evendriyārtheṣu sva-sva-viṣayeṣu vartante pravartante na tv aham iti dhārayann avadhārayann naiva kiṃcit karomīti manyeta manyate tattvavit paramārtha-darśī yuktaḥ samāhita-cittaḥ | athavādau yuktaḥ karma-yogena paścād antaḥkaraṇa-śuddhi-dvāreṇa tattvavid bhūtvā naiva kiṃcit karomīti manyata iti sambandhaḥ |

tatra darśana-śravaṇa-sparśana-ghrāṇāśanāni cakṣuḥ-śrotra-tvag-ghrāṇa-rasanānāṃ pañca-jñānendriyāṇāṃ vyāpārāḥ paśyan śṛṇvan spṛśañ jighrann aśnann ity uktāḥ | gatiḥ pādayoḥ | pralāpo vācaḥ | visargaḥ pāyūpasthayoḥ | grahaṇaṃ hastayor iti pañca karmendriya-vyāpārā gacchan pralapan visṛjan gṛhṇann ity uktāḥ | śvasann iti prāṇādi-pañcakasya vyāpāropalakṣaṇam | unmiṣan nimiṣann iti nāga-kūrmādi-pañcakasya | svapann ity antaḥ-karaṇa-catuṣṭayasya | artha-krama-vaśāt pāṭha-kramaṃ bhaṅktvā vyākhyātāv imau ślokau | yasmāt sarva-vyāpāreṣv apy ātmano 'kartṛtvam eva paśyati | ataḥ kurvann api na lipyata iti yuktam evoktam iti bhāvaḥ

Viśvanātha

yena karmaṇālepas taṃ prakāraṃ śikṣayati naiveti | yuktaḥ karma-yogī darśanādīni kurvann apīndriyāṇīndriyārtheṣu vartanta iti dhārayan buddhyā niścinvan nirabhimānaḥ kiṃcid apy ahaṃ naiva karomīti manyate

Baladeva

śuddhasyātmano 'dhiṣṭhānādi-pañcāpekṣita-karma-kartṛtvaṃ nāstīty upadiśati naiveti | yukto niṣkāma-karmī prādhānika-dehendriyādi-saṃsargād darśanādīni karmāṇi kurvann api tattva-vit viviktam ātma-tattvam anubhavan indriyārtheṣu rūpādiṣu indriyāṇi cakṣur-ādīni mad-vāsanānuguṇa-paramātma-preritāni vartanta iti dhārayan niścinvann ahaṃ kiṃcid api na karomīti manyate | paśyañ śṛṇvan spṛśañ jighrann aśnann iti cakṣuḥ-śrotra-tvag-ghrāṇa-rasanānāṃ jñānendriyāṇāṃ darśana-śravaṇa-sparśanāghrānāśanāni vyāpārāḥ | tatra gamanaṃ pādayoḥ | pralāpo vācaḥ | visargānandaḥ pāyūpasthayoḥ | grahaṇaṃ hastayor iti bodhyam | śvasann iti prāṇādīnām unmiṣan nimiṣann iti nāgādīnāṃ prāṇa-bhedānām | svapann ity antaḥkaraṇānām ity arthaḥ kramād vyākhyeyam | vijñāna-sukhaika-rasasya mamānādi-vāsanā-hetuka-prādhānika-dehādi-sambandha-nimittaṃ tadīdṛśa-karma-kartṛtvam, na tu svarūpaika-nimittam iti manyata ity arthaḥ | na svarūpa-prayuktam ātmanaḥ kartṛtvaṃ kiṃcid api nāstīti śakyam abhidhātuṃ nirdhāraṇe manane ca tasyābhidhānāt | tat tac ca jñānam eva tac cātmano nityam | na hi vijñātur vijñāter viparilāpo vidyate iti śruteḥ | tat-siddhiś ca hariṇā dharma-bhūtena jñānena ca ity āhuḥ

Michalski

„Ja wcale nie działam, chociaż patrzę, słucham, dotykam, wącham, jem, śpię, oddycham”, – tak powinien myśleć człowiek oddany, jasnowidz prawdy,
„chociaż mówię, wydzielam, chwytam, otwieram i zamykam oczy”. „To tylko zmysły moje wiążą się z rzeczami zmysłowemi”, – on tak to będzie określał.

Olszewski

»To nie ja działam« tak niechaj myśli Yogi znający prawdę, kiedy widzi, słyszy, dotyka, wącha, je, chodzi, śpi, oddycha;
mówi, porzuca lub bierze cośkolwiek, otwiera lub zamyka oczy; i niech sobie powiada: »Zmysły są stworzone dla rzeczy zmysłowych«.

Dynowska

pogrążony w jodze, znający istotę i rdzeń rzeczy wszelkiej, powinien myśleć o sobie: „ja sam nie działam wcale”, gdy patrzy, słucha, dotyka, wącha, porusza się, je, śpi, oddycha;
gdy mówi, daje, bierze lub trzyma, gdy otwiera i zamyka oczy; bowiem rozumie iż – „to jeno zmysły działają pośród przedmiotów zmysłowych”.

Sachse

Ten, kto poznał prawdę i kto stąpa ścieżką jogi,
winien sądzić, że niczego nie czyni,
kiedy widzi, słyszy, odczuwa dotyk lub zapach,
jada, chodzi, sypia i oddycha.
I kiedy odzywa się, przyjmuje lub wydala,
otwiera lub zamyka oczy,
wie, że to tylko zmysły
czynne są w świecie zmysłów.

Kudelska

Jogin, który prawdę poznał, tak oto myśli: „to nie ja działam”,
Czy to patrząc, czy słuchając, dotykając, wąchając, jedząc, idąc, śpiąc czy oddychając.
I powiada, że gdy odrzuca coś czy chwyta, gdy zamyka oczy lub je otwiera,
To jedynie jego zmysły podążają za swymi przedmiotami.

Rucińska

„Ja nic nie robię” – niech myśli skupiony, znający Prawdę.
Choć patrzy, słucha, dotyka, wącha, je, śpi, chodzi, mówi,
Oddycha, chwyta, wydala, otwiera oczy, zamyka,
Wierzy głęboko: „To zmysły w swoich przedmiotach działają”.

Szuwalska

‘To nie ja jestem sprawcą’ – tak uważa jogin,
Gdy patrzy, słucha, czuje, wącha, je lub chodzi,
Śpi, oddycha, rozmawia, odrzuca, przyjmuje,
Otwiera i zamyka oczy. Jest świadomy,
Że zmysły są stworzone dla rzeczy zmysłowych.

Babkiewicz

Zaprzężony znawca prawdy
niechaj myśli: „nic nie robię”,
chociaż patrzy, słucha, wącha,
je, dotyka, chodzi, mówi,
śpi, oddycha, kał wydala,
chwyta czy oczyma mruga,
niech rozumie: „oto zmysły
wchodzą w kontakt z przedmiotami”.

analiza syntaktyczna

yaḥ (kto) brahmaṇi (w brahmanie) karmāṇi (czyny) ādhāya (złożył)  
saṅgam (lgnięcie) tyaktvā (porzucił)
[karmāṇi] (czyny) karoti (czyni),
saḥ (on) pāpena (przez grzech) na lipyate (nie jest plamiony)
padma-patram iva (niczym liść lotosu) ambhasā (przez wodę) [na lipyate](nie jest plamiony).

analiza gramatyczna

brahmaṇi	–	brahman 7i.1 n. – w duchu (od: √ bṛh – zwiększać);
ādhāya	–	ā- √ dhā (umieszczać, naprawiać) absol. – umieściwszy;
karmāṇi	–	karman 2i.3 n. – czyny, działania (od: √ kṛ – robić);
saṅgam	–	saṅga 2i.1 m. – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania (od: sam- √ gam – schodzić się lub √ sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt);
tyaktvā	–	√ tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy;
karoti	–	√ kṛ (robić) Praes. P 1c.1 – czyni;
yaḥ	–	yat sn. 1i.1 m. – kto;
lipyate	–	√ lip (namaszczać, smarować, plamić, kleić, pokrywać) Praes. pass. 1c.1 – jest obsmarowany, jest plamiony;
na	–	av. – nie;
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – on;
pāpena	–	pāpa 3i.1 n. – przez grzech, przez zło;
padma-patram	–	padma-patra 1i.1 n. ; TP : padmasya patram iti – liść lotosu (od: padma – lotos; patra / pattra – skrzydło, liść, płatek, kartka);
iva	–	av. – jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie;
ambhasā	–	ambhas 3i.1 n. – przez wodę;

warianty tekstu

ādhāya → ādāya (wziąwszy);

Śāṃkara

yas tu punar atattva-vit pravṛttaś ca karma-yoge—

brahmaṇīśvara ādhāya nikṣipya tad-arthaṃ karma karomīti bhṛtya iva svāmy-arthaṃ sarvāṇi karmāṇi | mokṣe’pi phale saṅgaṃ tyaktvā karoti yaḥ sarva-karmāṇi, lipyate na sa pāpena na saṃbadhyate padma-patram ivāmbhasodakena

Rāmānuja

brahmaśabdena prakṛtir ihocyate / „mama yonir mahad brahma” iti hi vakṣyate / indriyāṇāṃ prakṛtipariṇāmaviśeṣarūpatvena indriyākāreṇāvasthitāyāṃ prakṛtau „paśyañ chṛṇvan” ityādyuktaprakāreṇa karmāṇy ādhāya, phalasaṅgaṃ tyaktvā, naiva kiṃcit karomīti yaḥ karmāṇi karoti, sa prakṛtisaṃsṛṣṭatayā vartamāno 'pi prakṛtyātmābhimānarūpeṇa bandhahetunā pāpena na lipyate / padmapatram ivāmbhasā yathā padmapatram ambhasā saṃsṛṣṭam api na lipyate, tathā na lipyata ityarthaḥ

Śrīdhara

tarhi yasya karomīti abhimāno 'sti tasya karma-lepo durvāraḥ | tathāviśuddha-cittatvāt saṃnyāso 'pi nāsti iti mahat saṅkaṭam āpannam ity āśaṅkyāha brahmaṇīti | brahmaṇy ādhāya parameśvare samarpya | tat-phale ca saṅgaṃ tyaktvā | yaḥ karmāṇi karoti asau pāpena bandhu-hetutayā pāpiṣṭhena puṇya-pāpātmakena karmaṇā na lipyate yathā padma-patram ambhasi sthitam api tenāmbhasā na lipyate tadvat

Madhusūdana

tarhy avidvān kartṛtvābhimānāl lipyetaiva tathā ca karthaṃ tasya saṃnyāsa-pūrvikā jñāna-niṣṭhā syād iti tatrāha brahmaṇīti | brahmaṇi parameśvara ādhāya samarpya saṅgaṃ phalābhilāṣaṃ tyaktveśvarārthaṃ bhṛtya iva svāmy-arthaṃ sva-phala-nirapekṣatayā karomīty abhiprāyeṇa karmāṇi laukikāni vaidikāni ca karoti yo lipyate na sa pāpena pāpa-puṇyātmakena karmaṇeti yāvat | yathā padma-patram upari prakṣiptenāmbhasā na lipyate tadvat | bhagavad-arpaṇa-buddhyānuṣṭhitaṃ karma buddhi-śuddhi-phalam eva syāt

Viśvanātha

kiṃ ca brahmaṇi parameśvare mayi samarpya saṅgaṃ tyaktvā sābhimāno 'pi karmāsaktiṃ vihāya yaḥ karmāṇi karoti | pāpenety upalakṣaṇam | so 'pi karma-mātreṇaiva na lipyate

Baladeva

uktaṃ viśadayann āha brahmaṇīti | brahma-śabdenātra triguṇāvasthaṃ pradhānam uktam | tasmād etad brahma-nāma-rūpam annaṃ ca jñāyata iti śravaṇāt | mama yonir mahad brahma iti vakṣyamāṇāc ca | dehendriyādīni pradhāna-pariṇāma-viśeṣāṇi bhavanti tad-rūpatayā pariṇate pradhāne darśanādīni karmāṇy ādhāya tasyaivaitāni | na tu tad-viviktasya śuddhasya mameti nirdhāryety arthaḥ | saṅgaṃ tat-phalābhilāṣaṃ tat-kartṛtvābhiniveśaṃ ca tyaktvā | yas tāni karoti sa tādṛg dehādimattayā sann api dehādy-ātmābhimānena pāpena na lipyate | tathoparinikṣiptenāmbhasā spṛṣṭam api padma-patraṃ tadvat | na ca mayi saṃnyasya karmāṇi iti pūrva-svārasyād brahmaṇi paramātmanīti vyākhyeyam | prādhānika-dehādi-saṃsṛṣṭasyaiva jīvasya darśanādi-karma-kartṛtvaṃ, na tu tad-viviktasyety arthasya prakṛtatvāt

Michalski

Kto, wolny od skłonności, spełnia czyn, poświęciwszy go Brahmanowi, ten nie splami się grzechem, jak liść lotusu nie splami woda.

Olszewski

Kto, wypędziwszy żądze, spełnia czyny z myślą o Bogu, ten nie więcej kala się grzechem, niż kwiat lotosu wodą.

Dynowska

Tego, który bez osobistych działa pobudek, czyn swój każdy Brahmanowi oddając, żaden nie ima się grzech, jak woda lotosowych nie ima się płatków.

Sachse

Kto składa swe uczynki w brahmanie
i działa bez przywiązania,
na tym zło nie pozostawia śladu,
tak jak woda na liściu lotosu.

Kudelska

Ten, który wszelkie uczynki brahmanowi powierza i przywiązania do nich się wyrzekając działa,
Ten jest przez grzech nie tknięty, niby liść lotosu przez wodę.

Rucińska

Kto czyny w Brahmanie złożył i działa bezosobiście,
Grzechem się żadnym nie plami, jak wodą – lotosu liście.

Szuwalska

Kto z myślą o Najwyższym poświęca się pracy,
Nie oczekując zysku, ten nigdy nie grzeszy.
Jest jak nietknięty wodą liść kwiatu lotosu.

Babkiewicz

Kto w brahmanie złożył czyny,
choć porzucił związki, działa,
tego grzech już nie dotyka
jak lotosu liścia woda.

analiza syntaktyczna

yoginaḥ (jogini) saṅgaṃ (lgnięcie) tyaktvā (porzuciwszy)
kāyena (słowem) manasā (umysłem) buddhyā (roztropnością) kevalaiḥ indriyaiḥ api (a nawet wszystkimi zmysłami) ātma-śuddhaye (dla oczyszczenia jaźni) karma (czyn) kurvanti (czynią).

analiza gramatyczna

kāyena	–	kāya 3i.1 m. – ciałem;
manasā	–	manas 3i.1 n. – umysłem (od: √ man – myśleć);
buddhyā	–	buddhi 3i.1 f. – roztropnością, rozumem, myślą, rozsądkiem, intelektem, percepcją, poznaniem, ideą, poglądem (od: √ budh – budzić, rozumieć, percepować);
kevalaiḥ	–	kevala 3i.3 n. – przez czyste, przez wszystkie (od: kevala – pojedynczy, prosty, całkowity, czysty);
indriyaiḥ	–	indriya 3i.3 n. – przez zmysły (od: √ ind – posiadać moc);
api	–	av. – jak również, także, co więcej, nawet;
yoginaḥ	–	yogin 1i.3 m. – jogini, połączeni ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
karma	–	karman 1i.1 n. – czyn, działanie i jego skutki (od: √ kṛ – robić);
kurvanti	–	√ kṛ (robić) Praes. P 1c.3 – czynią;
saṅgam	–	saṅga 2i.1 m. – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania (od: sam- √ gam – schodzić się lub √ sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt);
tyaktvā	–	√ tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy;
ātma-śuddhaye	–	ātma-śuddhi 4i.1 f. – w celu oczyszczenia jaźni (od: ātman – jaźń; √ śudh – stawać się czystym, PP śuddha – oczyszczony, zmyty; śuddhi – czyszczenie, czystość, uświęcony);

warianty tekstu

ātma-śuddhaye → ātma-siddhaye (w celu doskonałości jaźni);

Śāṃkara

kevalaṃ sattva-śuddhi-mātram eva phalaṃ tasya karmaṇaḥ syāt, yasmāt—

kāyena dehena manasā buddhyā ca kevalair mamatva-varjitaiḥ īśvarāyaiva karma karomi, na mama phalāya iti mamatva-buddhi-śūnyair indriyair api—kevala-śabdaḥ kāyādibhir api pratyekaṃ saṃbadhyate, sarva-vyāpāreṣu mamatā-varjanāya | yoginaḥ karmiṇaḥ karma kurvanti saṅgaṃ tyaktvā phala-viṣayam ātma-śuddhaye sattva-śuddhaya ity arthaḥ | tasmāt tatraiva tavādhikāra iti kuru karmaiva

Rāmānuja

kāyamanobuddhīndriyasādhyaṃ karma svargādiphalasaṅgaṃ tyaktvā yogina ātmaviśuddhaye kuranti; ātmagataprācīnakarmabandhavināśāya kurvantītyarthaḥ

Śrīdhara

kevalaṃ sattva-śuddhi-mātra-phalam eva tasya karmaṇaḥ syāt yasmāt kāyeneti | kāyena dehena manasā buddhyā ca | yoginaḥ saṅgaṃ tyaktvā kāyena manasā buddhyā kevalair indriyair api | kevala-śabdaḥ kāyādibhir api pratyekaṃ sambadhyate | sarva-vyāpāreṣu mamatā-varjanāya yoginaḥ karmiṇaḥ karma kurvanti | saṅgaṃ tyaktvā phala-viṣayam | ātma-śuddhaye sattva-śuddhaya ity arthaḥ | tasmāt tatraiva tavādhikāra iti

Madhusūdana

tad eva vivṛṇoti kāyeneti | kāyena manasā buddhyendriyair api yoginaḥ karmiṇaḥ phala-saṅgaṃ tyaktvā karma kurvanti kāyādīnāṃ sarveṣāṃ viśeṣaṇaṃ kevalair iti | īśvarāyaiva karomi na mama phalāyeti mamatā-śūnyair ity arthaḥ | ātma-śuddhaye citta-śuddhy-artham

Viśvanātha

kevalair indriyair iti | indrāya svāhā ity ādinā havir-ādy-arpaṇa-kāle yadyapi manaḥ kvāpy anyatra tad apīty arthaḥ | ātma-viśuddhaye manaḥ-śuddhy-artham

Baladeva

sad-ācāraṃ pramāṇayann etad vivṛṇoti kāyeneti | kāyādibhiḥ sādhyaṃ karma kāyādy-ahaṃbhāva-śūnyā yoginaḥ kurvanti | kevalair viśuddhaiḥ | saṅgaṃ tyaktveti prāgvad ātma-śuddhaye anādi-dehātmābhimāna-nivṛttaye

Michalski

By ducha swego oczyścić, joginowie, wyzbyci skłonności, spełniają tu swe dzieło – ciałem swym, sercem, rozumem, zmysłami odciętemi od duszy.

Olszewski

Ciałem swojem, duchem swoim, swoim rozumem Yoginowie spełniają czyny, nie pożądając ich owoców, dla swego własnego oczyszczenia.

Dynowska

Toteż Jogowie działają – ciałem, umysłem, albo też rozumem, a nawet samymi tylko czynu organami – bezosobiście, jeno ku natury swej oczyszczeniu.

Sachse

Ciałem, umysłem, rozumem oraz każdym ze zmysłów
spełniają czyn joginowie
bez przywiązania [do owocu swego trudu],
dla wewnętrznego oczyszczenia.

Kudelska

Jogini pracę wykonują tylko ciałem, umysłem, rozumem, zmysłami;
Lecz wszelkiego przywiązania się do nich wyrzekając, za cel oczyszczenie swego ducha mają jedynie.

Rucińska

Jedynie ciałem, umysłem, rozumem oraz zmysłami
Jogini czyny spełniają, nic nie chcąc, dla oczyszczenia.

Szuwalska

Ciałem, sercem, rozumem, czystymi zmysłami
Jogini czyn spełniają, nie pragnąc nagrody
Innej niż oczyszczenie.

Babkiewicz

Ciałem, myślą i rozumem,
i zmysłami już czystymi,
jogin spełnia czyn bez lgnięcia
dla własnego oczyszczenia.

analiza syntaktyczna

yuktaḥ (zaprzężony) karma-phalam (owoc czynu) tyaktvā (porzuciwszy),
naiṣṭhikīm (ostateczny) śāntim (spokój) āpnoti (osiąga).
[kiṃtu] (ale) ayuktaḥ (niezaprzężony) kāma-kāreṇa (przez moc żądzy) phale (do owocu) saktaḥ (lgnący) nibadhyate (jest wiązany).

analiza gramatyczna

yuktaḥ	–	yukta ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni;
karma-phalam	–	karma-phala 2i.1 m. ; TP : karmaṇāṃ phalam iti – owoc czynów (od: √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √ phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat);
tyaktvā	–	√ tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy;
śāntim	–	śānti 2i.1 f. – spokój, wyciszenie, zadowolenie, zakończenie, śmierć (od: √ śam – wyciszać, kończyć, niszczyć);
āpnoti	–	√ āp (osiągać) Praes. P 1c.1 – osiąga, zdobywa;
naiṣṭhikīm	–	naiṣṭhikī 2i.1 f. – ostateczny, stały, najwyższy (od: niṣṭhā – stałość, wiara);
ayuktaḥ	–	a-yukta ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – niepołączony, niezaprzęgnięty, niezajęty, nieodpowiedni;
kāma-kāreṇa	–	kāma-kāra 3i.1 m. ; TP : kāmasya kāreṇeti  – mocą żądzy (od: √ kam –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, miłość, przyjemność; √ kṛ – robić, kāra – na końcu złożeń: czynienie, twórca, moc);
phale	–	phala 7i.1 n. – w owocu, w rezultacie (od: √ phal – dojrzewać);
saktaḥ	–	sakta ( √ sañj – polegać na, być przymocowanym do, obejmować) PP 1i.1 m. – przywiązany, lgnący;
nibadhyate	–	ni- √ bandh (wiązać, pętać) Praes. pass. 1c.1 – jest pętany;

warianty tekstu

kāma-kāreṇa → kāma-cāreṇa / karma-kāreṇa (ruchem żądzy / mocą czynu);
nibadhyate → nibādhyate (jest wiązany);

Śāṃkara

yasmāc ca—

yukta īśvarāya karmaṇi karomi na mama phalāya ity evaṃ samāhitaḥ san karma-phalaṃ tyaktvā parityajya śāntiṃ mokṣākhyām āpnoti naiṣṭhikīṃ niṣṭhāyāṃ bhavāṃ sattva-śuddhi-jñāna-prāpti-sarva-karma-saṃnyāsa-jñāna-niṣṭhā-krameṇeti vākya-śeṣaḥ | yas tu punar ayukto’samāhitaḥ kāma-kāreṇa | karaṇaṃ kāraḥ kāmasya kāraḥ kāma-kāraḥ | tena kāma-kāreṇa kāma-preritatayety arthaḥ | mama phalāya idaṃ karomi karma ity evaṃ phale sakto nibadhyate | atas tvaṃ yukto bhava ity arthaḥ

Rāmānuja

yuktaḥ ātmavyatiriktaphaleṣv acapalaḥ ātmaikapravaṇaḥ, karmaphalaṃ tyaktvā kevalam ātmaśuddhaye karmānuṣṭhāya naiṣṭhikīṃ śāntim āpnoti sthirām ātmānubhavarūpāṃ nirvṛtim āpnoti / ayuktaḥ ātmavyatiriktaphaleṣu capalaḥ ātmāvalokanavimukhaḥ kāmakāreṇa phale saktaḥ karmāṇi kurvan nityaṃ karmabhir badhyate nityasaṃsārī bhavati / ataḥ phalasaṅgarahitaḥ indriyākāreṇa pariṇatāyāṃ prakṛtau karmāṇi saṃnyasya ātmano bandhamocanāyaiva karmāṇi kurvītetyuktaṃ bhavati

Śrīdhara

nanu kathaṃ tenaiva karmaṇā kaścin mucyate kaścid badhyate iti vyavasthā ? ata āha yukta iti | yuktaḥ parameśvaraika-niṣṭhaḥ san karmaṇaḥ phalaṃ tyaktvā karmaṇi kurvann ātyantikīṃ śāntiṃ mokṣaṃ prāpnoti | ayuktas tu bahirmukhaḥ kāma-kāreṇa kāmataḥ pravṛttyā phala āsakto nitarāṃ bandhaṃ prāpnoti

Madhusūdana

kartṛtvābhimāna-sāmye 'pi tenaiva karmaṇā kaścin mucyate kaścit tu badhyata iti vaiṣamye ko hetur iti tatrāha yukta iti | yukta īśvarāyaivaitāni karmāṇi na mama phalāyety evam abhiprāyavān karma-phalaṃ tyaktvā karmāṇi kurvan śāntim mokṣākhyām āpnoti naiṣṭhikīṃ sattva-śuddhi-nitya-vastu-viveka-saṃnyāsa-jñāna-niṣṭhā-krameṇa jātām iti yāvat | yas tu punar ayukta īśvarāyaivaitāni karmāṇi na mama phalāyety abhiprāya-śūnyaḥ sa kāma-kāreṇa kāmataḥ pravṛttyā mama phalāyaivedaṃ karma karomīti phale sakto nibadhyate karmabhir nitarāṃ saṃsāra-bandhaṃ prāpnoti | yasmād evaṃ tasmāt tvam api yuktaḥ san karmāṇi kurv iti vākya-śeṣaḥ

Viśvanātha

karma-karaṇe anāsakty-āsaktī eva mokṣa-bandha-hetū ity āha yukto yogī niṣkāma-karmītity arthaḥ | naiṣṭhikīm niṣṭhā-prāptāṃ śāntiṃ mokṣam ity arthaḥ | ayuktaḥ sa-kāma-karmīty arthaḥ | kāma-kāreṇa kāma-pravṛttyā

Baladeva

yukta ātmārpita-manāḥ karma-phalaṃ tyaktvā kurvann naiṣṭhikīm sthirāṃ śāntim ātmāvaloka-lakṣaṇām āpnoti | ayukta ātmānarpita-manāḥ karma-phale saktaḥ kāma-kāreṇa kāmataḥ karmaṇi pravṛttyā nibadhyate saṃsarati

Michalski

Człowiek oddany, nie zważający na owoce czynu, osiąga zupełny spokój, człowiek nieoddany, przywiązany do owoców działania, wiąże się swym pożądliwym czynem.

Olszewski

I przez to samozaparcie osięgają stan szczęśliwości najwyższej. Lecz człowiek, który nie ćwiczy się w świętej Jedności i goni za owocem czynów swoich, jest skuty potęgą pożądliwości.

Dynowska

Kto trwa w harmonii zjednoczenia i nie dba o czynów swych plony, ten nieprzemijający posiądzie Pokój; lecz ten, kto nie zna harmonii zjednoczenia, powodowany pragnieniem, żądny owoców swych prac, w więzach pozostania.

Sachse

Doskonałej ciszy zaznaje ten,
kto postępuje ścieżką jogi
i nie pragnie owocu swego czynu.
Ten zaś, kto nie postępuje ścieżką jogi
i kto garnie się ku owocom [czynu],
wikła się w pęta swych pragnień.

Kudelska

Ten, kto jogę czynów wypełnia wyrzekając się owoców swego działania,
ten doskonały spokój osiąga;
Lecz człowiek, który nie jest opanowany, z powodu swych namiętności owocem czynu się wiąże.

Rucińska

Skupiony, zrzekłszy się plonu, ciszę wieczystą osiąga,
Zaś nieskupiony, owocu złakniony, wiąże się czynem.

Szuwalska

Spokój tym sposobem
Osiągną całkowity. Kto pragnie się cieszyć
Owocami swej pracy, popada w niewolę.

Babkiewicz

Zaprzężony rzuca owoc
i osiąga spokój wieczny.
Niezaprzężon jest wiązany,
pożądliwie lgnie do plonu.

analiza syntaktyczna

vaśī (mający [żądze] pod kontrolą) dehī (mający ciało) manasā (dzięki umysłowi) sarva-karmāṇi (wszystkie czyny) sannyasya (odrzuciwszy)
na eva kurvan (zaiste nie czyniący) na [eva] kārayan (zaiste nie sprawiający działania)
nava-dvāre pure (w mieście o dziewięciu bramach) sukham (szczęśliwie) āste (pozostaje).

analiza gramatyczna

sarva-karmāṇi	–	sarva-karman 2i.3 n. ; sarvāṇi karmāṇīti – wszystkie czyny  (od: sarva – wszystko; √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki);
manasā	–	manas 3i.1 n. – umysłem (od: √ man – myśleć);
saṃnyasya	–	sam-ni- √ as (zostawiać, odkładać, porzucać) absol. –odrzuciwszy, zrezygnowawszy, złożywszy;
āste	–	√ ās (siedzieć, istnieć) Praes. Ā 1c.1 – siedzi, znajduje się, pozostaje;
sukham	–	av. – szczęśliwie (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście, dosłownie: dobre zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko; lub od: su- √ sthā; przeciwieństwo do: duḥkha  – cierpienie, niedola);
vaśī	–	vaśin 1i.1 m. – mający we władzy (od: √ vaś – pragnąć, mieć we władzy, vaśa – pragnienie, moc, kontrola, dominacja);
nava-dvāre	–	nava-dvāra 7i.1 n. ; BV : yasya nava dvārāṇi santi tasmin – w tym, który ma dziewięć bram (od: nava – dziewięć; √ dvṛ – przeszkadzać, okrywać, dvāra – brama, wejście, droga);
pure	–	pura 7i.1 n. – w mieście, w forcie (od: √ pur – poprzedzać);
dehī	–	dehin 1i.1 m. – mający ciało (od: √ dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele);
na	–	av. – nie;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
kurvan	–	kurvant ( √ kṛ – robić) PPr 1i.1 m. – czyniący, robiący;
na	–	av. – nie;
kārayan	–	kārayant ( √ kṛ – robić) caus. PPr 1i.1 m. – sprawiający czynienie;

warianty tekstu

sarva-karmāṇi manasā → sarva-dvārāṇi manasā (umysłem wszystkie bramy);
nava-dvāre pure → nava-dvāra-pure (w mieście o dziewięciu bramach);
dehī → dehe / gehe / ‘dehī  (w ciele / w domu / nie mający ciała);
kārayan → kārayet (oby czynił);

Śāṃkara

yas tu paramārtha-darśī saḥ—

sarvāṇi karmāṇi sarva-karmāṇi saṃnyasya parityajya nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ pratiṣiddhaṃ ca | tāni sarvāṇi karmāṇi manasā viveka-buddhyā, karmādāv akarma-sandarśanena saṃtyajyety arthaḥ | āste tiṣṭhati sukham | tyakta-vāṅ-manaḥ-kāya-ceṣṭo nirāyāsaḥ prasanna-citta ātmano’nyatra nivṛtta-sarva-bāhya-prayojana iti sukham āste ity ucyate | vaśī jitendriya ity arthaḥ | kva katham āste ? ity āha—nava-dvāre pure | sapta śīrṣāṇyāny ātmana upalabdhi-dvārāṇi, arvāk dve mūtra-purīṣa-visargārthe, tair dvārair nava-dvāraṃ puram ucyate śarīraṃ puram iva puram | ātmaika-svāmikam, tad-artha-prayojanaiś ca indriya-mano-buddhi-viṣayair aneka-phala-vijñānasyotpādakaiḥ paurair ivādhiṣṭhitam | tasmin nava-dvāre pure dehī sarvaṃ karma saṃnyasyāste |

kiṃ viśeṣaṇena ? sarvo hi dehī saṃnyāsy asaṃnyāsī vā dehe evāste | tatrānarthakaṃ viśeṣaṇam iti | ucyate—yas tv ajño dehī dehendriya-saṃghāta-mātrātma-darśī sa sarvo’pi gehe bhūmāv āsane vā’’sa iti manyate | na hi deha-mātrātma-darśino geha iva dehe āsa iti pratyayaḥ saṃbhavati | dehādi-saṃghāta-vyatiriktātma-darśinas tu dehe āse iti pratyaya upapadyate | para-karmaṇāṃ ca parasminn ātmany avidyayayādhyāropitānāṃ vidyayā viveka-jñānena manasā saṃnyāsa upapadyate | utpanna-viveka-jñānasya sarva-karma-saṃnyāsino’pi geha iva deha eva nava-dvāre pura āsanam | prārabdha-phala-karma-saṃskāra-śeṣānuvṛttyā deha eva viśeṣa-vijñānotpatteḥ | dehe evāsta ity asty eva viśeṣaṇa-phalaṃ vidvad-avidvat-pratyaya-bhedāpekṣatvāt |

yadyapi kārya-karaṇa-karmāṇy avidyayātmany adhyāropitāni saṃnyasyāste ity uktam, tathāpi ātmasamavāyi tu kartṛtvaṃ kārayitṛtvaṃ ca syāt ity āśaṅkyāha—naiva kurvan svayaṃ na kārya-karaṇāni kārayan kriyāsu pravartayan | kiṃ ? yat tat kartṛtvaṃ kārayitṛtvaṃ ca dehinaḥ svātma-samavāyi sat saṃnyāsān na saṃbhavati ? yathā gacchato gatir gamana-vyāpāra-parityāge na syāt tadvat ? kiṃ vā svata eva ātmano nāsti iti ? atrocyate—nāsty ātmanaḥ svataḥ kartṛtvaṃ kārayitṛtvaṃ ca | uktaṃ hi —avikāryo’yam ucyate [gītā 2.55], śarīra-stho’pi kaunteya na karoti na lipyate [gītā 3.26] iti | dhyāyatīva lelāyatīva [bhāvātmauttaṃ 4.3.7] iti ca śruteḥ

Rāmānuja

atha dehākāreṇa pariṇatāyāṃ prakṛtau kartṛtvasaṃnyāsa ucyate

ātmanaḥ prācīnakarmamūladehasaṃbandhaprayuktam idaṃ karmaṇāṃ kartṛtvam; na svarūpaprayuktam iti vivekaviṣayeṇa manasā sarvāṇi karmāṇi navadvāre pure saṃnyasya dehī svayaṃ vaśī dehādhiṣṭhānaprayatnam akurvan dehaṃ ca naiva kārayan sukham āste

Śrīdhara

evaṃ tāvac citta-śuddhi-śūnyasya saṃnyāsāt karma-yogo viśiṣyate ity etat prapañcitam | idānīṃ śuddha-cittasya saṃnyāsaḥ śreṣṭha ity āha sarva-karmāṇīti | vaśī yata-cittaḥ | sarvāṇi karmāṇi vikṣepakāni manasā viveka-yuktena saṃnyasya sukhaṃ yathā bhavaty evaṃ jñāna-niṣṭhaḥ sann āste | kvāsta iti ? ata āha nava-dvāra iti | netre nāsike karṇau mukhaṃ ceti sapta śiro-gatāni | adhogate dve pāyūpastha-rūpe iti | evaṃ nava-dvārāṇi yasmiṃs tasmin pure puravad ahaṅkāra-śūnye dehe dehy avatiṣṭhate | ahaṅkārābhāvād eva svyaṃ tena dehena naiva kurvan mama-kārābhāvāc ca na kārayan ity aviśuddha-cittād vyavṛttir uktā | aśuddha-citto hi saṃnyasya punaḥ karoti kārayati ca | na tv ayaṃ tathā | antaḥ sukhaṃ āsta ity arthaḥ

Madhusūdana

aśuddha-cittasya kevalāt saṃnyāsāt karma-yogaḥ śreyān iti pūrvoktaṃ prapañcyādhunā śuddha-cittasya sarva-karma-saṃnyāsa eva śreyān ity āha sarva-karmāṇīti | nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ pratiṣiddhaṃ ceti sarvāṇi karmāṇi manasā karmaṇy akarma yaḥ paśyed ity atroktenākartrātma-svarūpa-samyag-darśanena saṃnyasya parityajya prārabdha-karma-vaśād āste tiṣṭhaty eva | kiṃ duḥkhena nety āha sukham anāyāsena | āyāsa-hetu-kāya-vāṅ-mano-vyāpāra-śūnyatvāt | kāya-vāṅ-manāṃsi svacchandāni kuto na vyāpriyante tatrāha vaśī sva-vaśīkṛta-kārya-karaṇa-saṅghātaḥ | kvāste ? nava-dvāre pure dve śrotre dve cakṣuṣī dve nāsike vāg eketi śirasi sapta | dve pāyūpasthākhye adha iti nava-dvāra-viśiṣṭe dehe | dehī deha-bhinnātma-darśī pravāsīva para-gehe tat-pūjā-paribhavādibhir aprahṛṣyann aviṣīdann ahaṅkāra-mamakāra-śūnyas tiṣṭhati | ajño hi dehatādātmyābhimānād deha eva na tu dehī | sa ca dehādhikaraṇam evātmano 'dhikaraṇaṃ manyamāno gṛhe bhūmāvasāne vāham āsa ity abhimanyate na tu dehe 'ham āsa iti bheda-darśanābhāvāt | saṃghāta-vyatiriktātma-darśī tu sarva-karma-saṃnyāsī bheda-darśanād dehe 'ham āsa iti pratipadyate | ataeva dehādi-vyāpārāṇām avidyayātmany akriye samāropitānāṃ vidyayā bādha eva sarva-karma-saṃnyāsa ity ucyate | etasmād evājña-vailakṣaṇyādy-uktaṃ viśeṣaṇaṃ nava-dvāre pure āsta iti |

nanu dehādi-vyāpārāṇām ātmany āropitānāṃ nau-vyāpārāṇāṃ tīrastha-vṛkṣa iva vidyayā bādhe 'pi sva-vyāpāreṇātmanaḥ kartṛtvaṃ dehādi-vyāpāreṣu kārayitṛtvaṃ ca syād iti nety āha naiva kurvan na kārayan | āsta iti sambandhaḥ

Viśvanātha

ato 'nāsaktaḥ karmāṇi kurvann api jñeyaḥ sa nitya-saṃnyāsī iti pūrvoktavad vastutaḥ saṃnyāsī evocyate tatrāha sarva-karmāṇi manasā saṃnyasya kāyādi-vyāpāreṇa bahiḥ kurvann api vaśī jitendriyaḥ sukham āste | kutra ? nava-dvāre pure ahaṃ-bhāva-śūnye dehe dehy utpanna-jñāno jīvo naiva kurvann iti karma-sukhasya vastutaḥ kartṛtvaṃ naivāstīti jānan, na kārayann iti nāpi teṣu prayojana-kartṛtvam ity api jānann ity arthaḥ

Baladeva

sarveti | vivekatā manasā tādṛśi pradhāne sarva-karmāṇi saṃnyasyārpayitvā dehādinā bahis tāni kurvann api vaśī jitendriyaḥ sukhaṃ āste | nava-dvāre pure puravad ahaṃ-bhāva-varjite dehe dve netre dve nāsike dve śrotre mukhaṃ ceti śirasi sapta dvārāṇi adhastāt tu pāyūpasthākhye dve iti nava-dvārāṇi dehī labdha-jñānojīvaḥ | naiveti dehādi-viviktasyātmanaḥ karmasu kartṛtvaṃ kārayitṛtvaṃ ca nāstīti vijānann ity arthaḥ

Michalski

Gdy serce oderwie się od wszystkich działań, duch trwa szczęśliwie, władając w dziewięciowrotnym mieście, nie czyniąc nic i nie powodując czynów.

Olszewski

Śmiertelnik, który mocą swego ducha z samozaparciem spełnia wszystkie swoje czyny, mieszka spokojny i wszechmocny w ogrodzie o dziewięciu wrotach
(tj. w ciele, które ma dziewięć otworów), nie działając i nie będąc przyczyną żadnego działania.

Dynowska

Wyrzekłszy się wewnętrznie czynów wszelkich, Władca ciała trwa w spokoju swym dziewięciobramnym grodzie, nic nie czyniąc, ani też czyny powodując.

Sachse

Ucieleśniony,
świadomie porzuciwszy wszelkie uczynki,
trwa szczęśliwie,
jako władca w dziewięciobramnej twierdzy,
nie czyniąc i nie wywołując czynów.

Kudelska

Człowiek, który wszelkie uczynki w umyśle powstrzymał, z łatwością panuje w tym mieście o dziewięciu bramach,
Nic nie czyniąc, ani żadnych czynów nie będąc przyczyną.

Rucińska

Wyrzekłszy się w myśli czynów, opanowany, trwa w szczęściu
W grodzie o bramach dziewięciu, nie czyniąc, nie każąc czynić.

Szuwalska

Porzuciwszy w umyśle pragnienie działania,
Mieszkaniec swego ciała może żyć szczęśliwie
W twierdzy, co ma bram dziewięć, nie czyniąc niczego
Ni powodem nie będąc uczynku żadnego.

Babkiewicz

W myślach wyrzekł się działania
i władając, w szczęściu mieszka
w mieście o dziewięciu bramach,
nic nie czyni, nic nie sprawia.

analiza syntaktyczna

prabhuḥ (potężny) lokasya (świata) kartṛtvam (stanu bycia sprawcą) na [sṛjati] (nie emanuje),
[prabhuḥ] (potężny) karmāṇi (czynów) na sṛjati (nie emanuje),
[prabhuḥ] ca (ani potężny) karma-phala-saṃyogam (związku z owocem czynu) na [sṛjati] (nie emituje).
svabhāvaḥ tu (ale natura) pravartate (działa).

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
kartṛtvam	–	kartṛtva abst. 2i.1 n. – stanu bycia sprawcą (od: √ kṛ – robić, kartṛ – sprawca);
na	–	av. – nie;
karmāṇi	–	karman 2i.3 n. – czynów, działań (od: √ kṛ – robić);
lokasya	–	loka 5i.1 m. – należących do świata;
sṛjati	–	√ sṛj (uwalniać, emitować) Praes. P 1c.1 – uwalnia, wypuszcza, stwarza, emituje, emanuje;
prabhuḥ	–	pra-bhu 1i.1 m. – doskonały, potężny, bogaty, Pan, Władca (od: pra- – prefiks: na przedzie, bardzo; √ bhū – być);
na	–	av. – nie;
karma-phala-saṃyogam	–	karma-phala-saṃyoga  2i.1 m. ; TP : karmaṇāṃ phalena saṃyogam iti  – związek z owocem czynów (od: √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √ phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat; sam- √ yuj – zaprzęgać, łączyć, saṃyoga  – związek, połączenie);
sva-bhāvaḥ	–	sva-bhāva 1i.1 m. ; TP : svasya bhāva – własna natura, naturalny stan (od: sva – własny, swój; bhāva – byty, stany, natury);
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
pravartate	–	pra- √ vṛt (toczyć się, poruszać) Praes. Ā 1c.1 – porusza się, działa;

warianty tekstu

na kartṛtvaṃ → nākartṛtvaṃ (ani niesprawczości);
karma-phala-saṃyogaṃ → karma-phala-saṃyogaḥ (związek z owocem czynu [działa]);

Śāṃkara

kiṃ ca—

na kartṛtvaṃ svataḥ kurv iti nāpi karmāṇi ratha-ghaṭa-prāsādādīnīpsitatamāni lokasya sṛjaty utpādayati prabhur ātmā | nāpi rathādi kṛtavatas tat-phalena saṃyogaṃ na karma-phala-saṃyogam | yadi kiṃcid api svato na karoti na kārayati ca dehī, kas tarhi kurvan kārayan ca pravartata iti, ucyate—svabhāvas tu svo bhāvaḥ svabhāvo’vidyā-lakṣaṇā prakṛtir māyā pravartate daivī hi [gītā 7.14] ity ādinā vakṣyamāṇā

Rāmānuja

sākṣād ātmanaḥ svābhāvikaṃ rūpam āha

asya devatiryaṅmanuṣyasthāvarātmanā prakṛtisaṃsargeṇa vartamānasya lokasya devādyasādhāraṇaṃ kartṛtvaṃ tattadasādhāraṇāni karmāṇi tattatkarmajanyadevādiphalasaṃyogaṃ ca, ayaṃ prabhuḥ akarmavaśyaḥ svābhāvikasvarūpeṇāvasthita ātmā na sṛjati notpādayati / kas tarhi? svabhāvas tu pravartate / svabhāvaḥ prakṛtivāsanā / anādikālapravṛttapūrvapūrvakarmajanitadevādyākāraprakṛtisaṃsargakṛtatattadātmābhimānajanitavāsanākṛtam īdṛśaṃ kartṛtvādikaṃ sarvam; na svarūpaprayuktam ityarthaḥ

Śrīdhara

nanu eṣa hy evainaṃ sādhu karma kārayati taṃ yam ebhyo lokebhya unninīṣate | eṣa asādhu karma kārayati taṃ yam adho ninīṣate ity-ādi-śruteḥ parameśvareṇaiva śubhāśubha-phaleṣu karmasu kartṛtvena prayujyamāno 'svatantraḥ puruṣaḥ kathaṃ tāni karmāṇi tyajet ? īśvareṇaiva jñāna-mārge prayujyamāṇaḥ śubhāśubhani ca tyakṣyatīti cet ? evaṃ sati vaiṣamya-nairghṛṇyābhyām īśvarasyāpi prayojaka-kartṛtvāt puṇya-pāpa-sambandhaḥ syād ity āśaṅkyāha na kartṛtvam iti dvābhyām | prabhur īśvaro jīva-lokasya kartṛtvādikaṃ na sṛjati, kintu jīvasya svabhāvo 'vidyaiva kartṛtvādi-rūpeṇa pravartate | anādy-avidyā-kāma-vaśāt pravṛtti-svabhāvaṃ jīva-lokam īśvaraḥ karmasu niyuṅkte | na tu svayam eva kartṛtvādikam utpādayatīty arthaḥ

Madhusūdana

devadattasya svagataiva gatir yathā sthitau satyāṃ na bhavati evam ātmano 'pi kartṛtvaṃ kārayitṛtvam na svagatam eva sat-saṃnyāse sati na bhavati, athavā nabhasi tala-malinatādivad vastu-vṛttyā tatra nāsty eveti sandehāpohāyāha na kartṛtvam iti | lokasya dehādeḥ kartṛtvaṃ prabhur ātmā svāmī na sṛjati tvaṃ kurv iti niyogena tasya kārayitā na bhavatīty arthaḥ | nāpi lokasya karmāṇīpsitatamāni ghaṭādīni svayaṃ sṛjati kartāpi na bhavatīty arthaḥ | nāpi lokasya karma kṛtavatas tat-phala-sambandhaṃ sṛjati bhojayitāpi bhoktāpi na bhavatīty arthaḥ | na samānaḥ sann ubhau lokāv anusaṃcarati dhyāyatīva lelāyatīva sadhīḥ ity ādi śruteḥ | atrāpi śarīrastho 'pi kaunteya na karoti na lipyate [Gītā 13.31] ity ukteḥ |

yadi kiṃcid api svato na kārayati na karoti cātmā kas tarhi kārayan kurvaṃś ca pravartata iti tatrāha svabhāvas tv iti | ajñānātmikā daivī māyā prakṛtiḥ pravartate

Viśvanātha

nanu ca yadi jīvasya vastutaḥ kartṛtvādikaṃ naivāsti, tarhi parameśvara-sṛṣṭe jagati sarvatra jīvasya kartṛtva-bhokṛtvādi-darśanān manye parameśareṇaiva balāt tasya kartṛtvādikaṃ sṛṣṭam | tathā sati tasmin vaiṣamya-nairghṛṇye prasakte, tatra na hi nahīty āha na kartṛtvam iti | nāpi tat-kartṛtvena karmāṇy api, na ca karma-phalair bhogaiḥ saṃyogam api, kintu jīvasya svabhāvo 'nādy-avidyaiva pravartate | taṃ jīvaṃ kartṛtvādy-abhimānam ārohayitum iti bhāvaḥ

Baladeva

etad dvayaṃ śuddhasya nāstīti viśadayati neti | prabhur dehendriyādīnāṃ svāmī jīvo lokasya janasya kartṛtvaṃ na sṛjatīti tvaṃ kurv iti kārayitā na bhavati | nāpi tasyepsitatamāni karmāṇi mālyāmbarādīni sṛjatīti svayaṃ kartāpi na bhavati | na ca karma-phalena sukhena duḥkhena ca saṃyogaṃ sambandhaṃ sṛjatīti bhojayitā bhoktā ca na bhavatīty arthaḥ | yady evaṃ, tarhi kaḥ kārayan kurvaṃś ca pratīyate ? tatrāha svabhāvas tv iti | anādi-pravṛttā pradhāna-vāsanātra svabhāva-śabdenokta-prādhānika-dehādimān jīvaḥ kārayitā kartā ceti na viviktasya tattvam iti | śuddhe 'pi kiṃcit kartṛtvam asty eva pūrvatra sukhāsane tattvasyokteḥ bhānādāv ivaitad bodhyaṃ, dhātv-arthaḥ khalu kriyā, tan-mukhyatvaṃ hi kartṛtvam uktam

Michalski

On, władca, nie tworzy ani działalności, ani czynów na świecie, ani też związku pomiędzy czynem i jego owocem. Jedynie rozsnowa tu działa.

Olszewski

Pan świata nie stwarza ani czynów, ani działania, ani dążności do zażywania owoców dziel; one są rezultatem natury indywidualnej.

Dynowska

Twórcą działania, jak i ludzkich do czynu skłonności i ścisłego pomiędzy czynem a jego skutkiem związku, nie jest wszechstworzenia Pan; Przyrody są one dziełem.

Sachse

Wszechmocny nie tworzy zdolności świata do czynu,
ani czynu, ani też przywiązania do owoców czynu.
Działa tu tylko natura.

Kudelska

Pan Potężny nie jest czynów sprawcą ani przyczyną ludzkich uczynków,
Nie łączy działania z owocem przez nie wytworzonym, to wszystko wypływa z ich własnej natury.

Rucińska

Ani sprawczości, ni czynów nie stwarza w świecie Pan Świata,
Ni połączenia z owocem – lecz działa tutaj natura.

Szuwalska

Skłonności do działania ani ludzkie czyny,
Czy skutki z nich płynące, nie są dziełem Pana.
Wynikają z natury.

Babkiewicz

Wszechmocny nie stworzył w świecie
ni sprawczości, ani czynów,
ni z ich skutkiem połączenia –
to natura rzeczy działa.

analiza syntaktyczna

vibhuḥ (władny) kasya-cit (niczyjego) pāpam (grzechu) sukṛtam vā (ani zasługi) na eva ādatte (zaiste nie zabiera).
ajñānena (przez niewiedzę) jñānam (wiedza) āvṛtam (okryta) [asti] (jest),
tena (dlatego) jantavaḥ (ludzie) muhyanti (są omroczeni).

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
ādatte	–	ā- √ dā (brać, odbierać) Praes. Ā 1c.1 – bierze;
kasya-cit	–	kim-cit sn. 6i.1 m. – kogoś, czyjegoś (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności);
pāpam	–	pāpa 2i.1 n. – grzechu, zła;
na	–	av. – nie;
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
sukṛtam	–	sukṛta  2i.1 n. – dobrze uczynione, korzyść, zasługę, nagrodę, pomyślność (od: √ kṛ – robić, PP kṛta – uczyniony; su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny);
vibhuḥ	–	vi-bhu 1i.1 m. – wybitny, potężny, władny, Pan, Władca (od: vi- – prefiks: rozdzielać, w różne strony, na zewnątrz; √ bhū – być);
ajñānena	–	a-jñāna  3i.1 n. – przez niewiedzę, przez głupotę (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
āvṛtam	–	ā-vṛta (ā- √ vṛ – okrywać) PP 1i.1 n. – okryta;
jñānam	–	jñāna 1i.1 n. – wiedza, mądrość, inteligencja (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
tena	–	tat sn. 3i.1 m. – tym, przez to, z tego powodu;
muhyanti	–	√ muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. P 1c.3 – są oszołomieni, ulegają złudzeniu, są ogłupiali, mylą się;
jantavaḥ	–	jantu 1i.3 m. – stworzenia, ludzie (od: √ jan – rodzić się);

warianty tekstu

na caiva → na caivaṃ (i nie w ten sposób);
vibhuḥ → prabhuḥ / vibho (potężny / o władny);

Śāṃkara

paramārthatas tu—

nādatte na ca gṛhṇāti bhaktasyāpi kasyacit pāpam | na caivādatte sukṛtaṃ bhaktaiḥ prayuktaṃ vibhuḥ | kim-arthaṃ tarhi bhaktaiḥ pūjādi-lakṣaṇaṃ yāga-dāna-homādikaṃ ca sukṛtaṃ prayujyate ity āha—ajñānenāvṛtaṃ jñānaṃ viveka-vijñānam, tena muhyanti karomi kārayāmi bhokṣye bhojayāmīty evaṃ mohaṃ gacchanty avivekinaḥ saṃsāriṇo jantavaḥ

Rāmānuja

kasyacit svasaṃbandhitayābhimatasya putrādeḥ pāpaṃ duḥkhaṃ nādatte nāpanudati / kasyacit pratikūlatayābhimatasya sukṛtaṃ sukhaṃ ca nādatte nāpanudati / yato 'yaṃ vibhuḥ; na kvācitkaḥ, na devādidehādyasādhāraṇadeśaḥ, ata eva na kasyacit saṃbandhī, na kasyacit pratikūlaś ca / sarvam idaṃ vāsanākṛtam / evaṃsvabhāvasya katham iyaṃ viparītavāsanā utpadyate? ajñānenāvṛtaṃ jñānam jñānavirodhinā pūrvapūrvakarmaṇā svaphalānubhavayogyatvāya asya jñānam āvṛtaṃ saṃkucitam / tena jñānāvaraṇarūpeṇa karmaṇā devādidehasaṃyogas tattadātmābhimānarūpamohaś ca jāyate / tataś ca tathāvidhātmābhimānavāsanā, taducitakarmavāsanā ca; vāsanāto viparītātmābhimānaḥ, karmārambhaś copapadyate

Śrīdhara

yasmād evaṃ tasmāt nādatta iti | prayojako 'pi san prabhuḥ kasyacit pāpaṃ sukṛtaṃ ca naivādatte na bhajate | tatra hetuḥ – vibhuḥ paripūrṇaḥ | āpta-kāma ity arthaḥ | yadi hi svārtha-kāmanayā kārayet tarhi tathā syāt | na tv etad asti | āpta-kāmasyaivācintya-nija-māyayā tat-tat-pūrva-karmānusāreṇa pravartakatvāt |

nanu bhaktān anugṛhṇato 'bhaktān nigṛhṇataś ca vaiṣamyopalambhāt katham āpta-kāmatvam iti ? ata āha ajñāneneti | nigraho 'pi daṇḍa-rūpo 'nugraha eveti | evam ajñānena sarvatra samaḥ parameśvara ity evaṃbhūtaṃ jñānam āvṛtam | tena hetunā jantavo jīvā muhyanti | bhagavati vaiṣamyaṃ manyanta ity arthaḥ

Madhusūdana

nanv īśvaraḥ kārayitā jīvaḥ kartā, tathā ca śrutiḥ – eṣa u hy eva sādhu karma kārayati taṃ yam unninīyate | eṣa u evāsādhu karma kārayati taṃ yam adho ninīṣate ity ādiḥ | smṛtiś ca –

ajño jantur anīśo 'yam ātmanaḥ sukha-duḥkhayoḥ |
īśvara-prerito gacchet svargaṃ vāśvabhram eva ca || iti |

tathā ca jīveśvarayoḥ kartṛtva-kārayitṛtvābhyāṃ bhoktṛtva-bhojayitṛtvābhyāṃ ca pāpa-puṇya-lepa-sambhavāt katham uktaṃ svabhāvas tu pravartata iti tatrāha nādatta iti | paramārthataḥ vibhuḥ parameśvaraḥ kasyacit jīvasya pāpaṃ sukṛtaṃ ca naivādatte paramārthato jīvasya kartṛtvābhāvāt parameśvarasya ca kārayitṛtvābhāvāt | kathaṃ tarhi śrutiḥ smṛtir loka-vyavahāraś ca tatrāha ajñānenāvaraṇa-vikṣepā-śaktimatā māyākhyenānṛtena tamasāvṛtam ācchāditaṃ jñānaṃ jīveśvara-jagad-bheda-bhramādhiṣṭhāna-bhūtaṃ nityaṃ sva-prakāśaṃ sac-cid-ānanda-rūpam advitīyaṃ paramārtha-satyaṃ, tena svarūpāvaraṇena muhyanti pramātṛ-prameya-pramāṇa-kartṛ-karma-karaṇa-bhoktṛ-bhogya-bhogākhya-nava-vidha-saṃsāra-rūpaṃ moham atasmiṃs tad-avabhāsa-rūpaṃ vikṣepaṃ gacchanti jantavo janana-śīlāḥ saṃsāriṇo vastu-svarūpādarśinaḥ | akartr-abhoktṛ-paramānandādvitīyātma-svarūpādarśana-nibandhano 'yaṃ jīveśvara-jagad-bheda-bhramaḥ pratīyamāno vartate mūḍhānām | tasyāṃ cāvasthāyāṃ mūḍha-pratyayānuvādinyāv ete śruti-smṛtī vāstavādvaita-bodhi-vākya-śeṣa-bhūte iti na doṣaḥ

Viśvanātha

yasmād asādhu-sādhu-karmaṇām īśvaro na kārayitā, tasmād eva na tasya pāpa-puṇya-bhāgitvam ity āha nādatta iti | nādatte na gṛhṇāti | kintu tadīyā khalu yā śaktir avidyā saiva jīva-jñānam āvṛṇoti ity āha ajñānenāvidyayā | jñānaṃ jīvasya svābhāvikam | tena hetunā

Baladeva

nanu yadi viśuddhasya jīvasya tādṛśa-karma-kartṛtvādi nāstīti brūṣe, tarhi kautukākrāntaḥ paramātmā pradhānaṃ tad-gale nipātya tat-pariṇāma-dehendriyādi-matas tasya tad-racitavān ity āpadyate | yuktaṃ caitat | anyathā eṣa u hy eva sādhu karma kārayati taṃ yam ebhyo lokebhya unninīṣate | eṣa u evāsādhu karma kārayati taṃ yam adho ninīṣate iti śrutiḥ |

ajño jantur anīśo 'yam ātmanaḥ sukha-duḥkhayoḥ |
īśvara-prerito gacchet svargaṃ vāśv abhram eva ca ||

iti smṛtiś ca vyākupyet | tathā ca pāpa-puṇya-mayīm avasthāṃ nayati | prayojake tasmin vaiṣamyādikaṃ pāpādi-bhāgitvaṃ ca syād iti cet tatrāha nādatta iti |

vibhur aparimita-vijñānānando 'nanta-śakti-pūrṇaḥ svānandaika-rasikas tato 'nyatrodāsīnaḥ paramātmānādi-pradhāna-vāsanā-nibandhaṃ bubhukṣuṃ sva-sannidhi-mātra-pariṇata-pradhāna-maya-dehādimantaṃ jīvaṃ tad-vāsanānusāreṇa karmāṇi kārayan kasyacij jīvasya pāpaṃ sukṛtaṃ ca nādatte na gṛhṇāti | evam uktaṃ śrī-vaiṣṇave –

yathā sannidhi-mātreṇa gandhaḥ kṣobhāya jāyate |
manaso nopakartṛtvāt tathāsau parameśvaraḥ ||
sannidhānād yathākāśa-kālādyāḥ kāraṇaṃ taroḥ |
tathaivāpariṇāmena viśvasya bhagavān hariḥ || [ViP 1.2.30-1] iti |

audāsīnya-mātre 'yaṃ gandhādi-dṛṣṭānto na tv icchāyā abhāve tasyāḥ | so 'kāmayata iti śrutatvāt | tarhi jīvās taṃ viṣamaṃ kuto vadanti, tatrāha ajñāneneti | anādi-tad-vaimukhyenājñānena jīvānāṃ nityam api jñānam āvṛtaṃ tirohitam | tena hetunā jantavo jīvā muhyanti | samam api taṃ vimūḍhā viṣamaṃ vadanti na vijñā ity arthaḥ | āha caivaṃ sūtrakāraḥ – vaiṣamya-nairghṛṇye na sāpekṣatvāt tathā hi darśayati [Vs 2.1.35], na karmāvibhāgād iti cen nānāditvāt [Vs 2.1.36] iti

Michalski

Ten władca nie uznaje niczyjej winy, niczyjej zasługi za swoją. Wiedza jest zasnuta niewiedzą, – dlatego błądzą stworzenia.

Olszewski

Pan nie zajmuje się ani grzechami ani dobrymi: uczynkami człowieka. Nieświadomość pokrywa naukę, dlatego błądzą ludzie.

Dynowska

On – wszechprzenikający Duch, nie bierze udziału w złem, ani w dobrem, które się dzieje; mądrość jest niewiedzą spowita, stąd złudzenia ludzkie.

Sachse

Wszechobecny nie przyjmuje niczyjego występku,
ani dobrego uczynku.
Ludzie błądzą dlatego tylko,
że niewiedza przesłoniła ich wiedzę.

Kudelska

Ów Wszystko Przenikający, ani grzesznych, ani dobrych uczynków nie rozdziela; Kiedy mądrość jest zasłonięta przez niewiedzę, wówczas ludzie błądzą.

Rucińska

Nie zbiera Wszechprzenikliwy niczyich grzechów ni zasług –
Niewiedza skrywa poznanie i każe błądzić żyjącym!

Szuwalska

Pan nie odpowiada
Za niczyje występki ani za zasługi.
Mrok niewiedzy przesłonił wiedzę i dlatego
Wszyscy żyją w złudzeniu.

Babkiewicz

Wszechpotężny nie zabiera
grzechu, zasług też nikomu.
Niewiedza zakrywa wiedzę –
przez nią ludzie omroczeni.

analiza syntaktyczna

yeṣām tu (ale których) ātmanaḥ (własną / dotyczącą jaźni) jñānena (przez wiedzę) tat ajñānam (owa niewiedza) nāśitam (zniszczona) [bhavet] (byłaby),
teṣām (tych) jñānam (wiedza) āditya-vat (niczym Słońce) tat param (to najwyższe) prakāśayati (czyni widocznym).

analiza gramatyczna

jñānena	–	jñāna  3i.1 n. – przez wiedzę, przez mądrość (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
tat	–	tat sn. 1i.1 n. – to;
ajñānam	–	a-jñāna  1i.1 n. – niewiedza, głupota (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
yeṣām	–	yat sn. 6i.3 m. – których (korelatyw do: teṣām);
nāśitam	–	nāśita ( √ naś – niszczeć, zanikać) caus. PP 1i.1 n. – jest zniszczona;
ātmanaḥ	–	ātman 6i.1 m. – jaźni, swoją;
teṣām	–	tat sn. 6i.3 m. – tych;
āditya-vat	–	av. – niczym Słońce (od: āditya – potomek Aditi, Słońce; -vat – sufiks: taki jak, podobny);
jñānam	–	jñāna 1i.1 n. – wiedza, mądrość, inteligencja (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
prakāśayati	–	pra- √ kaś (być widocznym, jaśnieć) Praes. caus. 1c.1 – czyni widocznym; sprawia, że jaśnieje;
tat	–	tat sn. 2i.1 n. – to;
param	–	para 2i.1 n. – dalekie, odległe, poza, wcześniejsze, starożytne, ostateczne, najwyższe, najlepsze;

warianty tekstu

jñānena tu → ajñānenā-;
tad ajñānaṃ → tadājñānaṃ (wówczas niewiedza);
yeṣāṃ → eṣāṃ (ich);
nāśitam → nāśitum (zniszczyć);

Śāṃkara

jñānena tu yena ajñānena āvṛtāḥ muhyanti jantavas tat ajñānaṃ yeṣāṃ jantūnāṃ viveka-jñānena ātma-viṣayeṇa nāśitam ātmano bhavati, teṣāṃ jantūnām ādityavat yathādityaḥ samastaṃ rūpa-jātam avabhāsayati tadvat jñānaṃ jñeyaṃ vastu sarvaṃ prakāśayati tat paraṃ paramārtha-tattvam

Rāmānuja

„sarvaṃ jñānaplavenaiva vṛjinaṃ saṃtariṣyati /”, „jñānāgniḥ sarvakarmāṇi bhasmasātkurute tathā”, „na hi jñānena sadṛśaṃ pavitram” iti pūrvoktaṃ svakāle saṃgamayati

evaṃ vartamāneṣu sarveṣv ātmasu yeṣām ātmanām uktalakṣaṇena ātmayāthātmyopadeśajanitena ātmaviṣayeṇa aharaharabhyāsādheyātiśayena niratiśayapavitreṇa jñānena tat jñānāvaraṇam anādikālapravṛttānantakarmasaṃcayarūpam ajñānaṃ nāśitam, teṣāṃ tat svābhāvikaṃ paraṃ jñānam aparimitam asaṃkucitam ādityavat sarvaṃ yathāvasthitaṃ prakāśayati / teṣām iti vinaṣṭājñānānāṃ bahutvābhimānād ātmasvarūpabahutvam, „na tv evāhaṃ jātu nāsam” ityupakramāvagatam atra spaṣṭataram uktam / na cedaṃ bahutvam upādhikṛtam; vinaṣṭājñānānām upādhigandhābhāvāt / „teṣām ādityavaj jñānam” iti vyatirekanirdeśāj jñānasya svarūpānubandhidharmatvam uktam / ādityadṛṣṭāntena ca jñātṛjñānayoḥ prabhāprabhāvator ivāvasthānaṃ ca / tata eva saṃsāradaśāyāṃ jñānasya karmaṇā saṃkoco mokṣadaśāyāṃ vikāsaś copapannaḥ

Śrīdhara

jñāninas tu na muhyantīty āha jñāneneti | bhagavato jñānena yeṣāṃ tad-vaiṣamyopalambhakam ajñānaṃ nāśitam taj jñānaṃ teṣām ajñānaṃ nāśayitvā tat paraṃ paripūrṇam īśvara-svarūpaṃ prakāśayati | yathādityas tamo nirasya samastaṃ vastu-jātaṃ prakāśayati tadvat

Madhusūdana

tarhi sarveṣām andādy-ajñānāvṛtatvāt kathaṃ saṃsāra-nivṛttiḥ syād ? ata āha jñāneneti | tad-āvaraṇa-vikṣepa-śakti-madanādy-anirvācyam anṛtam anarthavāta-mūlam ajñānam ātmāśraya-viṣayam avidyā-māyādi-śabda-vācyam ātmano jñānena gurūpadiṣṭa-vedānta-mahā-vākya-janyena śravana-manana-nididhyāsana-paripāka-nirmalāntaḥkaraṇa-vṛtti-rūpeṇa nirvikalpaka-sākṣātkāreṇa śodhita-tat-tvaṃ-padārthābheda-rūpa-śuddha-sac-cid-ānandākhaṇḍaika-rasa-vastu-mātra-viṣayeṇa nāśitaṃ bādhitaṃ kāla-traye 'py asad evāsattayā jñātam adhiṣṭhāna-caitanya-mātratāṃ prāpitaṃ śuktāv iva rajataṃ śukti-jñānena śravana-manana-nididhyāsanādi-sādhana-sampannānāṃ bhagavad-anugṛhītānāṃ mumukṣūṇāṃ teṣāṃ taj jñānaṃ kartṛ | ādityavad yathādityaḥ svodaya-mātreṇaiva tamo niravaśeṣaṃ nivartayati na tu kaṃcit sahāyam apekṣate tathā brahma-jñānam api śuddha-sattva-pariṇāmatvād vyāpaka-prakāśa-rūpaṃ svotpatti-mātreṇaiva sahakāryantara-nirapekṣatayā sa-kāryam ajñānaṃ nivartayat param satya-jñānaānantānanda-rūpam ekam evādvitīyaṃ paramātma-tattvaṃ prakāśayati praticchāyā-grahaṇa-mātreṇaiva karmatām antareṇābhivyanakti |

atrājñānenāvṛtaṃ jñānena nāśitam ity ajñānansyāvaraṇatva-jñāna-nāśyatvābhyāṃ jñānābhāva-rūpatvaṃ vyāvartitam | nahy abhāvaḥ kiṃcid āvṛṇoti na vā jñānābhāvo jñānena nāśyate svabhāvato nāśa-rūpatvāt tasya | tasmād aham ajño mām anyaṃ ca na jānāmīty ādi-sākṣi-pratyakṣa-siddhaṃ bhāva-rūpam evājñānam iti bhagavato matam | vistaras tv advaita-siddhau draṣṭavyaḥ |

yeṣām iti bahu-vacanenāniyamo darśitaḥ | tathā ca śrutiḥ – tad yo yo devānāṃ pratyabudhyata sa eva tad abhavat tatha rṣīṇāṃ tathā manuṣyāṇāṃ tad idam apy etarhi ya evaṃ vedāhaṃ brahmāsmīti sa idaṃ sarvaṃ bhavati ity ādir yad viṣayaṃ yad-āśrayam ajñānaṃ tad-viṣaya-tad-āśraya-pramāṇa-jñānāt tan-nivṛttir iti nyāya-prāptam aniyamaṃ darśayati | tatrājñāna-gatam āvaraṇaṃ dvividham – ekaṃ sato 'py asattvāpādakam anyat tu bhāto 'py abhānāpādakam | tatrādyaṃ parokṣāparokṣa-sādhāraṇa-pramāṇa-jñāna-mātrān nivartate | anumite 'pi vahny-ādau parvate vahnir nāstīty ādi-bhramādarśanāt | tathā satyaṃ jñānam anantaṃ brahmāsti iti vākyāt parokṣa-niścaye 'pi brahma nāstīti bhramo nivartata eva | asty eva brahma kintu mama na bhātīty ekaṃ bhrama-janakaṃ dvitīyam abhānāvaraṇaṃ sākṣātkārād eva nivartate | sa ca sākṣātkāro vedānta-vākyenaiva janyate nirvikalpaka ity ādy advaita-siddhāv anusandheyam

Viśvanātha

yathāvidyā tasya jñānam āvṛṇoti, tathaivāparā tasya vidyā-śaktir avidyāṃ vināśya jñānaṃ prakāśayatīty arthaḥ | jñānena vidyā-śaktyā | ajñānam avidyām | teṣāṃ jīvānāṃ jñānam eva kartṛ ādityavad ity-āditya-prabhā yathāndhakāraṃ vināśya ghaṭa-paṭādikaṃ prakāśayati, tathaiva vidyayaivāvidyāṃ vināśya taj-jīva-niṣṭhaṃ jñānaṃ param aprākṛtaṃ prakāśayati | tena parameśvaro na kam api badhnāti, nāpi kam api mocayati | kintv ajñāna-jñāne prakṛter eva dharmaḥ krameṇa badhnāti mocayati ca | kartṛtva-bhoktṛtva-tat-prayojakatvādayor bandhakāḥ | anāsakti-śāntyādayo mocakāś ca prakṛter eva dharmāḥ | kintu parameśvarasyāntaryāmitva eva prakṛtes te te dharmā udbudhyanta ity etad-aṃśenaiva tasya prayojakatvam iti na tasya vaiṣamya-nairghṛṇye

Baladeva

vijñā na muhyantīty etad āha jñāneneti | sarvaṃ jñāna-plavenaiva [Gītā 4.36] iti | jñānāgniḥ sarva-karmāṇi [Gītā 4.37], na hi jñānena sadṛśaṃ [Gītā 4.38] iti cokta-mahimnā sad-guru-prasāda-labdhena sva-parātma-viṣayakena jñānena yeṣāṃ sat-prasaṅgināṃ tad-vaimukhyam ajñānaṃ nāśitaṃ pradhvaṃsitaṃ teṣāṃ taj-jñānaṃ kartṛ paraṃ prakāśayati | dehādeḥ paraṃ jīvaṃ vaiṣamyādi-doṣāt param īśvaraṃ ca bodhayati | ādityavat yathā ravir udita eva tamo nirasyan yathāvad vastu pradarśayati, tathā sad-gurūpadeśa-labdham ātma-jñānaṃ yathāvad ātma-vastv iti | atra vinaṣṭājñānānāṃ jīvānāṃ bahutvaṃ nigadatā pārtha-sārathinā mokṣe teṣāṃ tad-darśitaṃ aupādhikatvaṃ tasya praty uktaṃ neme janādhipāḥ ity upakramoktaṃ ca tat sopapattikam abhūt

Michalski

Ale tym, którzy przez wiedzę Atmana pokonali niewiedzę, tym, jak gdyby słońce, wiedza oświeca Najwyższe.

Olszewski

Lecz tym ludziom, w których duszy wiedza zburzyła nieświadomość, ona, jako słońce, rozświeca pojęcie tej Istoty najwyższej.

Dynowska

A w kim wiedza Ducha niewiedzę rozproszy, w tym mądrość, jako słońce jaśniejąc, objawia przenajwyższe TO.

Sachse

A jeśli poznanie samych siebie
przezwycięży tę ich niewiedzę,
wówczas [nowa] wiedza
niczym słońce oświetli byt najwyższy.

Kudelska

Człowiekowi, któremu mądrość niewiedzę rozprasza,
Mądrość niby słońce to, co najwyższe, rozjaśnia.

Rucińska

Lecz tym, co ową niewiedzę zniszczyli poznaniem Siebie,
Poznanie to niczym słońce oświetla prawdę najwyższą.

Szuwalska

Wiedza niczym słońce
Rozprasza wątpliwości świadomej istoty
I pozwala jej dostrzec to, co jest najwyższe.

Babkiewicz

Którzy jednak swą niewiedzę
dzięki wiedzy pokonali,
im to wiedza, niczym słońce,
to najwyższe ukazuje.

analiza syntaktyczna

[ye] (którzy) tad-buddhayaḥ (których roztropność jest w tym) tad-ātmānaḥ (których jaźń jest w tym) tan-niṣṭhāḥ (których wiara jest w tym) tat-parāyaṇāḥ (którzy są temu oddani) jñāna-nirdhūta-kalmaṣāḥ (których grzechy zostały zniszczone dzięki wiedzy)
[te janāḥ] (ci ludzie) apunar-āvṛttim (ku niepowracaniu ponownie) gacchanti (idą).

analiza gramatyczna

tad-buddhayaḥ	–	tad-buddhi 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ buddhis tasminn asti te – ci, których roztropność jest w tym (od: tat – sn. to; √ budh – budzić, rozumieć, percepować; buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd);
tad-ātmānaḥ	–	tad-ātman 1i.3 m. ; BV : yeṣām ātmā tasminn asti te – ci, których jaźń jest w tym (od: tat – sn. to; ātman – jaźń);
tan-niṣṭhāḥ	–	tad-niṣṭha 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ niṣṭhā tasminn asti te – ci, których wiara jest w tym (od: tat – sn. to; √ sthā – stać, istnieć, niṣṭhā – stan, stałość, pewność, oddanie, wiara, przekonanie, doskonałość, konkluzja, śmierć);
tat-parāyaṇāḥ	–	tad-parāyaṇa 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ tat parāyaṇam asti te – ci, dla których to jest najwyższym celem (od: tat – sn. to; para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najlepszy; ayana – droga; parāyaṇa – najwyższa droga, ostateczny cel; w złożeniach – całkowicie poświęcony czemuś, oddany);
gacchanti	–	√ gam (iść) Praes. P 1c.3 – idą;
apunar-āvṛttim	–	a-punar-āvṛtti 2i.1 f. – w ponowne niepowracanie (od: av. punaḥ – ponownie, jeszcze raz, z powrotem, a-punaḥ – nigdy więcej, nie ponownie; ā- √ vṛt – zawracać, obracać się; āvṛtti – zawrócenie, powrót, powtórzenie);
jñāna-nirdhūta-kalmaṣāḥ	–	jñāna-nirdhūta-kalmaṣa 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ kalmaṣāṇi jñānena nirdhūtāni santi te – ci których grzechy zniszczone są dzięki wiedzy (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć, jñāna – wiedza, mądrość, inteligencja; nir- √ dhū – trząść, niszczyć; PP nir-dhūta – uderzone, zniszczone; karma+so – niszczący dobre czyny, kalmaṣa – brud, plama, grzech);

warianty tekstu

jñāna-nirdhūta-kalmaṣāḥ → jñāna-nirdhauta-kalmaṣāḥ (których grzechy zmyte są dzięki wiedzy);

… → werset spoza wydania krytycznego po wersecie 5.17:
smaranto 'pi muhus tv etat spṛśanto 'pi svakarmaṇi
saktā api na sajjanti paṅke ravikarā iva
Chociaż wciąż rozpamiętują, choć tego dotykają, choć do własnych czynów
przylgnięci, to nie lgną tak jak promienie Słońca do błota.

Śāṃkara

yat paraṃ jñānaṃ prakāśitaṃ—

tasmin brahmaṇi gatā buddhir yeṣāṃ te tad-buddhayaḥ, tad-ātmānas tad eva paraṃ brahma ātmā yeṣāṃ te tad-ātmanāḥ, tan-niṣṭhāḥ niṣṭhā abhiniveśas tātparyaṃ sarvāṇi karmāṇi saṃnyasya tasmin brahmaṇy eva avasthānaṃ yeṣāṃ te tan-niṣṭhāḥ, tat-parāyaṇā ca tad eva param ayanaṃ parā gatir yeṣāṃ bhavati te tat-parāyaṇāḥ kevalātma-rataya ity arthaḥ | yeṣāṃ jñānena nāśitam ātmano’jñānaṃ te gacchanti evaṃ-vidyāḥ apunar-āvṛttim apunar-deha-saṃbandhaṃ jñāna-nirdhūta-kalmaṣā yathoktena jñānena nirdhūto nāśitaḥ kalmaṣaḥ pāpādi-saṃsāra-kāraṇa-doṣo yeṣāṃ te jñāna-nirdhūta-kalmaṣā yatayaḥ ity arthaḥ

Rāmānuja

tadbuddhayaḥ tathāvidhātmadarśanādhyavasāyāḥ, tadātmānaḥ tadviṣayamanasaḥ, tanniṣṭhāḥ tadabhyāsaniratāḥ, tatparāyaṇāḥ tad eva paramaprayojanam iti manvānāḥ, evam abhyasyamānena jñānena nirdhūtaprācīnakalmaṣāḥ tathāvidham ātmanam apunarāvṛttiṃ gacchanti / yad avasthād ātmanaḥ punarāvṛttir na vidyate, sa ātmā apunarāvṛttiḥ / svena rūpeṇāvasthitam ātmānaṃ gacchantītyarthaḥ

Śrīdhara

evaṃbhūteśvaropāsakānāṃ phalam āha tad-buddhaya iti | tasminn eva buddhir niścayātmikā yeṣām | tasminn etātmā mano yeṣām | tasminn eva niṣṭhā tātparyaṃ yeṣām | tad eva param ayamam āśrayo yeṣām | tataś ca tat-prasāda-labdhenātma-jñānena nirdhūtaṃ nirastaṃ kalmaṣaṃ yeṣām | te 'punar-āvṛttiṃ muktiṃ yānti

Madhusūdana

jñānena paramātma-tattva-prakāśe sati tad-buddhaya iti | tasmin jñāna-prakāśite paramātma-tattve sac-cid-ānanda-ghana eva bāhya-sarva-viṣaya-parityāgena sādhana-paripākāt paryavasitā buddhir antaḥkaraṇa-vṛttiḥ sākṣātkāra-lakṣaṇā yeṣāṃ te tad-buddhayaḥ sarvadā nirbīja-samādhi-bhāja ity arthaḥ | tat kiṃ boddhāro jīvā boddhavyaṃ brahma-tattvam iti boddhṛ-boddhavya-bhāvo hi māyā-vijṛmbhito na vāstavābheda-virodhīti bhāvaḥ |

nanu tad-ātmāna iti viśeṣaṇaṃ vyartham | avidvad-vyavartakaṃ hi vidvad-viśeṣaṇam | ajñā api hi vastu-gatyā tad-ātmāna iti kathaṃ tad-vyāvṛttir iti cet, na | itarātmatva-vyāvṛttau tātparyāt | ajñā hi anātma-bhūte dehādāv ātmābhimānina iti na tad-ātmāna iti vyapadiśyante | vijñās tu nivṛtta-dehādy-abhimānā iti virodhi-nivṛttyā tad-ātmāna iti vyapadiśyanta iti yuktaṃ viśeṣaṇam |

nanu karmānuṣṭhāna-vikṣepe sati kathaṃ dehādy-abhimāna-nivṛttir iti tatrāha tan-niṣṭhā iti | tasminn eva brahmaṇi sarva-karmānuṣṭhāna-vikṣepa-nivṛttyā niṣṭhā sthitir yeṣāṃ te tan-niṣṭhāḥ | sarva-karma-saṃnyāsena tad-eka-vicāra-parā ity arthaḥ | phala-rāge sati kathaṃ tat-sādhana-bhūta-karma-tyāga iti tatrāha tat-parāyaṇāḥ | tad eva param ayanaṃ prāptavyaṃ yeṣāṃ te tat-parāyaṇāḥ | sarvato viraktā ity arthaḥ |

atra tad-buddhaya ity anena sākṣātkāra uktaḥ | tad-ātmāna ity anātmābhimā-rūpa-viparīta-bhāva-nivṛtti-phalako vedānta-vicāraḥ śravaṇa-manana-paripāka-rūpaḥ | tat-parāyaṇā ity anena vairāgya-prakarṣaṃ ity uttarottarasya pūrva-pūrva-hetutvaṃ draṣṭavyam | ukta-viśeṣaṇā yatayo gacchanty apunar-āvṛttiṃ punar-deha-sambandhābhāva-rūpāṃ muktiṃ prāpnuvanti | sakṛn muktānām api punar deha-sambandhaḥ kuto na syād iti tatrāha jñāna-nirdhūta-kalmaṣāḥ jñānena nirdhūtaṃ samūlam unmūlitaṃ punar-deha-sambandha-kāraṇaṃ kalmaṣaṃ puṇya-pāpātmakaṃ karma yeṣāṃ te tathā | jñānenānādy-ajñāna-nivṛttyā tat-kārya-karma-kṣaye tan-mūlakaṃ punar deha-grahaṇaṃ kathaṃ bhaved iti bhāvaḥ

Viśvanātha

kintu vidyā jīvātma-jñānam eva prakāśayati, na tu paramātma-jñānaṃ bhaktyāham ekayā grāhyaḥ iti bhagavad-ukteḥ | tasmāt paramātma-jñānārthaṃ jñānibhir api punar viśeṣato bhaktiḥ kāryā ity ata āha tad-buddhaya iti | tat-padena pūrvam upakrānto vibhuḥ parāmṛśyate | tasmin parameśvara eva buddhir yeṣām te tam-manana-parā ity arthaḥ | tad-ātmānas tan-manaskās tam eva dhyāyanta ity arthaḥ | tan-niṣṭhāḥ jñānaṃ mayi saṃnyaset iti bhagavad-ukteḥ | dehādy-atiriktātmma-jñāne 'pi sāttvike niṣṭhāṃ parityajya tad-eka-niṣṭhāḥ | tat-parāyaṇās tadīya-śravaṇa-kīrtana-parāḥ | yad vakṣyate –

bhaktyā mām abhijānāti yāvān yaś cāsmi tattvataḥ |
tato māṃ tattvato jñātvā viśate tad-anantaram || [Gītā 18.55] iti |

jñāna-nirdhūta-kalmaṣā jñānena vidyāyaiva pūrvam eva dhvasta-samastāvidyāḥ

Baladeva

paramātmany avaiṣamyādi-dhyāyatāṃ phalam āha tad iti | tasmiṃs tad-avaiṣamyādike guṇa-gaṇe buddhir niścayātmikā yeṣāṃ te | tad-ātmānas tasmin niviṣṭa-manasaḥ tan-niṣṭhās tat-tātparyavantas tat-parāyaṇās tat-samāśrayāḥ | evam abhyastena tad-vaiṣamyādi-guṇa-jñānena nirdhūta-kalmaṣā vinaṣṭa-tad-vaimukhyāḥ santa apunar-āvṛttiṃ muktiṃ gacchantīti

Michalski

I ci, co poznali Najwyższe, co w Niem ujrzeli swego Atmana, oparli się na Niem, mają Je za cel jedyny, – ci, ugasiwszy błędy swe przez wiedzę, idą tam, skąd niema już nawrotu.

Olszewski

Myśląc o Niej, dzieląc Jej jestestwo, przebywając w Niej, Jej całkowicie oddani, mędrcy kroczą drogą, skąd się nie wraca, przez naukę wyzwoleni z grzechów.

Dynowska

A gdy ku NIEMU zwraca się całą swą myśl i bezgraniczne a wyłączne samooddanie, w NIM pogrążając się całą swą istnością, JEGO za ostateczny mając cel, idzie tam skąd się na ziemię nie wraca, grzech wszelki zniweczywszy mądrością.

Sachse

Jeśli nim zajęty będzie ich rozum,
jeśli on stanie się ich istotą,
on będzie podstawą
i on będzie ich najwyższym przeznaczeniem,
wówczas dojdą do stanu,
w którym nie będą musieli podlegać dalszym wcieleniom,
albowiem dzięki wiedzy
otrząsną się z wszelkiej winy.

Kudelska

I gdy w tym pokłada całą swą myśl, siebie samego i zupełne oddanie, jedynie to za cel mając,
Osiąga stan, z którego nie ma powrotu, gdyż wszelki grzech dzięki mądrości porzucił.

Rucińska

Skupieni w Tym, Tym będący, trwający w Tym, w To wpatrzeni,
Nigdy już więcej nie wrócą, poznaniem zła pozbawieni!

Szuwalska

Na tym rozum skupiając, czując w głębi serca
Wiarę i zaufanie, oczyszczona wiedzą
Osiąga wyzwolenie, porzuca obawy.

Babkiewicz

W niej ich rozum, jaźń i wiara,
to jej całkiem są oddani,
a gdy wiedza zło ich zniszczy,
idą tam, skąd się nie wraca.

analiza syntaktyczna

vidyā-vinaya-sampanne (w obdarzonym wiedzą i właściwym postępowaniem) brāhmaṇe (w braminie), gavi (w krowie), hastini (w słoniu), śuni ca eva (a nawet w psie), śva-pāke ca (i w gotującym psy) sama-darśinaḥ (widzący jednakowo) paṇḍitāḥ (mędrcy).

analiza gramatyczna

vidyā-vinaya-saṃpanne	–	vidyā-vinaya-saṃpanna 7i.1 m. ; vidyayā ca vinayena ca sampanne iti – w obdarzonym wiedzą i właściwym postępowaniem (od: √ vid – wiedzieć, vidyā – wiedza, mądrość; vi- √ nī – prowadzić, vinaya – właściwe postępowanie, trening, łagodność; sam- √ pad – osiągać, PP saṃpanna – obdarzony, posiadający);
brāhmaṇe	–	brāhmaṇa 7i.1 m. – w braminie (od: √ bṛh – zwiększać, brahman – duch, Weda);
gavi	–	go 7i.1 f. – w krowie;
hastini	–	hastin 7i.1 m. – w słoniu, w mającym rękę (od: hasta – ręka);
śuni	–	śvan 7i.1 m. – w psie;
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
śva-pāke	–	śva-pāka 7i.1 m.; yaḥ śunaḥ pacati tasmin – w tym, który gotuje psy (od: śvan – pies; √ pać – gotować, pāka – gotowanie);
ca	–	av. – i;
paṇḍitāḥ	–	paṇḍita 1i.3 m. – uczeni, mądrzy, inteligentni (paṇḍā – mądrość, wiedza);
sama-darśinaḥ	–	sama-darśin 1i.3 m. – ye samaṃ paśyanti te – ci, którzy widzą jednakowość (od: sama – równość, płaskość, jednakowość; √ dṛś – widzieć, darśa – widok, wygląd, darśin – mający widzenie, widzący);

Śāṃkara

yeṣāṃ jñānena nāśitam ātmano’jñānaṃ te paṇḍitāḥ kathaṃ tattvaṃ payantīty ucyate—

vidyā-vinaya-saṃpanne vidyā ca vinayaś ca vidyā-vinayau, vinaya upāmaḥ, tābhyāṃ vidyā-vinayābhyāṃ saṃpanno vidyā-vinaya-saṃpanno vidvān vinītaś ca yo brāhmaṇas tasmin brāhmaṇe gavi hastini śuni caiva śvapāke ca paṇḍitāḥ sama-darśinaḥ | vidyā-vinaya-saṃpanne uttama-saṃskāravati brāhmaṇe sāttvike, madhyamāyāṃ ca rājasyāṃ gavi, saṃskāra-hīnāyām atyantam eva kevala-tāmase hasty-ādau ca, sattvādi-guṇais taj-jaiś ca saṃskārais tathā rājasais tathā tāmasaiś ca saṃskārair atyantam evāspṛṣṭāṃ samam ekam avikriyaṃ tad brahma draṣṭuṃ śīlaṃ yeṣāṃ te paṇḍitāḥ sama-darśinaḥ

Rāmānuja

vidyāvinayasaṃpanne, kevalabrāhmaṇe, gohastiśvaśvapacādiṣu atyantaviṣamākāratayā pratīyamāneṣu ātmasu paṇḍitāḥ ātmayāthātmyavidaḥ, jñānaikākāratayā sarvatra samadarśinaḥ viṣamākāras tu prakṛteḥ, nātmanaḥ; ātmā tu sarvatra jñānaikākāratayā sama iti paśyantītyarthaḥ

Śrīdhara

kīdṛśās te jñānino ye 'punar-āvṛttiṃ gacchantīty apekṣāyām āha vidyā-vinaya-saṃpanna iti | viṣameṣv api samaṃ brahmaiva draṣṭuṃ śīlaṃ yeṣāṃ te paṇḍitāḥ | jñānina ity arthaḥ | atra vidyā-vinayābhyāṃ yukte brāhmaṇe ca | śuno yaḥ pacati tasmin śvapāke ca iti karmaṇā vaiṣamyam | gavi hastini śuni ceti jātito vaiṣamyaṃ darśitam

Madhusūdana

deha-pātād ūrdhvaṃ videha-kaivalya-rūpaṃ jñāna-phalam uktvā prārabdha-karma-vaśāt saty api dehe jīvan-mukti-rūpaṃ tat-phalam āha vidyeti | vidyā vedārtha-parijñānaṃ brahma-vidyā vā | vinayo nirahaṅkāratvam anauddhatyam iti yāvat | tābhyāṃ saṃpanne brahma-vidi vinīte ca brāhmaṇe sāttvike sarvottame | tathā gavi saṃskāra-hīnāyāṃ rājasyāṃ madhyamāyāṃ | tathā hastini śuni śvapāke cātyanta tāmase sarvādhame 'pi | sattvādi-guṇais taj-jaiś ca saṃskārair aspṛṣṭam eva samaṃ brahma draṣṭuṃ śīlaṃ yeṣāṃ te sama-darśinaḥ | paṇḍitā jñāninaḥ | yathā gaṅgā-toye taḍāge surāyāṃ mūtre vā pratibimbitasyādityasya na tad-guṇa-doṣa-sambandhas tathā brahmaṇo 'pi cid-ābhāsa-dvārā pratibimbitasya nopādhi-gata-guṇa-doṣa-sambandha iti pratisandadhānāḥ sarvatra sama-dṛṣṭyaiva rāga-dveṣa-rāhityena paramānanda-sphūrtyā jīvan-muktim anubhavantīty arthaḥ

Viśvanātha

tataś ca guṇātītānāṃ teṣāṃ guṇa-maye vastu-mātra eva tāratamya-mayaṃ viśeṣam ajighṛkṣūṇāṃ sama-buddhir eva syād ity āha vidyeti | brāhmaṇe gavīti sāttvika-jātitvāt | hastini madhyame | śuni ca śvapāke ceti tāmas-jātitvād adhame 'pi tat-tad-viśeṣāgrahaṇāt sama-darśinaḥ paṇḍitā guṇātītāḥ | viśeṣāgrahaṇam eva samaṃ guṇātītaṃ brahma | tad draṣṭuṃ śīlaṃ yeṣāṃ te

Baladeva

tān stauti vidyeti | tādṛśe brāhmaṇe śvapāke ceti karmaṇaitau viṣamau gavi hastini śuni ceti jātyaite viṣamāḥ | evaṃ viṣamatayā sṛṣṭeṣu brāhmaṇādiṣu ye paramātmānaṃ samaṃ paśyanti, ta eva paṇḍitāḥ | tat-karmānusāriṇī tena teṣāṃ tathā tathā sṛṣṭiḥ, na tu rāga-dveṣānusāriṇīti parjanyavat sarvatra samaḥ paramātmeti

Michalski

Czy to w pełnym wiedzy i pokory brahmanie, czy w wole, słoniu, psie, czy w człowieku, co się żywi psim mięsem, mędrcy widzą jedno i to samo.

Olszewski

W braminie, posiadającym wiedzę i pokorę, w byku i w słoniu, w psie nawet i w tym, co psa zjada, mędrcy widzą Tożsamość.

Dynowska

A ten kto posiadł mądrość, tak samo patrzy na uczonego bramina, którego wiedza i pokora zdobi, na słonia, krowę psa, a nawet tego co się psami żywi gdyż jedność widzi wszędzie.

Sachse

W wykształconym i pogrążonym w ciszy braminie,
w krowie, słoniu, psie
i [człowieku] przygotowującym posiłki z psiego mięsa,
światli mężowie dostrzegają ten sam [pierwiastek].

Kudelska

Mędrzec tak samo patrzy na uczonego, pokornego bramina,
Na krowę, psa, słonia, a nawet tego, który mięsem psów się odżywia.

Rucińska

Na wiedzą oraz skromnością obdarzonego bramina,
Na krowę, słonia, psa, hycla jednako patrzą wiedzący.

Szuwalska

Ten, kto wiedzę już posiadł, nie widzi różnicy
Między mędrcem pokornym a najniższym z ludzi,
Krową, psem czy też słoniem.

Babkiewicz

Mędrzec widzi jednakowo
bramina, co zacny, mądry,
krowę, słonia, a i kundla,
czy też tego, co psy zjada.

analiza syntaktyczna

yeṣām (ich) manaḥ (umysł) sāmye (w jedni) sthitam (pozostający),
iha eva (właśnie tutaj) taiḥ (przez nich) sargaḥ (emanacja) jitaḥ hi (zaiste zwyciężona).
brahma (brahman) samam (jednaki) nirdoṣam (bez wad) [asti] (jest),
tasmāt (dlatego) te (oni) brahmaṇi eva (jedynie w brahmanie) sthitāḥ (pozostający).

analiza gramatyczna

iha	–	av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
taiḥ	–	tat sn. 3i.3 m. – przez nich;
jitaḥ	–	jita ( √ ji – zwyciężać) PP 1i.1 m. – zwyciężony, pokonany;
sargaḥ	–	sarga 1i.1 m. – emanacja, stworzenie (od: √ sṛj – wypuszczać, emitować);
yeṣām	–	yat sn. 6i.3 m. – których;
sāmye	–	sāmya 7i.1 n. – w jedni, w jednakowości, w równości, w tożsamości (od: sama – równość, płaskość, jednakowość);
sthitam	–	sthita ( √ sthā – stać) PP 1i.1 n. – stojący, ustalony, stały;
manaḥ	–	manas 1i.1 n. – umysł (od: √ man – myśleć);
nirdoṣam	–	nirdoṣa 1i.1 n. – bez wad (od: niḥ – wolny od, bez; √ duṣ – stawać się zły, psuć się, ginąć, doṣa – błąd, wada, przewina);
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością;
samam	–	sama 1i.1 n. – równy, płaski, jednakowy;
brahma	–	brahman 1i.1 n. – duch, Weda (od: √ bṛh – zwiększać);
tasmāt	–	av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego);
brahmaṇi	–	brahman 7i.1 n. – w duchu, w Wedzie (od: √ bṛh – zwiększać);
te	–	tat sn. 1i.3 m. – oni;
sthitāḥ	–	sthita ( √ sthā – stać) PP 1i.3 m. – pozostający, znajdujący się;

warianty tekstu

tair jitaḥ → nirjitaḥ (zdobyty);
sargo → svargo (niebiosa);
sāmye → sāme / sāṃkhyaiḥ (w jedni / przez sankhjików);

Śāṃkara

nanv abhojyānnās te doṣavantaḥ, samāsamābhyāṃ viṣama-same pūjātaḥ [guṇautama-dharma-sūtra 2.8.20] iti smṛteḥ | na te doṣavantaḥ | kathaṃ ?—

ihaiva jīvadbhireva taiḥ samadarśibhiḥ paṇḍitair jito vaīkṛtaḥ sargo janma, yeṣāṃ sāmye sarva-bhūteṣu brahmaṇi samabhāve sthitaṃ ni calībhūtaṃ mano’ntaḥkaraṇam | nirdoṣaṃ yadyapi doṣavatsu vapākādiṣu mūḍhais taddoṣair doṣavat iva vibhāvyate, tathāpi taddoṣair aspṛṣṭām iti nirdoṣaṃ doṣavarjitaṃ hi yasmāt | nāpi svaguṇabhedabhinnam, nirguṇatvāt caitanyasya | vakṣyati ca bhagavān icchādīnāṃ kṣetradharmatvam, anāditvānnirguṇatvāt iti ca | nāpy antyā viśeṣāḥ ātmano bhedakāḥ santi, pratiśarīraṃ teṣāṃ sattve pramāṇānupapatteḥ | ataḥ samaṃ brahma ekaṃ ca | tasmāt brahmaṇi eva te sthitāḥ | tasmāt na doṣagandhamātramapi tān spṛati, dehādisaṃghātātma-darśanābhimānābhāvāt teṣām | dehādisaṃghātātma-darśanābhimānavadviṣayaṃ tu tat sūtraṃ samāsamābhyāṃ viṣamasame pūjātaḥ iti, pūjāviṣayatvena viśeṣaṇāt | dṛśyate hi brahmavit ṣaḍāṅgavit caturvedavit iti pūjādānādau guṇaviśeṣasaṃbandhaḥ kāraṇam | brahma tu sarvaguṇadoṣasaṃbandhavarjitamityatar brahmaṇi te sthitāḥ iti yuktam | karmaviṣayaṃ ca samāsamābhyām ity ādi | idaṃ tu sarva-karma-saṃnyāsaviṣayaṃ prastutam, sarva-karmāṇi manasā ityārabhya ādhyāyaparisamāpteḥ

Rāmānuja

ihaiva sādhanānuṣṭhānadaśāyām eva taiḥ sargo jitaḥ saṃsāro jitaḥ; yeṣām uktarītyā sarveṣv ātmasu sāmye sthitaṃ manaḥ / nirdoṣaṃ hi samaṃ brahma / prakṛtisaṃsargadoṣaviyuktatayā samam ātmavastu hi bramha / ātmasāmye sthitāś ced brahmaṇi sthitā eva te; brahmaṇi sthitir eva hi sṃsārajayaḥ / ātmasu jñānaikākāratayā sāmyam evānusandhānā muktā evetyarthaḥ

Śrīdhara

nanu viṣamesu sama-darśanaṃ niṣiddhaṃ kurvanto 'pi kathaṃ te paṇḍitāḥ ? yathāha gautamaḥ samāsam ābhyāṃ viṣama-same pūjātaḥ iti | asyārthaḥ samāya pūjayā viṣame prakāre kṛte sati viṣamāya ca same prakāre kṛte sati sa pūjaka iha lokāt para-lokāc ca hīyata iti | tatrāha ihaiveti | ihaiva jīvadbhir eva taiḥ | sṛjyate iti sargaḥ saṃsāraḥ | jito nirastaḥ | kaiḥ ? yeṣāṃ manaḥ sāmye samatve sthitaṃ | tatra hetuḥ — hi yasmād brahma samaṃ nirdoṣaṃ ca tasmāt te sama-darśino brahmaṇy eva sthitāḥ | brahma-bhāvaṃ prāptā ity arthaḥ | gautamoktas tu doṣo brahma-bhāva-prāpteḥ pūrvam eva | pūjāta iti pūjakāvasthāśravaṇāt

Madhusūdana

nanu sāttvika-rājasa-tāmaseṣu svabhāva-viṣameṣu prāṇiṣu samatva-darśanaṃ dharma-śāstra-niṣiddham | tathā ca tasyānnam abhojyam ity upakramya gautamaḥ smarati samāsam ābhyāṃ viṣama-same pūjāta iti | samāsam ābhyām iti caturthī-dvi-vacanam | viṣama-sama iti dvandvaikavad bhāvena saptamy-eka-vacanam | catur-veda-pāragāṇām atyanta-sadācārāṇāṃ yādṛśo vastrālaṅkārānnādi-dāna-puraḥsaraḥ pūjā-viśesaḥ kriyate tat-samāyaivānyasmai caturveda-pāragāya sad-ācārāya viṣame tad-apekṣayā nyūne pūjā-prakāre kṛte | tathālpa-vedānāṃ hīnācārāṇāṃ yādṛśo hīna-sādhanaḥ pūjā-prakāraḥ kriyate tādṛśāyaivāsamāya pūrvokta-veda-pāraga-sad-ācāra-brāhmaṇāpekṣayā hīnāya tādṛśa-hīna-pūjādhike mukhya-pūjā-same pūjā-prakāre kṛte, uttamasya hīnatayā hīnasyottamatayā pūjāto hetos tasya pūjayitur annam abhojyaṃ bhavatīty arthaḥ | pūjayitā pratipatti-viśesam akurvan dhanād dharmāc ca hīyata iti ca doṣāntaram | yadyapi yatīnāṃ niṣparigrahāṇāṃ pākābhāvād dhanābhāvāc cābhojyānnatvaṃ dhana-hīnatvaṃ ca svata eva vidyate tathāpi dharma-hānir doso bhavaty eva | abhojyānnatvaṃ cāśucitvena pāptpatty-upalakṣaṇam | tapo-dhanānāṃ ca tapa eva dhanam iti tad-dhānir api dūṣaṇaṃ bhavaty eveti kathaṃ sama-darśinaḥ paṇḍitā jīvan-muktā iti prāpte pariharati ihaiveti |

taiḥ sama-darśibhiḥ paṇḍitair ihaiva jīvana-daśāyām eva jito 'tikrāntaḥ sargaḥ sṛjyata iti vyutpattyā dvaita-prapañcaḥ | deha-pātād ūrdhvam atikramitavya iti kim u vaktavyam ? kaiḥ ? yeṣāṃ sāmye sarva-bhūteṣu viṣameṣv api vartamānasya brahmaṇaḥ sama-bhāve sthitaṃ niścalaṃ manaḥ | hi yasmān nirdoṣaṃ samaṃ sarva-vikāra-śūnyaṃ kūṭastha-nityam ekaṃ ca brahma tasmāt te brahmaṇy eva sthitāḥ |

ayaṃ bhāvaḥ | duṣṭatvam hi dvedhā bhavati aduṣṭasyāpi duṣṭa-sambandhāt svato duṣṭatvād vā | yathā gaṅgodakasya mūtra-garta-pātāt | svata eva vā yathā mūtrādeḥ | tatra doṣavatsu śvapākādiṣu sthitaṃ doṣair duṣyati brahmeti mūḍhair vibhāvyamānam api sarva-doṣāsaṃsṛṣṭam eva brahma vyomavad asaṅgatvāt | asaṅgo hy ayaṃ puruṣaḥ |

sūryo yathā sarva-lokasya cakṣur
na lipyate cākṣuṣair bāhya-doṣaiḥ |
ekas tathā sarva-bhūtāntarātmā
na lipyate loka-duḥkhena bāhyaḥ || iti śruteḥ |

nāpi kāmādi-dharmavattayā svata eva kaluṣitaṃ kāmāder antaḥkaraṇa-dharmatvasya śruti-smṛti-siddhatvāt | tasmān nirdoṣa-brahma-rūpā yatayo jīvan-muktā abhojyānnādi-doṣa-duṣṭāś ceti vyāhṛtam | smṛtis tv avidvad-gṛhastha-viṣayaiva | tasyānna-bhojyam ity upakramāt | pūjāta iti madhye nirdeśāt | dhanād dharmāc ca hīyata ity upasaṃhārāc ceti draṣṭavyam

Viśvanātha

sama-dṛṣṭitvaṃ stauti | ihaiva iha loka eva sṛjyata iti sargaḥ saṃsāro jitaḥ parābhūtaḥ

Baladeva

iheti | iha sādhana-daśāyām eva taiḥ sargaḥ saṃsāro jitaḥ parābhūtaḥ | kaiḥ ? yeṣāṃ manaḥ sāmye 'vaiṣamyākhye brahma-dharme sthitaṃ niviṣṭam | kuto brahmāviṣamam ? tatrāha nirdoṣaṃ hīti | hi yato brahmaṇy avaiṣamyādikaṃ niścikyus tasmāt prapañce tiṣṭhanto 'pi te brahmaṇy eva sthitāḥ muktis teṣāṃ sulabhety arthaḥ

Michalski

Ci, których duch opiera się na tej jedności, ci zwyciężyli tu rozsnowę. Brahman jest bez skazy, jednaki, – dlatego oni są w Brahmanie.

Olszewski

Na tym świecie ci zwyciężyli naturę, których duch jest mocny w Tożsamości, albowiem Tożsamościowy Bóg jest bez grzechu; dlatego więc są oni mocni w Bogu.

Dynowska

Nawet tu na ziemi, ludzie o niewzruszonej równowadze myśli, wszystko mogą zdobyć. Niewzruszonym, nieskalanym spokojem jest Brahman, przeto trwają w Brahmanie.

Sachse

Ci, których umysł
utwierdził się w tym przekonaniu o równości,
już tu, na tej ziemi
przezwyciężyli konieczność dalszych wcieleń.
Albowiem brahman jest nieskalany,
ten sam [we wszystkim].
Dlatego oni są w brahmanie.

Kudelska

Nawet tu na tym świecie wszystko, co stworzone, może być przezwyciężone przez ludzi o niewzruszonych umysłach;
Brahman jest bez skazy i taki sam we wszystkim, dlatego wszystko trwa stale w brahmanie.

Rucińska

Za życia świat pokonali ci, których myśl trwa w równości,
Jednaki, bez skaz jest Brahman – przeto mieszkają w Brahmanie.

Szuwalska

Nawet tu, na ziemi,
Ten, kto w swoim umyśle jedność tę dostrzega,
Pokonał już naturę i osiągnął Światłość.

Babkiewicz

Tutaj świat przezwyciężyli
ci, co umysł w jedni mają.
Bez skazy, jednaki brahman –
więc w brahmanie oni trwają.

analiza syntaktyczna

[yaḥ] (kto) sthira-buddhiḥ (mający stabilną roztropność) asaṃmūḍhaḥ (nieomroczony) brahma-vit (znający brahmana) brahmaṇi (w brahmanie) sthitaḥ (pozostający) [asti] (jest),
[saḥ] (on) priyam (miłe) prāpya (osiągnąwszy) na prahṛṣyet (oby się nie ekscytował),
apriyaṃ ca (a niemiłe) prāpya (osiągnąwszy) na udvijet (oby nie był poruszony).

analiza gramatyczna

na	–	av. – nie;
prahṛṣyet	–	√ hṛṣ (ekscytować się) Pot. P 1c.1; – oby się ekscytował;
priyam	–	priya 2i.1 n. – lubiane, kochane, miłe, przyjemne (od: √ prī – sprawić radość);
prāpya	–	pra- √ āp (osiągać) absol. – osiągnąwszy, otrzymawszy;
na	–	av. – nie;
udvijet	–	ud- √ vij (być poruszonym, przerażonym) Pot. P 1c.1 – oby był poruszony, oby był przerażony;
prāpya	–	pra- √ āp (osiągać) absol. – osiągnąwszy, otrzymawszy;
ca	–	av. – i;
apriyam	–	a-priya 2i.1 n. – nielubiane, niemiłe, nieprzyjemne (od: √ prī – sprawić radość);
sthira-buddhiḥ	–	sthira-buddhi 1i.1 m. ; BV : yasya buddiḥ sthirāsti saḥ – ten, którego roztropność jest stała (od: √ sthā – stać, sthira – twardy, solidny, stały; √ budh – budzić, rozumieć, percepować, buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd);
asaṃmūḍhaḥ	–	a-saṃ-mūḍha (sam- √ muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) PP 1i.1 m. – nieogłupiały, nieomroczony;
brahma-vit	–	brahma-vit 1i.1 m. ; yo brahma vetti saḥ – ten, który zna brahmana (od: √ bṛh – zwiększać, brahman – duch, Weda; √ vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – sufiks: znający, znawca);
brahmaṇi	–	brahman 7i.1 n. – w duchu, w Wedzie (od: √ bṛh – zwiększać);
sthitaḥ	–	sthita ( √ sthā – stać) PP 1i.1 m. – pozostający, znajdujący się;

warianty tekstu

nodvijet → na dveṣti (nie nienawidzi);
cāpriyam → vipriyam (niemiłe);
nodvijet prāpya cāpriyam → nāpriyaṃ prāpya codvijet (oby nie był poruszony osiągając niemiłe);
sthitaḥ → sthitiḥ / sthitāḥ (pozycja / pozostający);

Śāṃkara

yasmāt nirdoṣaṃ samaṃ brahmātmā, tasmāt—

na prahṛṣeyet praharṣaṃ na kuryāt priyam iṣṭāṃ prāpya labdhvā | nodvijet prāpya cāpriyam aniṣṭāṃ labdhvā | deha-mātrātma-darśināṃ hi priyāpriya-prāptī harṣa-viṣādau kurvāte, na kevalātma-darśinaḥ, tasya priyāpriya-prāpty-asaṃbhavāt | kiṃ ca—sarva-bhūteṣv ekaḥ samo nirdoṣa ātmeti sthirā nirvicikitsā buddhir yasya sa sthira-buddhir asaṃmūḍhaḥ saṃmoha-varjitaś ca syāt yathokta-brahmavid brahmaṇi sthito’karma-kṛt sarva-karma-saṃnyāsīty arthaḥ

Rāmānuja

yena prakāreṇāvathitasya karmayoginaḥ samadarśanarūpo jñanavipāko bhavati, taṃ prakāram upadiśati

yādṛśadehasthasya yadavasthasya prācīnakarmavāsanayā yat priyaṃ bhavati, yac cāpriyam, tadubhayaṃ prāpya harṣodvegau na kuryāt / katham? sthirabuddhiḥ sthire ātmani buddhir yasya saḥ sthirabuddhiḥ, asaṃmūḍho asthieṇa śarīreṇa sthiram ātmānam ekīkṛtya mohaḥ saṃmohaḥ; tadrahitaḥ / tac ca katham? brahmavid brahmaṇi sthitaḥ / upadeśena brahmavit san tasmin brahmaṇy abhyāsayuktaḥ / etad uktaṃ bhavati tattvavidām upadeśena ātmayāthātmyavid bhūtvā tatraiva yatamāno dehātmābhimānaṃ parityajya sthirarūpātmāvalokanapriyānubhave vyavasthitaḥ asthire prākṛte priyāpriye prāpya harṣodevegau na kuryād iti

Śrīdhara

brahma-prāptasya lakṣaṇam āha na prahṛṣyed iti | brahma-vid bhūtvā brahmaṇy eva yaḥ sthitaḥ sa priyaṃ prāpya na prahṛṣyet prakṛṣṭa-harṣavān syāt | apriyam prāpya ca nodvijet na viṣīdatīty arthaḥ | yataḥ sthira-buddhir sthirā niścalā buddhir yasya | tat kutaḥ ? yato 'saṃmūḍho nivṛtta-mohaḥ

Madhusūdana

yasmān nirdoṣaṃ samaṃ brahma tasmāt tad-rūpam ātmānaṃ sākṣātkurvann āha na prahṛṣyed iti | duḥkheṣv anudvigna-manāḥ sukheṣu vigata-spṛhaḥ ity atra vyākhyātaṃ pūrvārdham | jīvan-muktānāṃ svābhāvikaṃ caritam eva mumukṣubhiḥ prayatna-pūrvakam anuṣṭheyam iti vadituṃ liṅga-pratyayau | advitīyātma-darśana-śīlasya vyatirikta-priyāpriya-prāpty-ayogyāc ca tan-nimittau harṣa-viṣādāv ity arthaḥ |

advitīyātma-darśanam eva vivṛṇoti – sthira-buddhiḥ sthirā niścalā saṃnyāsa-pūrvaka-vedānta-vākya-vicāra-paripākeṇa sarva-saṃśaya-śūnyatvena nirvicikitsā niścitā brahmaṇi buddhir yasya sa tathā labdha-śravaṇa-manana-phala iti yāvat | etādṛśasya sarvāsaṃbhāvanā-śūnyatve 'pi viparīta-bhāva-pratibandhāt sākṣātkāro nodetīti nididhyāsanam āha – asaṃmūḍhaḥ | nididhyāsanasya vijātīya-pratyayānantarita-sajātīya-pratyaya-pravāhasya paripākeṇa viparīta-bhāvanākhya-saṃmoha-rahitaḥ | tataḥ sarva-pratibandhāpagamād brahmavid brahma-sākṣātkāravān | tataś ca samādhi-paripākeṇa nirdoṣe same brahmaṇy eva sthito nānyatreti brahmaṇi sthito jīvan-muktaḥ sthita-prajña ity arthaḥ | etādṛśasya dvaita-darśanābhāvāt praharṣodvegau na bhavata ity ucitam eva | sādhakena tu dvaita-darśane vidyamāne 'pi viṣaya-doṣa-darśanādinā praharṣa-viṣādau tyājyāv ity abhiprāyaḥ

Viśvanātha

evaṃ laukika-priyāpriyādiṣv api teṣāṃ sāmyam āha na prahṛṣyed iti | na prahṛṣyet na prahṛṣyati | nodvijet nodvijate | sādhana-daśāyām evam abhyased iti vivakṣayā vā liṅ | asaṃmūḍho harṣa-śokādīnām abhimāna-nibandhanatvena saṃmoha-mātratvāt

Baladeva

brahmaṇi sthitasya lakṣaṇam āha neti | vartamāne dehe sthitaḥ prārabdhākṛṣṭaṃ priyam apriyaṃ ca prāpya na prahṛṣyen na codvijet | kutaḥ ? sthirā svātmani buddhir yasya saḥ | asaṃmūḍho 'nityena dehena nityam ātmānam ekīkṛtya mohaṃ na labdhaḥ | brahmavit tādṛśaṃ brahmānubhavan | evaṃlakṣaṇo brahmaṇi sthito bodhyaḥ

Michalski

Kto mocny duchem, nie do zbłąkania, kto poznał Brahmana, kto w Nim spoczywa; – niech się nie cieszy, gdy nadejdzie radość, niech się nie wzruszy, gdy przyjdzie niedola.

Olszewski

Taki człowiek nie raduje się z przyjemnych wydarzeń, nie smuci się wydarzeniem przykrem. Z myślą stałą, niezachwianą, marząc o Bogu, ku niemu całkowicie się zwróciwszy,

Dynowska

Niechaj się Jogi nie unosi radością, otrzymując najmilsze; ani się smuci gdy niemiłe otrzyma; o jasnym sądzie, niezmąconym rozumie, Brahmana znając, niech w Brahmanie przebywa.

Sachse

Człowiek o niezachwianym rozumie,
nie dający się zwieść złudzeniom,
ten, kto zna brahmana i jest w brahmanie,
nie powinien się cieszyć, gdy spotyka go szczęście,
ani smucić, gdy spotyka go nieszczęście.

Kudelska

Nie powinieneś cieszyć się z osiągnięcia przyjemności ani się smucić, gdy dotknie cię coś niemiłego;
Człowiek, którego umysł jest stały i nigdzie już nie błądzi, który brahmana poznał, trwa w brahmanie.

Rucińska

Niech się nie cieszy z miłego, nie martwi tym, co niemiłe,
Pewny, bez wahań, trwający w Brahmanie, znawca Brahmana.

Szuwalska

Nie unosząc się szczęściem, nie smucąc w niedoli,
Nieporuszony mędrzec, który poznał Światłość,
W Światłości pozostanie.

Babkiewicz

Kto rozumny, zna brahmana
i w nim trwa nieomroczony,
niech się miłym nie raduje
i nie wzdryga przed niemiłym.