atha dvitīyo ‘dhyāyaḥ – sāṃkhya-yoga
A oto rozdział drugi: „Sankhja-joga”
BhG 2.1
saṃjaya uvāca
taṃ tathā kṛpayāviṣṭam aśru-pūrṇākulekṣaṇam
viṣīdantam idaṃ vākyam uvāca madhusūdanaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
saṃjaya (Sandźaja) uvāca (powiedział):
tathā (tak) madhu-sūdanaḥ (zabójca Madhu) tam (do tego) kṛpayā (przez litość) āviṣṭam (do ogarniętego) viṣīdantam (do przygnębionego) aśru-pūrṇa-akula-ikṣaṇam (do posiadającego niespokojne oczy pełne łez) idam (to) vākyam (słowo) uvāca (powiedział).
analiza gramatyczna
| saṃjayaḥ | – | sam-jaya 1i.1 m. – podbój, całkowite zwycięstwo (od: sam-√ji – zwyciężać całkowicie); |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| tam | – | tat sn. 2i.1 m. – jemu; |
| tathā | – | av. – tak, w ten sposób, podobnie; |
| kṛpayā | – | kṛpā 3i.1 f. – litością, żalem, czułością, współczuciem (od: √kṛp – lamentować, żałować, pragnąć); |
| āviṣṭam | āviṣṭa (ā-√viś – zbliżać się, wchodzić) PP 2i.1 m. – ogarniętemu; | |
| aśru-pūrṇākulekṣaṇam | – | aśru-pūrṇa-ākula-īkṣaṇa 2i.1 m.; BV: yasyāśrubhiḥ pūrṇa ākula īkṣaṇe stas tam – do tego, którego oczy są niespokojne i pełne łez (od: aśru – łza; √pṝ – wypełniać, odżywiać, pūrṇa – pełen; ākula – zdezorientowany, niespokojny; √īkṣ – patrzeć, īkṣaṇa – oko, wzrok, spojrzenie); |
| viṣīdantam | – | viṣīdant (vi-√sad – być wyczerpanym, zrozpaczonym, tonąć) PPr 2i.1 m. – do rozpaczającego; |
| idam | – | idam sn. 2i.1 n. – to; |
| vākyam | – | vākya 2i.1 n. – słowo, zdanie, mowa (od: √vac – mówić); |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| madhu-sūdana | – | madhu-sūdana 8i.1 m. – zabójca Madhu (od: madhu – słodycz, imię demona; √sūd – porządkować, zabijać, sūdana – zabicie, zniszczenia); |
warianty tekstu
aśru-pūrṇākulekṣaṇaṃ → aśru-pūrṇa-mukhekṣaṇaṃ (do posiadającego oczy i twarz zalaną łzami);
viṣīdantam → sīdamānam (do oddającego się rozpaczy);
Śrīdhara
dvitīye śoka-saṃtaptam arjunaṃ brahma-vidyayā | pratibodhya hariś cakre sthita-prajñasya lakṣaṇam | tataḥ kiṃ vṛttam ity apekṣāyāṃ sañjaya uvāca – taṃ tathety ādi | aśrubhiḥ pūrṇe ākule īkṣaṇe yasya taṃ tathā, ukta-prakāreṇa visam arjunaṃ prati madhusūdana idaṃ vākyam uvāca
Madhusūdana
ahiṃsā paramo dharmo bhikṣāśanaṃ cety evaṃ-lakṣaṇayā buddhyā yuddha-vaimukhyam arjunasya śrutvā svaputrāṇāṃ rājyam apracalitam avadhārya svastha-hṛdayasya dhṛtarāṣṭrasya harṣa-nimittāṃ tataḥ kiṃ vṛttam ity ākāṅkṣām apaninīṣuḥ saṃjayas taṃ pratyuktavān ity āha vaiśampāyanaḥ |
kṛpā mamaita iti vyāmoha-nimittaḥ sneha-viśeṣaḥ | tayāviṣṭaṃ svabhāva-siddhyā vyāptam | arjunasya karmatvaṃ kṛpāyāś ca kartṛtvaṃ vadatā tasyā āgantukatvaṃ vyudastam | ataeva viṣīdantaṃ sneha-viṣayī-bhūta-svajana-vicchedāśaṅkā-nimittaḥ śokāpara-paryāyaś citta-vyākulī-bhāvo viṣādas taṃ prāpnuvantam | atra viṣādasya karmatvenārjunasya kartṛtvena ca tasyāgantukatvaṃ sūcitam |
ataeva kṛpā-viṣāda-vaśād aśrubhiḥ pūrṇe ākule darśanākṣame cekṣaṇe yasya tam | evam aśru-pāta-vyākulī-bhāvākhya-kārya-dvaya-janakatayā paripoṣaṃ gatābhyāṃ kṛpā-viṣādābhyām udvignaṃ tam arjunam idaṃ sopapattikaṃ vakṣyamāṇaṃ vākyam uvāca na tūpekṣitavān | madhusūdana iti | svayaṃ duṣṭa-nigraha-kartārjunaṃ praty api tathaiva vakṣyatīti bhāvaḥ
Viśvanātha
ātmānātma-vivekena śoka-moha-tamo nudan |
dvitīye kṛṣṇa-candro 'tra proce muktasya lakṣaṇam
Baladeva
dvitīye jīva-yāthātmya-jñānaṃ tat-sādhanaṃ hariḥ |
niṣkāma-karma ca proce sthita-prajñasya lakṣaṇam ||
evam arjuna-vairāgyam upaśrutya sva-putra-rājyābhraṃśāśayā hṛṣyantaṃ dhṛtarāṣṭram ālakṣya sañjaya uvāca taṃ tatheti | madhusūdana iti tasya śokam api madhuvan nihaniṣyatīti bhāvaḥ
Sandzaja rzekł: Sandżaya. Sandżaja rzekł: Rzekł Sandżaja: Zobaczywszy łzy w oczach swego przyjaciela Rzekł Sańdźaja:
Michalski
Wtedy do przepełnionego litością, ze zmartwiałemi, łzami zaszłemi oczyma, wzruszonego do głębi Ardżuny, przemówił te słowa zabójca Madhu,Olszewski
Kiedy tak Ardżuna, przejęty żałością, z oczyma łez pełnemi, upadał na duchu, zabójca Madhu mówił doń:Dynowska
Do Ardżuny, ogarniętego litością i rozpaczą, z okiem zmąconym i pełnym łez, Szri Kriszna, demona Madhu pogromca, z tymi zwrócił się słowy:Sachse
Sandżaja rzeki:
Do niego to,
gdy ogarnęła go litość i smutek,
i gdy łzy ukazały mu się w oczach,
tymi słowy przemówił Pogromca Madhu.
Kudelska
Sandżaja powiada:
Do Ardżuny litością owładniętego, o oczach zasmuconych i łez pełnych,
Do tak zrozpaczonego, Madhusudana w te słowa przemówił:
Rucińska
Do niego, gdy tak rozpaczał na wskroś przejęty litością
I Izy miał w oczach, w te słowa przemówił Zabójca Madhu:Szuwalska
Nad losem swoich krewnych rozpaczającego,
Madhusudana-Kryszna zwrócił się do niego:Byrski
„Tedy mu współczującemu, z okiem drżącym i łez pełnym
I rozpaczą przejętemu rzekł te słowa Madhusudan:”Babkiewicz
Sańdźaja rzekł:
Tak do niego rzekł Zabójca
Madhu, gdy litością zdjęty
rozpaczał, a trwożne oczy
łzami były wypełnione.
BhG 2.2
śrī-bhagavān uvāca
kutas tvā kaśmalam idaṃ viṣame samupasthitam
anārya-juṣṭam asvargyam akīrti-karam arjuna
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
he arjuna (Ardźuno!),
viṣame (w trudnościach) idaṃ (ta) anārya-juṣṭam (lubiana przez nieszlachetnych) asvargyam (nie wiodąca do niebios) akīrti-karam (przynosząca niesławę) kaśmalam (nieczystość) kutaḥ (skąd?) tvā (ciebie) samupasthitam (naszła).
analiza gramatyczna
| śrī-bhagavān | – | śrī-bhagavant 1i.1 m.; TP: śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny); |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| kutaḥ | – | av. – skąd? (od: kim – co? ablativus nieodmienny zakończony na -tas) |
| tvā | – | yuṣmat sn. 2i.1 – ciebie (skrócona forma od: tvām); |
| kaśmalam | – | kaśmala 1i.1 n. – nieczystość, błąd, słabość, przygnębienie; |
| idam | – | idam sn. 1i.1 n. – to; |
| viṣame | – | viṣama 7i.1 n. – w niebezpieczeństwie, w trudnościach (od: vi-sama – nie taki sam); |
| samupasthitam | – | sam-upa-sthita (od: upa-√sthā – stać blisko) PP 1i.1 n. – to co się zbliżyło i stanęło blisko, osiągnięte, powstałe; |
| anārya-juṣṭam | – | an-ārya-juṣṭa 1i.1 n.; TP: anāryair juṣṭam iti – to czym napawają się nieszlachetni (od: ā-√ṛ – iść, wznosić, ārya – szlachetny; √juṣ – faworyzować, lubić, radować się, PP juṣṭa – lubiany) |
| asvargyam | – | a-svargya 1i.1 n. – nie wiodący do nieba (od: √sūr – ranić, być stabilnym, sūra – słońce, mędrzec, svar – niebo, svar-ga – wiodący do nieba, niebiosa, svar-gya – niebiański, wiodący ku niebu); |
| akīrti-karam | – | a-kīrti-kara 1i.1 n.; TP: akīrtiṃ karam iti – twórca niesławy (od: √kīrt – sławić, kīrti – sława; √kṛ – robić, kara – twórca, sprawca): |
| arjuna | – | arjuna 8i.1 m. – biały, jasny; |
warianty tekstu
tvā →tvāṃ (ciebie);
Śrīdhara
tad eva vākyam āha śrī-bhagavān uvāca kuta iti | kuto hetos tvā tvāṃ viṣame saṅkaṭe idaṃ kuśalaṃ samupasthitam ayaṃ mohaḥ prāptaḥ, yata āryair asevitam | asvargyam adharmyam ayaśaskaraṃ ca
Madhusūdana
tad eva bhagavato vākyam avatārayati kutas tveti |
aiśvaryasya samagrasya dharmasya yaśasaḥ śriyaḥ |
vairāgyasyātha mokṣasya ṣaṇṇāṃ bhaga itīṅganā || [ViP 6.74]
samagasyeti pratyekaṃ sambandhaḥ | mokṣasyeti tat-sādhanasya jñānasya | iṅganā saṃjñā | etādṛśaṃ samagramaiśvaryādikaṃ nityam apratibandhena yatra vartate sa bhagavān | nitya-yoge matup | tathā-
utpattiṃ ca vināśaṃ ca bhūtānām āgatiṃ gatim |
vetti vidyām avidyāṃ ca sa vācyo bhagavān iti || [ViP 6.78]
atra bhūtānām iti pratyekaṃ sambadhyate | utpatti-vināśa-śabdau tat-kāraṇasyāpy upalakṣakau | āgati-gatī āgaminyau sampadāpadau | etādṛśo bhagavac-chabdārthaḥ śrī-vāsudeva eva paryavasita iti tathocyate |
idaṃ svadharmāt parāṅmukhatvaṃ kṛpā-vyāmohāśru-pātādi-puraḥ-saraṃ kaśmalaṃ śiṣṭa-garhitatvena malinaṃ viṣame sa-bhaye sthāne tvā tvāṃ sarva-kṣatriya-pravaraṃ kuto hetoḥ samupasthitaṃ prāptam ? kiṃ mokṣecchātaḥ ? kiṃ vā svargecchātaḥ ? iti kiṃ-śabdenākṣipyate | hetu-trayam api niṣedhati tribhir viśesaṇair uttarārdhena | āryair mumukṣubhir na juṣṭam asevitam | sva-dharmair āśaya-śuddhi-dvārā moks icchadbhir apakva-kaṣāyair mumukṣubhiḥ kathaṃ sva-dharmas tyājya ity arthaḥ | saṃnyāsādhikārī tu pakva-kaṣāyo 'gre vakṣyate | asvargyaṃ svarga-hetu-dharma-virodhitvān na svargecchayā sevyam | akīrtikaraṃ kīrty-abhāva-karam apakīrtikaraṃ vā na kīrtīcchayā sevyam | tathā ca mokṣa-kāmaiḥ svarga-kāmaiḥ kīrti-kāmaiś ca varjanīyam | tat kāma eva tvaṃ sevasva ity aho anucitaṃ ceṣṭitaṃ taveti bhāvaḥ ||2||
Viśvanātha
kaśmalaṃ mohaḥ | viṣame 'tra saṅgrāma-saṅkaṭe | kuto hetoḥ | upasthitaṃ tvāṃ prāptam abhūt | anārya-juṣṭaṃ supratiṣṭhita-lokair asevitam | asvargyam akīrtikaram iti pāratrikaihika-sukha-pratikūlam ity arthaḥ
Baladeva
tad vākyam anuvadati śrī-bhagavān iti |
aiśvaryasya samagrasya dharmasya yaśasaḥ śriyaḥ |
vairāgyasyātha mokṣasya ṣaṇṇāṃ bhaga itīṅganā || [ViP 6.74]
iti parāśaroktaiśvaryādibhiḥ ṣaḍbhir nityaṃ viśiṣṭaḥ | samagrasyety etat ṣaṭsu yojyam | he arjuna ! idaṃ sva-dharma-vaimukhyaṃ kaśmalaṃ śiṣṭa-nindyatvān malinaṃ kuto hetos tvāṃ kṣatriya-cūḍāmaṇiṃ samupasthitam abhūt ? viṣame yuddha-samaye | na ca mokṣāya svargāya kīrtaye vaitad-yuddha-vairāgyam ity āha anāryeti | āryair mumukṣubhir na juṣṭam sevitam | āryāḥ khalu hṛd-viśuddhaye svadharmān ācaranti | asvargyaṃ svargopalambhaka-dharma-viruddham | akīrti-karaṃ kīrti-viplāvakam
Michalski
Wzniosły rzekł:
Skąd pochodzi ta twoja małoduszność w niebezpieczeństwie, pogardzana przez szlachetnych, zamykająca drogę do nieba, przynosząca niesławę, Ardżuno?
Olszewski
Błogosławiony Krszna.
Skąd na cię naszedł śród bitwy ten niegodny Aryów niepokój, który niebo zamyka i hańbę za sobą wiedzie, Ardżuno?
Dynowska
Błogosławiony rzecze Pan:
Skąd to spada na ciebie, Ardżuno, w tej decydującej chwili niebezpieczeństwa, tak haniebna, aryjskiego wojownika niegodna rozpacz co niebo odbiera i do niesławy wiedzie?
Sachse
Czcigodny rzekł:
Cóż to za małoduszność
opanowała cię w chwili grozy?
Niegodna ona Ariów,
nie zawiedzie cię do nieba
i nie pomnoży twej sławy, Ardżuno!
Kudelska
Czcigodny pan rzecze:
A skądże u ciebie, Ardżuno, w tak ważnym momencie ta małoduszność się bierze, tak haniebna,
Szlachetnym się to nie podoba i do nieba nie wiedzie.
Rucińska
Rzekł Pan:
Skąd taka słabość u ciebie w niebezpieczeństwie, Ardżuno?
Niegodna ona szlachetnych, nieba ci nie da ni sławy!
Szuwalska
»Skąd się wzięła ta słabość w twym walecznym sercu
W chwili tak niebezpiecznej, tak Arii niegodna.
Nie przyniesie ci ona szczęścia niebiańskiego,
Byrski
Rzekł Pan Czcigodny:
„Skąd to twoje omroczenie w tym kłopocie cię ogarnia?
Szlachetnemu nie przystoi to i nieba nie przychyli,
Sławy nie da, o Ardźuno!”
Babkiewicz
Chwalebny Pan rzekł:
Skąd w niedoli owa słabość,
co przystoi nieszlachetnym
i do niebios nie prowadzi,
za to przyda ci niesławy?
BhG 2.3
klaibyaṃ mā sma gamaḥ pārtha naitat tvayy upapadyate
kṣudraṃ hṛdaya-daurbalyaṃ tyaktvottiṣṭha paraṃtapa
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he pārtha (Prythowicu!), he parantapa (o pogromco wrogów!),
klaibyam (w niemoc) mā sma gamaḥ (nie idź),
tvayi (dla ciebie) etat (to) na upapadyate (nie jest właściwe).
kṣudram (nikczemną) hṛdaya-daurbalyam (słabość serca) tyaktvā (porzuciwszy) uttiṣṭha (wstań).
analiza gramatyczna
| klaibyam | – | klaibya 2i.1 n. – słabość, impotencja, niemoc (od: √klīb – być impotentem, klība – impotent); |
| mā sma | – | av. – nie! (bardzo silne zaprzeczenie z partykułą wzmacniającą: sma; najczęściej stosowane z aorystem pozbawionym partykuły „a” co nadaje wypowiedzi rozkazujący charakter – nie idź); |
| [a]gamaḥ | – | √gam (iść) Aor. P 2c.1 agamaḥ – poszedłeś; użyty z partykułą mā traci prefiks „a-” i nabiera silnie rozkazującego charakteru: nie idź! |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| na | – | av. – nie; |
| etat | – | etat sn. 1i.1 n. – to; |
| tvayi | – | yuṣmat sn. 7i.1 m. – w tobie; |
| upapadyate | – | upa-√pad (iść ku, zbliżać się, stawać się, być właściwym) Praes. Ā 1i.1 – jest właściwe (wymaga locativusu); |
| kṣudram | kṣudra 2i.1 n. – małą, niską, nikczemną; | |
| hṛdaya-daurbalyam | – | hṛdaya-daurbalya 1i.1 n.; TP: hṛdayasya daurbalyam iti – słabość serca (od: hṛdaya / hṛd – serce; dur-bala – brak siły); |
| tyaktvā | – | √tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy; |
| uttiṣṭha | – | ut-√sthā (wstawać) Imperat. P 2c.1 – powstań; |
| paraṃtapa | – | param-tapa 8i.1 m.; yaḥ parān tāpayati saḥ – ten, który sprawia cierpienie innym (od: para – drugi, inny, obcy; √tap – topić, palić, tapas – gorąco, asceza); |
warianty tekstu
klaibyaṃ mā sma gamaḥ → mā klaibyaṃ gaccha kaunteya (Kuntjowicu, nie idź w słabość);
Rāmānuja
evam upaviṣṭe pārthe kuto’yam asthāne samupasthitaḥ śokaḥ ? ity ākṣipya tam imaṃ viṣama-sthaṃ śokam avidvat-sevitaṃ para-loka-virodhinam akīrti-karam atikṣudraṃ hṛdaya-daurbalya-kṛtaṃ parityajya yuddhāyottiṣṭheti śrī-bhagavān uvāca
Śrīdhara
klaibyaṃ mā sma gama iti | tasmāt he pārtha ! klaibyaṃ kātaryaṃ mā sma gamaḥ | na prāpnuhi | yatas tvayi etan nopapadyate yogyaṃ na bhavati | kṣudraṃ tucchaṃ hṛdaya-daurbalyaṃ kātaryaṃ yuddhāya uttiṣṭha, he parantapa śatru-tāpana !
Madhusūdana
nanu bandhu-senāvekṣaṇa-jātenādhairyeṇa dhanur api dhārayitum aśaknuvatā mayā kiṃ kartuṃ śakyam ity ata āha klaibyam iti | klaibyaṃ klīb-bhāvam adhairyam ojas-teja-ādi-bhaṅga-rūpaṃ mā sma gamo mā gā | he pārtha pṛthā-tanaya! pṛthayā deva-prasāda-labdhe tat-tanaya-mātre vīryātiśayasya prasiddhatvāt pṛthā-tanayatvena tvaṃ klaibyāyogya ity arthaḥ | arjunatvenāpi tad-ayogyatvam āha naitad iti | tvayi arjune sākṣān-maheśvareṇāpi saha kṛtāhave prakhyāta-mahā-prabhāve nopapadyate na yujyata etat-klaibyam ity asādhāraṇyena tad-ayogyatva-nirdeśaḥ |
nanu na ca śaknomy avasthātuṃ bhramatīva ca me manaḥ iti pūrvam eva mayoktam ity āśaṅkyāha kṣudram iti | hṛdaya-daurbalyaṃ manaso bhramaṇādi-rūpam adhairyaṃ kṣudratva-kāraṇatvāt kṣudraṃ sunirasanaṃ vā tyaktvā vivekenāpanīyottiṣṭha yuddhāya sajjo bhava | he parantapa ! paraṃ śatruṃ tāpayatīti tathā saṃbodhyate hetu-garbham
Viśvanātha
klaibyaṃ klīb-dharmaṃ kātaryam | he pārtheti tvaṃ pṛthā-putraḥ sann api gacchasi | tasmān mā sma gamaḥ, mā prāpnuhi, anyasmin kṣatra-bandhau varam idam upapadyatām, tvayi mat-sakhau tu nopayujyate |
nanv idaṃ śauryābhāva-lakṣaṇaṃ klaibyaṃ mā śaṅkiṣṭhāḥ | kintu bhīṣma-droṇādi-guruṣu dharma-dṛṣṭyā viveko 'yaṃ dhārtarāṣṭreṣu tu durbaleṣu mad-astrāghātam āsādya martum udyateṣu dayaiveyam iti tatrāha kṣudram iti | naite tava viveka-daye, kintu śoka-mohāv eva | tau ca manaso daurbalya-vyañjakau | tasmāt hṛdaya-daurbalyam idaṃ tyaktvā uttiṣṭha | he parantapa ! parān śatrūn tāpayan yudhyasva
Baladeva
nanu bandhu-kṣayādhyavasāya-doṣāt prakampitena mayā kiṃ bhāvyam iti cet tatrāha klaibyam iti | he pārtha ! devarāja-prasādāt pṛthāyām utpanna ! klaibyaṃ kātaryaṃ mā sma gamaḥ prāpnuhi | tvayi viśva-vijetari mat-sakhe 'rjune kṣatra-bandhāv ivaitad īdṛśaṃ klaibyaṃ nopayujyate |
nanu na me śauryābhāva-rūpaṃ klaibyaṃ kintu bhīṣmādiṣu pūjyeṣu dharma-buddhyā viveko 'yaṃ duryodhanādiṣu bhrātṛṣu mac-chastra-prahāreṇa mariṣyatsu kṛpeyam iti cet tatrāha kṣudram iti | naite tava viveka-kṛpe, kintu kṣudraṃ laghiṣṭhaṃ hṛdaya-daurbalyam eva | tasmāt tat tyaktvā yuddhāyottiṣṭha sajjībhava | he parantapa ! śatru-tāpaneti śatru-hāsa-pātratāṃ mā gāḥ
Michalski
Nie poddawaj się słabości!, o Partho, gdyż ona ci nie przystoi! Porzuć niegodną niemoc serca i podnieś się, ciemięzco wrogów!
Olszewski
Nie daj się opanować upadkowi ducha, to ci nie przystoi; wypędź sromotną słabość ze swego serca i powstań, pogromco nieprzyjaciół!
Dynowska
Nie poddawaj się niemocy, o Parto, nie przystoi ci to. Odrzuć nędzną małoduszność i powstań, wrogów zwycięzco!
Sachse
Nie poddawaj się słabości, synu Prithy,
nie przystoi ci to!
Porzuć niską bezsiłę twego serca
i powstań, Ciemiężco Wroga!
Kudelska
Tę postawę męża niegodną odrzuć, synu Prithy, ona tobie nie przystoi,
Porzuć tę nędzną słabość serca i powstań, Wrogów Pogromco.
Rucińska
Nie bądź niemęski, o Partho! Wszak nie przystoi to tobie!
Zrzuć z serca niemoc nikczemną i powstań, Ciemięzco Wrogów!
Szuwalska
Hańbą tylko okryje, porzuć ją natychmiast.
Przygotuj się do walki. Wstań, Pogromco Wroga!«
Byrski
Nie ulegaj zniechęceniu! Nie przystoi ci to, Partho!
Porzuć słabość serca niską! Powstań, o Pogromco Wrogów!”
Babkiewicz
Impotencji tej nie folguj,
nie przystoi ona tobie.
Porzuć marną słabość serca,
powstań, o pogromco wrogów!
BhG 2.4
arjuna uvāca
kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṃkhye droṇaṃ ca madhusūdana
iṣubhiḥ pratiyotsyāmi pūjārhāv arisūdana
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
arjunaḥ (Ardźuna) uvāca (powiedział):
he ari-sūdana (o zabójco wrogów!), he madhu-sūdana (o zabójco Madhu!),
saṃkhye (w bitwie) aham (ja) pūjārhau (godnych czci) bhīṣmam (Bhiszmę) droṇam ca (i Dronę) katham (jak?) iṣubhiḥ (strzałami) pratiyotsyāmi (będę atakować).
analiza gramatyczna
| arjunaḥ | – | arjuna 1i.1 m. – biały, jasny; |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| katham | – | av. – jak?, w jaki sposób? |
| bhīṣmam | – | bhīṣma 2i.1 m. – przerażającego (od: √bhī – straszyć); |
| aham | – | asmat sn. 1i.1 – ja; |
| saṃkhye | – | saṃkhya 7i.1 n. – w bitwie (od: sam-√khyā – liczyć, saṃkhya – liczenie, sumowanie, konflikt); |
| droṇam | – | droṇa 2i.1 m. – chmura pełna wody, drzewo; |
| ca | – | av. – i; |
| madhu-sūdana | – | madhu-sūdana 8i.1 m. – o zabójco Madhu (od: madhu – słodycz, imię demona; √sūd – porządkować, zabijać, sūdana – zabicie, zniszczenia); |
| iṣubhiḥ | – | iṣu 3i.3 m. – strzałami; |
| pratiyotsyāmi | – | prati-√yudh (walczyć przeciw) Fut. P 3c.1 – odwzajemnię atak, będę atakować przeciw; |
| pūjārhau | – | pūjā-arha 2i.2 m.; TP: pūjāyām arhāv iti – dwaj godni uczczenia (od: √pūj – czcić, oddawać honor, pūjā – procedura oddania czci; √arh – być godnym, zasługiwać, móc, arha – zasługujący, wart); |
| ari-sūdana | – | ari-sūdana 8i.1 m.; TP: arīṇām sūdana iti – zabójca wrogów (od: √rā – obdarzać, podporządkowywać, a-ri – nieprzyjazny; √sūd – porządkować, zabijać, sūdana – zabicie, zniszczenia); |
Śrīdhara
nāhaṃ kātaratvena yuddhāt uparato 'smi, kintu yuddhasya anyāyyatvād adharmyatvāc cety āha arjuna uvāca katham iti | bhīṣma-droṇau pūjārhau pūjāyām arho yogyau tau prati katham ahaṃ yotsyāmi, tatrāpi iṣubhiḥ yatra vācāpi yotsyāmīti vaktum anucitaṃ tatra bāṇaiḥ kathaṃ yotsyāmīty arthaḥ | he ari-sūdana śatru-mardana
Madhusūdana
nanu nāyaṃ svadharmasya tyāgaḥ śoka-mohādi-vaśāt kintu dharatvābhāvād adharmatvāc cāsya yuddhasya tyāgo mayā kriyata iti bhagavad-abhiprāyam apratipadyamānasyārjunasyābhiprāyam avatārayati katham iti | bhīṣmaṃ pitāmahaṃ droṇām cācāryaṃ saṅkhye raṇa iṣubhiḥ sāyakaiḥ pratiyotsyāmi prahariṣyāmi katham ? na kathaṃcid apīty arthaḥ | yatas tau pūjārhau kusumādibhir arcana-yogyau | pūjārhābhyāṃ saha krīḍā-sthāne 'pi vācāpi harṣa-phalam api līlā-yuddham anucitaṃ kiṃ punar yuddha-bhūmau śaraiḥ prāṇa-tyāga-phalakaṃ praharaṇam ity arthaḥ |
madhusūdanārisūdaneti sambodhana-dvayaṃ śoka-vyākulatvena pūrvāpara-parāmarśa-vaikalyāt | ato na madhusūdanārisūdanety asyārthasya punar uktatvaṃ doṣaḥ | yuddha-mātram api yatra nocitaṃ dūre tatra vadha iti pratiyotsyāmīty anena sūcitam |
athavā pūjārhau kathaṃ pratiyotsyāmi | pūjārhayor eva vivaraṇaṃ bhīṣmaṃ droṇaṃ ceti | dvau brāhmaṇau bhojaya deva-dattaṃ yajña-dattaṃ cetivat sambandhaḥ | ayaṃ bhāvaḥ – duryodhanādayo nāpuraskṛtya bhīṣma-droṇau yuddhāya sajjībhavanti | tatra tābhyāṃ saha yuddhaṃ na tāvad dharmaḥ pūjādivad avihitatvāt | na cāyam aniṣiddhatvād adharmo 'pi na bhavatīti vācyam | guruṃ huṅkṛtya tvaṃkṛtya ity ādinā śabda-mātreṇāpi guru-droho yadāniṣṭa-phalatva-pradarśanena niṣiddhas tadā kiṃ vācyaṃ tābhyāṃ saha saṅgrāmasyādharmatve niṣiddhatve ceti
Viśvanātha
nanu pratibadhnāti hi śreyaḥ pūjya-pūjā-vyatikramaḥ iti dharma-śāstram | ato 'haṃ yuddhān nivarta ity āha katham iti | pratiyotsyāmi pratiyotsye | nanv etau yudhyete tarhy anayoḥ pratiyoddhā bhavituṃ tvaṃ kiṃ na śaknoṣi ? satyaṃ na śaknomy evety āha pūjārhāv iti | anayoś caraṇeṣu bhaktyā kusumāny eva dātum arhāmi na tu krodhena tīkṣṇa-śarān iti bhāvaḥ | bho vayasya kṛṣṇa tvam api śatrūn eva yuddhe haṃsi, na tu sandīpaniṃ sva-guruṃ, nāpi bandhūn yadūn ity āha he madhusūdaneti | nanu mādhavo yadava eva | tatrāha he arisūdana ! madhur nāma daityo yas tavārir iti bravīmīti
Baladeva
nanu bhīṣmādiṣu pratiyoddhṛṣu satsu tvayā kathaṃ na yoddhavyam | āhūto na nivarteta iti yuddha-vidhānāc ca kṣatriyasyeti cet tatrāha katham iti | bhīṣmaṃ pitāmahaṃ droṇaṃ ca vidyā-gurum | iṣubhiḥ kathaṃ yotsye ? yad imau pūjārhau puṣpādibhir abhyarcyau, parihāsa-vāgbhir api yābhyāṃ yuddhaṃ na yuktam | tābhyāṃ saheṣubhis tat kathaṃ yujyeta ? pratibadhnāti hi śreyaḥ pūjya- pūjya-pūjā-vyatikramaḥ iti smṛteś ca | madhusūdanārisūdaneti sambodhana-punar-uktiḥ | śokākulasya pūrvottarānusandhi-virahāt | tad-bhāvaś ca tvam api śatrūn eva yuddhe nihaṃsi na tūgrasena-sāndīpany-ādīn pūjyān iti
Michalski
Ardżuna rzekł:
Jakżesz mam razić w tej bitwie strzałami Bhiszmę i Dronę, zabójco Madhu, — ich, którzy tylko czci są godni, pogromco wrogów?
Olszewski
Ardźuna.
O zabójco Madhu! jakże mogę wypuszczać strzały bojowe przeciwko Bhiszmie i Dronie, którym cześć oddawać winienem?
Dynowska
Ardżuna mówi:
Jakże to mam, o Kriszno, strzały me w bitwie przeciwko Bhiszmie kierować i Dronie, tak ze wszechmiar godnym czci?
Sachse
Ardżuna rzekł:
Jakże mani w bitwie
zwrócić broń przeciw Bhiszmie i Dronie,
Pogromco Madhu?
Wszak obaj to mężowie czcigodni,
Pogromco Wroga!
Kudelska
Ardżuna powiada:
A jakże, Madhusudano, ja mógłbym w tej bitwie strzałami
Do Bhiszmy i Drony mierzyć; wszak oni są godni szacunku.
Rucińska
Rzekł Ardżuna:
Jak przeciw Bhiszmie i Dronie, czci godnym, Zabójco Madhu,
Skieruję na polu bitwy swe strzały, Pogromco Wrogów?
Szuwalska
»Drogi Madhusudano, jakże miałbym walczyć
Przeciw Bhiszmie i Dronie, co mej czci są godni.
Byrski
Rzekł Ardźuna:
„Jakże Bhiszmę ja mam w bitwie i Dronę, Madhusudano,
Strzałami razić czcigodnych, o Nieprzyjaciół Ciemiężco?!
Babkiewicz
Ardźuna rzekł:
Jakże to mam, Madhugromco,
w boju strzały swe kierować
przeciw Bhiszmie albo Dronie,
czci mej godnym, o Ciemiężco?
BhG 2.5
gurūn ahatvā hi mahānubhāvāñ śreyo bhoktuṃ bhaikṣam apīha loke
hatvārtha-kāmāṃs tu gurūn ihaiva bhuñjīya bhogān rudhira-pradigdhān
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
mahānubhāvān (mających wielkie doświadczenie) gurūn(mistrzów) ahatvā hi (zaiste nie zabiwszy),
iha loke (w tym świecie) bhaikṣam api (nawet wyżebranie) bhoktum (jeść) śreyaḥ (lepiej).
tu (z drugiej strony) artha-kāmān (żądnych korzyści) gurūn (mistrzów) hatvā (zabiwszy),
iha eva (właśnie tutaj) rudhira-pradigdhān (splamione krwią) bhogān (radościami) bhuñjīya (będę się cieszyć).
analiza gramatyczna
| gurūn | – | guru 2i.3 m. – potężnych, mistrzów, preceptorów; |
| a-hatvā | – | √han (zabijać, uderzać) absol. – nie zabiwszy; |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością; |
| mahānubhāvān | – | mahā-anubhāva 2i.3 m.; BV: yeṣāṃ mahān anubhāvaḥ santi tān – tych, których doświadczenie jest wielkie (od: √mah – powiększać, mahant – wielki; anu-√bhū – doświadczać, rozumieć, anubhāva – doznanie, zrozumienie); |
| śreyaḥ | – | av. – lepiej (od: śreyas – lepszy, wyższy, doskonały, pomyślność, dobro; stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha; może występować z inf.) |
| bhoktum | – | √bhuj (jeść, cieszyć się) inf. – jeść; |
| bhaikṣam | – | bhaikṣa 2i.1 n. – zdobyte z żebractwa (od: √bhikṣ – żebrać, bhikṣā – żebry); |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| iha | – | av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie); |
| loke | – | loka 7i.1 m. – w świecie; |
| hatvā | – | √han (zabijać, uderzać) absol. – zabiwszy; |
| artha-kāmān | – | artha-kāma 2i.3 m.; BV: yeṣām arthānāṃ kāmo ‘sti tān – tych, którzy mają pragnienie korzyści (od: √arth – pragnąć, prosić, artha – korzyść, zdobycz, cel, zamiar, sprawa, kwestia, rzecz, użycie; √kām – pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, żądza, przyjemność); lub też artha-kāmātmakān bhogān – radości, których naturą jest żądza bogactwa; |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| gurūn | – | guru 2i.3 m. – potężnych, mistrzów, preceptorów; |
| iha | – | av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie); |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| bhuñjīya | – | √bhuj (jeść, cieszyć się) Pot. Ā 3c.1 – cieszyłbym się; |
| bhogān | – | bhoga 2i.3 m. – przyjemnościami, jadłem, bogactwem (od: √bhuj – cieszyć się, jeść, posiadać); |
| rudhira-pradigdhān | – | rudhira-pradigdha 2i.3 m.; TP: rudhireṇa pradigdhān iti – posmarowane krwią (od: rudhira – krew, czerwień; pra-√dih – smarować, PP pradigdha – pomazane, posmarowane); |
warianty tekstu
śreyo bhoktuṃ → śreyaś cartuṃ / śreyas karaṃ / śreyo bhuktaṃ (lepiej praktykować / lepsze czynienie / lepsze jedzenie);
bhaikṣam → bhaikṣyam (tego co jest do wyżebrania);
hatvārtha-kāmāṃs tu → hatvārtha-kāmāṃś ca / hatvārtha-kāmyāṃs tu (i zabiwszy pragnących bogactw / z drugiej strony zniszczywszy upragnione bogactwa);
hatvārtha-kāmāṃs tu gurūn ihaiva → na tvārtha-kāmaṃs tu gurūn nihatya (nie zabiwszy mistrzów pragnących bogactw);
bhuñjīya → bhuṃjīta (cieszyłby się);
rudhira-pradigdhān → rudhira-pradagdhān (zniszczone przez krew);
Rāmānuja
punar api pārthaḥ sneha-kāruṇya-dharmādharma-bhayākulo bhagavad-uktaṃ hitatamam ajānan idam uvāca | bhīṣma-droṇādikān bahu-mantavyān gurūn katham ahaṃ haniṣyāmi ? kathantarāṃ bhogeṣv atimātra-prasaktān tān hatvā tair bhujyamānān tān eva bhogāṃs tad-rudhireṇa upasicya teṣv āsaneṣūpaviśya bhuñjīya ?
Śrīdhara
tarhi tān ahatvā tava deha-yātrāpi na syād iti cet, tatrāha gurūn iti | gurūn droṇācāryādīn ahatvā para-loka-viruddhaṃ guru-vadham akṛtvā iha-loke bhaikṣyaṃ bhikṣānnam api bhoktuṃ śreya ucitam | vipakṣe tu na kevalaṃ paratra duḥkhaṃ, kintu ihaiva ca naraka-duḥkham anubhaveyam ity āha hatveti | gurūn hatvā ihaiva tu rudhireṇa pradigdhān prakarṣeṇa liptān artha-kāmātmakān bhogān ahaṃ bhuñjīya aśnīyām | yad vā artha-kāmān iti gurūṇāṃ viśeṣaṇam | artha-tṛṣṇākulatvād ete tāvad yuddhān na nivarteran tasmād etad vadhaḥ prasajyetaivety arthaḥ | tathā ca yudhiṣṭhiraṃ prati bhīṣmeṇoktaṃ –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || iti [MBh 6.41.36]
Madhusūdana
nanu bhīṣma-droṇayoḥ pūjārhatvaṃ gurutvenaiva, evam anyeṣām api kṛpādīnāṃ, na ca teṣāṃ gurutvena svīkāraḥ sāmpratam ucitaḥ –
guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ |
utpathapratipannasya parityāgo vidhīyate || [MBh 5.178.24]
iti smṛteḥ | tasmād eṣāṃ yuddha-garveṇāvaliptānām anyāya-rājya-grahaṇena śiṣya-droheṇa ca kāryākārya-viveka-śūnyānām utpatha-niṣṭhānāṃ vadha eva śreyān ity āśaṅkyāha gurūn iti |
gurūn ahatvā para-lokas tāvad asty eva | asmiṃs tu loke tair hṛta-rājyānāṃ no nṛpādīnāṃ niṣiddhaṃ bhaikṣam api bhoktuṃ śreyaḥ praśasyataram ucitaṃ na tu tad-vadhena rājyam api śreya iti dharme 'pi yuddhe vṛtti-mātra-phalatvaṃ gṛhītvā pāpam āropya vrate |
nanv avaliptatvādinā teṣāṃ gurutvābhāva ukta ity āśaṅkyāha mahānubhāvān iti | mahānubhāvaḥ śrutādhyayana-tapa-ācārādi-nibandhanaḥ prabhāvo yeṣāṃ tān | tathā ca kāla-kāmādayo 'pi yair vaśīkṛtās teṣāṃ puṇyātiśaya-śālināṃ nāvaliptatvādi-kṣudra-pāpma-saṃśleṣa ity arthaḥ | himahānubhāvān ity ekaṃ vā padam | himaṃ jāḍyam apahantīti himahā ādityo 'gnir vā tasyaivānubhāvaḥ sāmarthyaṃ yeṣāṃ tān | tathā cātitejasvitvāt teṣām avaliptatvādi-doṣo nāsty eva |
dharma-vyatikramo dṛṣṭa īśvarāṇāṃ ca sāhasam |
tejīyasāṃ na doṣāya vahneḥ sarva-bhujo yathā || [BhP 10.33.30]
nanu yadārtha-lubdhāḥ santo yuddhe pravṛttās tadaiṣāṃ vikrītātmanāṃ kutastyaṃ pūrvoktaṃ māhātmyaṃ, tathā coktaṃ bhīṣmeṇa yudhiṣṭhiraṃ prati –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || [MBh 6.41.36]
ity āśaṅkyāha hatveti | artha-lubdhā api te mad-apekṣayā guravo bhavanty eveti punar guru-grahaṇenoktam | tu-śabdo 'py arthe īdṛśān api gurūn hatvā bhogān eva bhuñjīya na tu mokṣaṃ labheya | bhujyanta iti bhogā viṣayāḥ karmaṇi ghañ | te ca bhogā ihaiva na para-loke | ihāpi ca rudhira-pradigdhā ivāpayaśo-vyāptatvenātyanta-jugupsitā ity arthaḥ | yadehāpy evaṃ tadā para-loka-duḥkhaṃ kiyad varṇanīyam iti bhāvaḥ |
athavā gurūn hatvārtha-kāmātmakān bhogān eva bhuñjīya na tu dharma-mokṣāv ity artha-kāma-padasya bhoga-viśeṣaṇatayā vyākhyānāntaraṃ draṣṭavyam
Viśvanātha
nanv evaṃ te yadi svarājye 'smin nāsti jighṛkṣā, tarhi kayā vṛttyā jīviṣyasīty atrāha gurūn ahatveti | guru-vadham akṛtvā bhaikṣyaṃ kṣatriyair vigītam api bhikṣānnam api bhoktuṃ śreyaḥ | aihika-duryaśo-lābhe 'pi pāratrikam amaṅgalaṃ tu naiva syād iti bhāvaḥ | na caiva guravo 'valiptāḥ kāryākāryam ajānantaś cādhārmika-duryodhanādy-anugatās tyājyā eva | yad uktaṃ –
guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ |
utpatha-pratipannasya parityāgo vidhīyate || [MBh 5.178.24] iti vācyam |
ity āha – mahānubhāvān iti | kāla-kāmādayo 'pi yair vaśīkṛtās teṣāṃ bhīṣmādīnāṃ kutas tad-doṣa-sambhava iti bhāvaḥ | nanu –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || [MBh 6.41.36]
iti yudhiṣṭhiraṃ prati bhīṣmeṇaivoktam ataḥ sāmpratam artha-kāmatvād eteṣāṃ mahānubhāvatvaṃ prāktanaṃ vigalitam ? satyam, tad apy etān hatavato mama duḥkham eva syād ity āha artha-kāmānartha-lubdhān apy etān kurūn hatvāhaṃ bhogān bhuñjīya kintv eteṣāṃ rudhireṇa pradigdhān praliptān eva | ayam arthaḥ – eteṣām artha-lubdhatve 'pi mad-gurutvam asty eva, ataevaitad-vadhe sati guru-drohiṇo mama khalu bhogo duṣkṛti-miśraḥ syād iti
Baladeva
nanu svarājye spṛhā cet tava nāsti tarhi deha-yātrā vā kathaṃ setsyatīti cet tatrāha gurūn iti | gurūn ahatvā guru-vadham akṛtvā sthitasya me bhaikṣyānnaṃ kṣatriyāṇāṃ nindyam api bhoktuṃ śreyaḥ praśastataram | aihika-duryaśo-hetutve 'pi para-lokāvighātitvāt |
nanv ete bhīṣmādayo guravo 'pi yuddha-garvāvalepāt chadmanā yuṣmad-rājyāpahāraṃ yuṣmad-drohaṃ ca kurvatāṃ duryodhanādīnāṃ saṃsargeṇa kāryākārya-viveka-virahāc ca samprati tyājyā eva-
guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ |
utpathapratipannasya parityāgo vidhīyate || [MBh 5.178.24] iti smṛteḥ |
iti cet tatrāha – mahānubhāvān iti | mahān sarvotkṛṣṭo 'nubhāvo vedādhyayana-brahmacaryādi-hetukaḥ prabhāvo yeṣāṃ tān | kāla-kāmādayo 'pi yad-vaśyās teṣāṃ tad-doṣa-sambandho neti bhāvaḥ |
nanu –
arthasya puruṣo dāso dāsas tv artho na kasyacit |
iti satyaṃ mahārāja baddho 'smy arthena kauravaiḥ || [MBh 6.41.36]
iti bhīṣmokter artha-lobhena vikrītātmanāṃ teṣāṃ kuto mahānubhāvatā ? tato yuddhe hantavyās te iti cet tatrāha hatvārtha-kāmān iti | artha-kāmān api gurūn hatvāham ihaiva loke bhogān bhuñjīya, na tu para-loke | tāṃś ca rudhira-pradigdhān tad-rudhira-miśrān eva, na tu śuddhān bhuñjīya tad-dhiṃsayā tal-lābhāt | tathā ca yuddha-garvāvalepādi-mattve 'pi teṣāṃ mad-gurutvam asty eveti punar guru-grahaṇena sūcyate
Michalski
Lepiej nie nastawać wcale na życie dostojnych nauczycieli, — a samemu żywić się jałmużną, chodząc po świecie; — gdy bowiem zabijemy nauczycieli, chociażby pożądali naszych dostatków, — osiągniemy szczęście splamione krwią!
Olszewski
Raczej niż zabijać tych dostojnych mistrzów, wolałbym żyć na świecie o żebranym chlebie; lecz choćbym nawet zabijał tylko pożądliwych wodzów, żyłbym pokarmem, krwią splamionym.
Dynowska
Zaprawdę lepiej pójść w świat o żebraczym chlebie, aniżeli nastawać na życia tej zacnej starszyzny. Pozbawiwszy życia tych Guru czcigodnych, choć ich chciwość chwilowa uniosła, uczty tego świata zdadzą się nam krwią zaprawne.
Sachse
Doprawdy, lepiej żyć na tym świecie
nawet z jałmużny,
ale nie zabijać dostojnych mistrzów!
Bo gdybym zabił mistrzów,
[nawet] chciwych bogactwa,
zakosztowałbym tu radości splamionych krwią.
Kudelska
Lepiej zostać na tym świecie o chlebie żebraczym, niż zabić tych dostojnych mistrzów.
Gdy pozbawię życia moich nauczycieli, choć są chciwi bogactw, to rozkosze tego świata krwią zbrukane mi się zdadzą.
Rucińska
Lepiej z jałmużny już żyć na tym świecie,
niżeli zabić tych szlachetnych mistrzów!
Gdy ich zabiję, złaknionych bogactwa,
zażywać będę uciech krwią splamionych!
Szuwalska
Uważam, że już lepiej pozostać żebrakiem,
Zamiast żyć kosztem śmierci swych nauczycieli,
Chociaż pragną bogactwa i chciwością grzeszą.
Nie chcę cieszyć się niczym, co ich krwią splamione.
Byrski
Lepiej z jałmużny żyć już na tym świecie
Nie zabijając tych mistrzów wielmożnych,
Niźli się pławić w rozkoszach skrwawionych,
Zabiwszy mistrzów co mają na względzie
Pożytek jeno oraz miłowanie.
Babkiewicz
Lepiej w tym świecie
jeść jadło żebracze
bez mordu mistrzów
tak wielce nobliwych.
Zabiwszy mistrzów,
choćby dóbr spragnionych,
jadło bym spożył
ich krwią przesycone.
BhG 2.6
na caitad vidmaḥ kataran no garīyo yad vā jayema yadi vā no jayeyuḥ
yān eva hatvā na jijīviṣāmas te ‘vasthitāḥ pramukhe dhārtarāṣṭrāḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yad vā (jeśli) [vayam] (my) jayema (zwyciężymy),
yadi vā (czy też jeśli) [ete](oni) naḥ (nas) jayeyuḥ (zwyciężą),
naḥ (dla nas) katarat (które z dwóch) garīyaḥ (lepsze) [asti] (jest),
etat ca(i tego) na vidmaḥ (nie wiemy).
yān eva (zaiste, których) hatvā (zabiwszy),
[vayam] (my) na jijīviṣāmaḥ (nie będziemy pragnąć żyć),
te eva (ci właśnie) dhārtarāṣṭrāḥ (Dhrytarasztrowice) pramukhe (przed obliczem) avasthitāḥ (ustawieni).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| ca | – | av. – i; |
| etat | – | etat sn. 2i.1 n. – tego; |
| vidmaḥ | – | √vid (wiedzieć) Praes. P 3c.3 – wiemy; |
| katarat | – | katarat sn. 2i.1 n. – które z dwóch; |
| naḥ | – | asmat sn. 6i.2 – dla nas (skrócona forma od: asmākam); |
| garīyaḥ | – | garīyas 2i.1 n. – cięższe, lepsze (stopień wyższy od: guru – garīyas, gariṣṭha); |
| yat vā | – | av. – jednakże, lub też (od: yat – który, korelatyw do tat; vā – lub, z drugiej strony, opcjonalnie); |
| jayema | – | √ji (zwyciężać) Pot. P 3i.3 – gdybyśmy zwyciężyli; |
| yadi vā | – | av. – czy to, czy to (od: yadi – jeśli, korelatyw do tarhi; vā – lub, z drugiej strony, opcjonalnie); |
| naḥ | – | asmat sn. 2i.3 – nas (skrócona forma od: asmān); |
| jayeyuḥ | – | √ji (zwyciężać) Pot. P 1i.3 – gdyby zwyciężyli; |
| yān | – | yat sn. 2i.3 m. – których; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| hatvā | – | √han (zabijać, uderzać) absol. – zabiwszy; |
| na | – | av. – nie; |
| jijīviṣāmaḥ | – | √jīv (żyć) Praes. des. P 3c.3 – pragniemy żyć (jīvitum icchāmaḥ – pragniemy żyć); |
| te | – | tat sn. 1i.3 m. – oni; |
| avasthitāḥ | – | ava-sthita (ava-√sthā – stać) PP 1i.3 m. – ustawieni; |
| pramukhe | – | pra-mukha 7i.1 n. – naprzeciwko, przed obliczem (od: mukha – twarz); |
| dhārtarāṣṭrāḥ | – | dhārtarāṣṭra 1i.3 m. – synowie Dhrytarasztry (od: dhṛta-rāṣṭra – utrzymujący królestwo, od: √dhṛ – dzierżyć, PP dhṛta – trzymany; rāṣṭra – królestwo); |
warianty tekstu
na caitad vidmaḥ → naitad vidmaḥ / naitad viduḥ (tego nie wiemy / tego nie wiedzą);
te ‘vasthitāḥ → te naḥ sthitāḥ / tenāsthitāḥ (oni przed nami stojący / dlatego stojący);
pramukhe dhārtarāṣṭrāḥ → praty-anīkeṣu yodhāḥ (wojownicy w przeciwnych szeregach);
Śrīdhara
kiṃ ca yadyapy adharmam aṅgīkariṣyāmaḥ tathāpi kim asmākaṃ jayaḥ parājayo vā garīyān bhaved iti na jñāyata ity āha na ced ity ādi | etad dvayor madhye no 'smākaṃ katarat kiṃ nāma garīyo 'dhikataraṃ bhaviṣyatīti na vidmaḥ | tad eva dvayaṃ darśayati | yad vā etān vayaṃ jayema jeṣyāmaḥ yadi vā no 'smān ete jayeyuḥ jeṣyantīti | jayo 'pi kiṃ cāsmākaṃ katarat jaya-parājayayor madhye kiṃ khalu garīyo 'dhikataraṃ bhaviṣyati etan na vidmaḥ | tad eva pakṣa-dvayaṃ darśayati etān vayaṃ jayema, no 'smān vā ete jayeyur iti | kiṃ ca jayo 'py asmākaṃ phalataḥ parājaya evety āha yān eveti
Madhusūdana
nanu bhikṣāśanasya kṣatriyaṃ prati niṣiddhatvād yuddhasya ca vihitatvāt svadharmatvena yuddham eva tatra śreyaskaram ity āśaṅkyāha na caitad iti | etad api na jānīmo bhaikṣa-yuddhayor madhye kataran no 'smākaṃ garīyaḥ śreṣṭham | kiṃ bhaikṣaṃ hiṃsā-śūnyatvād uta yuddhaṃ svadharmatvād iti | idaṃ ca na vidma ārabdhe 'pi yuddhe yad vā vayaṃ jayemātiśayīmahi yadi vā no 'smān jayeyur dhārtarāṣṭrāḥ | ubhayoḥ sāmya-pakṣo 'py arthād boddhavyaḥ |
kiṃ ca jāto 'pi jayo naḥ phalataḥ parājaya eva | yato yān bandhūn hatvā jīvitum api vayaṃ necchāmaḥ kiṃ punar viṣayānupabhoktum ? ta evāvasthitāḥ saṃmukhe dhārtarāṣṭrā dhṛtarāṣṭra-sambandhino bhīṣma-droṇādayaḥ sarve 'pi | tasmād bhaikṣād yuddhasya śreṣṭhatvaṃ na siddham ity arthaḥ |
tad evaṃ prāktanena granthena saṃsāra-doṣa-nirūpaṇād adhikāri-viśeṣaṇāny uktāni | tatra na ca śreyo 'nupaśyāmi hatvā svajanam āhave ity atra raṇe hatasya parivrāṭ-samāna-yoga-kṣematvokteḥ anyac chreyo 'nyad utaiva preyaḥ [KaṭhU 2.1] ity ādi-śruti-siddhaṃ śreyo mokṣākhyam upanyastam | arthāc ca tad itarad aśreya iti nityānitya-vastu-viveko darśitaḥ, na kāṅkṣe vijayaṃ kṛṣṇety [Gītā 1.32] atraihika-phala-virāgaḥ | api trailokya-rājyasya [Gītā 1.35] hetor ity atra pāralaukika-phala-virāgaḥ | narake niyataṃ vāsa [Gītā 1.44] ity atra sthūla-dehātirikta ātmā, kiṃ no rājyena [Gītā 1.32] iti vyākhyāta-vartmanā śamaḥ | kiṃ bhogair [Gītā 1.32] iti damaḥ | yadyapy ete na paśyanti [Gītā 1.38] ity atra nirlobhatā | tan me kṣemataraṃ bhaved [Gītā 1.46] ity atra titikṣā | iti prathamādhyāyārthaḥ saṃnyāsa-sādhana-sūcanam | asmiṃs tv adhyāye śreyo bhoktuṃ bhaikṣam api [Gītā 2.5] ity atra bhikṣā-caryopalakṣitaḥ saṃnyāsaḥ pratipāditaḥ
Viśvanātha
kiṃ ca guru-drohe pravṛttasyāpi mama jayaḥ parājayo vā bhaved ity api na jñāyata ity āha na caitad ity ādi | tathāpi no 'smākaṃ katarat jaya-parājayayor madhye kiṃ khalu garīyo 'dhikataraṃ bhaviṣyati etan na vidmaḥ | tad eva pakṣa-dvayaṃ darśayati — etān vayaṃ jayema, no 'smān vā ete jayeyur iti | kiṃ ca jayo 'py asmākaṃ phalataḥ parājaya evety āha yān eveti
Baladeva
nanu bhaikṣa-bhojanaṃ kṣatriyasya vigarhitaṃ, yuddhaṃ ca sva-dharmaṃ vijānann api vibhāṣase iti cet tatrāha na caitad iti | etad vayaṃ na vidmaḥ | bhaikṣya-yuddhayor madhye no 'smākaṃ katarad garīyaḥ praśastataram | hiṃsā-virahād bhaikṣaṃ garīyaḥ svadharmatvād yuddhaṃ veti, etac ca na vidmaḥ | samārabdhe yuddhe vayaṃ dhārtarāṣṭrān jayema te vā no 'smān jayeyur iti |
nanu mahā-vikramiṇāṃ dharmiṣṭhānāṃ ca bhavatām eva vijayo bhāvīti cet tatrāha yān eveti | yān dhārtarāṣṭrān bhīṣmādīn sarvān | na jijīviṣāmo jīvitum api necchāmaḥ kiṃ punar bhogān bhoktum ity arthaḥ | tathā ca vijayo 'py asmākaṃ phalataḥ parājaya eveti | tasmād yuddhasya bhaikṣād garīyas tvam aprasiddham iti | evam etāvatā granthena tasmād evaṃvic chānta-dānta uparatas titikṣuḥ śraddhānvito bhūtvātmany evātmānaṃ paśyet iti śruti-prasiddham arjunasya jñānādhikāritvaṃ darśitam | tatra kiṃ no rājyena [Gītā 1.32] iti śama-damau | api trailokya-rājyasya [Gītā 1.35] ity aihika-pāratrika-bhogopekṣā-lakṣaṇā uparatiḥ | bhaikṣaṃ bhoktuṃ śreya iti dvandva-sahiṣṇutva-lakṣaṇā titikṣā | guru-vākya-dṛḍha-viśvāsa-lakṣaṇā śraddhā tūttara-vākye vyaktībhaviṣyati, na khalu śamādi-śūnyasya jñāne 'sty adhikāraḥ paṅgāder iva karmaṇīti
Michalski
l tego nie wiemy, co byłoby lepsze, — czy żebyśmy zwyciężyli, czy aby nas zwyciężono, — ci bowiem, po których śmierci żyć byśmy nie chcieli, — ci stoją naprzeciwko nas, wokoło Dhritarasztry!
Olszewski
Nie wiemy, co lepiej: zwyciężyć ich, czy być przez nich zwyciężonymi. Bo mamy przed sobą ludzi, których zabójstwo zmierziłoby nam życie: synów Dhrtarasztry.
Dynowska
Ani też wiem co lepszym byłoby dla nas, być zwyciężonym, czy samym zwyciężyć tych co tu stoją przed nami, synów Dritarasztry, a z których śmiercią stracimy wszelką do życia ochotę.
Sachse
Nie wiemy, co jest dla nas lepsze:
czy — żebyśmy sami zwyciężyli,
czy może — żeby nas zwyciężono?
Oto stoją naprzeciw nas synowie Dhritarasztry,
a przecież my, jeżeli zadamy im śmierć,
sami nie będziemy cenić życia!
Kudelska
Ach, ja nawet nie wiem, co lepsze, czy zwyciężyć, czy być przez nich pokonanym,
Gdy nawet zabiję tych oto tu stojących synów Dhritarasztry, życie dla mnie sens straci.
Rucińska
Nie wiem, doprawdy, co jest dla nas lepsze:
jeśli wygramy, czy jeśli przegramy.
Oto ci, których zabiwszy, żyć nie chcę –
Dhrytarasztranie stoją tu przed nami!
Szuwalska
Zwycięstwo, czy przegrana? Nie wiemy, co lepsze.
Synowie Dhrytarasztry stoją dziś przed nami.
Minie nam chęć do życia, gdy śmierć im zadamy.
Byrski
I już nie wiemy, co jest lepsze dla nas,
Czy gdy zwyciężym, czy gdy nas zwyciężą?
Ci w szyku stoją Dhrytarasztrowice,
Których zabiwszy żyć już nie pragniemy.
Babkiewicz
I tego nie wiem,
co jest dla nas lepsze,
czy być zwycięzcą,
czy też zwyciężonym?
Gdy ich zabiję,
żyć nie będę pragnął,
a oto stoję
przed Dhrytarasztrami.
BhG 2.7
kārpaṇya-doṣopahata-svabhāvaḥ pṛcchāmi tvā dharma-saṃmūḍha-cetāḥ
yac chreyaḥ syān niścitaṃ brūhi tan me śiṣyas te ‘haṃ śādhi māṃ tvāṃ prapannam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
kārpaṇya-doṣopahata-svabhāvaḥ (którego natura została ogarnięta wadą litości) dharma-sammūḍha-cetāḥ (którego umysł zdezorientowany jest co do dharmy) [tādṛśaḥ aham] (takiego rodzaju ja) tvā (ciebie) pṛcchāmi (pytam).
yat(co) niścitam (pewne) śreyaḥ (dobro) syāt (będzie),
tat (to) me (mi) brūhi (powiedz).
aham (ja) te (twój) śiṣyaḥ (uczeń),
[ataḥ] (dlatego) mām (mnie) tvām (do ciebie) prapannam (przypadłego) śādhi (poucz).
analiza gramatyczna
| kārpaṇya-doṣopahata-svabhāvaḥ | – | kārpaṇya-doṣa-upahata-svabhāva 1i.1 m.; BV: yasya kārpaṇyasya doṣenopahataḥ svabhāvo ‘sti saḥ – ten, którego natura została ogarnięta wadą litości (od: √kṛp – lamentować, żałować, pragnąć; kṛpā – żal, litość, współczucie, czułość, kṛpaṇa – żałosny, przygnębiony, biedny, kārpaṇya – słabość, bieda, współczucie, litość; √duṣ – stawać się zły, psuć się, ginąć, doṣa – błąd, wada, przewina; upa-√han – uderzać, ogarniać, PP upahata – uderzony; sva – własny, swój, bhāva – byty, stany, natury, sva-bhāva – własna natura, stan); |
| pṛcchāmi | – | √prach (pytać) Praes. P 3c.1 – pytam; |
| tvā | – | yuṣmat sn. 2i.1 m. – ciebie (skrócona forma od: tvām); |
| dharma-saṃmūḍha-cetāḥ | – | dharma-saṃmūḍha-cetas 1i.1 m.; BV: yasya dharme sammūḍhaṃ ceto ‘sti saḥ – ten którego umysł zdezorientowany jest co do dharmy (od: √dhṛ – dzierżyć; sam-√muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym, PP sammūḍha – być ogłupiałym całkowicie; √cit – myśleć, poznawać; cetas – umysł, myśl, serce, świadomość); |
| yat | – | yat sn. 1i.1 n. – które; |
| śreyaḥ | – | śreyas 1i.1 n. – lepszy, wyższy, doskonały, pomyślność, dobro (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha); |
| syāt | – | √as (być) Pot. P 1c.1 – byłoby; |
| niścitam | – | niścita (nir-√ci – ustalać, decydować) PP 1i.1 n. – postanowione, ustalone, niewątpliwe, lub av. – pewnie, zdecydowanie, pozytywnie; |
| brūhi | – | √brū (mówić) Imperat. P 2c.1 – powiedz; |
| tan | – | tat sn. 2i.1 m. – to; |
| me | – | asmat sn. 6i.1 – mi (skrócona forma od: mahyam); |
| śiṣyaḥ | – | śiṣya (√śās – uczyć) PF 1i.1 m. – uczeń; |
| te | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twój (skrócona forma od: tava); |
| aham | – | asmat sn. 1i.1 – ja; |
| śādhi | – | √śās (uczyć) Imperat. P 2c.1 – poucz; |
| mām | – | asmat sn. 2i.1 – mnie; |
| tvām | – | yuṣmat sn. 2i.1 – ciebie; |
| prapannam | – | prapanna (pra-√pat – upadać w dół, przybywać, zbliżać się) PP 2i.1 m. – przypadłego, biednego; |
Śrīdhara
upadeśa-grahaṇe svādhikāraṃ sūcayati kārpaṇyety ādi | arthāt kārpaṇya-doṣopahata-svabhāvaḥ etān hatvā kathaṃ jīviṣyāma iti kārpaṇyaṃ dosaś ca svakula-kṣaya-kṛtaḥ, tābhyām upahato 'bhibhūtaḥ svabhāvaḥ śauryādi-lakṣaṇo yasya so 'haṃ tvāṃ pṛcchāmi, tathā dharme saṃmūḍhaṃ ceto yasya saḥ | yuddhaṃ tyaktvā bhikṣāṭanam api kṣatriyasya dharmo 'dharmo veti sandigdha-cittaḥ sann ity arthaḥ | ato me yan niścitaṃ śreyaḥ yuktaṃ syāt tad brūhi | kiṃ ca te 'haṃ śiṣyaḥ śāsanārhaḥ | atas tvāṃ prapannaṃ śaraṇāgataṃ māṃ śādhi śikṣaya
Madhusūdana
gurūpasadanam idānīṃ pratipādyate samadhigata-saṃsāra-doṣa-jātasyātitarāṃ nirviṇṇasya vidhivad gurum upasannasyaiva vidyā-grahaṇe 'dhikārāt | tad evaṃ bhīṣmādi-saṃkaṭa-vaśāt | vyutthāyātha bhikṣācaryaṃ caranti [BAU 3.5.1] iti śruti-siddha-bhikṣā-carye 'rjunasyābhilāṣaṃ pradarśya vidhivad gurūpasattim api tat-saṅkaṭa-vyājenaiva darśayati kārpaṇyeti |
yaḥ svalpām api citta-kṣatiṃ na kṣamate sa kṛpaṇa iti loke prasiddhaḥ | tad-vidhatvād akhilo 'nātma-vid aprāpta-puruṣārthatayā kṛpaṇo bhavati | yo vā etad akṣaram gārgy aviditvā asmāl lokāt praiti sa kṛpaṇa [BAU 3.8.10] iti śruteḥ | tasya bhāvaḥ kārpaṇyam anātmādhyāsavattvaṃ tan-nimitto 'smin janmany eta eva madīyās teṣu hateṣu kiṃ jīvitenety abhiniveśa-rūpo mamatā-lakṣaṇo doṣas tenopahatas tiraskṛtaḥ svabhāvaḥ kṣātro yuddhodyoga-lakṣaṇo yasya sa tathā | dharme viṣaye nirṇāyaka-pramāṇaādarśanāt saṃmūḍhaṃ kim eteṣāṃ vadho dharmaḥ kim etat-paripālanaṃ dharmaḥ | tathā kiṃ pṛthvī-paripālanaṃ dharmaḥ kiṃ vā yathāvasthito 'raṇya-nivāsa eva dharma ity ādi-saṃśayair vyāptaṃ ceto yasya sa tathā | na caitad vidmaḥ kataran no garīya ity atra vyākhyātam etat | evaṃvidhaḥ sann ahaṃ tvā tvām idānīṃ pṛcchāmi śreya ity anuṣaṅgaḥ |
ato yan niścitam aikāntikam ātyantikaṃ ca śreyaḥ parama-pumartha-bhūtaṃ phalaṃ syāt tan me mahyaṃ brūhi | sādhanānantaram avaśyambhāvitvam aikāntikatavaṃ, jātasyāvināśa ātyantikatvam | yathā hy auṣadhe kṛte kadācid roga-nivṛttir na bhaved api jātāpi ca roga-nivṛttiḥ punar api rogotpattyā vināśyate | evaṃ kṛte 'pi yāge pratibandha-vaśāt svargo na bhaved api jāto 'pi svargo duḥkhākrānto naśyati ceti naikāntikatvam ātyantikatvaṃ vā tayoḥ | tad uktam –
duḥkha-trayābhighātāj jijñāsā tad-apaghātake hetau |
dṛṣṭe sāpārthā cen naikāntātyantato 'bhāvāt || (Sa.K. 1) iti |
dṛṣṭavad ānuśravikaḥ sa hy avaiśuddhi-kṣayātiśaya-yuktaḥ |
tad-viparītaḥ śreyān vyaktāvyaktajña-vijñānāt || (Sa.K. 1) iti |
nanu tvaṃ mama sakhā na tu śiṣyo 'ta āha śiṣyas te 'ham iti | tvad-anuśāsanayogyatvād ahaṃ tava śiṣya eva bhavāmi na sakhā nyūna-jñānatvāt | atas tvāṃ prapannaṃ śaraṇāgataṃ māṃ śādhi śikṣaya karuṇayā na tv aśiṣyatva-śaṅkayopekṣaṇīyo 'ham ity arthaḥ | etena – tad vijñānārthaṃ sa gurum evābhigacchet samit-pāṇiḥ śrotriyaṃ brahma-niṣṭham [ṃuṇḍU 1.2.11], bhṛgur vai vāruṇiḥ | varuṇaṃ pitaram upasasāra | adhīhi bhagavo brahmeti [TaittU 3.1] ity ādi-gurūpasatti-pratipādakaḥ śruty-artho darśitaḥ
Viśvanātha
nanu tarhi sopapattikaṃ śāstrārthaṃ tvam eva bruvāṇaḥ kṣatriyo bhūtvā bhikṣāṭanaṃ niścinoṣi tarhy alaṃ mad-uktyeti tatrāha kārpaṇyeti | svābhāvikasya śauryasya tyāga eva me kārpaṇyam | dharmasya sūkṣmā gatir ity ato dharma-vyavasthāyām apy ahaṃ mūḍha-buddhir evāsmi | atas tvam eva niścitya śreyo brūhi |
nanu mad-vācas tvaṃ paṇḍata-mānitvena khaṇḍayasi cet, kathaṃ brūyām ? tatrāha śiṣyas te 'ham asmi | nātaṃ paraṃ vṛthā khaṇḍayāmīti bhāvaḥ
Baladeva
atha tad vijñānārthaṃ sa gurum evābhigacchet samit-pāṇiḥ śrotriyaṃ brahma-niṣṭham [ṃuṇḍU 1.2.11], ācāryavān puruṣo veda [Chā 6.14.2] ity ādi śruti-siddhāṃ gurūpasattiṃ darśayati kārpaṇyeti | yo vā etad akṣaram gārgy aviditvā asmāl lokāt praiti sa kṛpaṇa [BAU 3.8.10] iti śravaṇād abrahmavittvaṃ kārpaṇyam | tena hetunā yo doṣo yān eva hatveti bandhu-vargam amatālakṣaṇas tenopahata-svabhāvo yuddha-spṛhā-lakṣaṇaḥ svadharmo yasya saḥ | dharme saṃmūḍhaṃ kṣatriyasya me yuddhaṃ svadharmas tad vihāya bhikṣāṭanaṃ vety evaṃ sandihānaṃ ceto yasya saḥ | īdṛśaḥ sann ahaṃ tvām idānīṃ pṛcchāmi – tasmān niścitaṃ ekāntikaṃ ātyantikaṃ yan me śreyaḥ syāt tat tvaṃ brūhi | sādhanottaram avaśyaṃbhāvitvaṃ aikāntikatvaṃ, bhūtasyāvināśitvaṃ ātyantikatvam |
nanu śaraṇāgatasyopadeśaḥ tad vijñānārthaṃ sa gurum evābhigacchet ity ādi-śruteḥ | sakhāyaṃ tvāṃ katham upadiśāmīti cet tatrāha śiṣyas te 'ham iti | śādhi śikṣaya
Michalski
Serce me opanowane przez niemoc litości, — rozum nie poznaje swych obowiązków, więc pytam się ciebie, co lepsze?— Wyłóż mi to dokładnie, przecież jestem twym uczniem, — naucz mnie, gdy do ciebie się zwracam!
Olszewski
Dusza moja raniona żałością i bojaźnią grzechu, zapytuje ciebie: bo nie widzę już, gdzie jest sprawiedliwość. Jaki wybór mam uczynić? Powiedz mi. Jestem twoim uczniem: naucz mię, do ciebie się zwracam.
Dynowska
Me serce łamie się w niemocy, a myśl się gubi. Nie widzę jasno mej Dharmy, nie rozpoznaję obowiązku. Powiedz mi Ty wyraźnie, co jest lepsze, uczniem Twym jestem, błagam Cię, oświeć mnie!
Sachse
Z sercem rażonym błędem bezradności,
pełen wahań co do mego obowiązku,
pytam cię: co jest lepsze?
Powiedz mi to stanowczo!
Poucz mnie, wszak jestem twoim uczniem
i u ciebie szukam pomocy!
Kudelska
W moje serce wkradła się bezradność i zwątpienie, mój umysł nie wie, co czynić należy,
Pytam cię, co lepsze, powiedz mi jasno, jam twoim uczniem, poucz mnie, uciekam się do ciebie.
Rucińska
Pełen żałości, niegodnej rycerza,
pytam, niepewny, co czynić należy –
Powiedz mi, co jest dobrem niewątpliwym,
poucz mnie, ucznia, którym Ci zawierzył!
Szuwalska
Straciłem spokój ducha, czuję się bezradny.
Odpowiedz mi, co robić? Co będzie najlepsze?
Pragnę zostać Twym uczniem, powierzam się Tobie.
Proszę, poucz mnie Kryszno,
Byrski
Błędem słabości będąc porażonym,
Ja pytam ciebie niepewny zacności,
Cóż lepsze będzie – powiedz mi to jasno.
Jam uczniem Twoim! Oświeć mnie mój Zbawco!
Babkiewicz
Litości wadą
jestem porażony
i ogłupiały
co do prawa, pytam:
co lepszym będzie,
powiedz mi to jasno,
jam uczniem twoim,
poucz mnie, kornego!
BhG 2.8
na hi prapaśyāmi mamāpanudyād yac chokam ucchoṣaṇam indriyāṇām
avāpya bhūmāv asapatnam ṛddhaṃ rājyaṃ surāṇām api cādhipatyam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
bhūmau (na ziemi) asapatnam (bez rywala) ṛddham (prosperujące) rājyam (królestwo) [avāpya] (osiągnąwszy),
surāṇām ca (i bogów) ādhipatyam (władztwo) avāpya api (nawet osiągnąwszy),
yat (które) indriyāṇām (zmysłów) ucchoṣaṇam (wysuszający) mama (mój) śokam (smutek) apanudyāt (usunęłoby),
[tat] (tego) aham (ja) na hi prapaśyāmi (zaiste nie widzę).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| prapaśyāmi | – | pra-√dṛś (widzieć jasno) Praes. P 3c.1 – widzę; |
| mama | – | asmat sn. 6i.1 – mojego; |
| apanudyāt | – | apa-√nud (usuwać) Pot. P 1c.1 – usunąłby; |
| yat | – | yat sn. 1i.1 m. – który (korelatyw do: tat); |
| śokam | – | śoka 2i.1 m. – rozpacz, ogień (od: √śuc – palić, rozpaczać); |
| ucchoṣaṇam | – | ucchoṣaṇa 2i.1 m. – wysuszający (od: ut-√śuṣ – wysuszać): |
| indriyāṇām | – | indriya 6i.2 n. – zmysłów (od: √ind – posiadać moc); |
| avāpya | – | ava-√āp (osiągać) absol. – zdobywszy; |
| bhūmau | – | bhūmi 7i.1 f. – na ziemi; |
| asapatnam | – | a-sa-patna 2i.1 n. – nie mające rywala (od: sa-patna – rywal; sa-patnī – kobieta mająca tego samego męża, współżona); |
| ṛddham | – | ṛddha (√ṛdh – wzrastać) PP 2i.1 n. – wzrosłe, prosperujące, obfite, które osiągnęło sukces; |
| rājyam | – | rājya (√rāj – władać) PF 2i.1 n. – królestwo, władzę; |
| surāṇām | – | sura 6i.2 m. – bogów, niebian; |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| ca | – | av. – i; |
| ādhipatyam | – | ādhi-patya 2i.1 n. – władztwo, supremacja, moc (od: adhi-pati – pan nad innymi, zwierzchnik); |
warianty tekstu
yat → yaḥ (który);
Rāmānuja
evaṃ yuddham ārabhya nivṛttavyāpārān bhavato dhārtarāṣṭrāḥ prasahya hanyur iti cet, astu, tad-vadha-labdha-vijayād adharmyād asmākaṃ dharmādharmāv ajānadbhis tair hananam eva garīya iti me pratibhātīty uktvā, yan mahyaṃ śreya iti niścitaṃ tat śarṇāgatāya tava śiṣyāya me brūhīty atimātra-kṛpaṇo bhagavat-pādāmbujam upasasāra
Śrīdhara
tvam eva vicārya yad yuktaṃ tat kurv iti cet, tatrāha na hi prapaśyāmīti | indriyāṇām ucchoṣaṇam atiśoṣaṇa-karaṃ madīyaṃ śokaṃ yat karma apanudyāt apanayet tad ahaṃ na prapaśyāmīti | yadyapi bhūmau niṣkaṇṭakaṃ samṛddhaṃ rājyaṃ prāpsyāmi | tathā surendratvam api yadi prāpsyāmi evam abhīṣṭaṃ tat tat sarvam avāpyāpi śokāpanodanopāyaṃ na prapaśyāmīty anvayaḥ ||8||
Madhusūdana
nanu svayam eva tvaṃ śreyo vicāraya śruta-sampanno 'si kiṃ para-śiṣyatvenety ata āha nahīti | yac-chreyaḥ prāptaṃ sat-kartṛ mama śokam apanudyād apanuden nivārayet tan na paśyāmi hi yasmāt tasmān māṃ śādhīti so 'haṃ bhagavaḥ śocāmi taṃ mā bhagavāñ chokasya pāraṃ tārayatu [ChāU 7.1.3] iti śruty-artho darśitaḥ | śokānapanode ko doṣa ity āśaṅkya tad-viśeṣaṇam āha indriyāṇām ucchoṣaṇam iti | sarvadā santāpa-karam ity arthaḥ |
nanu yuddhe prayatamānasya tava śoka-nivṛttir bhaviṣyati jeṣyasi cet tadā rājya-prāptyā dvāv etau puruṣau loke ity ādi-dharma-śāstrād ity āśaṅkyāha avāpyety ādinā | śatru-varjitaṃ sasyādi-sampannaṃ ca rājyaṃ tathā surāṇām ādhipatyaṃ hiraṇyagarbhatva-paryantam aiśvaryam avāpya sthitasyāpi mama yac chokam apanudyāt tan na paśyāmīty anvayaḥ | tad yatheha karma-jito lokaḥ kṣīyata evam evāmutra puṇya-jito lokaḥ kṣīyate [Chā 8.1.6] iti śruteḥ | yat-kṛtakaṃ tad-anityam ity anumānāt pratyakṣeṇāpy aihikānāṃ vināśa-darśanāc ca naihika āmutriko vā bhogaḥ śoka-nivartakaḥ kintu sva-sattā-kāle 'pi bhoga-pāratantryādinā vināśa-kāle 'pi vicchedāc choka-janaka eveti na yuddhaṃ śoka-nivṛttaye 'nuṣṭheyam ity arthaḥ | etenehāmutra-bhoga-virāgo 'dhikāri-viśeṣaṇatvena darśitaḥ
Viśvanātha
nanu mayi tava sakhya-bhāva eva, na tu gauravam | atas tvāṃ katham ahaṃ śiṣyaṃ karomi ? tasmād yatra tava gauravaṃ taṃ kam api dvaipāyanādikaṃ prapadyasva ity ata āha na hīti | mama śokam apanudyāt dūrīkuryād evaṃ janaṃ na prakarṣeṇa paśyāmi trijagaty ekaṃ tvāṃ vinā | svasmād adhika-buddhimantaṃ bṛhaspatim api na jānāmīty ataḥ śokārta eva khalu kaṃ prapadyeya iti bhāvaḥ | yad yataḥ śokād indriyāṇām ucchoṣaṇaṃ mahā-nidāghāt kṣudra-sarasām iva utkarṣeṇa śoṣo bhavati |
nanu tarhi sāmprataṃ tvaṃ śokārta eva khalu yudhyasva | tataś caitān jitvā rājyaṃ prātavatas tava rājya-bhogābhiniveśenaiva śoko 'payāsyatīty āha avāpyeti | bhūmau niṣkaṇṭakaṃ rājyaṃ svarge surāṇām ādhipatyaṃ vā prāpyāpi sthitasya mamendriyāṇām etad ucchoṣaṇam evety arthaḥ
Baladeva
nanu tvaṃ śāstrajño 'si sva-hitaṃ vicāryānutiṣṭha, sakhyur me śiṣyaḥ kathaṃ bhaver iti cet tatrāha na hīti | yat karma mama śokam apanudyād dūrīkuryāt tad ahaṃ na prapaśyāmi | śokaṃ viśinaṣṭi – indriyāṇām ucchoṣaṇam iti | tasmāc choka-vināśāya tvāṃ prapanno 'smīti | itthaṃ ca so 'haṃ bhagavaḥ śocāmi taṃ māṃ bhavān śokasya pāraṃ tārayatu iti śruty-artho darśitaḥ |
nanu tvam adhunā śokākulaḥ prapadyase yuddhāt sukha-samṛddhi-lābhe viśoko bhaviṣyasīti cet tatrāha avāpyeti | yadi yuddhe vijayī syāṃ tadā bhūmāv asapatnaṃ niṣkaṇṭakaṃ rājyaṃ prāpya yadi ca tatra hataḥ syāṃ tadā svarge surāṇām ādhipatyaṃ prāpya sthitasya me viśokatvaṃ na bhaved ity arthaḥ | tad yatheha karma-jito lokaḥ kṣīyata evam evāmutra puṇya-jito lokaḥ kṣīyate [ChāU 8.1.6] iti śruter naihikaṃ pāratrikaṃ vā yuddha-labdhaṃ sukhaṃ śokāpahaṃ tasmāt tādṛśam eva śreyastvaṃ brūhīti na yuddhaṃ śoka-haram
Michalski
Bo nic nie widzę, coby mogło oddalić odemnie — troskę, która mi zmysły wysusza, — nawet gdybym na ziemi osiągnął bez współzawodników kwitnące królestwo, nawet panowanie nad bogami gdybym osiągnął!
Olszewski
Nie widzę bowiem, coby mogło wygnać smutek, który trawi moje serce, chociażbym miał posiąść na ziemi wielkie państwo bez nieprzyjaciół, a nawet samo królestwo bogów.
Dynowska
Nie sądzę też, aby ten palący ból, co mi zmysły wszystkie wysusza, ukoić się mógł przez zdobycie choćby najwspanialszego na ziemi królestwa, a nawet nad Świetlistymi władania.
Sachse
Bo nie widzę,
co mogłoby rozwiać troskę,
która trawi moje zmysły,
choćbym zdobył tu na ziemi
królestwo bogate, przez żadnego nie zagrożone rywala,
albo nawet władzę bogów.
Kudelska
Bo widzę, że nawet zdobycie królestwa zasobnego, nie zagrożonego rywalem,
Ani władanie nad bogami nie zniweczy tego bólu, co zmysły mi wysusza.
Rucińska
Nie wierzę bowiem w to, że coś oddali
ten smutek, który zmysły moje trawi –
Ni niepodzielne królestwo na ziemi,
ani zwierzchnictwo pośród samych bogów
Szuwalska
Proszę, poucz mnie Kryszno, jak pokonać troskę
Palącą moje zmysły. Sam jej nie zwyciężę,
awet gdybym królestwo zdobył najwspanialsze
Z władzą bogom podobną« – rzekł Pogromca Wroga.
Byrski
Nic już nie widzę, co by oddaliło
Smutek suszący na wiór zmysły moje,
Chociaż bym ziemię zdobył bez rywali,
Bogactwo, władzę i przywództwo bogów.”
Babkiewicz
Nie widzę, co by
tutaj ugasiło
tę rozpacz, która
zmysły me wysusza:
ziemskie królestwo,
sute, bez rywali,
ani zwierzchnictwo
pomiędzy bogami.
BhG 2.9
saṃjaya uvāca
evam uktvā hṛṣīkeśaṃ guḍākeśaḥ paraṃtapa
na yotsya iti govindam uktvā tūṣṇīṃ babhūva ha
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
saṃjaya (Sandźaja) uvāca (rzekł):
he paraṃtapaḥ (o pogromco wrogów!),
guḍākeśaḥ (Gudakeśa) hṛṣīkeśam (do Hryszikeśi) evam (tak) uktvā (powiedziawszy),
[aham] (ja) na yotsye iti (nie będę walczyć) govindam (do Gowindy) uktvā (powiedziawszy),
tūṣṇīm babhūva ha (zaiste cichym się stał).
analiza gramatyczna
| saṃjayaḥ | – | sam-jaya 1i.1 m. – podbój, całkowite zwycięstwo (od: sam-√ji – zwyciężać całkowicie); |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| evam | – | av. – w ten sposób; |
| uktvā | – | √vac (mówić) absol. – rzekłszy; |
| hṛṣīkeśam | – | hṛṣīkeśa 2i.1 m. – do mającego wzniesione włosy (od: √hṛṣ – być podekscytowanym; hṛṣī – wzniesiony; keśa – włos) lub TP: hṛṣīkāṇām / indriyāṇām īśam iti – do pana zmysłów (od: hṛṣīka – zmysł; √īś – posiadać, władać, īśa – pan, władca); |
| guḍākeśaḥ | – | guḍākeśa 1i.1 m. – mający gęste włosy (od: guḍa – piłka, syrop cukrowy; keśa – włosy) lub TP: guḍākāyā īśa iti – pan lenistwa (od: guḍākā – lenistwo, gnuśność, sen; √īś – posiadać, władać, īśa – pan, władca); |
| paraṃtapa | – | param-tapa 8i.1 m.; yaḥ parān tāpayati saḥ – ten, który sprawia cierpienie innym (od: para – drugi, inny, obcy; √tap – topić, palić, tapas – gorąco, asceza); |
| na | – | av. – nie; |
| yotsye | – | √yudh (walczyć) Fut. Ā 3c.1 – będę walczyć; |
| iti | – | av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi); |
| govindam | – | govinda 2i.1 m.; BV: yo gā vindati tam – temu, który zdobywa krowy; |
| uktvā | – | √vac (mówić) absol. – rzekłszy; |
| tūṣṇīm | – | av. – cicho, spokojnie (od: √tuṣ – cichnąć, być zadowolonym); |
| babhūva | – | √bhū (być) Perf. P 1c.1 – stał się; |
| ha | – | av. – w rzeczywistości, zaiste, prawdziwie (wzmacnia poprzednie słowo); |
warianty tekstu
paraṃtapa → paraṃtapaḥ (pogromca wrogów);
na yotsya iti → na yotsyāmīti (nie będę walczyć);
tūṣṇīm → tūṣṇī (cichy);
Rāmānuja
evaṃ asthāne samupasthita-sneha-kāruṇyābhyām aprakṛtiṅgataṃ kṣatriyāṇāṃ yuddhaṃ parama-dharmam apy adharmaṃ manvānaṃ dharma-bubhutsayā ca śaraṇāgataṃ pārtham uddiśya ātma-yāthātmya-jñānena yuddhasya phalābhisandhi-rahitasya svadharmasya ātma-yāthārthya-prāpty-upāyatā-jñānena ca vinā asya moho na śāmyatīti matvā bhagavatā parama-purṣeṇa adhyātma-śāstrāvataraṇaṃ kṛtam | tad uktam—
asthāna-sneha-kāruṇya-dharmādharma-dhiyākulam |
pārtha prapannam uddiśya śāstrāvataraṇaṃ kṛtam || [gītārtha-saṃgraha 5] iti
Madhusūdana
tad-anantaram arjunaḥ kiṃ kṛtavān iti dhṛtarāṣṭrākāṅkṣāyāṃ sañjaya uvāca evam ity ādi | guḍākeśo jitālasyaḥ parantapaḥ śatru-tāpano 'rjuno hṛṣīkeśaṃ sarvendriya-pravartakatvenāntaryāmiṇaṃ govindaṃ gāṃ veda-lakṣaṇāṃ vāṇīṃ vindatīti vyutpattyā sarva-vedopādānatvena sarvajñam ādāv evaṃ kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṅkhya ity ādinā yuddha-svarūpāyogyatām uktvā tad-anantaraṃ na yotsya iti yuddha-phalābhāvaṃ coktvā tūṣṇīṃ babhūva bāhyendriya-vyāpārasya yuddhārthaṃ pūrvaṃ kṛtasya nivṛttyā nirvyāpāro jāta ity arthaḥ | svabhāvato jitālasye sarva-śatru-tāpane ca tasminn āgantukam ālasyam atāpakatvaṃ ca nāspadam ādhāsyatīti dyotayituṃ ha-śabdaḥ | govinda-hṛṣīkeśa-padābhyāṃ sarvajñatva-sarva-śaktitva-sūcakābhyāṃ bhagavatas tan-mohāpanodanam anāyāsa-sādhyam iti sūcitam
Baladeva
tato 'rjunaḥ kim akarod ity apekṣāyāṃ sañjaya uvāca evam uktvety ādi | guḍākeśo hṛṣīkeśaṃ prati evaṃ na hi prapaśyāmīty ādinā yuddhasya śokānivartakatvam uktvā parantapo 'pi govindaṃ sarva-vedajñaṃ prati na yotsye iti coktveti yojyam | tatra hṛṣīkeśatvād buddhiṃ yuddhe pravartayiṣyati | sarva-veda-vittvād yuddhe sva-dharmatvaṃ grāhayiṣyatīti vyajya dhṛtarāṣṭra-hṛdi saṃjātā sva-putra-rājyāśā nirasyate
Michalski
Sandżaja rzekł:
Po tych słowach zwróconych do Hriszikeśi, krów zdobywcy, ciemięzca wrogów, Bujnowłosy, powiedział jeszcze: „Nie będę walczył” i trwał w milczeniu.
Olszewski
Sandżaja.
Zwróciwszy się z temi słowy do Krszny i rzekłszy mu: »nie będę walczył«, wojownik Ardżuna pogrążył się w milczeniu.
Dynowska
Sandżaja rzekł:
Ardżuna, wrogów zwycięzca, po tych słowach do Kriszny zwróconych, dodał jeszcze: „nie będę walczył”. I umilkł.
Sachse
Sandżaja rzekł:
Tak przemówił Pan Snu do Pana Zmysłów,
Ciemiężco Wroga,
po czym, zwracając się do Pasterza, dodał:
„Nie będę walczył”. I zamilkł.
Kudelska
Sandżaja powiada;
Tak właśnie Ardżuna, który dla wrogów postrachem, do Kriszny powiedział:
„nie będę walczył, Gowindo” i zamilkł.
Rucińska
Rzekł Sandżaja:
Tak mówił do Pana Zmysłów Snu Władca, Ciemięzca Wrogów.
A potem rzekł do Gowindy: „Nie będę walczył!”. I zamilkł.
Szuwalska
Po tych słowach znów dodał: »Nie, nie będę walczył.«
I zamilkł. Wtedy Kryszna z uśmiechem przemówił:
Byrski
Sańdźaja rzekł:
„Tak rzekłszy do Zmysłów Pana, Ardźuna, Wrogów Pogromco –
‘Nie będę walczył’ – powiedział Gowindzie i zamilkł już on.
Babkiewicz
Sańdźaja rzekł:
Gdy Pan Snu do Władcy Zmysłów
tak powiedział, gromco wrogów,
odrzekł jeszcze Pasterzowi:
„Rzucam walkę!”, potem zamilkł.
BhG 2.10
tam uvāca hṛṣīkeśaḥ prahasann iva bhārata
senayor ubhayor madhye viṣīdantam idaṃ vacaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he bhārata (o potomku Bharaty!),
ubhayoḥ (obu) senāyoḥ (armii) madhye (w środku) prahasan iva (jakby podśmiewujący się) hṛṣīkeśaḥ (Hryszikeśa) tam(do tego) viṣīdantam (do rozpaczającego) [arjunam] (do Ardźuny) idam (to) vacaḥ (słowo) uvāca (powiedział).
analiza gramatyczna
| tam | – | tat sn. 2i.1 m. – temu; |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| hṛṣīkeśaḥ | – | hṛṣīkeśa 1i.1 m. – wzniesione włosy (od: √hṛṣ – być podekscytowanym; hṛṣī – wzniesiony; keśa – włos) lub TP: hṛṣīkāṇām / indriyāṇām īśa iti – Pan zmysłów (od: hṛṣīka – zmysł; √īś – posiadać, władać, īśa – pan, władca); |
| prahasan | – | prahasant (pra-√has – podśmiewać się) PPr 1i.1 m. – podśmiewujący się; |
| iva | – | av. – jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie; |
| bhārata | – | bhārata 8i.1 m. – potomku Bharaty; |
| senayoḥ | – | senā 6i.2 f. – dwóch armii; |
| ubhayoḥ | – | ubhā sn. 6i.2 f. – obydwu; |
| madhye | – | madhya 7i.1 n. – w środku, wewnątrz; |
| viṣīdantam | – | viṣīdant (vi-√sad – być wyczerpanym, zrozpaczonym, tonąć) PPr 2i.1 m. – rozpaczającemu: |
| idam | – | idam sn. 2i.1 n. – to; |
| vacaḥ | – | vacas 2i.1 n. – słowo, wypowiedź (od: √vac – mówić); |
warianty tekstu
senayor ubhayor madhye → ubhayoḥ senayor madhye (pomiędzy dwiema armiami);
viṣīdantam → sīdamānam (do zrozpaczonego);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Potomku Bharaty, Hryszikeśa [stojąc] między dwiema armiami |
tam uvāca hṛṣīkeśaḥ prahasann iva bhārata | senayor ubhayor madhye viṣīdantam idaṃ vacaḥ ||2.10|| |
|
|
Począwszy od słów: „ujrzawszy armię Pandowiców” (BhG 1.2) aż do słów: „rzekł do Gowindy «nie będę walczyć» i ucichł” (Bh 2.9), tekst ukazuje przyczynę powstania zła, [czyli stany], takie jak rozpacz (śoka) i omroczenie (moha), będące korzeniem kołowrotu wcieleń (saṁsāra) żywych stworzeń. |
atra ca dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkam (BhG 1.2) ity ārabhya yāvat na yotsya iti govindam uktvā tūṣṇīṃ babhūva ha (Bh 2.9) ity etad-antaḥ prāṇināṃ śoka-mohādi-saṃsāra-bīja-bhūta-doṣodbhava-kāraṇa-pradarśanārthatvena vyākhyeyo granthaḥ | | |
|
Rozpacz i omroczenie jaźni, mające źródło w wątpliwościach (bhrānti) oraz lgnięciu (sneha), Ardźuna objawia w stosunku do królestwa, mistrzów, synów, przyjaciół, poddanych, krewnych i bliskich [myśląc]: „ja jestem ich, a oni są moi”. |
tathā hi – arjunena rājya-guru-putra-mitra-suhṛt-svajana-saṃbandhi-bāndhaveṣu aham eteṣāṃ mamaite ity evaṃ bhrānti-pratyaya-nimitta-sneha-vicchedādi-nimittau ātmanaḥ śoka-mohau pradarśitau | | |
|
[We fragmencie] począwszy od słów: „jak w bitwie mam [godzić strzałami] w Bhiszmę” (BhG 2.4) rozpacz i omroczenie zniszczyły zdolność rozróżniania (viveka-vijñāna) [Ardźuny], gdyż choć walka jest naturalnym obowiązkiem wojownika, chce jej zaniechać, zamierza zaś podjąć wyższe obowiązki, takie jak życie z jałmużny. |
kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṃkhye (BhG 2.4) ity ādinā | śoka-mohābhyāṃ hy abhibhūta-viveka-vijñānaḥ svata eva kṣatra-dharme yuddhe pravṛtto ’pi tasmād yuddhād upararāma | para-dharmaṃ ca bhikṣā-jīvanādikaṃ kartuṃ pravavṛte | | |
|
Tym sposobem wszystkie istoty, których myśl została owładnięta złem rozpaczy i omroczenia, porzuciłyby swe przypisane z natury obowiązki, a podjęły zakazane [sobie] powinności. Dodatkowo aktywność słowna, umysłowa i cielesna nawet tych, którzy wypełniają swe obowiązki, byłaby motywowana pragnieniem owocu oraz Utożsamieniem (ahaṁkāra). |
tathā ca sarva-prāṇināṃ śoka-mohādi-doṣāviṣṭa-cetasāṃ svabhāvata eva svadharma-parityāgaḥ pratiṣiddha-sevā ca syāt | sva-dharme pravṛttānām api teṣāṃ vāṅ-manaḥ-kāyādīnāṃ pravṛttiḥ phalābhisaṃdhi-pūrvikaiva sāhaṃkārā ca bhavati | | |
|
W takiej sytuacji kołowrót wcieleń (saṁsāra), cechujący się pomyślnymi i niepomyślnymi narodzinami oraz szczęściem i cierpieniem wynikającymi z dominacji prawa i bezprawia (dharma, adharma), nie zostałby przerwany. Dlatego właśnie rozpacz i omroczenie są korzeniem kołowrotu wcieleń. |
tatraivaṃ sati dharmādharmopacayād iṣṭāniṣṭa-janma-sukha-duḥkhādi-prāpti-lakṣaṇaḥ saṃsāro ’nuparato bhavati | ity ataḥ saṃsāra-bīja-bhūtau śoka-mohau | | |
|
Pragnąc pouczyć, że nie ma innej metody powstrzymania [rozpaczy i omroczenia] jak wiedza o jaźni, poprzedzona zaniechaniem wszelkich czynów, Bóg Wasudewa, by pobłogosławić cały świat, posłużył się Ardźuną i rzekł [do niego]: „[Opłakujesz to], czego opłakiwać nie należy” (BhG 2.11). |
tayoś ca sarva-karma-saṃnyāsa-pūrvakād ātma-jñānāt nānyato nivṛttir iti tad-upadidikṣuḥ sarva-lokānugrahārtham arjunaṃ nimittīkṛtya āha bhagavān vāsudevaḥ – aśocyān (BhG 2.11) ityādi | | |
|
W tym względzie niektórzy uważają, że wyzwolenia (kaivalya) nie osiąga się dzięki wyłącznemu zadedykowaniu wiedzy o jaźni (ātma-jñāna), poprzedzonej zaniechaniem wszelkich czynów. Więc w jaki sposób? Wyzwolenie osiąga się dzięki wiedzy powstałej z rytów wedyjskich i bramińskich (śrauta, smarta), poczynając od codziennej ofiary ogniowej (agnihotra). [Twierdzą oni:] „oto konkluzja całej Gity”, a na potwierdzenie cytują takie wypowiedzi jak: |
atra kecid āhuḥ – sarva-karma-saṃnyāsa-pūrvakād ātma-jñāna-niṣṭhā-mātrād eva kevalāt kaivalyaṃ na prāpyata eva | kiṃ tarhi ? agnihotrādi-śrauta-smārta-karma-sahitāt jñānāt kaivalya-prāptir iti sarvāsu gītāsu niścito ’rtha iti | jñāpakaṃ cāhur asyārthasya – atha cet tvam imaṃ dharmyaṃ saṃgrāmaṃ na kariṣyasi (BhG 2.33) karmaṇy evādhikāras te (BhG 2.47), kuru karmaiva tasmāt tvaṃ (BhG 4.15) ity ādi | |
|
|
Wątpliwość, że ryty wedyjskie wiążą się z zadawaniem gwałtu i dlatego wiodą do bezprawia, nie jest podstawna. Dlaczego? Choć powinność wojownika wiąże się z wielkim okrucieństwem, gdyż cechuje ją walka i przemoc nawet względem mistrzów, braci czy synów, nie uznaje się jej za bezprawie, gdyż o jej zaniechaniu mówi się: „wówczas własne prawo i sławę porzucisz, a grzech zyskasz” (BhG 2.33). Z tego jasno wynika, że dopóki wypełnia się rytuały polecane żywym istotom w Objawieniu, choć wiążą się one z zadawaniem gwałtu zwierzętom, to nie są one bezprawiem. |
hiṃsādi-yuktatvāt vaidikaṃ karma adharmāya itīyam apy āśaṅkā na kāryā | kathaṃ ? kṣātraṃ karma yuddha-lakṣaṇaṃ guru-bhrātṛ-putrādi-hiṃsā-lakṣaṇam atyantaṃ krūram api sva-dharma iti kṛtvā nādharmāya | tad-akaraṇe ca tataḥ sva-dharmaṃ kīrtiṃ ca hitvā pāpam avāpsyasi (BhG 2.33) iti bruvatā yāvaj jīvādi-śruti-coditānāṃ paśv-ādi-hiṃsā-lakṣaṇānāṃ ca karmaṇāṃ prāg eva nādharmatvam iti suniścitam uktaṃ bhavati – iti | | |
|
Powyższy pogląd jest fałszywy, gdyż [w tekście Gity] wprowadzono podział na zadedykowanych wiedzy (jñāna) i czynowi (karman), a tym samym przyjmujących dwa odmienne stanowiska intelektualne (buddhi-dvaya). Sankhja objaśniająca najwyższą wiedzę o jaźni wyłożona jest przez Boga w tekście [poczynając] od słów: „[Opłakiwałeś to], nad czym płakać nie należy” (BhG 2.11), aż do: „Ponadto, gdy rozważysz własny obowiązek” (BhG 2.31). |
tad asat | jñāna-karma-niṣṭhayor vibhāga-vacanād buddhi-dvayāśrayayoḥ | aśocyān (BhG 2.11) ity ādinā bhagavatā yāvat svadharmam api cāvekṣya (BhG 2.31) ity etad-antena granthena yat-paramārthātma-tattva-nirūpaṇaṃ kṛtam, tat sāṃkhyam | | |
|
Stanowisko, które wynika z rozważań nad zagadnieniami tego działu i uważa jaźń za pozbawioną sprawczości (akartṛ), gdyż uznaje nieistnienie narodzin i pozostałych sześciu przemian (ṣaḍ-vikriyā), zwane jest stanowiskiem sankhji (sāṃkhya-buddhi). Mędrcy, którym odpowiada to stanowisko, nazywani są sankhjajikami. |
tad-viṣayā buddhir ātmano janmādi-ṣaḍ-vikriyābhāvād akartā ātmeti prakaraṇārtha-nirūpaṇād yā jāyate, sā sāṃkhya-buddhiḥ | sā yeṣāṃ jñāninām ucitā bhavati, te sāṃkhyāḥ | | |
|
Joga natomiast poprzedza powstanie poprzedniego stanowiska. Cechuje się stałą praktyką dążenia ku wyzwoleniu, poprzedzoną rozważaniem nad prawem i bezprawiem, wychodzi poza cielesność i uważa jaźń za doznającego sprawcę. Takie stanowisko zwane jest stanowiskiem jogi (yoga-buddhi), a dążący do spełnienia pragnień (kamin), którym odpowiada to stanowisko, nazywani są joginami. |
etasyā buddher janmanaḥ prāk ātmano dehādi-vyatiriktatva-kartṛtva-bhoktṛtvādy-apekṣo dharmādharma-viveka-pūrvako mokṣa-sādhanānuṣṭhāna-lakṣaṇo yogaḥ | tad-viṣayā buddhiḥ yoga-buddhiḥ | sā yeṣāṃ karmiṇām ucitā bhavati te yoginaḥ | | |
|
I tak Bóg ukazuje dwa odrębne stanowiska intelektu: „stanowisko to zostało przedstawiona tobie w [kategoriach] sankhji, teraz posłuchaj o nim w [kategoriach] jogi” (BhG 2.39). |
tathā ca bhagavatā vibhakte dve buddhī nirdiṣṭe eṣā te ’bhihitā sāṃkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu (BhG 2.39) iti | | |
|
Spośród nich wiarę opierającą się na stanowisku sankhji, a osiąganą dzięki wiedzy (jñāna-yoga), opisze on jako przynależną sankhjajikom: „[w tym świecie dwojaka jest wiara], którą ja, istota Wedy, niegdyś ogłosiłem” (BhG 3.3 – parafraza). Następnie wiarę opierającą się na stanowisku jogi, a osiąganą dzięki czynowi (karma-yoga) opisze on: „…a jogini dzięki czynowi” (BhG 3.3). |
tayoś ca sāṃkhya-buddhy-āśrayāṃ jñāna-yogena niṣṭhāṃ sāṃkhyānāṃ vibhaktāṃ vakṣyati purā vedātmanā mayā proktā (BhG 3.3)iti | tathā ca yoga-buddhy-āśrayāṃ karma-yogena niṣṭhāṃ vibhaktāṃ vakṣyati – karma-yogena yoginām (BhG 3.3) iti | | |
|
Zatem są dwa rodzaje wiary przedstawione przez Boga: wiara w wiedzę i wiara w czyn. Opierają się one na stanowisku sankhji i stanowisku jogi, a tym samym polegają [odpowiednio] na sprawczości i jej braku (kartṛtva, akartṛtva), monizmie i pluralizmie (ekatva, anekatva). Dlatego rozumie się, że [stanowiska te] nie są jednocześnie możliwe do [pogodzenia] w jednym człowieku. |
evaṃ sāṃkhya-buddhiṃ yoga-buddhiṃ ca āśritya dve niṣṭhe vibhakte bhagavataiva ukte jñāna-karmaṇoḥ kartṛtvākartṛtvaikatvānekatva-buddhy-āśrayayoḥ yugapad-eka-puruṣāśrayatvāsaṃbhavaṃ paśyatā | | |
|
Podobny podział do wzmiankowanego [tutaj] ukazuje [tekst związany z] Brahmaną stu ścieżek: „Pragnąc tylko tego, jako swego domu, pątnik rozpoczyna wędrówkę” (Bṛh-up, 4.4.22, KUDELSKA: 117). Oto ustanowione jest porzucenie wszelkich czynów, a pozostała [części frazy uzupełnia]: „Po cóż nam potomstwo? dla nas jaźń jest światem.” (Bṛh-up 4.4.22, KUDELSKA: 118). |
yathā etad-vibhāga-vacanaṃ tathaiva darśitaṃ śātapathīye brāhmaṇe – etam eva pravrājino lokam icchanto brāhmaṇāḥ pravrajanti (Bṛh-up, 4.4.22) iti sarva-karma-saṃnyāsaṃ vidhāya tac-cheṣeṇa kiṃ prajayā kariṣyāmo yeṣāṃ no ’yam ātmāyaṃ lokaḥ (Bṛh-up, 4.4.22) iti | | |
|
Jest tam również powiedziane, w ustępie zaczynającym się od słów: „on zapragnął…” (Bṛh-up 1.4.17), że przed poślubieniem żony człowiek o zwykłej jaźni powinien dociekać o prawie, a następnie wypełniać praktyki wiodące ku trzem światom, czyli [zdobyć] potomstwo (putra) oraz dwa rodzaje bogactwa (vitta): ludzkie (mānuṣa) i boskie (daiva). Wśród nich bogactwo ludzkie ma postać czynów (karman) i wiedzie do osiągnięcia świata przodków, a wiedza (vidyā) jest boskim bogactwem i wiedzie do osiągnięcia świata bogów. Dlatego jedynie dla osób niewiedzących, [motywowanych] pragnieniami, zalecane są wszelkie czyny, począwszy od rytów wedyjskich (śrauta). |
tatraiva ca prāg dāra-parigrahāt puruṣa ātmo prākṛto dharma-jijñāsottara-kālaṃ loka-traya-sādhanam putraṃ dvi-prakāraṃ ca vittaṃ mānuṣaṃ daivaṁ ca | tatra mānuṣaṃ vittaṁ karma-rūpaṃ pitṛ-loka-prāpti-sādhanaṃ vidyāṃ ca daivaṃ vittaṃ deva-loka-prāpti-sādhanam | so ’kāmayata (Bṛh-up 1.4.17) iti avidyā-kāmavata eva sarvāṇi karmāṇi śrautādīni darśitāni | | |
|
„Je wszystkie porzuciwszy” (Bṛh-up 3.5.1), „rozpoczynają wędrówkę” (Bṛh-up 4.4.22). Porzucenie oznacza, że pragną jedynie świata jaźni – tak ustanawiana jest bezpragnieniowość. Gdyby Bóg postulował fuzję rytuałów wedyjskich i wiedzy, wówczas powyższy podział nie miałby racji bytu. |
tebhyo vyutthāya (Bṛh-up 3.5.1), pravrajanti (Bṛh-up 4.4.22) iti vyutthānam ātmānam eva lokam icchato ’kāmasya vihitam | tad etad vibhāga-vacanam anupapannaṃ syād yadi śrauta-karma-jñānayoḥ samuccayo ’bhipretaḥ syād bhagavataḥ | | |
|
Również nie na miejscu byłoby pytanie Ardźuny zaczynające się od frazy: „jeśli [wiedza] lepsza jest od czynu…” (BhG 3.1). Jeśli Bóg wcześniej nie powiedziałby o niemożliwości praktykowania przez jedną osobę [ścieżki] rozumu i czynu, jak Ardźuna mógłby błędnie przypisywać mu nieusłyszaną [wypowiedź] o wyższości rozumu nad czynem? Błędna zaiste [byłaby wypowiedź]: „jeśli uważasz, że rozum lepszy jest od czynu…” (BhG 3.1). |
na cārjunasya praśna upapanno bhavati jyāyasī cet karmaṇas te (BhG 3.1) ity ādiḥ | eka-puruṣānuṣṭheyatvāsaṃbhavaṃ buddhi-karmaṇoḥ bhagavatā pūrvam anuktaṃ katham arjuno ’śrutaṃ buddheḥ ca karmaṇo jyāyastvaṃ bhagavaty adhyāropayen mṛṣaiva jyāyasī cet karmaṇas te matā buddhiḥ (BhG 3.1) iti | | |
|
Co więcej, jeśli byłaby postulowana jedność rozumu i czynu dla wszystkich, byłaby postulowana również dla Ardźuny. Jakby mógł on wówczas pytać: „które z nich jest dobrem, to jedno stanowczo mi powiedz” (BhG 5.1). Gdyby został już poinstruowany co do [konieczności stosowania] obu [dróg], czy mógłby pytać o inny przedmiot? Gdy lekarz zaleca spożycie słodkiego i chłodzącego [lekarstwa] w celu uśmierzenia ognistej konstytucji cielesnej (pitta), nie na miejscu jest pytanie: „powiedz mi o innym od tych dwóch sposobie uśmierzenia ognistej konstytucji”. |
kiṃ ca – yadi buddhi-karmaṇoḥ sarveṣāṃ samuccaya uktaḥ syāt arjunasyāpi sa ukta eveti, yac chrāya etayor ekaṃ tan me brūhi suniścitam (BhG 5.1) iti katham ubhayor upadeśe sati anyatara-viṣaya eva praśnaḥ syāt ? na hi pitta-praśamanārthinaḥ vaidyena madhuraṃ śītalaṃ ca bhoktavyam ity upadiṣṭe tayor anyatarat-pitta-praśamana-kāraṇaṃ brūhi iti praśnaḥ saṃbhavati | | |
|
Gdy nawet przyjmiemy, że pytanie Ardźuny ma źródło w niepewności co do rozważonego znaczenia wypowiedzi zawartej w słowach Boga, to odpowiedź Boga nie przyjmuje postaci pytania: „wyjaśniłem połączenie rozumu i czynu, dlaczego więc jesteś skonfundowany?” Co więcej odpowiedź nie jest niezgodna z pytaniem: „Przecież wcześniej objaśniłem dwa stanowiska” (BhG 3.3) – wypowiedź z nim współbrzmi. |
athārjunasya bhagavad-ukta-vacanārtha-vivekānavadhāraṇa-nimittaḥ praśnaḥ kalpyeta, tathāpi bhagavatā praśnānurūpaṃ prativacanaṃ deyaṃ – mayā buddhi-karmaṇoḥ samuccaya uktaḥ kim artham itthaṃ tvaṃ bhrānto ’si – iti | na tu punaḥ prativacanam ananurūpaṃ pṛṣṭād anyad eva dve niṣṭhā mayā purā proktā (BhG 3.3) iti vaktuṃ yuktam | | |
|
Do kontekstu podziału [na czyn i wiedzę] zupełnie nie pasuje również połączenie rozumu (buddhi) z rytami bramińskimi (smārta-karman). Dlaczego? Wojna jako ryt bramiński jest obowiązkiem wojownika. Z wiedzą o tym nie współgra krytyka: „Czemu nakłaniasz mnie do tych okropnych czynów?” (BhG 3.1). |
nāpi smārtenaiva karmaṇā buddheḥ samuccaye abhiprete vibhāga-vacanādi sarvam upapananam | kiṃ ca – kṣatriyasya yuddhaṃ smārtaṃ karma sva-dharma iti jānataḥ tat kiṃ karmaṇi ghoro māṃ niyojayasi (BhG 3.1) ity upālambho ’nupapannaḥ | | |
|
Z powyższych powodów nikt nie może wykazać, że w tekście Gity, nawet w niewielkim stopniu, ma miejsce połączenie wiedzy z czynem rytów wedyjskich czy bramińskich. |
tasmād gītā-śāstre īṣan-mātreṇāpi śrautena smārtena vā karmaṇā ātma-jñānasya samuccayo na kenacid darśayituṃ śakyaḥ | | |
|
Jeśli ktoś z powodu niewiedzy, pożądania czy innych złych pobudek wykonywał czyny, ale dzięki ofiarom, jałmużnie czy ascezie oczyścił swe jestestwo i osiągnął wiedzę dotyczącą najwyższej prawdy [i rozumie]: „to wszystko jest zaiste jednym nieaktywnym brahmanem”, wówczas choć działa w sferze powściągnięcia (nivṛtta), mając na względzie dobro świata, powinien spełniać czyny z wcześniejszym zapałem odpowiednio do zaangażowania. Czyny tak czyniącego, choć zdają się być zwykłymi, nie są takimi, gdyż wynikają z rozumu. |
yasya tv ajñānāt rāgādi-doṣato vā karmaṇi pravṛttasya yajñena dānena tapasā vā viśuddha-sattvasya jñānam utpannaṃ paramārtha-tattva-viṣayam ekam evedaṃ sarvaṃ brahma akartṛ ca iti, tasya karmaṇi karma-prayojane ca nivṛtte ’pi loka-saṃgrahārthaṃ yatna-pūrvaṃ yathā pravṛttaḥ, tathaiva karmaṇi pravṛttasya yat pravṛtti-rūpaṃ dṛśyate na tat karma yena buddheḥ samuccayaḥ syāt | | |
|
Tak jak Bóg Wasudewa nie łączy wypełniania obowiązków wojownika z [praktyką] wiedzy czy [pragnieniem osiągnięcia] celów żywota ludzkiego, podobnie [wypełniają powinności] mędrcy, jak on wyzbyci Utożsamienia (ahaṁkāra) i niepragnący owoców. Znawca prawdy nie myśli: „to ja działam”, ani nie pragnie owocu. |
yathā bhagavato vāsudevasya kṣatra-dharma-ceṣṭitaṃ na jñānena samuccīyate puruṣārtha-siddhaye, tadvat tat-phalābhisaṃdhy-ahaṃkārābhāvasya tulyatvād viduṣaḥ | tattvavin nāhaṃ karomīti manyate, na ca tat-phalam abhisandhatte | | |
|
Gdy [bramin] utrzymujący ogień pragnie niebios i w tym celu wypełnia nacechowane działaniem powinności, jak codzienna ofiara ogniowa (agnihotra), wówczas są to ryty wynikające z pragnień (kāmya). Gdy ryty te są w połowie dokonane, a jego pragnienie zostanie zniszczone, ryty te, jak codzienna ofiara ogniowa, choć są wypełniane, nie mają już dłużej charakteru rytów wynikających z pragnień (kāmya). W związku z tym Bóg poucza: „choć działa, nie plami się” (BhG 5.7), „nie działa i się nie plami” (BhG 13.31). |
yathā ca svargādi-kāmārthino ’gnihotrādi-karma-lakṣaṇa[1]-dharmānuṣṭhānāya āhitāgneḥ kāmye eva agnihotrādau pravṛttasya sami-kṛte vinaṣṭe ’pi kāme tad eva agnihotrādy anutiṣṭhato ’pi na tat-kāmyam agnihotrādi bhavati | tathā ca darśayati bhagavān – kurvann api na lipyate (BhG 5.7), na karoti na lipyate (BhG 13.31) iti tatra tatra || | |
|
Odnośnie oznajmień takich jak: |
yac ca pūrvaiḥ pūrvataraṃ kṛtaṃ (BhG 4.15), karmaṇaiva hi saṃsiddhim āsthitā janakādayaḥ (BhG 3.20) iti, tat tu pravibhajya vijñeyam | tat kathaṃ? | |
|
Jeśli wcześniejsi [wieszczowie] tacy jak Dźanaka byli znawcami prawdy, to wypełniali rytualne obowiązki dla pomyślności świata, a doskonałość osiągnęli dzięki wiedzy: „To przymioty w przymiotach działają” (BhG 3.28). Choć wyrzekli się czynu, doskonałość osiągnęli nie porzucając jego wykonywania, zatem nie wyrzekli się działania – tak to należy rozumieć. |
yadi tāvat pūrve janakādayaḥ tattva-vido ’pi pravṛtta-karmāṇaḥ syuḥ, te loka-saṃgrahārthaṃ guṇā guṇeṣu vartante (BhG 3.28) iti jñānenaiva saṃsiddhim āsthitāḥ, karma-saṃnyāse prāpte ’pi karmaṇā sahaiva saṃsiddhim āsthitāḥ, na karma-saṃnyāsaṃ kṛtavanta ity arthaḥ | | |
|
W przypadku gdy nie byli oni znawcami prawdy, [frazę] należy objaśnić: „Dźanaka i inni osiągnęli doskonałość – czyli oczyszczenie jestestwa (sattva-śuddhi) lub oświecenie (jñānotpatti) dzięki czynom poświęconym Bogu, mającym postać duchowej praktyki (sādhana). Do tego odnosi się Bóg, gdy mówi: |
atha na te tattva-vidaḥ | īśvara-samarpitena karmaṇā sādhana-bhūtena saṃsiddhiṃ sattva-śuddhim, jñānotpatti-lakṣaṇāṃ vā saṃsiddhim, āsthitā janakādaya iti vyākhyeyam | etam evārthaṃ vakṣyati bhagavān sattva-śuddhaye karma kurvanti (BhG 5.11) iti | sva-karmaṇā tam abhyarcya siddhiṃ vindati mānavaḥ (BhG 18.46) ity uktvā siddhiṃ prāptasya punar jñāna-niṣṭhāṃ vakṣyati – siddhiṃ prāpto yathā brahma (BhG 18.50) ity ādinā || | |
|
Dlatego według tekstu Gity wyzwolenie osiągane jest jedynie dzięki wiedzy o prawdzie, a nie dzięki [wiedzy] zmieszanej z czynem – oto ostateczna konkluzja. A że taka ona jest, będziemy ukazywać w różnych miejscach zgodnie ze znaczeniem. |
tasmād gītā-śāstre kevalād eva tattva-jñānān mokṣa-prāptiḥ na karma-samuccitāt iti niścito ’rthaḥ | yathā cāyam arthaḥ, tathā prakaraṇaśo vibhajya tatra tatra darśayiṣyāmaḥ || | |
|
xxx |
[1] –kāma-sādhanāruṣṭhānāy |
Rāmānuja
tam evaṃ dehātmanor yāthātmya-jñāna-nimitta-śokāviṣṭaṃ dehātiriktātma-jñāna-nimittaṃ ca dharmādharmau bhāṣamāṇaṃ parasparaṃ viruddha-guṇānvitam ubhayoḥ senayor yuddhāya udyuktayor madhye akasmān nirudyogaṃ pārtham ālokya parama-puruṣaḥ prahasann ivedam uvāca | pārthaṃ prahasann iva parihāsa-vākyaṃ vadann iva ātma-paramātma-yāthātmya-tat-prāpty-upāya-bhūta-karma-yoga-jñāna-yoga-bhakti-yoga-gocaram | na tv evāhaṃ jātu nāsam [gītā 2.12] ity ārabhya ahaṃ tvā sarva-pāpebhyo mokṣayiṣyāmi mā śucaḥ [gītā 18.66] ity etad-antam uvāca ity arthaḥ
Śrīdhara
tataḥ kiṃ vṛttam ity apekṣāyām āha tam uvāceti | prahasann iva prasanna-mukhaḥ sann ity arthaḥ
Madhusūdana
evaṃ yuddham upekṣitavaty apy arjune bhagavān nopekṣitavān iti dhṛtarāṣṭra-durāśā-nirāsāyā 'ha tam uvāceti | senayor ubhayor madhye yuddhodyamenāgatya tad-virodhinaṃ viṣādaṃ mohaṃ prāpnuvantaṃ tam arjunaṃ prahasann ivānucitācāraṇa-prakāśanena lajjāmbudhau majjayann iva hṛṣīkeśaḥ sarvāntaryāmī bhagavān idaṃ vakṣyamāṇam aśocyān ity ādi vacaḥ parama-gambhīrārtham anucitācaraṇa-prakāśakam uktavān na t”pekṣitavān ity arthaḥ |
anucitācaraṇa-prakāśanena lajjotpādanaṃ prahāsaḥ | lajjā ca duḥkhātmiketi dveṣa-viṣaya eva sa mukhyaḥ | arjunasya tu bhagavat-kṛpā-viṣayatvād anucitācaraṇa-prakāśanasya ca vivekotpatti-hetutvād eka-dalābhāvena gauṇa evāyaṃ prahāsa iti kathayitum iva-śabdaḥ | lajjām utpādayitum iva vivkam utpādayitum arjunasyānucitācaraṇaṃ bhagavatā prakāśyate | lajjotpattis tu nāntarīyakatayāstu māstu veti na vivakṣiteti bhāvaḥ |
yadi hi yuddhārambhāt prāg eva sthito yuddham upekṣeta tadā nānucitaṃ kuryāt | mahatā saṃrambheṇa tu yuddha-bhūmāv āgatya tad-upekṣaṇam atīvānucitam iti kathayituṃ senayor ity ādi-viśeṣaṇam | etac cāśocyānityādau spaṣṭaṃ bhaviṣyati
Viśvanātha
aho tvāpy etāvān khalv aviveka iti sakhya-bhāvena taṃ prahasan anaucitya-prakāśena lajjāmbudhau nimajjayan iveti tadānīṃ śiṣya-bhāvaṃ prāpte tasmin hāsyam anucitam ity adharoṣṭha-nikuñcanena hāsyam āvṛṇvaṃś cety arthaḥ | hṛṣīkeśa iti pūrvaṃ premāivārjuna-vāṅ-niyamyo 'pi sāmpratam arjuna-hita-kāritvāt premṇaivārjuna-mano-niyantāpi bhavatīti bhāvaḥ | senayor ubhayor madhe ity arjunasya viṣādo bhagavatā prabodhaś ca ubhābhyāṃ senābhyāṃ sāmānyato dṛṣṭa eveti bhāvaḥ
Baladeva
vyaṅgam arthaṃ prakāśayann āha tam uvāceti taṃ viṣīdantam arjunaṃ prati hṛṣīkeśo bhagavān aśocyān ity ādikam atigambhīrārthaṃ vacanam uvāca | ahotavāpīdṛg vivekaḥ iti sakhya-bhāvena prahasan | anaucitya-bhāṣitvena trapā-sindhau nimajjayan ity arthaḥ | iveti tadaiva śiṣyatāṃ prāpte tasmin hāsānaucityādīṣad adharollāsaṃ kurvann ity arthaḥ | arjunasya viṣādo bhagavatā tasyopadeśaś ca sarva-sākṣika iti bodhayituṃ senayor ubhayor ity etat
Michalski
Wówczas do niego, opanowanego zwątpieniem pośrodku dwuch wojsk, — rzekł Hriszikeśa, jakby z uśmiechem, Bharato, te słowa,
Olszewski
Lecz gdy tak między dwoma wojskami tracił swe męstwo, Krszna rzekł doń z uśmiechem na ustach:
Dynowska
A Szri Kriszna, o Bharato, do siedzącego tak w zgnębieniu, pomiędzy dwoma hufcami wojsk, z lekkim przemówił uśmiechem:
Sachse
I kiedy stał tak, smutny,
pośrodku obu wojsk, Bharato,
Pan Zmysłów przemówił doń z uśmiechem
tymi słowy.
Kudelska
Gdy stał tak zrozpaczony, Bharato, pomiędzy dwiema armiami,
Kriszna uśmiechnął się lekko i w te słowa przemówił:
Rucińska
I ozwał się Władca Zmysłów jakby z uśmiechem, Bharato,
Do niego, gdy tak rozpaczał pośród wojsk obu, w te słowa:
Byrski
Jemu odrzekł Zmysłów Władca, rad jak gdyby, o Bharato,
Pomiędzy armiami dwoma – zrozpaczonemu – te słowa:”
Babkiewicz
Stojąc pośród obu armii,
lekko śmiejąc się, Pan Zmysłów,
zgnębionemu rzekł te słowa,
gdy rozpaczał, o Bharato.
BhG 2.11
śrī-bhagavān uvāca
aśocyān anvaśocas tvaṃ prajñā-vādāṃś ca bhāṣase
gatāsūn agatāsūṃś ca nānuśocanti paṇḍitāḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (rzekł):
tvam (ty) aśocyān (rzeczy nie do opłakiwania) anvaśocaḥ (opłakiwałeś),
prajñā-vādān ca (i słowa mądrości) bhāṣase (mówisz).
paṇḍitāḥ (mędrcy) gatāsūn (nad tymi, których oddechy odeszły) agatāsūn ca (i tymi, których oddechy nie odeszły) na anuśocanti (nie rozpaczają).
analiza gramatyczna
| śrī-bhagavān | – | śrī-bhagavant 1i.1 m.; TP: śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny); |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| aśocyān | – | a-śocya (√śuc – palić, smucić się, lamentować) PF 2i.3 m. – nie do opłakiwania; |
| anvaśocaḥ | – | anu-√śuc (rozpaczać, opłakiwać) Imperf. P 2c.1 – opłakiwałeś; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1i.1 – ty; |
| prajñā-vādān | – | prajñā-vāda 2i.3 m.; TP: prajñāyā vādān iti – słowa mądrości (od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać, prajñā – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt; √vad – mówić, vāda – mowa, dysputa, doktryna); |
| ca | – | av. – i; |
| bhāṣase | – | √bhāṣ (mówić) Praes. Ā 2c.1 – mówisz; |
| gatāsūn | – | gata-asu 2i.3 m.; BV: yeṣām asavo gatāḥ santi tān – tych, których oddechy odeszły (od: √gam – iść, PP gata – odeszły; asu – oddech, życie, w liczbie mnogiej powietrza życia); |
| agatāsūn | – | a-gata-asu 2i.3 m.; BV: yeṣām asavo ‘gatāḥ santi tān – tych, których oddechy nie odeszły (od: √gam – iść PP; asu – oddech, życie, w liczbie mnogiej powietrza życia); |
| ca | – | av. – i; |
| na | – | av. – nie; |
| anuśocanti | – | anu-√śuc (rozpaczać, opłakiwać) Praes. P 1c.3 – opłakują; |
| paṇḍitāḥ | – | paṇḍita 1i.3 m. – uczeni, mądrzy, inteligentni (paṇḍā – mądrość, wiedza); |
warianty tekstu
anvaśocas tvaṃ → anuśocaṃs tvaṃ / anvaśocyas tvaṃ / avaśocas tvaṃ (ty jesteś rozpaczający / jest rozpaczane, ty… / ty rozpaczasz);
prajñā-vādāṃś ca bhāṣase → prājñavan nābhibhāṣase / prajñāvān nābhibhāṣase (posiadający wiedzę nie mówisz…);
… → werset spoza wydania krytycznego po wersecie 2.11:
tvaṃ mānuṣyeṇopahatāntarātmā viṣāda-mohābhibhavād visaṃjñaḥ
kṛpā-gṛhītaḥ samavekṣya bandhūn abhiprapannān mukham antakasya
Ty, którego wewnętrzną jaźń obezwładnia człowieczeństwo,
z powodu rozpaczy i konsternacji jesteś bez świadomości,
pochwycony przez litość po ujrzeniu krewnych,
którzy zbliżyli się do ust śmierci.
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
W tym miejscu Bóg Wasudewa nie widzi innego sposobu, by wyzwolić Ardźunę pogrążonego w wielkim oceanie rozpaczy, którego umysł omroczony jest co do powinności, i którego wiedza jest fałszywa, jak [przekazanie mu] nauki o jaźni. Dlatego łaskawie pragnie wyzwolić Ardźunę i zstępuje by wyjaśnić tę naukę. Mówi on: |
tatraiva dharma-saṃmūḍha-cetaso mithyā-jñānavato mahati śoka-sāgare nimagnasya arjunasya anyatrātma-jñānād uddharaṇam apaśyan bhagavān vāsudevaḥ, tataḥ kṛpayā arjunam uddidhārayiṣuḥ ātma-jñānāyāvatārayann āha— | |
|
Chwalebny Pan rzekł: |
śrī-bhagavān uvāca |
|
|
Nie należy płakać nad niewartymi rozpaczy – Bhiszmą, Droną i innymi. Ponieważ ich czyny są prawe, a z absolutnego oglądu rzeczywistości (paramārtha) są oni wieczni, dlatego opłakujesz to nad czym płakać nie należy, czyli tych którzy nie są rozpaczy warci. [Powiedziałeś] począwszy [od strofy mówiącej o:] „królewskim szczęściu” (BhG 1.32): „Oni umrą z mojej przyczyny…, cóż pocznę gdy ich zabraknie?” |
na śocyā aśocyāḥ bhīṣma-droṇādayaḥ | sad-vṛttatvāt paramārtha-svarūpeṇa ca nityatvāt, tān aśocyān anvaśoco ’nuśocitavān asi te mriyante man-nimittam, ahaṃ tair vinābhūtaḥ kiṃ kariṣyāmi rājya-sukhādinā (BhG 1.32) iti | | |
|
A jednocześnie prawisz słowa mądrości – czyli wypowiadasz się jak osoba rozumna i mądra. Tak niczym szaleniec ukazujesz sprzeczne [postawy] – głupotę i mądrość. Oto sens [wypowiedzi]. |
tvaṃ prajñā-vādān prajñāvatāṃ buddhimatāṃ vādāṃś ca vacanāni ca bhāṣase | tad etat mauḍhyaṃ pāṇḍityaṃ ca viruddham ātmani darśayasi unmatta iva ity abhiprāyaḥ | | |
|
Mędrcy, czyli znawcy jaźni, nie rozpaczają nad umarłym – pozbawionym życiowego tchnienia, ani nad żywym – posiadającym życiowe tchnienie. |
yasmāt gatāsūn gata-prāṇān mṛtān, agatāsūn agata-prāṇān jīvataś ca nānuśocanti paṇḍitāḥ ātmajñāḥ | | |
|
Mędrcy (paṇḍita) to ci, którzy mają rozeznanie w wiedzy o jaźni. Objawienie wyjaśnia: „pozbywszy się uczoności…” (pāṇḍityaṃ nirvidya) (Bṛh-up. 3.5.1)[1]. |
paṇḍā ātma-viṣayā buddhir yeṣāṃ te hi paṇḍitāḥ, pāṇḍityaṃ nirvidya (Bṛh-up. 3.5.1) iti śruteḥ | | |
|
Z absolutnego oglądu rzeczywistości, ci którzy są wieczni nie zasługują na rozpacz. Dlatego jesteś głupcem – oto znaczenie. |
paramārthatas tu tān nityān aśocyān anuśocasi, ato mūḍho ’si ity abhiprāyaḥ ||2.11|| | |
|
[1]Bṛh-up 3.5.1 (fragment, tłum. KUDELSKA 2004: 93): tasmād brāmaṇaḥ pāṇḍityaṃ nirvidya bālyena tiṣṭhāset | |
Rāmānuja
aśocyān prati anuśocasi patanti pitaro hy eṣāṃ lupta-piṇḍodaka-kriyāḥ [gītā 1.41] ity ādikān dehātma-svabhāva-prajñā-nimitta-vādāṃś ca bhāṣase | dehātma-svabhāva-jñānavatāṃ nātra kiñcit śoka-nimittam asti | gatāsūn dehān agatāsūn ātmanaś ca prati tayoḥ svabhāva-yāthātmya-vido na śocanti | atas tvayi vipratiṣiddham idam upalabhyate | yad etān haniṣyāmīty anuśocanam, yac ca dehātiriktātma-jñāna-kṛtaṃ dharmādharma-bhāṣaṇam | ato deha-svabhāvaṃ ca na jānāsi, tad-atiriktam ātmānaṃ ca nityam, tat-prāpty-upāya-bhūtaṃ yuddhādikaṃ dharmaṃ ca | idaṃ ca yuddhaṃ phalābhisandhi-rahitam | ātma-yāthātmyāvāpty-upāya-bhūtam | ātmā hi na janmādhīna-sad-bhāvo na maraṇādhīna-vināśaś ca; tasya janma-maraṇayoḥ abhāvāt; ataḥ sa na śoka-sthānam | dehas tv acetanaḥ pariṇāma-svabhāvaḥ, tasya utpatti-vināśa-yogaḥ svābhāvikaḥ, iti so’pi na śoka-sthānam ity abhiprāyaḥ
Śrīdhara
dehātmanor avivekād asyaivaṃ śoko bhavatīti tad-viveka-darśanārthaṃ śrī-bhagavān uvāca aśocyān ity ādi | śokasyāviṣayī-bhūtān eva bandhūn tvam anvaśocaḥ anuśocitavān asi dṛṣṭvemān svajanān kṛṣṇa ity ādinā | tatra kutas tvā kaśmalam idaṃ viṣame samupasthitam ity ādinā mayā bodhito 'pi punaś ca prajñāvatāṃ paṇḍitānāṃ vādān śabdān kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṅkhye ity ādīn kevalaṃ bhāṣase, na tu paṇḍito 'si, yataḥ gatāsūn gata-prāṇān bandhūn agatāsūṃś ca jīvato 'pi, bandhu-hīnā ete kathaṃ jīviṣyantīti nānuśocanti paṇḍitā vivekinaḥ
Viśvanātha
bho arjuna ! tavāyaṃ bandha-vadha-hetukaḥ śoko bhrama-mūlaka eva, tathā kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṅkhye ity ādiko vivekaś cāprajñā-mūlaka evety āha aśocyān ity ādi | aśocyān śokānārhān eva tvam anvaśoco 'nuśocitavān asi | tathā tvāṃ prabodhayantaṃ māṃ prati prajñā-vādān prajñāyāṃ satyām eva ye vādāḥ kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṅkhye ity ādīni vākyāni tān bhāṣase, na tu tava kāpi prajñā vartate iti bhāvaḥ | yataḥ paṇḍitāḥ prajñāvanto gatāsūn gatā niḥsṛtā bhavanty asavo yebhyas tān sthūla-dehān na śocanti, teṣāṃ naśvara-bhāvatvād iti bhāvaḥ | agatāsūn aniḥsṛta-prāṇān sūkṣma-dehān api na śocanti, te hi mukteḥ pūrvaṃ naśvarā eva | ubhayeṣām api tathā tathā svabhāvasya duṣpariharatvāt | mūrkhās tu pirtrādi-dehebhyaḥ prāṇeṣu niḥsṛteṣv eva śocanti, sūkṣma-dehāṃs tu na, te prāyaḥ paricinvantyas atas tair alam | ete hi sarve bhīṣmādayaḥ sthūla-sūkṣma-deha-sahitā ātmāna eva | ātmanāṃ tu ityatvāt teṣu śoka-pravṛttir eva nāstīty atas tvayā yat pūrvam artha-śāstrāt dharma-śāstraṃ balavad ity uktaṃ tatra mayā tu dharma-śāstrād api jñāna-śāstraṃ balavad ity ucyata iti bhāvaḥ
Baladeva
evaṃ arjune tūṣṇīṃ sthite tad-buddhim ākṣipan bhagavān āha aśocyān iti | he arjuna ! aśocyān śocitum ayogyān eva dhārtarāṣṭrāṃs tvaṃ anvaśocaḥ śocitavān asi | tathā māṃ prati prajñā-vādān prajñāvatām iva vacanāni dṛṣṭvemaṃ svajanam ity ādīni, kathaṃ bhīṣmam ity ādīni ca bhāṣase, na ca te prajñā-leśo 'py astīti bhāvaḥ | ye tu prajñāvantas te gatāsūn nirgata-prāṇān sthūla-dehān, agatāsūṃś cānirgata-prāṇān sūkṣma-dehāṃś ca, śabdād ātmanaś ca na śocanti | ayam arthaḥ – śokaḥ sthūla-dehānāṃ vināśitvāt, nāntyaḥ sūkṣma-dehānāṃ mukteḥ prāg avaināśitvāt tadvatām ātmanāṃ tu ṣaḍ-bhāva-vikāra-varjitānāṃ nityatvān na śocyāteti | dehātma-svabhāva-vidāṃ na ko 'pi śoka-hetuḥ | yad-artha-śāstrād dharma-śāstrasya balavattvam ucyate | tat kila tato 'pi balavatā jñāna-śāstreṇa pratyucyate | tasmād aśocye śocya-bhramaḥ pāmara-sādhāraṇaḥ paṇḍitasya te na yogya iti bhāvaḥ
Michalski
Wzniosła rzekł:
Żałujesz tych, których nie należy żałować, chociaż zresztą mówisz rozsądnie. Mędrcy nie żałują ani umarłych, ani żyjących.
Olszewski
Błogosławiony.
Płaczesz nad ludźmi, nad którymi płakać nie należy, acz słowa twoje są mądrości pełne. Mędrcy nie płaczą ani żywych, ani umarłych.
Dynowska
Pan rzecze:
Bolejesz nad tymi, nad którymi boleć nie należy, choć skądinąd mądre mówisz słowa. Człowiek rozumny nad żywym nie boleje, ani nad umarłym.
Sachse
Czcigodny rzekł:
Bolejesz nad tymi, nad którymi boleć nie należy,
i przemawiasz tylko językiem mądrości.
Światli mężowie nie boleją jednak
ani nad tymi, co żyją, ani tymi, co umarli.
Kudelska
Czcigodny pan rzecze:
Żałujesz tego, czego żałować nic należy, choć słowa prawisz uczone,
Mędrcy nie boleją ani nad żywym, ani nad umarłym.
Rucińska
Rzekł Pan:
Żałujesz niegodnych żalu i słowa prawisz uczone.
Nad żywym ni nad umarłym mędrzec łez żalu nie roni!
Szuwalska
»Niewarte jest rozpaczy to, co opłakujesz
Tak wielkimi słowami, gdyż prawdziwy mędrzec
Łez nie roni nad żywym ani nad umarłym.
Byrski
Rzekł Pan Czcigodny:
„Żalu niegodnych żałujesz, choć mądrze prawisz, Ardźuno.
Ani żywych, ani zmarłych nie żałują przecie mądrzy.
Babkiewicz
Chwalebny Pan rzekł:
Żałujesz niewartych żalu,
a mądrości prawisz słowa.
Nie płaczą nad życiem mądrzy
tak obecnym, jak i przeszłym.
BhG 2.12
na tv evāhaṃ jātu nāsaṃ na tvaṃ neme janādhipāḥ
na caiva na bhaviṣyāmaḥ sarve vayam ataḥ param
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
jātu (kiedykolwiek) aham (ja) na āsam (nie byłem),
tvam na [āsīḥ] (ty nie byłeś),
ime (ci) janādhipāḥ (władcy) na [āsan] (nie byli) [iti]
tu na eva (ale z pewnością nie).
ataḥ param (stąd dalej) sarve (wszyscy) vayam (my) na bhaviṣyāmaḥ (nie będziemy) [iti]
na ca eva (i z pewnością nie).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| aham | – | asmat sn. 1i.1 – ja; |
| jātu | – | av. – całkowicie, zawsze, kiedykolwiek, pewnego razu; |
| na | – | av. – nie; |
| āsam | – | √as (być) Imperf. P 3c.1 – byłem; |
| na | – | av. – nie; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1i.1 – ty; |
| na | – | av. – nie; |
| ime | – | idam sn. 1i.3 m. – ci; |
| janādhipāḥ | – | jana-adhipa 1i.3 m.; TP: janānām adhipā iti – władcy ludzi (od: √jan – rodzić, stwarzać, jana – stworzenie, człowiek; adhi – ponad, pa – obrońca, w złożeniach skrót od: pati, adhi-pa – władca, król); |
| na | – | av. – nie; |
| ca | – | av. – i; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| na | – | av. – nie; |
| bhaviṣyāmaḥ | – | √bhū (być) Fut. P 3c.3 – będziemy; |
| sarve | – | sarva sn. 1i.3 m. – wszyscy; |
| vayam | – | asmat sn. 1i.3 – my; |
| ataḥ | – | av. – stąd, odtąd (ablativus nieodmienny zakończony na -tas); |
| param | – | av. – dalej, potem, później (od: para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najlepszy); |
warianty tekstu
na tv evāhaṃ → na hy evāhaṃ / na evāhaṃ / na tv enāhaṃ (zaiste z pewnością nie ja / z pewnością nie ja / ale nie ten ja);
neme → nāmī (nazywany, zgięty);
caiva → caivaṃ (i w ten sposób);
vayam ataḥ → vayam itaḥ (my stąd);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Dlaczego nie są warci rozpaczy? Gdyż są wieczni. Jak to jest możliwe? |
kutas te aśocyāḥ? yato nityāḥ | kathaṃ? | |
|
Z pewnością nie jest tak, że kiedykolwiek nie istniałem ja, czy ty, czy ci królowie. |
na tv evāhaṃ jātu nāsaṃ na tvaṃ neme janādhipāḥ | |
|
|
Zaiste nie jest tak, że kiedyś, czyli w jakimkolwiek czasie, ja nie istniałem – to znaczy, że zawsze istniałem. Podczas przejścia, czyli powstawania i zaniku ciała, które jest niczym naczynie, ja zaiste pozostaję wieczny. Oto sens [wypowiedzi]. |
na tv eva jātu kadācid ahaṃ nāsaṃ kintv āsam eva | atīteṣu dehotpatti-vināśeṣu ghaṭādiṣu viyad iva nitya eva aham āsam ity abhiprāyaḥ | | |
|
Podobnie ty nie byłeś nieistniejący, lecz istniałeś. Także ci królowie nie nie istnieli, lecz właśnie istnieli. |
tathā na tvaṃ nāsīḥ, kintv āsīr eva | tathā neme janādhipā āsan kintv āsann eva | | |
|
I także nie przestaniemy istnieć, czyli właśnie będziemy istnieć – my wszyscy. Od tej chwili to znaczy po zniszczeniu ciała, a więc również w przyszłości. Za sprawą natury jaźni w trzech fazach czasu jesteśmy wieczni. Oto znaczenie. |
tathā na caiva na bhaviṣyāmaḥ, kintu bhaviṣyāma eva, sarve vayam ato ’smād deha-vināśāt param uttara-kāle ’pi | triṣv api kāleṣu nityā ātma-svarūpeṇa ity arthaḥ | | |
|
Liczba mnoga użyta jest ze względu na różnice cielesne, a nie ze względu na wielość jaźni. |
deha-bhedānuvṛttyā bahu-vacanam, nātma-bhedābhiprāyeṇa ||2.12|| |
Rāmānuja
prathamaṃ tāvad ātmanāṃ svabhāvaṃ śṛṇu | ahaṃ sarveśvaras tāvad ato vartamānāt pūrvasmin anādau kāle na nāsam api tu āsam | tvan-mukhāś caite īśitavyāḥ kṣetrajñā na nāsan api tv āsan | ahaṃ ca yūyaṃ ca sarve vayam ataḥ param asmād anantare kāle na caiva na bhaviṣyāmaḥ, api tu bhaviṣyāma eva | yathā ahaṃ sarveśvaraḥ paramātmā nitya iti nātra saṃśayaḥ, tathaiva bhavantaḥ kṣetrajñā ātmāno’pi nityā eveti mantavyāḥ | evaṃ bhagavataḥ sarveśvarad ātmanāṃ parasparaṃ ca bhedaḥ pāramārthakaḥ, iti bhagavatā evoktam iti pratīyate |
ajñāna-mohitaṃ prati tan-nivṛttaye pāramārthika-nityatvopadeśa-samaye aham 'tvam 'ime’ sarve 'vayam iti vyapadeśāt | aupādhikātma-bheda-vāde hy ātma-bhedasyātāttvikatvena tattvopadeśa-samaye bheda-nirdeśo na saṃgacchate | bhagavad-uktātma-bhedaḥ svābhāvika iti | śrutir apy āha—nityo nityānāṃ cetanaś cetanānām eko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān [śve.u. 6.13] iti | nityānāṃ bahūnāṃ cetanānāṃ ya ekaś cetano nityaḥ sa kāmān vidadhātīty arthaḥ |
ajñāna-kṛta-bheda-dṛṣṭi-vāde tu parama-puruṣasya paramārtha-dṛṣṭer nirviśeṣa-kūṭastha-nitya-caitanyātma-yāthātmya-sākṣāt-kārat nivṛttājñāna-tat-kāryatayā ajñāna-kṛta-bheda-darśanaṃ tan-mūlopadeśādi-vyavahāraś ca na saṃgacchante | [parama-puruṣo’py ajña iti pakṣe’rjuna-vākyāt parama-puruṣa-vākyasyājñāna-mūla-mithyārthatve viśeṣābhāvān na tasyopadeśa-rūpatvāt |]
atha parama-puruṣasyādhigatād dvaita-jñānasya bādhitānuvṛtti-rūpam idaṃ bheda-jñānaṃ dagdha-paṭādivan na bandhakam iti ucyate, naitad upapadyate | marīcikā-jala-jñānādikaṃ hi bādhitam anuvartamānam api na jalāharaṇādi-pravṛtti-hetuḥ | evam atrāpy advaita-jñānena bādhitaṃ bheda-jñānam anuvartamānam api mithyārtha-viṣayatva-niścayāt nopadeśādi-pravṛtti-hetuḥ bhavati | na ceśvarsya pūrvam ajñasya śāstrādhigata-tattva-jñānatayā bādhitānuvṛttiḥ śakyate vaktum | yaḥ sarvajñaḥ sarvavit [mu.u. 2.1.9] parasya śaktir vividhaiva śrūyate svābhāvikī jñāna-bala-kriyā ca [śve.u. 6.8]
vedāhaṃ samatītāni
vartamānāni cārjuna |
bhaviṣyāṇi ca bhūtāni
māṃ tu veda na kaścana [gītā 7.26] iti śruti-smṛti-virodhāt |
kiṃ ca, parama-puruṣaś cedānīntana-guru-paramparā cādvitīyātma-svarūpa-niścaye sati anuvartamāne’pi bheda-jñāne sva-niścayānurūpam advitīyam ātma-jñānaṃ kasmā upadiśatīti vaktavyam ? pratibimbavat pratīyamānebhyaḥ arjunādibhya iti cet, naitad upapadyate; na hy anunmattaḥ ko’pi maṇi-kṛpāṇa-darpaṇādiṣu pratīyamāneṣu svātma-pratibimbeṣu teṣāṃ svātmano’nanyatvaṃ jānan tebhyaḥ kam apy artham upadiśati |
bādhitānuvṛttir api tair na śakyate vaktum | bādhakenādvitīyātma-jñānena ātma-vyatirikta-bheda-jñana-kāraṇasyānāder vinaṣṭatvāt | dvi-candra-jñānādau tu candraikatva-jñānena pārmārthika-timirādi-doṣasya dvi-candra-jñāna-hetoḥ avinaṣṭatvād bādhitānuvṛttiḥ yuktā | anuvartamānam api prabala-pramāṇa-bādhitvenākiñcitkaram | iha tu bheda-jñānasya sa-viṣayasya sa-kāraṇasya apāramārthikatvena vastu-yāthātmya-jñāna-vinaṣṭatvāt na kathaṃcid api bādhitānuvṛttiḥ saṃbhavati | ataḥ sarveśvarasya idānīntana-guru-paramparāyāś ca tattva-jñānam asti ced bheda-darśana-tat-kāryopadeśādya-saṃbhavaḥ | bheda-darśnam astīti ced, ajñānasya tad-dhetoḥ sthitatvenājñatvād eva sutarām upadeśo na saṃbhavati |
kiṃ ca, guror advitīyātma-vijñānād eva brahma-jñānasya sakāryasya vinaṣṭatvāt śiṣyaṃ prati upadeśo niṣprayojanaḥ | gurus taj-jñānaṃ ca kalpitam iti cet, śiṣya-taj-jñānayor api kalpitatvāt tad apy anivartakam | kalpitatve’pi pūrva-virodhitvena nivartakam iti cet, tad ācārya-jñāne’pi samānam iti tad eka nivartakaṃ bhavatīty upadeśānarthakyam eva | iti kṛtam asamīcīna-vādair nirastaiḥ
Śrīdhara
aśocyatve hetum āha na tv evāham iti | yathāhaṃ parameśvaro jātu kadācit līlā-vigrahasyāvirbhāva-tirobhāvato nāsam iti tu naiva | api tv āsam eva anāditvāt | na ca tvaṃ nāsīḥ nābhūḥ, api tv āsīr eva | ime vā janādhipā nṛpā nāsann iti na, api tu āsann eva mad-aṃśatvāt | tathātaḥ param ita upary api na bhaviṣyāmo na sthāsyāma iti ca naiva, api tu sthāsyāma eveti janma-maraṇa-śūnyatvād aśocyā ity arthaḥ
Viśvanātha
athavā sakhe tvām aham evaṃ pṛcchāmi | kiṃ ca prītyāspadasya maraṇe dṛṣṭe sati śoko jāyate, tatreha prītyāspadam ātmā deho vā ? sarveṣām eva bhūtānāṃ nṛpa svātmaiva vallabhaḥ [BhP 10.14.57] iti śukokter ātmaiva prīty-āspadam iti cet tarhi jīveśvara-bhedena dvividhasyaivātmano nityatvād eva maraṇābhāvād ātmā śokasya viṣayo nety āha na tv evāham iti | ahaṃ paramātmā jātu kadācid api pūrvaṃ nāsam iti na, api tv āsam eva | tathā tvam api jīvātmā āsīr eva | tatheme janādhipā rājānaś ca jīvātmāna āsann eveti prāg-abhāvābhāvo darśitaḥ | tathā sarve vayam ahaṃ tvam ime janādhipāś cātaḥ paraṃ na bhaviṣyāmo na sthāsyāma iti na, api tu sthāsyāma eveti dhvaṃsābhāvaś ca darśita iti paramātmano jīvātmanāṃ ca nityatvād ātmā na śoka-viṣaya iti sādhitam | atra śrutayaḥ – nityo nityānāṃ cetanaś cetanānām eko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān [ŚvetU 6.13] ity ādyāḥ
Baladeva
evam asthāna-śocitvād apāṇḍityam arjunasyāpādya tattva-jijñāsuṃ niyojitāñjaliṃ taṃ prati sarveśvaro bhagavān nityo nityānāṃ cetanaś cetanānām eko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān [ŚvetU 6.13] iti śruti-siddhaṃ svasmāj jīvānāṃ ca pāramarthikaṃ bhedam āha na tv evāham iti | he arjuna ! ahaṃ sarveśvaro bhagavān itaḥ
pūrvasminn ādau kāle jātu kadācin nāsam iti na, api tv āsam eva | tathā tvam arjuno nāsīr iti na, kintv āsīr eva | ime janādhipā rājāno nāsann iti na, kintv āsann eva | tathetaḥ parasminn ante kāle sarve vayam ahaṃ ca tvaṃ ca ime ca na bhaviṣyāma iti na, kintu bhaviṣyāma eveti | sarveśvaravaj jīvānāṃ ca traikālika-sattā-yogitvāt tad-viṣayako na śoko yukta ity arthaḥ | na cāvidyā-kṛtatvād vyavahāriko 'yaṃ bhedaḥ | sarvajñe bhagavaty avidyā-yogāt | idaṃ jñānam upāśritya ity ādinā mokṣe 'pi tasyābhidāsyamānatvāc ca | na cābhedajñasyāpi harer bādhitānuvṛtti-nyāyeneyam arjunādi-bheda-dṛṣṭir iti vācyam | tathā saty upadeśāsiddheḥ | maru-marīcikādāv udaka-buddhir bādhitāpy anuvartamānā mithyārtha-viṣayatva-niścayān nodakāharaṇādau pravartayed evam abheda-bodha-bādhitāpy anuvartamānārjunādi-bheda-dṛṣṭis tattva-niścayān nopadeśādau pravartayiṣyatīti yat kiñcid etat |
nanu phalavaty ajñāte 'rthe śāstra-tātparya-vīkṣaṇāt tādṛśo 'bhedas tātparya-viṣayo vaiphalyāj jñātatvāc ca | bhedas tad-viṣayo na syāt, kintu adbhyo vā eṣa prātar udety apaḥ sāyaṃ praviśati ity ādi-śruty-arthavad anuvādya eva sa iti cen mandam etat | pṛthag ātmānaṃ preritāraṃ ca matvā juṣṭas tatas tenāmṛtatvam eti [ŚvetU 1.6] ity ādinā bheda evāmṛtatva-phala-śravaṇāt | viruddha-dharmāvacchinna-pratiyogikatayā loke tasyājñātatvāc ca | te ca dharmā vibhutvāṇutva-svāmitva-bhṛtyatvādayaḥ śāstraika-gamyā mitho viruddhā bodhyāḥ | abhedas tv aphalas tatra phalānaṅgīkārāt | ajñātaś ca śaśa-śṛṅgavad asattvāt | tasmāt paramārthikas tad-bhedaḥ siddhaḥ
Michalski
Nie byłem nigdy bez istnienia, ani ty, ani ci książęta narodów i również nikt z nas tu wszystkich nie przestanie istnieć kiedykolwiek.
Olszewski
Albowiem istnieliśmy zawsze i ja i ty i ci książęta i żaden z nas nigdy istnieć nie przestanie w przyszłości.
Dynowska
Albowiem zaprawdę nie było takiego czasu, kiedym nie istniał Ja, lub ty, lub ci książęta ziemi; ani też kiedykolwiek nadejść może czas, gdy istnieć przestaniemy.
Sachse
Bo nigdy nie było tak,
bym nie istniał ja, ty, czy ci oto królowie.
I nigdy nie będzie tak w przyszłości,
aby nie było któregokolwiek z nas.
Kudelska
Wszak nigdy tak nie było, abym nie istniał ja, ty, lub któryś z tych książąt;
I czas taki nie nastanie, aby ktoś z nas nie istniał.
Rucińska
Nie było tak, bym nie istniał ja, ty czy owi książęta,
I nigdy tak się nie zdarzy, abyśmy istnieć przestali!
Szuwalska
Nie było bowiem chwili, w której bym nie istniał
Ja, ty czy wszyscy tutaj zebrani królowie.
Chwili takiej nie będzie także i w przyszłości.
Byrski
Zaprawdę ja byłem zawsze i tyś był i ci królowie
I ciągle wszyscy będziemy teraz, zawsze i na wieki.
Babkiewicz
Tak nie było, bym nie istniał,
ja czy ty, czy ci królowie,
nigdy też tak się nie stanie,
abyśmy przestali istnieć.
BhG 2.13
dehino ‘smin yathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā
tathā dehāntara-prāptir dhīras tatra na muhyati
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yathā (tak jak) asmin (w tym) dehe (ciele) dehinaḥ (mającego ciało) kaumāram (dzieciństwo), yauvanam (dojrzałość), jarā (starość) [bhavanti] (istnieją),
tathā (tak też) dehāntara-prāptiḥ (osiągnięcie innego ciała),
tatra (co do tego) dhīraḥ (mędrzec) na muhyati (nie ulega złudzeniu).
analiza gramatyczna
| dehinaḥ | – | dehin 6i.1 m. – mającego ciało (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele); |
| asmin | – | idam sn. 7i.1 m. – w tym; |
| yathā | – | av. – tak jak (corelativum do: tathā) |
| dehe | – | deha 7i.1 m. – w ciele (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało); |
| kaumāram | – | kaumāra 1i.1 n. – dzieciństwo, delikatność (od: ku – partykuła w złożeniach wyrażająca pytanie – jak? skąd? jakiego rodzaju?; √mṛ – umierać; ku-māra – łatwo umierający, dziecko); |
| yauvanam | – | yauvana 1i.1 n. – młodość (od: yuvan – młody, dorosły, silny, zdrowy); |
| jarā | – | jarā 1i.1 f. – starość (od: √jṝ – starzeć się, niszczeć); |
| tathā | – | av. – tak, w ten sposób, podobnie; |
| dehāntara-prāptiḥ | – | deha-antara-prāpti 1i.1 f.; TP: dehasya antarasya prāptir iti – osiągnięcie innego ciała (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; antara – wnętrze, zewnętrze, różny od, inny; pra-√āp – osiągać, zdobywać, prāpta PP – osiągnięty; prāpti – osiąganie); |
| dhīraḥ | – | dhīra 1i.1 m. – stabilny, spokojny, trzeźwy, mądry (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhā – umieszczać); |
| tatra | – | av. – tutaj, co do tego, w tym (od: tat – locativus nieodmienny zakończony na -tra); |
| na | – | av. – nie; |
| muhyati | – | √muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. P 1c.1 – jest oszołomiony, ulega złudzeniu, jest ogłupiały, myli się; |
warianty tekstu
dhīras → vīras (mężny);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Aby wyjaśnić jakim sposobem jaźń jest wieczna podano przykład: |
tatra katham iva nitya ātmeti dṛṣṭāntam āha – | |
|
Tak jak w tym ciele istnieją dzieciństwo, dojrzałość i starość wcielonego, |
ehino ’smin yathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā | |
|
|
Wcielony, to właściciel ciała. Dla owego wcielonego, czyli dla jaźni, w obecnie istniejącym ciele, jawią się trzy odróżniające się od siebie stany (avastha): |
deho ’sya astīti dehī, tasya dehino dehavataḥ ātmano ’smin vartamāne dehe yathā yena prakāreṇa kaumāraṃ kumāra-bhāvo bālyāvasthā, yauvanaṃ yūno bhāvo madhyamāvasthā, jarā vayo-hāniḥ jīrṇāvasthā, ity etāḥ tisro ’vasthāḥ anyonya-vilakṣaṇāḥ | | |
|
Gdy kończy się pierwszy stan, jaźń nie przepada, a gdy pojawia się drugi jaźń się nie rodzi. Zatem widzi się, że jaźń pozostaje niezmienna osiągając drugi i trzeci stan. |
tāsāṃ prathamāvasthā-nāśe na nāśaḥ, dvitīyāvasthopajane na upajana ātmanaḥ | kiṃ tarhi? avikriyasyaiva dvitīya-tṛtīyāvasthā-prāptiḥ ātmano dṛṣṭā | | |
|
Tak też, czyli podobnie, gdy [wychodzi] z ciała i osiąga inne, jaźń pozostaje niezmienna. Oto znaczenie. |
tathā tadvad eva dehād anyo deho dehāntaram, tasya prāptiḥ dehāntara-prāptiḥ avikriyasyaiva ātmana ity arthaḥ | | |
|
Mędrzec, czyli osoba inteligentna, gdy to ma miejsce, nie myli się, czyli nie ulega omroczeniu. |
dhīro dhīmān tatraivaṃ sati na muhyati na moham āpadyate ||2.13|| |
Rāmānuja
ekasmin dehe vartamānasya dehinaḥ kaumārāvasthāṃ vihāya yauvanādy-avasthā-prāptau ātmanaḥ sthira-buddhyā yathātmā naṣṭa iti na śocati, dehād dehāntara-prāptāv api tathaiva sthira ātmeti buddhimān na śocati | ata ātmanāṃ nityatvād ātmāno na śoka-sthānam | etāvad atra kartavyam—ātmanāṃ nityānām eva anādi-karma-vaśyatayā tat-tat-karmocita-deha-saṃsṛṣṭānāṃ tair eva dehair bandha-nivṛttaye śāstrīyaṃ sva-varṇocitaṃ yuddhādikam anabhisaṃhita-phalaṃ karma kurvatām avarjanīyatayā indriyaiḥ indriyārtha-sparśāḥ śītoṣṇādi-prayukta-sukha-duḥkha-dā bhavanti | te tu yāvac-chāstrīya-karma-samāpti kṣantavyā iti
Śrīdhara
nanv īśvarasya tava janmādi-śūnyatvaṃ satyam eva, jīvānāṃ tu janma-maraṇe prasiddhe | tatrāha dehina ity ādi | dehino dehābhimānino jīvasya yathāsmin sthūla-dehe kaumārādy-avasthās tad-deha-nibandhanā eva, na tu svataḥ, pūrvāvāsthā-nāśe |vasthāntarotpattāv api sa evāham iti pratyabhijñānāt | tathaiva etad-deha-nāśe dehāntara-prāptir api liṅga-deha-nibandhanaiva | na tāvad ātmano nāśaḥ, jāta-mātrasya pūrva-saṃskāreṇa stanya-pānādau pravṛtti-darśanāt | ato dhīro dhīmān tatra tayor deha-nāśotpattyor na muhyati | ātmaiva mṛto jātaś ceti na manyate
Viśvanātha
nanu cātma-sambandhena deho 'pi prīty-āspadaṃ syāt, deha-sambandhena putra-bhrātrādayo 'pi, tat-sambandhena tat-putrādayo 'pi | atas teṣāṃ nāśe śokaḥ syād eveti ced ata āha dehina iti | dehino jīvasyāsmin dehe kaumāra kaumāraṃ kaumāra-prāptir bhavati, tataḥ kaumāra-nāśānantaraṃ jarā-prāptir yathā tathaiva dehāntara-prāptir iti | tatas cātma-sambandhināṃ kaumārādīnāṃ prīty-āspadānāṃ nāśe yathā śoko na kriyate tathā dehasyāpi ātma-sambandhinaḥ prītyāspadasya nāśe śoko na kartavyaḥ | yauvanasya nāśe jarā-prāptau śoko jāyate iti cet kaumārasya nāśe yauvana-prāptau harṣo 'pi jāyate ity ato bhīṣma-droṇādīnāṃ jīrṇa-deha-nāśe khalu navya-dehāntara-prāptau tarhi harṣaḥ kriyatām iti bhāvaḥ | yad vā, ekasminn api dehe kaumārādīnāṃ yathā prāptis tathaivaikasyāpi dehino jīvasya nānā-dehānāṃ prāptir iti
Baladeva
nanu bhīṣmādi-dehāvacchinnānām ātmanāṃ nityatve 'pi tad-dehānāṃ tad-bhogāyatanānāṃ nāśe yuktaḥ śoka iti cet tatrāha dehino 'sminn iti | traikālikā bahavo dehā yasya santi, tasya dehino jīvasyāsmin vartamāne dehe kramāt kaumāra-yauvana-jarās tisro 'vasthā bhavanti | tāsām ātma-sambandhināṃ tad-bhogopayuktānāṃ pūrva-pūrva-vināśena para-para-prāptau yathā na śokas tathaiva tad-deha-vināśe sati dehāntara-prāptir yayāti-yauvana-prāpti-nyāyena harṣa-hetur eveti, na tad-deha-vināśa-hetukaḥ śokas tavocita iti bhāvaḥ | dhīro dhīmān deha-svabhāva-jīva-karma-vipāka-svarūpa-jñaḥ | atra dehina ity eka-vacanaṃ jāty-abhiprāyeṇa bodhyaṃ pūrvatrātma-bahutvokteḥ |
atrāhuḥ – eka eva viśuddhātmā tasyāvidyayāparicchinnasya tasyāṃ pratibimbitasya vā nānātmatvam | śrutiś caivam āha ākāśam ekaṃ hi yathā ghaṭādiṣu pṛthag bhavet, tathātmaiko hy anekastho jalādhāreṣv ivāṃśumān iti | tad-vijñānena tasya vināśe tu tan-nānātva-nivṛttyā tad-aikyaṃ sidhyatīty eka-vacanenaitat pārtha-sārathir āheti | tan-mandaṃ jaḍayā tayā caitanya-rāśeś chedāsambhavāt | tair api tad-viṣayatvānaṅgīkārāc ca | vāstave cchede vikāritvādy-āpattiḥ ṭaṅka-chinna-pāṣāṇavat syāt – nīrūpasya vibhoḥ pratibimbāsambhavāc ca | anyathākāśādi-gādīnāṃ tad-āpattiḥ | na ca pratīty-anyathānupapattir evākāśasya pratibimbe mānaṃ tad-varti-graha-nakṣatra-prabhā-maṇḍalaṃ tasyiavāmbhasi bhāsamānatvena pratīteḥ | ākāśam ekaṃ hi iti śrutis tu paramātma-viṣayā tasyākāśavat sūryavac ca bahu-vṛttikatvaṃ vadatīty aviruddham | na cātmaikyasyopadeṣṭā sambhavati | sa hi tattvavin na vā ? ādye 'dvitīyam ātmānaṃ vijānatas tasyopadeśyāpari-sphūrtiḥ | antye tv ajñatvād eva nātma-jñānopadeṣṭṛtvam | bādhitānuvṛttyāśrayaṇaṃ tu pūrva-nirastam
Michalski
Jak duch w tym ciele przechodzi przez dzieciństwo, młodość i starość, tak samo po śmierci przechodzi w inne ciała. W tym mędrzec nie zbłądzi.
Olszewski
Jako w tem ciele śmiertelnem następują kolejno po sobie dzieciństwo, młodość i starość, tak później dusza otrzymuje inne ciało; i mędrca nie powinno to niepokoić.
Dynowska
Jak duch – ciał Mieszkaniec – przez jego dzieciństwo, młodość i wiek podeszły przechodzi, tak z jego śmiercią inne przyobleka ciało. Człowiek silny nad tym nie boleje.
Sachse
Przejęcie nowego ciała
jest dla ucieleśnionego równie nieuniknione,
jak dzieciństwo, młodość i starość dla postaci cielesnej.
Mędrzec nie myli się w tej sprawie.
Kudelska
Tak jak duch przechodzi w ciele poprzez wiek chłopięcy, młodość i i starość
Podobnie po śmierci inne on ciało przybiera, mędrzec to wie nieomylnie.
Rucińska
Jak dusza spędza w tym ciele dzieciństwo, młodość i starość,
Tak inne ciało przyjmuje – i mądry tutaj nie błądzi.
Szuwalska
W jednym ciele wędrówkę wiedzie byt wcielony
Z ciała chłopca, młodzieńca, do ciała starczego,
W której trwa nieprzerwanie nawet i po śmierci,
Przechodząc z ciała w ciało. Jednak takie zmiany
Nigdy nie zwodzą mędrca.
Byrski
Jak chłopięctwo, młodość, starość, wcielony ma dzięki ciału,
Tak też ma i inne ciała, lecz to mądrych nie omamia.
Babkiewicz
Jak wcielony w jednym ciele
dzieckiem jest, młodzieńcem, starcem,
tak osiąga inne ciało –
mędrzec tutaj nie pobłądzi.
BhG 2.14
mātrā-sparśās tu kaunteya śītoṣṇa-sukha-duḥkha-dāḥ
āgamāpāyino ‘nityās tāṃs titikṣasva bhārata
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he kaunteya (Kuntjowicu!), he bhārata (o potomku Bharaty!),
mātrā-sparśāḥ tu (ale percepowania obiektów) śītoṣṇa-sukha-duḥkha-dāḥ (przynoszące zimno i ciepło oraz radość i cierpienie) [bhavanti] (są).
[te] (one) āgamāpāyinaḥ (pojawiające się i znikające),
[ataḥ eva] (zaprawdę dlatego) anityāḥ (nietrwałe) [bhavanti] (są).
[ataḥ] (dlatego) tān (je) titikṣasva (znoś cierpliwie).
analiza gramatyczna
| mātrā-sparśāḥ | – | mātrā-sparśa 1i.3 m.; TP: mātrāṇāṃ sparśā iti – doświadczenia obiektów ( od: √mā – mierzyć, mātrā – rozmiar, wielkość, materia, substancja; √spṛś – dotykać, sparśa – dotyk, percepcja; mīyante / jñāyante viṣayā ābhir iti mātrāḥ – indriya-vṛttayaḥ –[przez nie] przedmioty są ze wszystkich stron mierzone / poznawane dlatego zwą się obiektami – polami aktywności zmysłów); |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| kaunteya | – | kaunteya 8i.1 m. – o synu Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców); |
| śītoṣṇa-sukha-duḥkha-dāḥ | – | śīta-uṣṇa-sukha-duḥkha-da 1i.3 m.; TP/DV: ye sītaṃ ca uṣṇaṃ ca sukhaṃ ca duḥkhaṃ ca dadhati te – te, które dają zimno i ciepło, radość i cierpienie (od: śīta – zimno, mróz; √uṣ – spalać, uṣṇa – gorąco, ciepło; su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: dobre i złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko i z oporem; lub też od: su-√sthā i duḥ-√sthā; √dā – dawać, da – na końcu złożenia oznacza dawcę); |
| āgamāpāyinaḥ | – | āgama-apāyin 1i.3 m.; yeṣām āgamaś ca apāyaś ca stas te – te które mają przybycie i odejście (od: ā-√gam – przychodzić, āgama – przybycie; apa-√i – odchodzić; apāya – odejście, apāyin – odchodzący, przemijający); |
| anityāḥ | – | a-nitya 1i.3 m. – nie wieczne (od: nitya – nieustanny, wieczny); |
| tān | – | tat sn. 2i.3 m. – je; |
| titikṣasva | – | √tij (ostrzyć, wzbić w górę) Imperat. des. Ā 2c.1 – pragnij stać się ostrym / stanowczym, znoś ze stanowczością / cierpliwością, toleruj, przetrzymaj; |
| bhārata | – | bhārata 8i.1 m. – potomku z rodu Bharaty; |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jeśli wskutek wiedzy, iż jaźń jest wieczna, nie ma miejsca omroczenie co do śmierci jaźni, to omroczenie co do odczuwania zimna i ciepła, szczęścia i cierpienia zdaje się być powszechne. Jest to omroczenie związane z możliwością utraty szczęścia i rozpacz związana z możliwością doświadczenia cierpienia. Bóg, przewidując takie wątpliwości Ardźuny, mówi: |
yady apy ātma-vināśa-nimitto moho na saṃbhavati nitya ātmā iti vijānataḥ, tathāpi śītoṣṇa-sukha-duḥkha-prāpti-nimitto moho laukiko dṛśyate, sukha-viyoga-nimitto moho duḥkha-saṃyoga-nimitta ca śokaḥ | ity etad arjunasya vacanam āśaṅkaya bhagavān āha – | |
|
Kuntjowicu, percepowania przedmiotów niosą zimno i ciepło, radość i cierpienie. |
mātrā-sparśās tu kaunteya śītoṣṇa-sukha-duḥkhadāḥ | |
|
|
Zmysły począwszy od słuchu doświadczają miar (mātrā) [przedmiotów] takich jak dźwięk. Percepcja miar to związek z dźwiękiem i innymi [obiektami zmysłów]. One to niosą zimno i ciepło, radość i cierpienie, czyli dostarczają tych doznań. |
mātrā ābhiḥ mīyante śabdādaya iti śrotrādīni indriyāṇi | mātrāṇāṃ sparśāḥ śabdādibhiḥ saṃyogāḥ | te śītoṣṇasukha-duḥkha-dāḥ śītam uṣṇaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ ca prayacchantīti | | |
|
Raczej [należałoby powiedzieć, że te doznania] są doświadczane. Przedmioty doświadczenia rozpoczynają się od dźwięku. Miary i percepcja dostarczają zimna i ciepła, szczęścia i cierpienia. |
athavā spṛśyanta iti sparśā viṣayāḥ śabdādayaḥ | mātrāś ca sparśāś ca śītoṣṇa-sukha-duḥkha-dāḥ | | |
|
Zimno czasem jest przyjemne, czasem nieprzyjemne, podobnie ciepło, dlatego ich natura nie jest ustalona. Z kolei natura szczęścia i cierpienia jest stała, gdyż one nie przekraczają [swych natur]. Dlatego ujmuje się je oddzielnie od zimna i ciepła. |
śītaṃ kadācit sukhaṃ kadācit duḥkham | tathā uṣṇam api aniyata-svarūpam | sukha-duḥkhe punaḥ niyata-rūpe yato na vyabhicarataḥ | atas tābhyāṃ pṛthak śītoṣṇayoḥ grahaṇam | | |
|
Ponieważ owe miary i percepcje pojawiają się i znikają, dlatego są nietrwałe i dlatego [doznania] począwszy od zimna i ciepła powinieneś znosić stanowczo, czyli tolerować. Zatem nie zabiegaj ani o rozkosz, ani o przygnębienie . Oto znaczenie. |
yasmāt te mātrā-sparśādayaḥ āgamāpāyinaḥ āgamāpāyaśīlāḥ tasmāt anityāḥ | ataḥ tān śītoṣṇādīn titikṣasva prasahasva | teṣu harṣaṃ viṣādaṃ vā mā kārṣīḥ ity arthaḥ ||2.14|| |
Rāmānuja
imam artham anantaram eva āha mātrā-śparśās tv iti | śabda-sparśa-rūpa-rasa-gandhāḥ sāśrayāḥ tan-mātrā-kāryatvāt mātrā iti ucyante | śrotrādibhis teṣāṃ sparśāḥ śītoṣṇa-mṛdu-paruṣādi-rūpa-sukha-duḥkhadā bhavanti | śītoṣṇa-śabdaḥ pradarśanārthaḥ | tān dhairyeṇa yāvad-yuddhādi-śāstrīya-karma-samāpti titikṣasva | te cāgamāpāyitvād dharyavatāṃ kṣantuṃ yogyāḥ | anityāś caite bandha-hetu-bhūta-karma-nāśe sati, āgamāpāyitvenāpi nivartanta ity arthaḥ
Śrīdhara
nanu tān ahaṃ na śocāmi, kintu tad-viyogādi-duḥkha-bhājaṃ mām eveti cet tatrāha mātrā-sparśā iti | mīyante jāyante viṣayā ābhir iti mātrā indriya-vṛttayaḥ, tāsāṃ sparśā viṣayeṣu sambaddhāḥ, te śītoṣṇādi-pradā bhavanti | te tu āgamāpāyitvād anityā asthirāḥ | atas tān titikṣasva sahasva | yathā jalātapādi-saṃsargās tat-tat-kāla-kṛtāḥ svabhāvataḥ śītoṣṇādi prayacchanti evam iṣṭa-saṃyoga-viyogā api sukha-duḥkhāni prayacchanti, teṣāṃ cāsthiratvāt sahanaṃ tava dhīrasyocitaṃ na tu tan-nimitta-harṣa-viṣāda-pāravaśyam ity arthaḥ
Viśvanātha
nanu satyam eva tattvam | tad apy avivekino mama mana evānarthakāni vṛtahiva śoka-moha-vyāptaṃ duḥkhayatīti | tatra na kevalam ekaṃ mana evāpi tu manaso vṛttayo 'pi sarvās tv agādīndriya-rūpāḥ sva-viṣayān anubhāvyānarthakāriṇya ity āha mātrā indriya-grāhya-viṣayās teṣāṃ sparśā anubhavāḥ | śītoṣṇety āgamāpāyina iti yad eva śītala-jalādikam uṣṇa-kāle sukhadam | tad eva śīta-kāle duḥkhadam ato 'niyatatvād āgamāpāyitvāc ca tān viṣayānubhavān titikṣasva sahasva | teṣāṃ sahanam eva śāstra-vihito dharmaḥ | nahi māghe māsi jalasya duḥkhatva-buddhyaiva śāstre vihitaḥ snāna-rūpo dharmas tyajyate | dharma eva kāle sarvānartha-nivartako bhavati | evam eva ye putra-bhrātrādyotpatti-kāle dhanādy-upārjana-kāle ca sukhadās ta eva mṛtyu-kāle duḥkhadā āgamāpāyino 'nityās tān api titikṣasva | na tu tad-anurodhena yuddha-rūpaḥ śāstra-vihitaḥ sva-dharmas tyājyo vihita-dharmānācaraṇaṃ khalu kāle mahānarthakṛd eveti bhāvaḥ
Baladeva
nanu bhīṣmādayo mṛtāḥ kathaṃ bhaviṣyantīti tad-duḥkha-nimittaḥ śoko mābhūt | tad-viccheda-duḥkha-nimittas tu me mana-prabhṛtīni pradahantīti cet tatrāha mātreti | mātrās tv agādīndriya-vṛttayaḥ mīyante paricchidyante viṣayā abhir iti vyutpatteḥ | sparśās tābhir viṣayāṇām anubhavānte khalu śītoṣṇa-sukha-duḥkhadā bhavanti | yad eva śītalam udakaṃ grīṣme sukhadaṃ tad eva hemante duḥkhadam ity ato 'niyatatvād āgamāpāyitvāc cānityān asthirāṃs tān titikṣasva sahasva | etad uktaṃ bhavati māgha-snānaṃ duḥkha-karam api dharmatayā vidhānād yathā kriyate tathā bhīṣmādibhiḥ saha yuddhaṃ duḥkha-karam api tathā vidhānāt kāryam eva | tatratyo duḥkhānubhavas tv āgantuko dharma-siddhatvāt soḍhavyaḥ | dharmāj jñānodayena mokṣa-lābhe tūttaratra tasya nānuvṛttiś ca jñāna-niṣṭhā paripākaṃ vinaiva dharma-tyāgas tv anartha-hetur iti | kaunteya bhārateti padābhyām ubhaya-kula-śuddhasya te dharma-bhraṃśo nocita iti sūcyate
Michalski
Dotknięcia posnowy, Kauntejo, tworzą ciepło, zimno, radość i ból, przychodzą, odchodzą kolejno i nie są trwałe, — więc znoś je cierpliwie, Bharato.
Olszewski
Starcia żywiołów, które powodują chłód i gorąco, uciechę i ból, przychodzą i przechodzą i nie są wieczne. Znoś je, synu Kunti.
Dynowska
Zetknięcie nasze z materią – Prakriti – o synu Kunti, rzucają nas w chłód i w żar, w rozkosz i ból, lecz te są przemijające, pojawiają się i znikają; znoś je wiec mężnie, o Bharato.
Sachse
Zetknięcia z tym, co cielesne, o synu Kunti,
dające uczucia ciepła i zimna,
szczęścia i nieszczęścia,
nie są trwałe, to przychodzą, to odchodzą…
Znoś je wytrwale, Bharato!
Kudelska
Zetknięcie z materia, synu Kunti, daje ci poczucie chłodu, ciepła, szczęścia i nieszczęścia,
Lecz jest to zjawisko przejściowe, przychodzi ono i odchodzi; wytrzymaj i to, Bharato.
Rucińska
Zetknięcia zmysłów, Kauntejo, chłód, ciepło, ból, rozkosz dają,
Rodzą się, giną, nietrwałe! Znoś je cierpliwie, Bharato!
Szuwalska
Przez zmysłów działanie
Doświadcza się gorąca i odczuwa zimno.
Szczęście, nieszczęście – wszystko zmienne jest, nietrwałe.
Dlatego powinieneś znosić to cierpliwie.
Byrski
Dotknięcia jedynie dają czucia zimna, ciepła, szczęścia
I nieszczęścia, o Kauntejo! Przelotne są i nietrwałe,
Znoś cierpliwie je, Bharato.
Babkiewicz
Synu Kunti, to doznania –
przychodząc, odchodząc – dają
chłód i ciepło, ból i rozkosz –
znoś je, bowiem są nietrwałe.
BhG 2.15
yaṃ hi na vyathayanty ete puruṣaṃ puruṣa-rṣabha
sama-duḥkha-sukhaṃ dhīraṃ so ‘mṛtatvāya kalpate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he puruṣarṣabha (o byku pośród ludzi!),
ete(te) [mātrā-sparśāḥ] (percepowania obiektów) yam (którego) sama-duḥkha-sukham (jednakowo nastawionego do radości i cierpienia) dhīram (mądrego) puruṣam (człowieka) na vyathayanti(nie niepokoją),
saḥ hi (on zaiste) amṛtatvāya (do nieśmiertelności) kalpate (jest gotów).
analiza gramatyczna
| yam | – | yat sn. 2i.1 m. – kogo; |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| na | – | av. – nie; |
| vyathayanti | – | √vyath (trząść się, drżeć, być wystraszonym, niepokoić się) Praes. caus. P 1c.3 – niepokoją; |
| ete | – | etat sn. 1i.3 m. – te; |
| puruṣam | – | puruṣa 2i.1 m. – człowieka (od: √pur – poprzedzać, prowadzić lub √pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie); |
| puruṣa-rṣabha | – | puruṣa-rṣabha 8i.1 m.; KD: puruṣo ṛṣabha iva – człowiek niczym byk (od: √pur – poprzedzać, prowadzić lub √pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie; ṛṣabha – byk, dominujący, najlepszy); lub TP: puruṣāṇām ṛṣabha iti – byk wśród ludzi; |
| sama-duḥkha-sukham | – | sama-duḥkha-sukha 2i.1 m.; BV: yasya duḥkhaṃ ca sukhaṃ ca same stas tam – tego, dla którego radość i cierpienie są tym samym (od: sama – równość, płaskość, jednakowość; su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: dobre i złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko i z oporem; lub też od: su-√sthā i duḥ-√sthā); |
| dhīram | – | dhīra 2i.1 m. – stabilnego, spokojnego, trzeźwego, mądrego (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhā – umieszczać); |
| saḥ | – | tat sn. 1i.1 m. – ten; |
| amṛtatvāya | – | amṛtatva abst. 4i.1 n. – do nieśmiertelności (od: √mṛ – umierać; mṛta PP – umarły, a-mṛta – nie umarły, wieczny, nektar nieśmiertelności, amṛtatva – nieśmiertelność, wieczność, wyzwolenie); |
| kalpate | – | √kḷp (być odpowiedni, być gotowy, skłaniać się, osiągać) Praes. Ā 1c.1 – jest gotowym; |
warianty tekstu
puruṣaṃ puruṣa-rṣabha → puruṣāḥ puruṣa-rṣabha (ci ludzie, byku pośród ludzi);
sama-duḥkha-sukhaṃ → sama-sukhaṃ-duḥkha (tak samo traktujący szczęście i cierpienie);
dhīraṃ → dhīrāḥ (mądrzy);
kalpate → kaṃpate (trzęsie się);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Posłuchaj jaki jest rezultat tolerowania doznań, takich jak zimno i ciepło: |
śītoṣṇādīn sahataḥ kiṃ syād iti śṛṇu – | |
|
O byku pośród ludzi, mędrzec, którego owe [percepcje] nie niepokoją, |
yaṃ hi na vyathayanty ete puruṣaṃ puruṣarṣabha | sama-duḥkha-sukhaṃ dhīraṃ so ’mṛtatvāya kalpate ||2.15|| |
|
|
Ten człowiek, który tak samo traktuje radość i cierpienie – który doznawszy szczęścia lub cierpienia nie wpada w euforię, ani nie jest zgnębiony, ten mędrzec, czyli człowiek rozumny, nie jest niepokojony – wspomniane [doznania] takie jak zimno i ciepło nie są w stanie go poruszyć, gdyż wiecznie ogląda on jaźń (nityātma-darśana). |
yaṃ hi puruṣaṃ same duḥkha-sukhe yasya taṃ sama-duḥkha-sukhaṃ sukha-duḥkha-prāptau harṣa-viṣāda-rahitaṃ dhīraṃ dhīmantaṃ na vyathayanti na cālayanti nityātma-darśanāt ete yathoktāḥ śītoṣṇādayaḥ | | |
|
Stały w oglądaniu natury wiecznej jaźni, jest w stanie tolerować przeciwieństwa (dvandva) i jest gotów, czyli zdolny jest osiągnąć nieśmiertelność – stan wieczności, wyzwolenie. |
sa nityātma-svarūpa-darśa-niṣṭho dvandva-sahiṣṇuḥ amṛtatvāya amṛta-bhāvāya mokṣāyety arthaḥ kalpate samartho bhavati ||2.15|| |
Rāmānuja
tat-kṣāntiḥ kim arthā ? ity ata āha—yaṃ hi iti | yaṃ puruṣaṃ dhairya-yuktam avarjanīya-duḥkhaṃ sukhavan manyamānam amṛtatva-sādhanatayā sva-varṇocitaṃ yuddhādi-karma anabhisaṃhita-phalaṃ kurvāṇaṃ tad-antargatāḥ śastra-pātādi-mṛdu-krūra-sparśā na vyathayanti sa eva amṛtatvaṃ sādhayati | na tvādṛśo duḥkhāsahiṣṇur ity arthaḥ | ata ātmanāṃ nityatvād etāvad atra kartavyam ity arthaḥ
Śrīdhara
tat-pratikāra-prayatnād api tat-sahanam evocitaṃ mahā-phalatvād ity āha yaṃ hīti | ete mātrā-sparśā yaṃ puruṣaṃ na vyathayanti nābhibhavanti | same duḥkha-sukhe sa tam | sa tair avikṣipyamāṇo dharma-jñāna-dvārā amṛtatvāya mokṣāya kalpate yogyo bhavati
Viśvanātha
evaṃ vicāreṇa tat-tat-sahanābhyāse sati te viṣayānubhavāḥ kāle kila nāpi duḥkhayanti | yadi ca na duḥkhayanti, tadātma-muktiḥ sva-pratyāsannaivety āha yam iti | amṛtatvāya mokṣāya
Baladeva
dharmārtha-duḥkha-sahanābhyāsasyottaratra sukha-hetutvaṃ darśayann āha yaṃ hīti | ete mātrā-sparśāḥ priyāpriya-viṣayānubhāvā yaṃ dhīraṃ dhiyam īrayati dharmeṣv iti vyutpatter dharma-niṣṭhaṃ puruṣaṃ na vyathayanti sukha-duḥkha-mūrcchitaṃ na kurvanti so 'mṛtatvāya muktaye kalpyate | na tu tādṛśo duḥkha-sukha-mūrcchita ity arthaḥ | uktam arthaṃ sphuṭayan puruṣaṃ viśinaṣṭi sameti | dharmānuṣṭhānasya kaṣṭa-sādhyatvād duḥkham anuṣaṅga-labdhaṃ sukhaṃ ca yasya samaṃ bhavati tābhyāṃ mukha-mlānitollāsa-rahitam ity arthaḥ
Michalski
Ten, kto od dotknięć tych się zachwieje, człowieku-buhaju, — nie do wzruszenia, taki sam w szczęściu, jak i w niedoli, ten tworzy siebie dla nieśmiertelności.
Olszewski
Człowiek, który się tem nie przejmuje, człowiek stały w rozkoszy i w bólu, staje się, o Bharato, uczestnikiem nieśmiertelności.
Dynowska
Tylko człowiek mężny, którego one nie udręczają i nie smucą, o najlepszy z ludzi, który jest równie spokojny w radości jak w cierpieniu, staje się zdolny do nieśmiertelności.
Sachse
Ten tylko dochodzi do nieśmiertelności,
kogo nie przyprawiają o drżenie,
o Najlepszy z Mężów, kto niezachwiany jest
i jednaki w szczęściu i nieszczęściu.
Kudelska
Ten tylko człowiek, którego to nie porusza, który taki sam w szczęściu i nieszczęściu, samoopanowany,
To on. o Najlepszy z ludzi, godzien jest nieśmiertelności.
Rucińska
Kto nimi nie poruszony za jedno ma ból i rozkosz,
Ten, o najlepszy wśród mężów, nieśmiertelności jest godzien.
Szuwalska
O, najlepszy wśród ludzi, mędrzec, dla którego
Obojętne są zmysłów przeróżne doznania,
Który radość w cierpieniu, a w radości smutek
Nieustannie dostrzega, jest na dobrej drodze.
Byrski
A zaś męża wytrwałego, wobec szczęścia i nieszczęścia
Jednakiego te nie dręczą, o Buhaju w ludzkim ciele!
On po nieśmiertelność sięga.
Babkiewicz
Lecz ten, kogo nie poruszą,
w szczęściu, bólu kto jednaki,
on to, byku pośród ludzi,
gotów jest na nieśmiertelność.
BhG 2.16
nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ
ubhayor api dṛṣṭo ‘ntas tv anayos tattva-darśibhiḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
asataḥ (nieprawdziwego) bhāvaḥ (egzystencja) na vidyate (nie jest).
sataḥ (prawdziwego) abhāvaḥ (nieegzystencja) na vidyate (nie jest).
tattva-darśibhiḥ tu (ale przez widzących prawdę) anayoḥ (owych dwóch) ubhayoḥ (obydwu) antaḥ (natura) dṛṣṭaḥ (widziana)[asti] (jest).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| asataḥ | – | a-sant (√as – być) PPr 6i.1 n. – niebytu, nieprawdziwego (od: √as – być; sant – będący, istniejący, prawdziwy, esencja); |
| vidyate | – | √vid (być) Praes. Ā 1c.1 – jest; lub od: √vid (znajdować) Praes. pass. 1c.1 – jest znajdowana; lub od: √vid (wiedzieć) Praes. pass. 1c.1 – jest rozumiana; |
| bhāvaḥ | – | bhāva 1i.1 m. – egzystencja, istnienie, natura, emocje (od: √bhū – być); |
| na | – | av. – nie; |
| abhāvaḥ | – | a-bhāva 1i.1 m. – nieegzystencja, brak emocji (od: √bhū – być, bhāva – egzystencja, istnienie, natura, emocje); |
| vidyate | – | √vid (być) Praes. Ā 1c.1 – jest; lub od: √vid (znajdować) Praes. pass. 1c.1 – jest znajdowana; lub od: √vid (wiedzieć) Praes. pass. 1c.1 – jest rozumiana; |
| sataḥ | – | sant (√as – być) PPr 6i.1 n. – bytu, prawdziwego (od: √as – być; sant – będący, istniejący, prawdziwy, esencja); |
| ubhayoḥ | – | ubhaya sn. 6i.2 m. – obydwu; |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| dṛṣṭaḥ | – | dṛṣṭa (√dṛś – widzieć) PP 1i.1 m. – widziany; |
| antaḥ | – | anta 1i.1 m. – koniec, limit, granica, konkluzja, wnętrze, natura; |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| anayoḥ | – | idam sn. 6i.2 m. – tych; |
| tattva-darśibhiḥ | – | tattva-darśin 3i.3 m.; TP: tattvaṃ darśibhiḥ iti – przez widzących prawdę (od: tat – to, abst. tat-tva – tość, prawda, realność; √dṛś – widzieć, darśa – widok, wygląd, darśin – mający widzenie, widzący); |
warianty tekstu
vidyate bhāvo → vidyate ‘bhāvo (jest nieegzystencja);
ubhayor api → ubhayor aṃtaraṃ (wnętrze obydwu);
tattva-darśibhiḥ → vastu-darśibhiḥ (przez widzących istotę);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
A oto dlaczego powinno się tolerować zimno i ciepło nie ulegając rozpaczy czy omroczeniu: |
itaś ca śoka-mohau akṛtvā śītoṣṇādi-sahanaṃ yuktam, yasmāt – | |
|
Nie ma istnienia niebytu. Nie ma nieistnienia bytu. |
nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ | |
|
|
Nie ma istnienia (bhāva), czyli trwania egzystencji, niebytu (asat), czyli nierzeczywistego (avidyamāna) – zimna czy ciepła oraz ich przyczyn. |
na asato ’vidyamānasya śītoṣṇādeḥ sa-kāraṇasya na vidyate nāsti bhāvo bhavanam astitā || | |
|
Zaiste zimno i ciepło oraz ich przyczyny (kāraṇa), na mocy dowodów płynących z poznania prawdziwego (pramāṇa) nie są rzeczywistymi substancjami (vastu). Są one raczej wytworami (vikāra), a wytwory zmieniają swą naturę. |
na hi śītoṣṇādi sa-kāraṇaṃ pramāṇair nirūpyamāṇaṃ vastu sambhavati | vikāro hi saḥ, vikāraś ca vyabhicarati | | |
|
Istnienie przedmiotów takich jak dzban, przedstawianych przez wzrok, jest nierealne (asat), gdyż nie postrzega się ich oddzielnie od ich [przyczyn] jak glina. Zatem wszelkie wytwory (vikāra) są niebytem skutkiem niemożności dojrzenia ich oddzielności od przyczyn. Dodatkowo [są nieprawdziwe] skutkiem niemożności postrzeżenia ich przed powstaniem i po zniszczeniu. |
yathā ghaṭādi-saṃsthānaṃ cakṣuṣā nirūpyamāṇaṃ mṛd-vyatirekeṇānupalabdher asat | tathā sarvo vikāraḥ kāraṇa-vyatirekeṇānupalabdher asat | janma-pradhvaṃsābhyāṃ prāg ūrdhvaṃ cānupalabdheḥ | | |
|
Skutki (kārya) to [przedmioty] jak dzban, a [substancje] jak glina są przyczynami (kāraṇa). Obie są niebytem, gdyż nie postrzega się ich oddzielności od [wcześniejszych] przyczyn. |
kāryasya ghaṭādeḥ mṛd-ādi-kāraṇasya ca tat-kāraṇa-vyatirekeṇānupalabdher asattvam || | |
|
Można twierdzić: ponieważ są niebytem (asattva) dlatego nic nie istnieje (abhāva). Tak nie jest. W każdym [doświadczeniu] są dwie świadomości – uświadomienie bytu (sad-buddhi) i uświadomienie niebytu (asad-buddhi). Bytem jest niezmienne uświadomienie przedmiotu, a niebytem jest [uświadomienie] przedmiotu podlegające zmianie. Podział na byt i niebyt bazuje na ciągłości świadomości. |
tad-asattve sarvābhāva-prasaṅga iti cet, na | sarvatra buddhi-dvayopalabdheḥ, sad-buddhir asad-buddhir iti | yad-viṣayā buddhir na vyabhicarati, tat sat | yad-viṣayā vyabhicarati, tad asat | iti sad-asad-vibhāge buddhi-tantre sthite | | |
|
Wszyscy i zawsze doświadczają tych dwóch świadomości w odniesieniu do jednego obiektu (adhikaraṇa) – istnieje dzban, istnieje płótno, istnieje słoń itd., jednak nie jest tak w przypadku „niebieskiego lotosu”[1]. Dotyczy to wszystkiego. |
sarvatra dve buddhī sarvair upalabhyete samānādhikaraṇe na nīlotpalavat, san ghaṭaḥ san paṭaḥ, san hastī iti | evaṃ sarvatra | | |
|
Wśród tych dwóch świadomości, postrzeganie [wytworów] jak dzban jest zmienne odpowiednio do ich widoczności. Nie jest tak jednak w przypadku uświadomienia bytu. Ponieważ przedmioty uświadomienia, np. dzban, podlegają zmianie, dlatego są niebytem. Jednak nie jest tak w przypadku przedmiotów uświadamianych jako byt, gdyż one się nie zmieniają. |
tayor buddhyoḥ ghaṭādi-buddhir vyabhicarati | tathā ca darśitam | na tu sad-buddhiḥ | tasmāt ghaṭādi-buddhi-viṣayo ’san, vyabhicārāt | na tu sad-buddhi-viṣayaḥ, avyabhicārāt || | |
|
Można twierdzić: gdy dzban ulegnie zniszczeniu i znika uświadomienie jego istnienia, wówczas zmienia się również uświadomienie bytu. Tak nie jest, gdyż doświadcza się wówczas uświadomienia bytu [w innych przedmiotach] choćby z istnienia płótna. Owo uświadomienie bytu ma za przedmiot jedynie szczególności (viśeṣaṇa). |
ghaṭe vinaṣṭe ghaṭa-buddhau vyabhicarantyāṃ sad-buddhir api vyabhicaratīti cet na | paṭād evapi sad-buddhi-darśanāt | viśeṣaṇa-viṣayaiva sā sad-buddhiḥ | | |
|
Można twierdzić: uświadomienie dzbana jest niczym uświadomienie bytu, gdyż odnosi się również do innych dzbanów. Tak jednak nie jest, gdyż nie odnosi się ono do płótna i innych [wytworów]. |
sad-buddhivat ghaṭa-buddhir api ghaṭāntarā dṛśyata iti cet, na | paṭādau adarśanāt || | |
|
Można twierdzić: gdy dzban ulegnie zniszczeniu uświadomienie bytu również się nie objawia. Tak nie jest, z powodu nieistnienia substancji (viśeṣya). Ponieważ uświadomienie bytu ma za przedmiot szczególność (viśeṣaṇa), gdy nie ma substancji, nie można mówić o [jej] szczególności, więc co będzie przedmiotem [percepcji] (viṣaya)? Ponownie uświadomienie bytu nie zależy od nieobecności przedmiotu. |
sad-buddhir api naṣṭe ghaṭe na dṛśyata iti cet, na | viśeṣyābhāvāt | sad-buddhir viśeṣaṇa-viṣayā satī viśeṣyābhāve viśeṣaṇānupapattau kiṃ-viṣayā syāt? na tu punaḥ sad-buddheḥ viṣayābhāvāt || | |
|
Można twierdzić: Odniesienie do jednego obiektu nie ma zastosowania, gdy substancja,np. dzban, nie istnieje. Tak nie jest. Np. w przypadku [stwierdzenia] „to jest woda”, w stosunku do mirażu, nawet gdy jeden z dwóch [perceptów] nie istnieje, to mowa jest o tym samym obiekcie. |
ekādhikaraṇatvaṃ ghaṭādi-viśeṣyābhāve na yuktam iti cet, na | idam udakam iti marīcy-ādau anyatarābhāve ’pi sāmānādhikaraṇya-darśanāt || | |
|
Dlatego [biorąc pod uwagę] przeciwieństwa (dvandva) oraz ciało i inne [wytwory], a także ich przyczyny [autor mówi]: „nie ma istnienia niebytu”. |
tasmād dehāder dvandvasya ca sa-kāraṇasya asato na vidyate bhāva iti | | |
|
Zatem nie może mieć miejsce nieistnienie, czyli nierealność, bytu (sat), czyli jaźni (ātman) – gdyż nigdy się ona nie zmienia, jak to już powiedzieliśmy. |
tathā sataś ca ātmano ’bhāvo ’vidyamānatā na vidyate, sarvatrāvyabhicārāt ity avocāma || | |
|
Dlatego znawcy prawdy (tattva-darśin) ujrzeli, czyli pochwycili kres, czyli konkluzję (nirṇaya) obydwu – bytu i niebytu, czyli jaźni i niejaźni, [i mówią,] że pośród nich: „byt jest bytem, a niebyt niebytem”. |
evam ātmānātmanoḥ sad-asatoḥ ubhayor api dṛṣṭaḥ upalabdho ’nto nirṇayaḥ sat sad eva, asat asad eveti, tv anayoḥ yathoktayoḥ tattva-darśibhiḥ | | |
|
„To” (tat) [w wyrazie „prawda” (tattva)] jest nazwaniem wszystkiego, a wszystko jest brahmanem, dlatego jego imieniem jest „to”. Zatem prawda (tattva) jest istnieniem „tego” (tad-bhāva), jest istotą brahmana. Ponieważ usiłują oni zobaczyć „to”, dlatego zwani są znawcami prawdy i przez nich [jest ona ujrzana]. |
tad iti sarva-nāma sarvaṃ ca brahma, tasya nāma tad iti, tad-bhāvas tattvam, brahmaṇo yāthātmyam | tad draṣṭuṃ śīlaṃ yeṣāṃ te tattva-darśinaḥ, tais tattva-darśibhiḥ | | |
|
Również i ty, gdy zyskasz wzrok znawców prawdy, wyzbędziesz się rozpaczy i omroczenia, toleruj przeciwieństwa zimna i ciepła mające postać stałych i przypadkowych [doświadczeń]. Bądź pewny, że są to tylko wytwory objawiające się fałszywie niczym miraż wody. Oto sens [wypowiedzi]. |
tvam api tattva-darśināṃ dṛṣṭim āśritya śokaṃ mohaṃ ca hitvā śītoṣṇādīni niyatāniyata-rūpāṇi dvandvāni vikāro ’yam asann eva marīci-jalavan mithyāvabhāsate iti manasi niścitya titikṣasva ity abhiprāyaḥ ||2.16|| | |
|
[1] Niebieskość i lotos odnoszą się do dwóch istnień – substancji i jej cechy, dlatego ich doświadczenie jest bardziej złożone. |
Rāmānuja
yat tv ātmanāṃ nityatvaṃ dehānāṃ svābhāvikaṃ nāśitvaṃ ca śokānimittim uktam gatāsūn agatāsūṃś ca nānuśocanti paṇḍitāḥ [gītā 2.11] iti tad upapādayitum ārabhate | tat-kṣāntiḥ kim arthā? ity ata āha—nāsata iti |
asato dehasya sad-bhāvo na vidyate | sataś cātmano nāsadbhāvaḥ | ubhayor dehātmanor upalabhyamānayoḥ yathopalabdhi tattva-darśibhir anto dṛṣṭaḥ | nirṇayāntatvān nirūpaṇasya nirṇaya iha anta-śabdenocyate | dehasyācid-vastuno’sattvam eva svarūpam | ātmanaś cetanasya sattvam eva svarūpam iti niṇayo dṛṣṭa ity arthaḥ |
vināśa-svabhāvo hy asattvam | avināśa-svabhāvaś ca sattvam | yathoktaṃ bhagavatā paraśareṇa tasmān na vijñānam ṛte’sti kiñcit kvacit kadācid dvija vastu-jātam [vi.pu. 2.12.43] sad-bhāva evaṃ bhavato mayokto jñānaṃ yathā satyam asatyam anyat [vi.pu. 2.12.45]
anāśī paramārthaś ca prājñair abhyupagamyate |
tat tu nāśi na sandeho nāśi-dravyopapāditam || [vi.pu. 2.14.24]
yat tu kālāntareṇāpi nānyāṃ saṃjñām upaiti vai |
pariṇāmādi-saṃbhūtā tad vastu nṛpa tac ca kim || [vi.pu. 2.13.100] iti |
atrāpi antavanta ime dehāḥ [gītā 2.18] avināśi tu tad viddhi [gītā 2.17] ity ucyate | tad eva sattvāsattva-vyapadeśa-hetuḥ iti gamyate |
atra tu sat-kārya-vādasyāsaṅgatvān na tat-paro’yaṃ ślokaḥ | dehātma-svabhāvājñāna-mohitasya tan-moha-śāntaye hy ubhayor nāśitvānāśitva-svarūpa-svabhāva-viveka eva vaktavyaḥ | sa eva gatāsūn agatāsūṃś ca nānuśocanti [gītā 2.11] iti prastutaḥ | sa eva ca avināśi tu tad viddhi [gītā 2.17] antavanta ime dehāḥ [gītā 2.18] ity anantaram upapādyate | ato yathokta evārthaḥ
Śrīdhara
nanu tathāpi śītoṣṇādikam atiduḥsahaṃ kathaṃ soḍhavyam | atyantaṃ tat-sahane ca kadācid deha-nāśaḥ syād ity āśaṅkya tattva-vicārataḥ sarvaṃ soḍhuṃ śakyam ity āśayenāha nāsato vidyata iti | asato 'nātma-dharmatvād avidyamānasya śītoṣṇāder ātmani bhāvaḥ sattā na vidyate | tathā sataḥ sat-svabhāvasyātmano 'bhāvo nāśo na vidyate | evam ubhayoḥ sad-asator anto nirṇayo dṛṣṭaḥ | kaiḥ ? tattva-darśibhiḥ vastu-yāthārthya-vedibhiḥ | evambhūta-vivekena sahasvety arthaḥ
Viśvanātha
etac ca viveka-daśān adhirūḍhān prati uktam | vastutas tu asaṅgo hy ayaṃ puruṣaḥ iti śruter jīvātmanaś ca sthūla-sūkṣma-dehābhyāṃ tad-dharmaiḥ śoka-mohādibhiś ca sambandho nāsty eva | tat-sambandhasya avidyā kalpitatvād ity āha neti | asato 'nātma-dharmatvād ātmani jīve avartamānasya śoka-mohādes tad-āśrayasya dehasya ca bhāvaḥ sattā nāsti | tathā sataḥ satya-rūpasya jīvātmano 'bhāvo nāśo nāsti | tasmād ubhayor etayor asat-sator anto nirṇayo 'yaṃ dṛṣṭaḥ | tena bhīṣmādiṣu tvad-ādiṣu ca jīvātmasu satyatvād anaśvareṣu deha-daihika-viveka-śoka-mohādayo naiva santi kathaṃ bhīṣmādayo naṅkṣanti | kathaṃ vā tāṃs tvaṃ śocasīti bhāvaḥ
Baladeva
tad evaṃ bhagavatā pārthasyāsthānāśocitvena tat-pāṇḍityam ākṣiptam | śoka-haraṃ ca svopāsanam eva tac copāsopāsaka-bheda-ghaṭitam ity upāsyāj jīvāṃśinaḥ svasmād upāsakānāṃ jīvāṃśānāṃ tāttvikaṃ dvaitam upadiṣṭam | atha yad ātma-tattvena tu brahma-tattvaṃ dīpopameneha yuktaḥ prapaśyet [ŚvetU 2.15] ity ādāv aṃśa-svarūpa-jñānasyāṃśi-svarūpa-jñānopayogitva-śravaṇāt tad ādau saniṣṭhādīn sarvān pratyaviśeṣeṇopadeśyaṃ tac ca dehātmanor vaidharmya-dhiyam antarā na syād iti tad-vaidharmya-bodhāyārabhyate nāsata ity ādibhiḥ | asataḥ pariṇāmino dehāder bhāvo 'pariṇāmitvaṃ na vidyate | sato ’ pariṇāmina ātmanas tv abhāvaḥ pariṇāmitvaṃ na vidyate | dehātmānau pariṇāmāpariṇāma-svabhāvau bhavataḥ | evam ubhayor asat-sac-chabditayor dehātmanor anto nirṇayas tattva-darśibhis tad-ubhaya-svabhāva-vedibhiḥ puruṣair dṛṣṭo 'nubhūtaḥ | atrāsac-chabdena vinaśvaraṃ dehādi jaḍaṃ sac-chabdena tv avinaśvaram ātma-caitanyam ucyate | evam eva śrī-viṣṇu-purāṇe 'pi nirṇītaṃ dṛṣṭaṃ jyotīṃṣi viṣṇur bhuvanāni viṣṇur [ViP 2.12.38] ity upakramya yad asti yan nāsti ca vipra-varya [?] ity asti | nāsti-śabda-vācyayoś cetana-jaḍayos tathātvaṃ vastv asti kiṃ kutradcid ity ādibhir nirūpitaḥ | tatra nāsti śabda-vācyaṃ jaḍam | asti-śabdavātyaṃ tu caitanyam iti svayam eva vivṛtam | yat tu sat-kārya-vāda-sthāpanāyai tat-padyam ity āhus tan-niravadhānaṃ dehātma-svabhāvānabhijñāna-mohitaṃ prati tan-moha-vinivṛttaye tat-svabhāvābhijñāpanasya prakṛtatvāt
Michalski
Co nie istnieje, nie może mieć bytu, lecz co istnieje, nie może nie być — jasne pojęcie o jednym i drugim tylko ci mają, co widzą prawdę.
Olszewski
Kto nie istnieje, istnieć nie może, a kto istnieje, nie może przestać istnieć; mędrcy, którzy widzą prawdę, znają granice tych dwóch rzeczy.
Dynowska
Byt rzeczywisty nie przestaje istnieć nigdy; to, co rzeczywistego nie posiada bytu, trwałym nie może się stać. Prawdę o nich poznali ci, co wniknęli w treść i rdzeń rzeczy wszelkiej.
Sachse
Niebyt nie może zaistnieć,
byt natomiast nie może przestać istnieć.
Ci, którzy widzą prawdę,
widzą też granicę pomiędzy nimi.
Kudelska
Z niebytu byt nie powstaje, a niebyt nie zrodzi się z bytu;
Związek pomiędzy tymi kategoriami został dostrzeżony przez tych, którzy prawdę widzą.
Rucińska
Byt przestać istnieć nie może, niebyt nie może zaistnieć –
Granicę obu postrzegli ci, którzy widzą prawdziwie.
Szuwalska
To, co jest nieprawdziwe, nie może trwać wiecznie,
Ale to, co jest wieczne, na wieki trwać będzie.
Słowa te głoszą mędrcy, co prawdę poznali.
Byrski
Nie ma istnienia niebytu, ani bytu nieistnienia.
Tych obu rozgraniczenie dostrzegli istoty znawcy.
Babkiewicz
Niebytu istnienia nie ma,
ani bytu nieistnienia,
ci, którzy prawdziwie widzą,
kres tych obu zobaczyli.
BhG 2.17
avināśi tu tad viddhi yena sarvam idaṃ tatam
vināśam avyayasyāsya na kaś-cit kartum arhati
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yena tu (lecz przez co) idam (to) sarvam (wszystko) tatam (rozpostarte / wypełnione) [asti] (jest),
tat (to) avināśi (niezniszczalne) viddhi (znaj).
kaś-cit (ktokolwiek) asya (tego) avyayasya (niezmiennego) vināśam (zniszczenie) kartum (zrobić) na arhati (nie może).
analiza gramatyczna
| avināśi | – | avināśin 2i.1 n. – niezniszczalne (od: vi-√naś – niszczeć, zanikać, vināśin – posiadający zniszczenie); |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| tat | – | tat sn. 1i.1 n. – to; |
| viddhi | – | √vid (wiedzieć) Imperat. P 2c.1 – wiedz, znaj; |
| yena | – | yat sn. 3i.1 n. – przez co, na skutek czego; |
| sarvam | – | sarva s.n. 1i.1 n. – wszystko, całość (sarvam idam – najczęściej w znaczeniu „ten cały świat”); |
| idam | – | idam 1i.1 n. – to; |
| tatam | – | tata (√tan – rozciągać, pokrywać) PP 1i.1 n. – rozpostarte, przykryte, wypełnione; |
| vināśam | – | vināśa 2i.1 m. – zniszczenia, zaniku (od: vi-√naś – niszczeć, zanikać); |
| avyayasya | – | a-vyaya 6i.1 n. – niezmiennego (od: vi-√i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie); |
| asya | – | idam sn 6i.1 n. – tego; |
| na | – | av. – nie; |
| kaś-cit | – | kim-cit sn 1i.1 m. – ktokolwiek (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności); |
| kartum | – | √kṛ (robić) inf. – zrobić; |
| arhati | – | √arh (być godnym, zasługiwać, móc) Praes. P 1c.1 – jest w stanie, może; |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Czym zatem jest „to”, co jest jedynie i zawsze bytem? Odpowiada: |
kiṃ punas tat yat sad eva sarvadaiva astīti | ucyate – | |
|
Ale to, przez co wszystko jest rozpostarte, znaj jako niezniszczalne. |
avināśi tu tad viddhi yena sarvam idaṃ tatam | |
|
|
Niezniszczalny (avināśin) to ten, który nie podlega zniszczeniu. Termin „ale” (tu) użyty jest w celu odróżnienia [omawianego bytu] od niebytu. |
avināśi na vinaṣṭuṃ śīlaṃ yasyeti | tu-śabdo ’sato viśeṣaṇārthaḥ | | |
|
Znaj, czyli rozróżnij to. Co? To, czyli brahmana nazywanego bytem, przez którego wszystko wraz z przestworem jest rozpostarte – przeniknięte, tak jak przestwór [przenika] dzban. |
tat viddhi vijānīhi | kiṃ? yena sarvam idaṃ jagat tataṃ vyāptaṃ sad-ākhyena brahmaṇā sākāśam, ākāśenaiva ghaṭādayaḥ | | |
|
Zniszczenie (vināśa) to [stan] niewidoczności, nieistnienia. Niezmienny (avyaya) nie zmienia się – nie podlega wzrostowi (upacaya) i zanikowi (apacaya). Brahman nazywany bytem nie zmienia swej postaci, nie przekształca się, gdyż nie jest złożony z części (avayava), tak jak ciało czy inne [wytwory]. |
vināśam adarśanam abhāvam | avyayasya na vyeti upacayāpacayau na yāti iti avyayaṃ tasya avyayasya | naitat sad-ākhyaṃ brahma svena rūpeṇa vyeti vyabhicarati, niravayavatvāt, dehādivat | | |
|
Również nie [zmienia się] przez [utratę] posiadłości, gdyż nic nie jest jego. Tak jak Dewadatta zmienia się, gdy traci bogactwa – brahman nie ulega takiej zmianie. |
nāpy ātmīyena, ātmīyābhāvāt | yathā devadatto dhana-hānyā vyeti, na tu evaṃ brahma vyeti | | |
|
Dlatego nikt nie jest w stanie zniszczyć tego niezmiennego brahmana – nikt nie może zniszczyć jaźni. Nawet Bóg. Jaźń to brahman, a działanie nad swym jestestwem nie jest możliwe. |
ato ’vyayasya asya brahmaṇaḥ vināśaṃ na kaścit kartum arhati, na kaścit atmānaṃ vināśayituṃ śaknoti īśvaro ’pi | ātmā hi brahma, svātmani ca kriyā-virodhāt ||2.17|| |
Rāmānuja
tad ātma-tattvam avināśi iti viddhi, yena ātma-tattvena cetanena tad-vyatiriktam idam acetana-tattvaṃ sarvaṃ tataṃ vyāptam | vyāpakatvena niratiśaya-sūkṣmatvād ātmano vināśānarhasya tad-vyatirikto na kaścit padārtho vināśaṃ kartum arhati, tad-vyāpyatayā tasmāt sthūlatvāt | nāśakaṃ hi śastra-jalāgni-vāyv-ādikaṃ nāśyaṃ vyāpya śithilīkaroti | mudgarādayo’pi hi vegavat-saṃyogena vāyum utpādya tad-dvāreṇa nāśayanti | ata ātma-tattvam avināśi
Śrīdhara
atra sat-svabhāvam avināśi vastu sāmānyenoktaṃ tataṃ tat-sākṣitvena vyāptaṃ taṃ tu ātma-svarūpam avināśi vināśa-śūnyaṃ viddhi jānīhi | tatra hetum āha vināśam iti
Viśvanātha
nābhāvo vidyate sataḥ ity asyārthaṃ spaṣṭayati avināśīti | taṃ jīvātma-svarūpaṃ yena sarvam idaṃ śarīraṃ tataṃ vyāptam | nanu śarīra-mātra-vyāpi-caitanyatve jīvātmano madhyama-parimāṇatvena anityatva-prasaktiḥ ? maivam | sūkṣmāṇām apy ahaṃ jīvaḥ iti bhagavad-ukteḥ | eṣoṇur ātmā cetasā veditavyo yasmin prāṇaḥ pañcadhā saṃviveśa iti,
bālāgra-śata-bhāgasya śatadhā kalpitasya ca |
bhāgo jīvaḥ sa vijñeyaḥ [ŚvetU 5.9] iti,
ārāgra-mātro hy aparo 'pi dṛṣṭaḥ iti śrutibhyaś ca tasya paramāṇu-parimāṇatvam eva | tad api sampūrṇa-deha-vyāpi-śaktimattvaṃ jatu-jaṭitasya mahā-maṇer mahauṣadhi-khaṇḍasya vā śirasy urasi vā dhṛtasya sampūrṇa-deha-puṣṭi-karaṇa-śaktimattvam iva nāsamañjasam | svarga-naraka-nānā-yoniṣu gamanaṃ ca tasyopādhi-pāravaśyād eva | tad uktaṃ prāṇam adhikṛtya dattātrayeṇa yena saṃsarate pumān iti | ataevāsya sarva-gatatvam apy agrima-śloke vakṣyamāṇaṃ nāsamañjasam | ataevāvyayasya nityasya nityo nityānāṃ cetanaś cetanānām eko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān [ŚvetU 6.13] iti śruteḥ |
yad vā, nanu deho jīvātmā paramātmety etad vastu-trikaṃ manuṣya-tiryag-ādiṣu sarvatra dṛśyate, tatrādyayor deha-jīvayos tattvaṃ nāsato vidyate bhāvaḥ ity anenoktam | tṛtīyasya paramātma-vastunaḥ kiṃ tattvam ity ata āha avināśi tv iti | tu bhinnopakrame | paramātmano māyā-jīvābhyāṃ svarūpataḥ pārthakyād idaṃ jagat
Baladeva
uktaṃ jīvātma-dehayoḥ svabhāvaṃ viśadayaty avināśīti dvābhyām | taj jīvātma-tattvam avināśi nityaṃ viddhi | yena sarvam idaṃ śarīraṃ tataṃ dharma-bhūtena jñānena vyāptam asti | asyāvyayasya parmāṇutvena ca vināśānarhasya vināśaṃ na kaścit sthūlo 'rthaḥ kartum arhati prāṇasyeva dehaḥ | iha jīvātmano deha-parimitatvaṃ na pratyetavyam | eṣo 'ṇur ātmā cetasā veditavyo yasmin prāṇaḥ pañcadhā saṃviveśa [ṃuṇḍU 3.1.9] ity ādiṣu tasya paramāṇutva-śravaṇāt | tādṛśasya nikhila-deha-vyāptis tu dharma-bhūta-jñānenaiva syāt | evam āha bhagavān sūtrakāraḥ – guṇād vālokavad [Vs. 2.3.26] iti | ihāpi svayaṃ vakṣyati yathā prakāśayaty ekaḥ [Gītā 13.33] ity ādinā
Michalski
Ale wiedz, iż To, co ten świat rozsnuło, jest nieprzemijające — nikt nie jest wstanie zniweczyć Niezmienne.
Olszewski
Wiedz, że Ten, przez którego świat został zbudowany, jest Niezniszczalny; unicestwienia go nikt dokonać nie może.
Dynowska
Wiedz iż Ten, który wszystko rozsnuwa i przenika, niezniszczalny jest. Nikt Niezmiennego nie może zniweczyć.
Sachse
Wiedz, że niezniszczalne jest to,
co przenika przez cały wszechświat.
Nikt nie może zniszczyć tego,
co nie podlega zmianom.
Kudelska
A wiedz, że to, co wszystko to rozsnuło, niezniszczalne jest;
Nikt niezniszczalnego nie jest w stanic zniweczyć.
Rucińska
Lecz wiedz, że jest niezniszczalne to, co to wszystko przenika,
A tego, co nie przemija, nikt nigdy zniszczyć nie zdoła!
Szuwalska
Wiedz, że to, co przenika tak nietrwałe ciało,
Nie może być zniszczone przez nic i nikogo.
Byrski
Wiedz, że to jest niezniszczalne, przez co wszystko rozpostarte
I nikt nie jest w mocy zniszczyć tego oto niezmiennego.
Babkiewicz
Wiedz, że ten jest niezniszczalny,
który wszystko to rozpostarł,
a zniszczenia niezmiennego
nikt dokonać wszak nie może.
BhG 2.18
antavanta ime dehā nityasyoktāḥ śarīriṇaḥ
anāśino ‘prameyasya tasmād yudhyasva bhārata
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
nityasya (wiecznego) anāśinaḥ (niezniszczalnego) aprameyasya (nie zmierzonego) śarīriṇaḥ (mającego ciało) ime (te) dehāḥ (ciała) anta-vantaḥ (mające koniec) uktāḥ (są nazywane).
he bhārata (o potomku Bharaty!), tasmāt (dlatego) yudhyasva (walcz).
analiza gramatyczna
| antavantaḥ | – | anta-vant 1i.3 m. – mające koniec (od: anta – koniec, kres, granica; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza); |
| ime | – | idam sn. 1i.3 m. – te; |
| dehāḥ | – | deha 1i.3 m. – ciała (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało); |
| nityasya | – | nitya 6i.1 m. – wiecznego, nieustannego; |
| uktāḥ | – | ukta (√vac – mówić) PP 1i.3 m. – powiedziane, nazywane; |
| śarīriṇaḥ | – | śarīrin 6i.1 m. – posiadającego ciało (od: √śri – spoczywać na, wspierać się na; lub od: √śṝ – łamać, niszczyć, śarīra – łatwe do zniszczenia, ciało); |
| anāśinaḥ | – | a-nāśin 6.1 m. – niezniszczalnego (od: √naś – niszczeć, zanikać, nāśin – mający zniszczenie); |
| aprameyasya | – | a-pra-meya (pra-√mā – odmierzać) PF 6i.1 m. – nie do zmierzenia; |
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| yudhyasva | – | √yudh Imperat. Ā 2c.1 – walcz; |
| bhārata | – | bhārata 8i.1 m. – o potomku Bharaty; |
warianty tekstu
anāśino → vināśino (zniszczalnego);
anāśino 'prameyasya → vināśam avyayasyāsya (zniszczenie niezmiennego);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Czym zatem jest niebyt, będący w konflikcie z istotą jaźni? Odpowiada: |
kiṃ punas tad asat yat svātma-sattāṃ vyabhicaratīti, ucyate – | |
|
Mówi się, że ciała wiecznego, niezniszczalnego, niezmierzonego |
antavanta ime dehā nityasyoktāḥ śarīriṇaḥ | anāśino ’prameyasya tasmād yudhyasva bhārata ||2.18|| |
|
|
Kres (anta) ma to, co podlega zniszczeniu (vināśa). Świadomość bytu, podążająca za fatamorganą i innymi [złudami], ulega demistyfikacji, gdy osiąga się kres dociekań z [wykorzystaniem] poznania prawdziwego i taki jest kres owej [świadomości bytu]. Podobnie jest ze śmiertelnymi ciałami przypominającymi majaki senne – mają one kres. |
antaḥ vināśaḥ vidyate yeṣāṃ te antavantaḥ | yathā mṛga-tṛṣṇikādau sad-buddhiḥ anuvṛttā pramāṇa-nirūpaṇānte vicchidyate, sa tasyā antaḥ | tathā ime dehāḥ svapna-māyā-dehādi-vat ca antavantaḥ | | |
|
Mędrcy mówią, że ciała wiecznego wcielonego, czyli posiadacza ciała, niezniszczalnego, niezmierzonego, będącego jaźnią [mają kres]. Gdy mowa jest o wiecznym i niezniszczalnym nie jest to [zbędne] powtórzenie, gdyż w świecie spotykamy dwa rodzaje wieczności i zniszczalności. |
nityasya śarīriṇaḥ śarīra-vato ’nāśino ’prameyasya ātmano ’ntavanta iti uktāḥ vivekibhir ity arthaḥ | nityasya anāśinaḥ iti na punar uktam | nityatvasya dvividhatvāt loke nāśasya ca | | |
|
[Po pierwsze] ciało nazywane jest zniszczonym, gdy zamienia się w popiół i znika. [Po drugie] choć nadal istnieje, ulega przemianie w kontakcie z chorobą i innymi [dolegliwościami], i wówczas to, co zrodzone, zwane jest również zniszczonym. |
yathā deho bhasmī-bhūto ’darśanaṃ gato naṣṭa ucyate | vidyamāno ’pi yathā anyathā pariṇato vyādhyādi-yukto jāto naṣṭa ucyate | | |
|
Tutaj [użycie słów] „niezniszczalny” i „wieczny” wskazuje, że nie podlega on żadnemu z dwóch rodzajów zniszczenia. Oto znaczenie. |
tatra anāśino nityasya iti dvividhenāpi nāśena asaṃbandho ’syety arthaḥ | | |
|
Gdyby nie to, wieczność jaźni mogłaby być rozumiana na podobieństwo [wieczności] ziemi i innych [żywiołów]. Tak nie jest, dlatego mówi „wiecznego” i „niezniszczalnego”. |
anyathā pṛthivy-ādivad api nityatvaṃ syāt ātmanaḥ | tat mā bhūd iti nityasya anāśinaḥ ity āha | | |
|
Niezmierzone to to, co nie podlega mierzalności – nie można tego poznać przy użyciu empirii i innych środków poznania. |
aprameyasya na prameyasya pratyakṣādi-pramāṇaiḥ aparicchādyasyety arthaḥ | | |
|
Można powiedzieć: jaźń poznawana jest dzięki świętej tradycji (āgama) poprzedzonej empirią i innym [środkami poznania]. Tak jednak nie jest, gdyż jaźń objawia się sama z siebie. Dopiero gdy jaźń się objawi jako poznający, wówczas pragnący poznać może ustalić środki poznania. |
nanu āgamena ātmā paricchidyate pratyakṣādinā ca pūrvam | na | ātmanaḥ svataḥ siddhatvāt | siddhe hi ātmani pramātari pramitsoḥ pramāṇānveṣaṇā bhavati | | |
|
Ale nigdy przed [określeniem]: „oto ja”. Nie zdefiniowawszy siebie nie można określić przedmiotu poznania (prameya). |
na hi pūrvam ittham aham iti ātmānam apramāya paścāt prameya-paricchedāya pravartate | | |
|
Zaiste, tego co nazywane jest jaźnią, nikt nie może poznać (aprasiddha). Pisma, które są ostatecznym dowodem, swój autorytet odnośnie jaźni posiadają jedynie dzięki usunięciu błędnych utożsamień, czyli cech, które nią nie są, a nie informując o nieznanym przedmiocie. |
na hi ātmā nāma kasyacit aprasiddho bhavati | śāstraṃ tu antyaṃ pramāṇam atad-dharmādhyāropaṇa-mātra-nivartakatvena pramāṇatvam ātmanaḥ pratipadyate, na hy ajñātārtha-jñāpakatvena | | |
|
O oto [słowa] Objawienia: „[Jadźńawalkjo, opowiedz mi] o tym brahmanie, który wciąż jest obecny i jawny, a który jest atmanem wewnątrz wszystkiego” (Bṛh-up. 3.4.1). |
tathā ca śrutiḥ – yat sākṣād aparokṣād brahma ya ātmā sarvāntaraḥ (Bṛh-up. 3.4.1) iti | | |
|
Ponieważ jaźń jest wieczna i nie podlega zmianie dlatego walcz – nie unikaj walki. Oto znaczenie. |
yasmād evaṃ nityo ’vikriyaś cātmā tasmād yudhyasva, yuddhād uparamaṃ mā kārṣīḥ ity arthaḥ | | |
|
Nie ustanawia się tu konieczności walki. Gdy walka się już rozpoczęła, [Ardźuna] ogarnięty rozpaczą i omroczeniem ucichł. Dlatego Bóg jedynie usuwa jego przeszkody. Termin „walcz” zatem nie jest nowym rozkazem, a jedynie powtórnym przypomnieniem. |
na hy atra yuddha-kartavyatā vidhīyate, yuddhe pravṛtta eva hi asau śoka-moha-pratibaddhaḥ tūṣṇīm āste | ataḥ tasya pratibandhāpanayana-mātraṃ bhagavatā kriyate | tasmād yudhyasva iti anuvāda-mātram, na vidhiḥ ||2.18|| |
Rāmānuja
dehānāṃ tu vināśitvam eva svabhāva ity āha—
diha upacaye ity upacaya-rūpā ime dehā antavantaḥ vināśa-svabhāvāḥ | upacayātmākā hi ghaṭādayo’ntavanto dṛṣṭāḥ | nityasya śarīriṇaḥ karma-phala-bhogārthatayā bhūta-saṃghāta-rūpā dehāḥ puṇyaḥ puṇyena [bṛ.ā.u. 4.4.5] ity ādi-śāstrair uktāḥ karmāvasāna-vināśinaḥ |
ātmā tv avināśī | kutaḥ ? aprameyatvāt | na hy ātmā prameyatayā upalabhyate, api tu pramātṛtayā | tathā ca vakṣyate—etad yo vetti taṃ prāhuḥ kṣetrajña iti tad viduḥ [gītā 13.1] iti | na cānekopacayātmaka ātmopalabhyate | sarvatra dehe aham idaṃ jānāmīti dehasya cānyasya ca pramātṛtayaika-rūpeṇopalabdheḥ |
na ca dehāder iva pradeśa-bhede pramātur ākārabheda upalabhyate | ata eka-rūpatvena anupacayātmakatvāt pramātṛtvād vyāpakatvāc ca ātmā nityaḥ | dehas tu upacayātmakatvāt śarīriṇaḥ karma-phala-bhogārthatvād aneka-rūpatvād vyāpyatvāc ca vināśī |
tasmād dehasya vināśa-svabhāvatvād ātmano nitya-svabhāvatvāc ca ubhāv api na śoka-sthānam iti śastra-pātādi-paruṣa-sparśād avarjanīyān svagatān anya-gatāṃś ca dhairyeṇa soḍhvā amṛtatva-prāptaye anabhisaṃhita-phalaṃ yuddhākhyaṃ karmārabhasva
Śrīdhara
āgamāpāya-dharmakaṃ sandarśyati antavanta iti | anto vināśo vidyate yeṣāṃ te antavantaḥ | nityasya sarvadaika-rūpasya śarīriṇaḥ śarīravataḥ | ataevānāśino vināśa-rahitasya aprameyasyaparicchinnasyātmana ime sukha-duḥkhādi-dharmaka-dehā uktās tattva-darśibhiḥ | yasmād evam ātmano na vināśaḥ, na ca sukha-duḥkhādi-sambandhaḥ, tasmān mohajaṃ śoktaṃ tyaktvā yudhyasva | svadharmaṃ mā tyakṣīr ity arthaḥ
Madhusūdana
nanu sphuraṇa-rūpasya sataḥ katham avināśitvaṃ tasya deha-dharmatvād dehasya cānukṣaṇa-vināśād iti bhūta-caitanya-vādinas tān nirākurvann āsato vidyate bhāva ity etad vivṛṇoti antavanta iti | antavanto vināśina ime 'parokṣā dehā upacitāpacita-rūpatvāc charīrāṇi | bahu-vacanāt sthūla-sūkṣma-kāraṇa-rūpā virāṭ-sūtrāvyākṛtākhyāḥ samaṣṭi-vyaṣṭy-ātmanaḥ sarve nityasyāvināśina eva śarīriṇa ādhyāsika-sambandhena śarīravataekasyātmanaḥ sva-prakāśa-sphuraṇa-rūpasya sambandhino dṛśyatvena bhogyatvena coktāḥ śrutibhir brahma-vādibhiś ca | tathā ca taittirīyake 'nnamayādyānandamayānantān pañca kośān kalpayitvā tad-adhiṣṭhānam akalpitaṃ brahma pucchaṃ pratiṣṭhā [TaittU 2.5] iti darśitam | tatra pañcīkṛta-pañca-mahābhūta-tat-kāryātmako virāṇ-mūrta-rāśir anna-maya-kośaḥ sthūla-samaṣṭiḥ | tat-kāraṇī-bhūto 'pañcīkṛta-pañca-mahā-bhūta-tat-kāryātmako hiraṇyagarbhaḥ sūtram amūrta-rāśiḥ sūkṣma-samaṣṭiḥ trayaṃ vā idaṃ nāma rūpaṃ karma [BAU 1.6.1] iti bṛhad-āraṇyakokta-try-annātmakaḥ sarva-karmātmakatvena kriyā-śakti-mātram ādāya prāṇa-maya-kośa uktaḥ | nāmātmakatvena jñāna-śakti-mātram ādāyamanomaya-kośa uktaḥ | rūpātmakatvena tad-ubhayāśrayatayā kartṛtvam ādāya vijñāna-maya-kośa uktaḥ | tataḥ prāṇa-maya-mano-maya-vijñāna-mayātmaika eva hiraṇyagarbhākhyo liṅga-śarīra-kośaḥ | tat-kāraṇībhūtas tu māyopahita-caitanyātmā sarva-saṃskāra-śeṣo 'vyākṛtākhya ānanda-maya-kośaḥ | te ca sarva ekasyaivātmanaḥ śarīrāṇīty uktam | tasyaiṣa eva śārīra ātmā yaḥ pūrvasya [TaittU 2.3.4] iti | tasya prāṇa-mayasyaiṣa eva śarīre bhavaḥ śārīra ātmā yaḥ satya-jñānādi-lakṣaṇo guhā-nihitatvenoktaḥ pūrvasyānna-mayasya | evaṃ prāṇa-maya-mano-maya-vijñāna-mayānanda-mayeṣu yojyam |
athaveme sarve dehās trailokya-varti-sarva-prāṇi-sambandhina ekasyaivātmana uktā iti yojanā | tathā ca śrutiḥ –
eko devaḥ sarva-bhūteṣu gūḍhaḥ
sarva-vyāpī sarva-bhūtāntarātmā |
karmādhyakṣaḥ sarva-bhūtādhivāsaḥ
sākṣī ceto kevalo nirguṇaś ca || [ŚvetU 6.11]
iti sarva-śarīra-sambandhinam ekam ātmānaṃ nityaṃ vibhuṃ darśayati |
nanu nityatvaṃ yāvat-kāla-sthāyitvaṃ tathā cāvidyādivat kālena saha nāśe 'pi tad-upapannam ity ata āha anāśina iti | deśataḥ kālato vastutaś caparicchinasyāvidyādeḥ kalpitatvenānityatve 'pi yāvat-kāla-sthāyi-svarūpam aupacārikaṃ nityatvaṃ vyavahriyate yāvad-vikāraṃ tu vibhāgo lokavat [Vs 2.3.7] iti nyāyāt | ātmanas tu pariccheda-traya-śūnyasyākalpitasya vināśa-hetv-abhāvān mukhyam eva kūṭastha-nityatvaṃ na tu pariṇāmi-nityatvaṃ yāvat-kāla-sthāyitvaṃ cety abhiprāyaḥ |
nanv etādṛśe dehini kiṃcit pramāṇam avaśyaṃ vācyam anyathā niṣpramāṇasya tasyālīkatvāpatteḥ śāstrārambha-vaiyarthyāpatteś ca | tathā ca vastu-paricchedo duṣpariharaḥ śāstra-yonitvāt [Vs 1.1.3] iti nyāyāc ca | ata āha aprameyasyeti | ekadhaivānudraṣṭavyam etad apramayaṃ dhruvam [BAU 4.7.2] apramayam aprameyam |
na tatra sūryo bhāti na candra-tārakaṃ
nemā vidyuto bhānti kuto 'yam agniḥ | [KaṭhU 5.15]
tam eva bhāntam anubhāti sarvaṃ
tasya bhāsā sarvam idaṃ vibhāti [ṃuṇḍU 2.2.10]
iti ca śruteḥ sva-prakāśa-caitanya-rūpa evātmātas tasya sarva-bhāsakasya svabhānārthaṃ na svabhāsyāpekṣā, kintu kalpitājñāna-tat-kārya-nivṛtty-arthaṃ kalpita-vṛtti-viśeṣāpekṣā | kalpitasyaiva kalpita-virodhitvāt | yakṣānurūpo baliḥ iti nyāyāt | tathā ca sarva-kalpita-nivartaka-vṛtti-viśeṣotpatty-arthaṃ śāstrārambhaḥ, tasya tattvam asy ādi-vākya-mātrādhīnatvāt | svataḥ sarvadābhāsamānatvāt sarva-kalpanādhiṣṭhānatvād dṛśyamātra-bhāsakatvāc ca na tasya tucchatvāpattiḥ | tathā caikam evādvitīyaṃ satyaṃ jñānam anantaṃ brahmety ādi-śāstram eva sva-prameyānurodhena svasyāpi kalpitatvam āpādayati anyathā sva-prāmāṇyānupapatteḥ |
kalpitasya cākalpita-paricchedakatvaṃ nāstīti prāk-pratipāditam | ātmanaḥ svaprakāśatvaṃ ca yuktito 'pi bhagavat-pūjyapādair upapāditam | tathā hi – yatra jijñāsoḥ saṃśaya-viparyaya-vyatireka-pramāṇānām anyatamam api nāsti tatra tad-virodhi jñānam iti sarvatra dṛṣṭam | anyathā tritayānyatamāpatteḥ | ātmani cāhaṃ vā nāhaṃ veti na kasyacit saṃśayaḥ | nāpi nāham iti viparyayo vyatirekaḥ pramā veti tat-svarūpa-pramā sarvadāstīti vācyaṃ tasya sarva-saṃśaya-viparyaya-dharmitvāt | dharmyaśe sarvam abhrāntaṃ prakāre tu viparyayaḥ iti nyāyāt | ata evoktam –
pramāṇam apramāṇaṃ ca pramābhāsas tathaiva ca |
kurvanty eva pramāṃ yatra tad-asambhāvanā kutaḥ || [Bṛhad-vāmanaP 1.4.874]
pramābhāsaḥ saṃśayaḥ | sva-prakāśe sad-rūpe dharmiṇi pramāṇāpramāṇayor viśeṣo nāstīty arthaḥ | ātmano 'bhāsamānatve ca ghaṭa-jñānaṃ mayi jātaṃ na vety ādi-saṃśayaḥ syāt | na cāntara-padārthe viṣayasyaiva saṃśayādi-pratibandhakatva-svabhāvaḥ | bāhya-padārthe k ptena virodhi-jñānenaiva saṃśayādi-pratibandha-saṃbhava āntara-padārthe svabhāva-bheda-kalpanāyā anaucityāt | anyathā sarva-viplavāpatteḥ | ātma-mano-yoga-mātraṃ cātma-sākṣātkāre hetuḥ | yasya ca jñāna-mātre hetutvād ghaṭādi-bhāne 'py ātma-bhānaṃ samūhālambana-nyāyena tārkikāṇāṃ pravareṇāpi durnivāraṃ | na ca cākṣuṣatva-māna-sattvādi-saṅkaraḥ | laukikatvālaukikatvavad aṃśa-bhedenopapatteḥ | saṅkarasyādoṣatvāc cākṣuṣatvāder jātitvānabhyupagamād vā | vyavasāyamātra evātmabhāna-sāmagryā vidyamānatvād anuvyavasāyo 'py apāstaḥ | na ca vyavasāya-bhānārthaṃ sa tasya dīpavat sva-vyavahāre sajātīyānapekṣatvāt | na hi ghaṭa-taj-jñānayor iva vyavasāyānuvyavasāyayor api viṣayatva-viṣayitva-vyavasthāpakaṃ vaijātyam asti vyakti-bhedātirikta-vaidharmyānabhyupagamāt | viṣayatvāvacchedaka-rūpeṇaiva viṣayitvābhyupagame ghaṭa-taj-jñānayor api tad-bhāvāpattir aviśeṣāt |
nanu yathā ghaṭa-vyavahārārthaṃ ghaṭa-jñānam abhyupeyate tathā ghaṭa-jñāna-vyavahārārthaṃ ghaṭa-jñāna-viṣayaṃ jñānam abhyupeyaṃ vyavahārāsya vyavahartavya-jñāna-sādhyatvād iti cet | kānupapattir udbhāvitā devānāṃ-priyeṇa sva-prakāśa-vādinaḥ | nahi vyavahartavya-bhinnatvam api jñāna-viśeṣaṇaṃ vyavahāra-hetutāvacchedakaṃ gauravāt | tathā ceśvara-jñānavadyogi-jñānavat prameyam iti jñānavac ca svenaiva sva-vyavahāropapattau na jñānāntara-kalpanāvakāśaḥ | anuvyavasāyasyāpi ghaṭa-jñāna-vyavahāra-hetutvaṃ kiṃ ghaṭa-jñāna-jñānatvena kiṃ vā ghaṭa-jñānatvenaiveti vivecanīyam | ubhayasyāpi tatra sattvāt | tatra ghaṭa-vyavahāre ghaṭa-jñānatvenaiva hetutāyāḥ k ptatvāt tenaiva rūpeṇa ghata-jñāna-vyavahāre,pi hetutopapattau na ghaṭa-jñāna-jñānatvaṃ hetutāvacchedakaṃ gauravān mānābhāvāc ca | tathā ca nānuvyavasāya-siddhir ekasyaiva vyavasāyasya vayvasātari vyavaseye vyavasāye ca vyavahāra-janakatvopapatter iti tripuṭī-pratyakṣa-vādinaḥ prābhākarāḥ |
aupaniṣadāstu manyante sva-prakāśa-jñāna-rūpa evātmā na svaprakāśa-jñānāśrayaḥ kartṛ-karma-virodhena tad-bhānānupapatteḥ | jñāna-bhinnatve ghaṭādivaj-jaḍatvena kalpitatvāpatteś ca | svaprakāśa-jñāna-mātra-svarūpo 'py ātmāvidyopahitaḥ san sākṣīty ucyate | vṛtti-mad-antaḥkaraṇopahitaḥ pramātety ucyate | tasya cakṣur-ādīni karaṇāni | sa cakṣur-ādi-dvārāntaḥ-karaṇa-pariṇāmena ghaṭādīn vyāpya tad-ākāro bhavati | tato ghaṭāvacchinna-caitanyaṃ pramātra-bhedāt svājñānaṃ nāśayad aparokṣaṃ bhavati | ghaṭaṃ ca svāvacchedakaṃ sva-tādātmyādhyāsād bhāsayati | antaḥ-karaṇa-pariṇāmaś ca vṛttyākhyo ’tisvacchaḥ svāvacchinnenaiva caitanyena bhāsyata ity antaḥ-karaṇa-tad-vṛtti-ghaṭānām aparokṣatā | tad etad ākāra-trayam ahaṃ jānāmi ghaṭam iti | bhāsaka-caitanyasyaika-rūpatve 'pi ghaṭaṃ prati vṛtty-apekṣatvāt pramātṛtā | antaḥkaraṇa-tad-vṛttīḥ prati tu vṛtty-anapekṣatvāt sākṣiteti vivekaḥ | advaita-siddhau siddhānta-bindau ca vistaraḥ |
yasmād evaṃ prāg-ukta-nyāyena ntiyo vibhur asaṃsārī sarvadaika-rūpaś cātmā tasmāt tan-nāśa-śaṅkayā svadharme yuddhe prāk-pravṛttasya tava tasmād uparatir na yukteti yuddhābhyanujñayā bhagavān āha – tasmād yudhyasva bhārateti | arjunasya svadharme yuddhe pravṛttasya tata uparati-kāraṇaṃ śoka-mohau | tau ca vicāra-janitena vijñānena vādhitāv ity apavādāpavāda utsargasya sthitir iti nyāyena yudhyasvety anuvādo na vidhiḥ | yathā kartṛ-karmaṇoḥ kṛti [Pāṇ 2.3.65] ity utsargaḥ | ubhaya-prāptau karmaṇi [Pāṇ 2.3.66] ity apavādaḥ | akākārayoḥ strī-pratyayayoḥ prayoge neti vaktavyam iti tad-apavādaḥ | tathā ca mumukṣor brahmaṇor jijñāsety atrāpavādāpavāde punar utsarga-sthiteḥ kartṛ-karmaṇoḥ kṛtīty anenaiva ṣaṣṭhī | tathā ca karmaṇi ceti niṣedhā-prasārād brahma-jijñāseti karma-ṣaṣṭhī-samāsaḥ siddho bhavati | kaścit tv etasmād eva vidher mokṣe jñāna-karmaṇoḥ samuccaya iti pralapati | tac ca yudhyasvety ato mokṣasya jñāna-karma-samuccaya-sādhyatvāpratīteḥ | vistareṇa caitad agre bhagavad-gītā-vacana-virodhenaiva nirākariṣyāmaḥ
Viśvanātha
nāsato vidyate bhāvaḥ ity asyārthaṃ spaṣṭayati antavanta iti | śarīriṇo jīvasyāprameyasyāti-sūkṣmatvād durjñeyasya | tasmād yudhyasva iti śāstra-vihitasya svadharmasya tyāgo 'nucita iti bhāvaḥ
Baladeva
antavanto vināśi-svabhāvāḥ, śarīriṇo jīvātmanaḥ | aprameyasyātisūkṣmatvād vijñāna-vijñātṛ-svarūpatvāc ca pramātum aśakyasyety arthaḥ | tathā cedṛśa-svabhāvatvāj jīva-tad-dehau na śoka-sthānam iti jīvātmano deho dharmānuṣṭānuṣṭhāna-dvārā tasya bhogāya mokṣāya ca pareśena sṛjyate | sa ca sa ca dharmeṇa bhavet tasmād yudhyasva bhārata
Michalski
Przemijające są te ciała, o których się słyszy, iż należą do wiecznego ducha — niezniszczalnego, niezmierzonego, — walcz przeto, Bharato!
Olszewski
I te ciała, które podlegają zniszczeniu, pochodzą od Duszy wiecznej, niezniszczalnej, niezmiennej. Przeto walcz, o Bharato.
Dynowska
Ciał są znikome, lecz ten, który ich używa, wieczny jest, bezgraniczny, nieskończony, niezmienny. A więc walcz, o Bharato!
Sachse
Znikome są tylko ciała,
w które przyobleka się byt wieczny,
niezniszczalny i niezmierzony.
Dlatego walcz, Bharato!
Kudelska
Powiadają, że duch jest wieczny, niezniszczalny, nieograniczony,
A zamieszkuje w ciałach, które koniec swój mają; przeto walcz, Bharato.
Rucińska
Te ciała mają swój koniec – wieczny jest ten, co w nich mieszka,
Bezmierny i niezniszczalny. Dlatego walcz, o Bharato!
Szuwalska
Tylko ciało niszczeje, nie to, co w nim żyje
Bezgraniczne i wieczne. Zatem walcz, Bharato!
Byrski
Mówi się, że koniec mają ciała tego wcielonego,
Co jest stały i niezmierny i zniszczeniu nie ulega.
To dlatego walcz, Bharato!
Babkiewicz
Kres posiada każde ciało
wcielonego. On jest wieczny,
niezniszczalny, niezmierzony.
Zatem walcz, dziecię Bharatów!
BhG 2.19
ya enaṃ vetti hantāraṃ yaś cainaṃ manyate hatam
ubhau tau na vijānīto nāyaṃ hanti na hanyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yaḥ (kto) enam (go) hantāram (zabójcę) vetti (zna),
yaḥ ca (i kto) enam(go) hatam (zabitego) manyate (uważa),
tau (ci) ubhau (oboje) na vijānītaḥ (nie wiedzą).
ayam (on) na hanti (nie zabija),
[ayam] (on) na hanyate (nie jest zabijany).
analiza gramatyczna
| yaḥ | – | yat sn. 1i.1 m. – kto; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – go; |
| vetti | – | √vid (wiedzieć) Praes. P 1c.1 – zna; |
| hantāram | – | hantṛ 2i.1 m. – zabójcę (od: √han – uderzać, zabijać); |
| yaḥ | – | yat sn. 1i.1 m. – kto; |
| ca | – | av. – i; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – go; |
| manyate | – | √man (myśleć) Praes. Ā 1c.1 – myśli, uważa; |
| hatam | – | hata (√han – uderzać, zabijać) PP 2i.1 m. – zabitego; |
| ubhau | – | ubha sn. 1i.2 m. – oboje; |
| tau | – | tat sn. 1i.2 m. – ci dwaj; |
| na | – | av. – nie; |
| vijānītaḥ | – | vi-√jñā (rozróżniać, wiedzieć, rozumieć) Praes. P 1c.2 – nie rozumieją; |
| na | – | av. – nie; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| hanti | – | √han (zabijać, uderzać) Praes. P 1c.1 – zabija; |
| na | – | av. – nie; |
| hanyate | – | √han (zabijać, uderzać) Praes. pass. 1c.1 – jest zabijany; |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Tekst Gity nie ma promować aktywności, ale jego celem jest powściągnięcie przyczyn kołowrotu wcieleń począwszy od rozpaczy i omroczenia. Aby unaocznić to znaczenie Bóg przywołuje dwie strofy wedyjskie[1]. |
śoka-mohādi-saṃsāra-kāraṇa-nivṛtty-arthaṃ gītā-śāstram, na pravartakam ity etasyārthasya sākṣi-bhūte ṛcau ānināya bhagavān | | |
|
Myślisz: „To ja zabiję w walce Bhiszmę i innych, i tak stanę się zabójcą” – jest to błędne rozważanie. A oto dlaczego: |
yat tu manyase yuddhe bhīṣmādayo mayā hanyante aham eva teṣāṃ hantā iti, eṣā buddhir mṛṣaiva te | kathaṃ? | |
|
Kto zna go jako zabójcę i kto uważa go za zabitego, |
ya enaṃ vetti hantāraṃ yaś cainaṃ manyate hatam | |
|
|
Kto tego – wcielonego, przebywającego w świecie, zna, czyli rozpoznaje jako zabójcę, czyli sprawcę morderstwa. A także ten, kto myśli, że jest on zabity, czyli że staje się przedmiotem zbrodni, [rozumując]: „gdy ciało jest zabite, ja też ginę”, ci dwaj nie pojmują – nie są mądrzy, gdyż nie odróżniają jaźni, siebie jako podmiotu rozważań. |
ya enaṃ prakṛtaṃ dehinaṃ vetti vijānāti hantāraṃ hanana-kriyāyāḥ kartāraṃ ya ca enam anyo manyate hataṃ deha-hananena hato ’ham iti hanana-kriyāyāḥ karma-bhūtam | tau ubhau na vijānītaḥ na jñātavantau avivekena ātmānam ahaṃ pratyaya-viṣayaṃ | | |
|
Ci dwaj którzy myślą: „Jestem zabójcą”, „jestem zabijany” nie są świadomi natury jaźni, gdyż [uważają], że zniszczenie ciała [niszczy] jaźń. |
hantā ahaṃ, hato ’smy aham iti deha-hananena ātmānam yau vijānītaḥ tau ātma-svarūpānabhijñau ity arthaḥ | | |
|
Z powodu swej bierności (avikriyatva) jaźń nie zabija, nie jest sprawcą czynności zabijania, ani nie jest zabijana, ani w ogóle nie jest aktywna. Oto sens [wypowiedzi]. |
yasmāt na ayam atmā hanti na hanana-kriyāyāḥ kartā bhavati, na ca hanyate na ca karma bhavatīty arthaḥ, avikriyatvāt ||2.19|| | |
|
[1] Dwie kolejne strofy BhG są cytatami z upaniszad. |
Rāmānuja
ya enam ukta-svabhāvam ātmānaṃ pratihantāraṃ hanana-hetuṃ kam api manyate | yaś cainaṃ kenāpi hetunā hataṃ manyate | ubhāv tāv na vijānītaḥ | uktair hetubhir asya nityatvād evāyaṃ hanana-hetur na bhavati | ataeva cāyam ātmā na hanyate | hanti-dhātur apy ātma-karmakaḥ śarīr-viyoga-karaṇa-vācī | na hiṃsyāt sarvā bhūtāni, brāhmaṇo na hantavyaḥ [ka.saṃ. 8.2] ity ādīni api śāstrāṇi avihita-śarīra-viyoga-karaṇa-viṣayāṇi
Śrīdhara
tad evaṃ bhīṣmādi-mṛtyu-nimittaḥ śoko nivāritaḥ, yac cātmano hantṛtva-nimittaṃ duḥkham uktam etān na hantum icchāmi ity ādinā, tad api tavad eva nirnimittam ity āha ya enam iti | enam ātmānam | ātmano hanana-kriyāyāḥ karmatvaṃ kartṛtvam api nāstīty arthaḥ | tatra hetur nāyam iti
Madhusūdana
nanv evam aśocyān anvaśocacas tvam ity ādinā bhīṣmādi-bandhu-viccheda-nibandhane śoke 'panīte 'pi tad-vadha-kartṛtva-nibandhanasya pāpasya nāsti pratīkāraḥ | nahi yatra śoko nāsti tatra pāpaṃ nāstīti niyamaḥ | dveṣya-brāhmaṇa-vadhe pāpābhāva-prasaṅgāt | ato 'haṃ kartā tvaṃ preraka iti dvayor api hiṃsā-nimitta-pātakāpatter ayuktam idaṃ vacanaṃ tasmād yudhyasva bhāratety āśaṅkya kāṭhaka-paṭhitaya rcā pariharati bhagavān ya enam iti |
enaṃ prakṛtaṃ dehinam adṛśyatvādi-guṇakaṃ yo hantāraṃ hanana-kriyāyāḥ kartāraṃ vetti aham asya hanteti vijānāti | yaś cānya enaṃ manyate hataṃ hanana-kriyāyāḥ karma-bhūtaṃ deha-hananena hato 'ham iti vijānāti | tāv ubhau dehābhimānitvād enam avikāriṇam akāraka-svabhāvam ātmānaṃ na vijānīto na vivekena jānītaḥ śāstrāt | kasmāt yasmān nāyaṃ hanti na hanyate kartā karma ca na bahvatīty arthaḥ |
atra ya enaṃ vetti hantāraṃ hataṃ cety etāvati vaktavye padānām āvṛttir vākyālaṅkārārthā | athavā ya enaṃ vetti hantāraṃ tārkikādir ātmanaḥ kartṛtvābhyupagamāt | tathā yaś cainaṃ manyate hataṃ cārvākādir ātmano vināśitvābhyupagamāt | tāv ubhau na vijānīta iti yojyam | vādi-bheda-khyāpanāya pṛthag upanyāsaḥ | atiśūrātikātara-viṣayatayā vā pṛthag-upadeśaḥ | hantā cen manyate hantuṃ hataś cen manyate hatam [KaṭhU 1.2.19] iti pūrvārdhe śrautaḥ pāṭhaḥ
Viśvanātha
bho vayasya arjuna ! tvam ātmā | na hanteḥ kartā, nāpi hanteḥ karma ity āha ya iti | enaṃ jīvātmānaṃ hantāraṃ vetti bhīṣmādīn arjuno hantīti yo vettīty arthaḥ, hatam iti bhīṣmādibhir arjuno hanyate iti yo vetti, tāv ubhāv apy ajñāninau | ato 'rjuno 'yaṃ guru-janaṃ hantīty ajñāni-loka-gītād duryaśaḥ kā te bhītir iti bhāvaḥ
Baladeva
uktam avināśitvaṃ draḍhayati | enam ukta-svabhāvam ātmānaṃ jīvaṃ yo hantāraṃ khaḍgādinā hiṃsakaṃ vetti yaś cainaṃ tena hataṃ hiṃsitaṃ manyate tāv ubhau tat-svarūpaṃ na vijānītaḥ | atisūkṣmasya caitanyasya tasya chedādy-asambhavān nāyam ātmā hanti na hanyate | hanteḥ kartā karma ca bhavatīty arthaḥ | hanter deha-viyogārthatvān na tenātmanāṃ nāśo mantavyaḥ | śrutiś caivam āha – hantā cen manyate hantuṃ hataś cen manyate hatam [KaṭhU 1.2.19] ity ādinā | etena mā hiṃsyāt sarva-bhūtāni ity ādi-vākyaṃ deha-viyoga-paraṃ vyākhyātam | na cātrātmanaḥ kartṛtvaṃ prasiddham iti vācyam | deha-viyojane tat tasya sattvāt
Michalski
Kto tego ducha uważa za zabójcę, lub kto mniema, że go można zabić, ani ten, ani tamten nie posiada właściwej wiedzy. On bowiem ani nie zabija, ani nie może być zabity,
Olszewski
Ktokolwiek sądzi, że dusza zabija albo zostaje zabitą, myli się: ona nie zabija, ona nie jest zabijaną.
Dynowska
Prawdy nie widzi człek, gdy sądzi, że On zabity być może, jak i wówczas gdy Go zabójcą mieni. Nie może On – ciała Mieszkaniec – ani zabić, ani być zabity;
Sachse
Jeśli ktoś sądzi o nim, że zabija,
a ktoś inny uważa, że może zostać zabity,
to żaden z nich nie zna prawdy,
albowiem on nie zadaje, ani nie podlega śmierci.
Kudelska
Ani ten kto sadzi, iż duch jest zabójcą, ani ten kto uważa, że może on być zabity – ducha nie poznał;
Duch ani zabójcą, ani zabity być nie może.
Rucińska
Kto sądzi, że on zabija, kto myśli, że jest zabity –
Obaj są w błędzie: on nie jest zabójcą ni zabijanym!
Szuwalska
Ten, kto jest przekonany, że wieczne zabija,
Albo twierdzi, że wieczne może być zabite,
Nie rozumie niczego.To, co nie przemija,
Nie może ani zabić, ani być zabite,
Byrski
Kto go bierze za zabójcę i kto mniema, że zabity;
Dwaj nie wiedzą; nie zabija on i nie jest zabijany.
Babkiewicz
Kto mniema, że on zabójcą,
kto uważa, że zabitym,
oni obaj w błędzie trwają,
nie zabija on, nie ginie.
BhG 2.20
na jāyate mriyate vā kadā-cin nāyaṃ bhūtvā bhavitā vā na bhūyaḥ
ajo nityaḥ śāśvato ‘yaṃ purāṇo na hanyate hanyamāne śarīre
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
ayam (on) kadā-cit (kiedykolwiek) na jāyate (nie powstaje),
vā [ayam] (lub też on) na mriyate (nie umiera),
vā (lub też) [ayam kadā-cit] (on kiedykolwiek) bhūtvā (będąc) bhūyaḥ (ponownie) na bhavitā (nie stanie się).
ayam (on) ajaḥ (nienarodzony), nityaḥ (wieczny), śāśvataḥ (nieustanny), purāṇaḥ (starożytny) [asti] (jest).
śarīre hanyamāne [api] (nawet gdy ciało jest zabijane) [saḥ] (on) na hanyate (nie jest zabijany).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| jāyate | – | √jan (rodzić się) Praes. Ā 1c.1 – rodzi się; |
| mriyate | – | √mṛ (umierać) Praes. Ā 1c.1 – umiera; |
| vā | – | av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże; |
| kadā-cit | – | av. – kiedykolwiek, w jakimkolwiek czasie (od: kadā – kiedy? w jakim czasie?; -cit – partykuła nieokreśloności); |
| na | – | av. – nie; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| bhūtvā | – | √bhū (być) absol. – powstawszy; |
| bhavitā | – | √bhū (być) Fut.p. P 1c.1 – powstanie; lub bhavitṛ 1i.1 m. – czyniący istnienie, istniejący; |
| vā | – | av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże; |
| na | – | av. – nie; |
| bhūyaḥ | – | av. – bardziej, ponownie, ponadto; |
| ajaḥ | – | a-ja 1i.1 m. – nienarodzony (od: √jan – rodzić się; –ja – na końcu złożeń: zrodzony); |
| nityaḥ | – | nitya 1i.1 m. – wieczny, zwykły, codzienny; |
| śāśvataḥ | – | śāśvata 1i.1 m. – wieczny, nieustanny, stały; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| purāṇaḥ | – | purāṇa 1i.1 m. – starożytny, należący do dawnych czasów (od: √pur – poprzedzać); |
| na | – | av. – nie; |
| hanyate | – | √han (zabijać, uderzać) Praes. pass. 1c.1 – jest zabijany; |
| hanyamāne | – | hanyamāna (√han – uderzać, zabijać) PPr 7i.1 m. loc.abs. –kiedy jest zabijane; |
| śarīre | – | śarīra 7i.1 n. loc.abs. – kiedy ciało; |
warianty tekstu
bhavitā → ‘bhavitā (nie powstający; ten, który nie powstanie);
vā na bhūyaḥ → vā kadā-cit / nāvabhūyaḥ (lub kiedykolwiek / nie do powstania);
śarīre → atīte (w umarłym);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
W kolejnych dwóch strofach [wyjaśnia] bierność jaźni: |
katham avikriya ātmeti dvitīyo mantraḥ – | |
|
On nigdy się nie rodzi ani nie umiera, |
na jāyate mriyate vā kadācin |
|
|
Nie rodzi się to znaczy nie powstaje. W jaźni nie spotyka się cechy narodzin, czyli przemiany substancji. Jak również nie umiera. Oto znaczenie słówka „vā” [przydającego opcjonalności]. „Nie umiera” – tym sposobem wyklucza się śmierć jako cechę ostatecznego zniszczenia. |
na jāyate notpadyate, jani-lakṣaṇā vastu-vikriyā na ātmano vidyate ity arthaḥ | tathā na mriyate vā | vā-śabdaḥ cārthe | na mriyate ca iti antyā vināśa-lakṣaṇā vikriyā pratiṣidhyate | | |
|
Słowo „nigdy” zaprzecza jakiejkolwiek przemianie: nigdy się nie rodzi ani nigdy nie umiera. |
kadācic chabdaḥ sarva-vikriyā-pratiṣedhaiḥ saṃbadhyate – na kadācit jāyate, na kadācit mriyate, ity evam | | |
|
Gdy owa jaźń istnieje, czyli doświadcza bytowania, wówczas już ponownie nie ginie (abhavitṛ) – nie przechodzi w nieistnienie, to znaczy nie umiera. Kto będąc przestaje istnieć, ten umiera – tak mówią ludzie. |
yasmāt ayam ātmā bhūtvā bhavana-kriyām anubhūya paścāt abhavitā abhāvaṃ gantā na bhūyaḥ punaḥ, tasmāt na mriyate | yo hi bhūtvā na bhavitā sa mriyata ity ucyate lokā | | |
| Przez użycie partykuły „vā” oraz „na” [możemy rozumieć], że gdy jaźń nie istnieje, w odróżnieniu od ciała, ponownie nie może powstać. To znaczy się nie rodzi. Mówi się, że kto zniknąwszy staje się, ten się rodzi. To zaiste nie tyczy się jaźni. | vā-śabdāt na-śabdāc ca ayam ātmā abhūtvā vā bhavitā dehavat na bhūyaḥ | tasmāt na jāyate | yo hi abhūtvā bhavitā sa jāyata ity ucyate | naivam ātmā | ato na jāyate | | |
| Ponieważ się nie rodzi, dlatego też jest nienarodzona. Ponieważ nie umiera, dlatego jest wieczna. | yasmād evaṃ tasmāt ajaḥ, yasmāt na mriyate tasmāt nityaś ca | | |
|
Chociaż przez wykluczenie początkowej i końcowej przemiany zostały odrzucone wszystkie inne, to [autor] chce wykluczyć osobnym terminem wszystkie niewymienione tutaj pośrednie przemiany począwszy od młodości. Dlatego mówi [że jaźń jest] nieprzemijająca. |
yadyapi ādy-antayor vikriyayoḥ pratiṣedhe sarvā vikriyāḥ pratiṣiddhā bhavanti, tathāpi madhya-bhāvinīnāṃ vikriyāṇāṃ sva-śabdair eva tad-arthaiḥ pratiṣedhaḥ kartavyo ’nuktānām api yauvanādi-samasta-vikriyāṇāṃ pratiṣedho yathā syāt ity āha – śāśvata ity ādinā | | |
|
[Termin] „nieprzemijający” zaprzecza zmianie związanej z marnieniem. Nieprzemijające jest to, co wykazuje wieczną naturę. Ponieważ nie ma części składowych, ze swej natury nie może zostać zniszczone. Jednakowoż ponieważ jest bez cech, nie ulega zniszczeniu z powodu ich zaniku. |
śāśvata iti apakṣaya-lakṣaṇā vikriyā pratiṣidhyate | śaśvad-bhavaḥ śāśvataḥ | na apakṣīyate svarūpeṇa, niravayavatvāt | nāpi guṇa-kṣayeṇa apakṣayaḥ, nirguṇatvāt | | |
| Odwrotnością marnienia jest zmiana związana z dojrzewaniem. Jest ona zaprzeczona tu terminem „starożytny”. Kto wzrasta przez dokładanie części, ten dojrzewa i nazywany jest odnowionym. Natomiast owa jaźń, ponieważ nie ma części, od zarania jest nowa i nie wzrasta – dlatego [nazwana jest] starożytną. | apakṣaya-viparītāpi vṛddhi-lakṣaṇā vikriyā pratiṣidhyate – purāṇa iti | yo hi avayavāgamena upacīyate sa vardhate abhinava iti ca ucyate | ayaṃ tu ātmā niravayavatvāt purāpi nava eveti purāṇaḥ na vardhate ity arthaḥ | | |
| Podobnie nie jest zabijana. Tutaj zabicie, by uniknąć powtórzenia rozumiane jest jako degradacji (vipariṇāma). Oznacza to, że się nie degraduje, choć ciała są zabijane – ulegają degradacji. | tathā na hanyate | hantiḥ atra vipariṇāmārthe draṣṭavyo ’punar uktatāyai | na vipariṇamyate ity arthaḥ | hanyamāne vipariṇamyamāne ’pi śarīre | | |
| W niniejszej strofie wyklucza się sześcioraką zmianę, czyli degradację zwykłych przedmiotów, w odniesieniu do jaźni. Sens wypowiedzi jest następujący: „jaźń jest pozbawiona jakichkolwiek zmian”. | asmin mantre ṣaḍ-bhāva-vikārā laukika-vastu-vikriyā ātmani pratiṣidhyante | sarva-prakāra-vikriyā-rahita ātmā iti vākyārthaḥ | | |
|
Oto związek [niniejsza strofy] z poprzednią – ci dwaj [co uznają jaźń za zabójcę lub zabijaną] nie znają prawdy. |
yasmād evaṃ tasmāt ubhau tau na vijānītaḥ iti pūrveṇa mantreṇa asya saṃbandhaḥ ||2.20|| |
Rāmānuja
uktaiḥ eva hetubhiḥ nityatvād apariṇāmitvād ātmano janma-maraṇādyaḥ sarva evācetana-deha-dharmā na santi, ity ucyate | tatra na jāyate mriyata iti vartamānatayā sarveṣu deheṣu sarvaiḥ anubhūyamāne janma-maraṇe kadācid apy ātmānaṃ na spṛśataḥ | nāyaṃ bhūtvā bhavati vā na bhūyo’yaṃ kalpānte bhūtvā bhūyaḥ kalpānte ca na bhavitā iti na | keṣucit prajāpati-prabhṛti-deheṣv āgamenopalabhyamānaṃ kalpādau jananaṃ kalpānte ca maraṇam ātmānaṃ na spṛśati ity arthaḥ | ataḥ sarva-deha-gata ātmā ajaḥ | ataeva nityaḥ śāśvataḥ prakṛtivad viśada-satata-pariṇāmair api nānvīyate | ataḥ purāṇaḥ purātano’pi navaḥ | sarvadāpūrvavad anubhāvya ity arthaḥ | ataḥ śarīre hanyamāne’pi na hanyate’yam ātmā
Śrīdhara
na hanyata ity etad eva ṣaḍ-bhāva-vikāra-śūnyatvena draḍhayati neti | na jāyata ity ādi | na jāyata iti janma-pratiṣedhaḥ | na mriyata iti vināśa-pratiṣedhaḥ | vā-śabdau cārthe | na cāyaṃ bhūtvā utpadya bhavitā bhavati astitvaṃ bhajate, kintu prāg eva svataḥ sad-rūpa iti janmāntarāstitva-lakṣaṇa-dvitīya-vikāra-pratiṣedhaḥ | tatra hetuḥ yasmād ajaḥ | yo hi na jāyate sa hi janmāntaram astitvaṃ bhajate, na tu yaḥ svayam evāsti sa bhūyo 'pi anyad astitvaṃ bhajate ity arthaḥ | nityaḥ sarvdaika-rūpa iti vṛddhi-pratiṣedhaḥ | śāśvataḥ śaśvad-bhava iti apakṣaya-pratiṣedhaḥ | purāṇa iti vipariṇāma-pratiṣedhaḥ | purāpi nava eva na tu pariṇāmataḥ rūpāntaraṃ prāpya navo bhavatīty arthaḥ |
yad vā na bhavitety asyānuṣaṅgaṃ kṛtvā bhūyo 'dhikaṃ yathā bhaviteti tathā na bhavatīti vṛddhi-pratiṣedhaḥ | ajo nitya iti cobhaya-vṛddhy-ādy-abhāve hetur iti na paunaruktyam | tad evaṃ jāyate asti vardhate vipariṇamate apakṣīyate naśyaty evaṃ yāskādibhir veda-vādibhir uktāḥ ṣaḍ-bhāva-vikārā nirastāḥ | yad artham ete vikārā nirastās taṃ prastutaṃ vināśābhāvam upasaṃharati na hanyate hanyamāne śarīra iti
Madhusūdana
kasmād ayam ātmā hanana-kriyāyāḥ kartā karma ca na bhavati ? avikriyatvād ity āha dvitīyena mantreṇa | jāyate 'sti vardhate vipariṇamate 'pakṣīyate vinaśyatīti ṣaḍ-bhāva-vikārā iti vārṣyāyaṇiḥ iti nairuktāḥ | tatrādy-antayor niṣedhaḥ kriyate na jāyate mriyate veti | vā-śabdaḥ samuccayārthaḥ | na jāyate na mriyate cety arthaḥ | kasmād ayam ātmā notpadyate ? yasmād ayam ātmā kadācit kasminn api kāle na bhūtvābhūtvā prāg bhūyaḥ punar api bhavitā na | yo hy abhūtvā bhavati sa utpatti-lakṣaṇāṃ vikriyām anubhavati | ayaṃ tu prāg api sattvādyato notpadyate 'to 'jaḥ | tathāyam ātmā bhūtvā prāk kadācid bhūyaḥ punar na bhavitā | na vā-śabdād vākya-vipari-vṛttiḥ | yo hi prāg-bhūtvottara-kāle na bhavati sa mṛt-lakṣaṇāṃ vikriyām anubhavati | ayaṃ tūttara-kāle 'pi sattvādyato na miryate 'to nityo vināśāyogya ity arthaḥ | atra na bhūtvety atra samāsābhāve 'pi nānupapattir nānuyojeṣv ativat | bhagavatā pāṇininā mahā-vibhāṣādhikāre nañ-samāsa-pāṭhāt | yat tu kātyāyanenoktaṃ samāsa-nityatābhiprāyeṇa vā-vacanānarthakyaṃ tu svabhāva-siddhatvāt iti tad-bhagavat-pāṇiini-vacana-virodhād anādeyam | tad uktam ācārya-śavara-svāminā – asad-vādī hi kātyāyanaḥ iti |
atra na jāyate mriyate veti pratijñā | kadācin nāyaṃ bhūtvā bhavitā vā na bhūya iti tad-upapādanam | ajo nitya iti tad-upasaṃhāra iti vibhāgaḥ | ādyantayor vikārayor niṣedhena madhyavarti-vikārāṇāṃ tad-vyāpyānāṃ niṣedhe jāte 'pi gamanādi-vikārāṇām anuktānām apy upalakṣaṇāyāpakṣayaś ca vṛddhiś ca sva-śabdenaiva nirākriyete | tatra kūṭastha-nityatvād ātmano nirguṇatvāc ca na svarūpato guṇato vāpakṣayaḥ sambhavatīty uktaṃ śāśvata iti | śaśvat sarvadā bhavati nāpakṣīyate nāpacīyata ity arthaḥ | yadi nāpakṣīyate tarhi vardhatām iti nety āha purāṇa iti | purāpi nava eka-rūpo na tv adhunā nūtanāṃ kāñcid avasthām anubhavati | yo hi nūtanāṃ kāñcid upacayāvasthām anubhavati sa vardhata ity ucyate loke | ayaṃ tu sarvadaika-rūpatvān nāpacīyate nopacīyate cety arthaḥ | astitva-vipariṇāmau tu janma-vināśāntarbhūtatvāt pṛthaṅ na niṣiddhau | yasmād evaṃ sarva-vikāra-śūnya ātmā tasmāc charīre hanyamāne tat-sambaddho 'pi kenāpy upāyena na hanyate na hantuṃ śakyata ity upasaṃhāraḥ
Viśvanātha
jīvātmano nityatvaṃ spaṣṭatayā sādhayati na jāyate miryate iti janma-maraṇayor vartamānatva-niṣedhaḥ | nāyaṃ bhūtvā bhavitā iti tayor bhūtatva-bhaviṣyatva-niṣedhaḥ | ataeva aja iti kāla-traye 'pi ajasya janmābhāvān nāsya prāg-abhāvaḥ | śāśvataḥ śaśvat sarva-kāla eva vartata iti nāsya kāla-traye 'pi dhvaṃsaḥ | ataevāyaṃ nityaḥ | tarhi bahu-kāla-sthāyitvāj jarā-grasto 'yam iti cen na | purāṇaḥ purāpi navaḥ prācīno 'py ayaṃ navīna iveti ṣaḍ-bhāva-vikārābhāvād iti bhāvaḥ | nanu śarīrasya maraṇād aupacārikaṃ tu maraṇam asyāstu ? tatrāha neti | śarīreṇa saha sambaddhābhāvāt na upacāraḥ
Baladeva
atha jāyate asti vardhate viparaṇamate apakṣīyate vinaśyati iti yāskādy-ukta-ṣaḍ-bhāva-vikāra-rāhityena prāg-ukta-nityatvaṃ draḍhayati na jāyate iti | cārthe vā-śabdau | ayam ātmā jīvaḥ kadācid api kāle na jāyate na mriyate ceti janma-vināśayoḥ pratiṣedhaḥ | na cāyam ātmā bhūtvotpadya bhavitā bhaviṣyatīti janmāntarasyāstitvasya pratiṣedhaḥ | na bhūya iti ayam ātmā bhūyo 'dhikaṃ yathā syāt tathā na bhavatīti buddheḥ pratiṣedhaḥ | kuto bhūyo na bhavatīty atra hetur ajo nitya iti | utpatti-vināśa-yogī khalu vṛkṣādir utpadya vṛddhiṃ gacchan naṣṭaḥ | ātmanas tu tad-ubhayābhāvāt na vṛddhir ity arthaḥ | śāśvata ity apakṣayasya pratiṣedhaḥ | śaśvat sarvadā bhavati nāpakṣīyate nāpakṣayaṃ bhajatīty arthaḥ | purāṇa iti vipariṇāmasya pratiṣedhaḥ | purāṇaṃ purāpi navo na tu kiṃcin nūtanaṃ rūpāntaram adhunā na labdha ity arthaḥ | tad evaṃ ṣaḍ-bhāva-vikāra-śūnyatvād ātmā nityaḥ | yasmād īdṛśas tasmāc charīre hanyamāne 'pi sa na hanyate | tathā cārjuno 'yaṃ guru-hantety avijñoktyā duṣkīrter abibhyatā tvayā śāstrīyaṃ dharma-yuddhaṃ vidheyam
Michalski
On się nie rodzi, ani nie umiera, — nigdy się nie zaczął i nigdy nie zacznie; — nieurodzony, trwały, wieczny, prastary, — chociaż ciało zabite, jego zabić nie można.
Olszewski
Ona się nie rodzi, ona nie umiera; nigdy nie została zrodzona i nigdy odrodzić się nie może; bez początku, bez końca, wieczna, prastara, ona nie umiera, gdy ciało zabite zostaje.
Dynowska
albowiem nie rodzi się On i nie umiera, raz istniejąc, nie przestaje istnieć nigdy. Bez początku jest i bez końca, trwał, niezmienny, odwieczny; śmierć ciała Go nie dotyka.
Sachse
Nigdy się nie rodzi, nigdy nie umiera,
nigdy nie powstał
ani nie powstanie w przyszłości.
Niezrodzony, wieczny,
trwały i prastary nie ginie, gdy ginie ciało.
Kudelska
Duch nigdy nie rodzi się i nie umiera, początku nie ma ani końca,
Nie narodzony jest, wieczny, niezmienny od wieków, nie ginie, gdy ciało umiera.
Rucińska
On się nie rodzi ani nie umiera,
ani nie powstał, ani nie powstanie,
Nienarodzony, odwieczny, pradawny!
Nie gubi się go, zabijając ciało.
Szuwalska
Ani się też narodzić, ani umrzeć nawet,
Gdyż nie powstało nigdy, ani nie powstanie.
Nienarodzone, wieczne, zawsze istniejące,
Nie umiera, gdy ciało zostaje zniszczone.
Byrski
I się nie rodzi i nigdy nie umrze.
Ani się staje, ni znów stać się może.
Stały, pradawny, nie zrodzony, wieczny,
Zginąć nie może w zabijanym ciele.
Babkiewicz
On się nie rodzi,
nigdy nie umiera,
a raz już będąc,
znowu nie powstaje,
niezrodzon, wieczny,
pradawny i stały,
nie ginie nigdy
w zabijanym ciele.
BhG 2.21
vedāvināśinaṃ nityaṃ ya enam ajam avyayam
kathaṃ sa puruṣaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he pārtha (Prythowicu!),
yaḥ (który) puruṣaḥ (człowiek) enam (jego)nityam (wiecznego), ajam (niezrodzonego), avyayam (niezmiennego), avināśinam (niezniszczalnego) veda (zna),
saḥ (on) katham (jak jest to możliwe?) kam (kogo?) ghātayati (sprawia zabicie), [vā] (lub) kam (kogo?) hanti (zabija)?
analiza gramatyczna
| veda | – | √vid (wiedzieć) Perf. P 1c.1 (w znaczeniu Praes..) – wie, zna; |
| avināśinam | – | avināśin 2i.1 n. – niezniszczalnego (od: vi-√naś – niszczeć, zanikać, vināśin – mające zniszczenie); |
| nityam | – | nitya 2i.1 m. – wiecznego (od: nitya – nieustanny, wieczny); |
| yaḥ | – | yat sn. 1i.1 m. – kto; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – go; |
| ajam | – | a-ja 2i.1 m. – nienarodzonego (od: √jan – rodzić się, ja – na końcu złożeń: zrodzony); |
| avyayam | – | a-vyaya 2i.1 n. – niezmiennego (od: vi-√i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie); |
| katham | – | av. – jak?, w jaki sposób?, skąd?; partykuła wprowadzająca pytanie, wyrażająca zdumienie; |
| saḥ | – | tat sn. 1i.1 m. – on; |
| puruṣaḥ | – | puruṣa 1i.1 m. – człowiek (od: √pur – poprzedzać, prowadzić lub √pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie); |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| kaṃ | – | kim 2i.1 m. – kogo?; |
| ghātayati | – | √han (zabijać, uderzać) Praes. caus. P 1c.1 – sprawia zabicie; |
| hanti | – | √han (zabijać, uderzać) Praes. P 1c.1 – zabija; |
| kam | – | kim sn. 2i.1 m. – kogo?; |
warianty tekstu
puruṣaḥ pārtha → puruṣa-vyāghra (o tygrysie pośród ludzi);
kaṃ → kim (co?);
kaṃ ghātayati hanti kam → hanyate haṃti vā kathaṃ (w jaki sposób jest zabijany lub zabija?);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Strofa zaczynająca się od słów: „Kto zna go jako zabójcę…” (BhG 2.19) zapewnia, że [jaźń] nie jest ani sprawcą, ani przedmiotem czynności zabijania. Strofa: „On nigdy się nie rodzi…” (BhG 2.20) wyjaśnia tego przyczynę, mówiąc o niezmienności [jaźni]. [Niniejsza strofa] podsumowuje: |
ya enaṃ vetti hantāram (BhG 2.19) ity anena mantreṇa hanana-kriyāyāḥ kartā karma ca na bhavati iti pratijñāya, na jāyate (BhG 2.19) ity anena avikriyatvaṃ hetum uktvā pratijñātārtham upasaṃharati – | |
|
Człowiek znający niezniszczalnego, wiecznego, nienarodzonego i niezmiennego, |
vedāvināśinaṃ nityaṃ ya enam ajam avyayam | kathaṃ sa puruṣaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam ||2.21|| |
|
|
Znający to ten kto rozpoznaje, niezniszczalnego – pozbawionego przemiany związanej ze śmiercią, wiecznego – pozbawionego [innych] zmian. [Zaimek] „kto” należy połączyć [z czasownikiem „zna”, tego, czyli scharakteryzowanego w poprzedniej strofie – [kto zna jaźń], nienarodzonego – pozbawionego narodzin, niezmiennego – niemarniejącego. |
veda vijānāti avināśinam antya-bhāva-vikāra-rahitaṃ nityaṃ vipariṇāma-rahitaṃ yo veda iti saṃbandhaḥ enaṃ pūrveṇa mantreṇokta-lakṣaṇam ajaṃ janma-rahitam avyayam apakṣaya-rahitaṃ | | |
|
Jak, czyli jakim sposobem, ten mądry, kompetentny człowiek może zabić – dokonać czynu morderstwa lub jak może spowodować śmierć – nakłonić do mordu. W żadnym razie nikogo nie zabija, w żadnym razie zabójstwa nikogo nie powoduje – obie możliwości są tu odrzucone przez wykorzystanie pytania retorycznego. |
kathaṃ kena prakāreṇa sa vidvān puruṣo ’dhikṛtaḥ hanti hanana-kriyāṃ karoti, kathaṃ vā ghātayati hantāraṃ prayojayati | na kathaṃcit kaṃcit hanti, na kathaṃcit kaṃcit ghātayati iti ubhayatra ākṣepaḥ evārthaḥ praśnārthāsaṃbhavāt | | |
|
Jako że niezmienność [jaźni] jako rezultat [dyskutowanych] argumentów jest powszechna, Bóg, w niniejszym dziale, zamierza [pouczyć] rozumnego [człowieka] jedynie o porzuceniu wszelkiego czynu. Odrzucenie zabijania jest wzmiankowane jedynie jako przykład. |
hetv-arthasya ca avikriyatvasya tulyatvāt viduṣaḥ sarva-karma-pratiṣedha eva prakaraṇārtho ’bhipreto bhagavatā | hantes tu ākṣepaḥ udāharaṇārthatvena kathitaḥ | | |
|
Gdy Bóg odrzuca czyny, jaki szczególny powód braku działania rozumnego [człowieka] dostrzega [mówiąc]: „Jak ten człowiek może…”? |
viduṣaḥ kaṃ karmāsaṃbhave hetu-viśeṣaṃ paśyan karmāṇy ākṣipati bhagavān kathaṃ sa puruṣaḥ iti | | |
|
Odpowiedź: szczególnym powodem braku wszelkiego działania jest zaiste wspomniana już niezmienność jaźni. |
nanu ukta evātmano ’vikriyatvaṃ sarva-karmāsaṃbhava-kāraṇa-viśeṣaḥ | | |
|
Jest to prawda, ale nie jest to szczególny powód, gdyż mędrzec odróżnia się od niezmiennej jaźni. Nie jest tak, że ten, kto zna niezmienny słup, jest wolnym od czynu. |
satyam uktaḥ | na tu sa kāraṇa-viśeṣaḥ, anyatvāt viduṣo ’vikriyād ātmanaḥ | na hi avikriyaṃ sthāṇuṃ viditavataḥ karma na saṃbhavati iti cet | | |
|
Tak nie jest. Mędrzec [nie odróżnia się] od jaźni, a mądrość nie odnosi się do zbiorów składników takich jak ciało. Dlatego mędrzec będący jaźnią niezłożoną z elementów nie podlega zmianie. Ponieważ taki mędrzec wolny jest od działania, dlatego właściwym jest odrzucenie [czynów w zdaniu]: „Jak ten człowiek może…” |
na, viduṣaḥ ātmatvāt na dehādi-saṃghātasya vidvattā | ataḥ pāriśeṣyāt asaṃhata ātmā vidvān avikriyaḥ iti tasya viduṣaḥ karmāsaṃbhavāt ākṣepo yuktaḥ kathaṃ sa puruṣaḥ iti | | |
|
Wskutek niewiedzy oraz braku odróżnienia niezmiennej jaźni od aktywności intelektu, jest ona wyobrażana jako doświadczająca obiektów zmysłów, począwszy od dźwięku, percepowanych przez intelekt i inne [możności]. |
yathā buddhyādy-āhṛtasya śabdādy-arthasya avikriya eva san buddhi-vṛtty-aviveka-vijñānena avidyayā upalabdhā ātmā kalpyate | | |
|
Gdy skutkiem działania rozumu, mającego postać wiedzy odróżniającej jaźń od niejaźni, choć z absolutnego oglądu będącej nieprawdą (asatya), niezmienna jaźń nazywana jest mędrcem. |
evam eva ātmānātma-viveka-jñānena buddhi-vṛttyā vidyayā asatya-rūpayaiva paramārthato ’vikriya eva ātmā vidvān ucyate | | |
|
Ze stwierdzenia bezczynności mędrca, wynika, że Bóg uczy tu niezłomnej prawdy: czyny, które wyznaczają pisma przeznaczone są dla pozbawionego mądrości. |
viduṣaḥ karmāsaṃbhava-vacanāt yāni karmāṇi śāstreṇa vidhīyante tāni aviduṣo vihitāni iti bhagavato niścayo ’vagamyate | | |
|
Można powiedzieć: również wiedza przeznaczona jest jedynie dla pozbawionego mądrości, gdyż obdarzanie wiedzą tego, który zdobył mądrość nie przynosi korzyści niczym [ponowne] mielenie mąki. Dlatego wyszczególnienie, że czyny przeznaczone są jedynie dla pozbawionych wiedzy, a nie dla wiedzących nie jest właściwe. |
nanu vidyāpi aviduṣa eva vidhīyate, vidita-vidyasya piṣṭa-peṣaṇavat vidyā-vidhānānarthakyāt | tatra aviduṣaḥ karmāṇi vidhīyante na viduṣaḥ iti viśeṣo nopapadyate iti cet | | |
|
Tak jednak nie jest, gdyż owo wyszczególnienie odnosi się do wypełnienia bądź nie powinności. Czyny takie jak ofiara ogniowa (agnihotra) spełniane są dla przyszłej [korzyści], [należy je spełniać] ze znawstwem celu i zasad, a powinny być poprzedzone wykonaniem wielu praktyk – kto ma takie zrozumienie jest niczym niewiedzący. [Myśli on]: muszą one być wypełniane, gdyż jestem sprawcą i to jest mój obowiązek. [Obrzędy te] nie są ani trochę spełniane [w duchu strofy] „On nigdy się nie rodzi…” (BhG 2.20) ani ze świadomością przyszłości, z wiedzą o celu i regułach [rządzących] naturą jaźni. |
na, anuṣṭheyasya bhāvābhāva-viśeṣopapatteḥ | agnihotrādi-vidhy-artha-jñānottara-kālam agnihotrādi-karma aneka-sādhanopasaṃhāra-pūrvakam anuṣṭheyaṃ kartā aham, mama kartavyam ity evaṃ prakāra-vijñānavato ’viduṣaḥ yathā anuṣṭheyaṃ bhavati, na tu tathā na jāyate (BhG 2.20) ity ādy ātma-svarupa-vidhy-artha-jñānottara-kāla-bhāvi kiṃcid anuṣṭheyaṃ bhavati | | |
|
Z wiedzy o jedności i bierności jaźni powstaje tylko zrozumienie: „nie jestem sprawcą”, „nie jestem doznającym”, a żadne inne. Dlatego właściwym jest powyższe rozróżnienie. |
kintu nāhaṃ kartā, nāhaṃ bhoktā ity ādy ātmaikatvākartṛtvādi-viṣaya-jñānāt nānyad utpadyate iti eṣa viśeṣa upapadyate | | |
|
Kto myśli o sobie „jestem sprawcą”, ten nie może uniknąć świadomości: „muszę to wypełnić”. Z tego względu on zaczyna nadzorować (adhikriytate) i jemu przynależą czyny. Taki człowiek jest nierozumny na mocy słów: „oni obaj nie pojmują…” (BhG 2.19). |
yaḥ punaḥ kartā aham iti vetti ātmānam, tasya mama idaṃ kartavyam iti avaśyaṃ bhāvinī buddhiḥ syāt | tad-apekṣayā so ’dhikriyate iti taṃ prati karmāṇi saṃbhavanti | sa ca avidvān ubhau tau na vijānītaḥ (BhG 2.19) iti vacanāt | | |
|
Mądry jest tu zdefiniowany słowami odrzucającymi czyn: „jak ten człowiek może…” (BhG 2.21). |
viśeṣitasya ca viduṣaḥ karmākṣepa-vacanāt kathaṃ sa puruṣaḥ iti | | |
|
Dlatego jedynie wyszczególniony tu mądry, który ujrzał bierną jaźń oraz pragnący wyzwolenia mogą wyrzec się wszelkich czynów. |
tasmāt viśeṣitasya avikriyātma-darśinaḥ viduṣaḥ mumukṣo ca sarva-karma-saṃnyāse eva adhikāraḥ | | |
|
Z tego powodu Bóg Narajana ogłasza dwie wiary – sankhjową mądrym, a niemądrym [drogę] czynu: „Sankhjajikowie [zyskują wiarę] dzięki jodze wiedzy, a jogini dzięki jodze czynu” (BhG 3.3.). |
ata eva bhagavān nārāyaṇaḥ sāṃkhyān viduṣo ’viduṣa ca karmiṇaḥ pravibhajya dve niṣṭhe grāhayati – jñāna-yogena sāṃkhyānāṃ karma-yogena yoginām (BhG 3.3.) iti | | |
|
Oto co mówi synowi Bóg Wjasa: „Oto dwie są drogi” (MBh 12.233.6)[1]. A także: |
tathā ca putrāya āha bhagavān vyāsaḥ – dvāv imāv atha panthānau (MBh 12.233.6) ity ādi | tathā ca kriyā-pathaś caiva purastāt paścāt saṃnyāsaś ca iti | | |
|
Do tego podziału odnosi się ciągle na nowo Bóg, gdy mówi: „Nieznający prawdy omroczony utożsamieniem myśli «jestem sprawcą», a znawca prawdy myśli «to nie ja czynię»” (parafraza BhG 3.27-28). Jak również: „Odrzuciwszy w myślach wszelkie czyny…” (BhG 5.13). |
etam eva vibhāgaṃ punaḥ punar darśayiṣyati bhagavān – atattvavit ahaṃkāra-vimūḍhātmā kartāham iti manyate, tattvavit tu, nāhaṃ karomi (BhG 3.27-28) iti | tathā ca sarva-karmāṇi manasā saṃnyasyāste (BhG 5.13) ityādi || | |
|
Niektórzy uważający się za uczonych mówią: „Przecież nikt nie może myśleć o sobie: «jestem Jednią, jestem nieaktywną jaźnią, nie jestem sprawcą, nie ma we mnie sześciu stanów przemian począwszy od narodzin»”. Które to [myślenie] wskazuje na porzucenie wszelkich czynów. |
tatra kecit paṇḍitaṃ-manyā vadanti – janmādi-ṣaḍ-bhāva-vikriyā-rahito ’vikriyo ’kartā eko ’ham ātmā iti na kasyacit jñānam utpadyate, yasmin sati sarva-karma-saṃnyāsaḥ upadiśyate iti | | |
|
Nie jest to prawdą, ponieważ pouczenia pism takie jak: „Nie rodzi się…” (BhG 2.20) nie mogą okazać się fałszywe. Należy zapytać się tych [oponentów]: „Gdy pouczenia pism są władne wywołać wiedzę dotyczącą istnienia prawa i nieprawości, a także wiedzę o sprawcy i jego związku z ciałem, to dlaczego nie mogą wywołać wiedzy o jaźni biernej, niezmiennej i niebędącej sprawcą? |
tan na | na jāyate (BhG 2.20) ityādi śāstropadeśānarthakya-prasaṅgāt | yathā ca śāstropadeśa-sāmarthyāt dharmādharmāstitva-vijñānaṃ kartuś ca dehāntara-saṃbandha-vijñānam utpadyate, tathā śāstrāt tasyaiva ātmano ’vikriyatvākartṛtvaikatvādi-vijñānaṃ kasmāt notpadyate iti praṣṭavyāḥ te | | |
|
Można odpowiedzieć: „Gdyż jest to [przedmiot] nieuchwytny dla zmysłów”. |
karaṇāgocaratvāt iti cet | |
|
Tak nie jest. Objawienie oznajmia: „Można obejrzeć [to] jedynie umysłem” (Bṛh-up. 4.4.19). Umysł oczyszczony pouczeniami pism i nauczycieli oraz [praktykami] takimi jak samokontrola (dama) czy wyciszenie (śama), jest narzędziem oglądania jaźni. |
na | manasaivānudraṣṭavyaṃ (Bṛh-up. 4.4.19) iti śruteḥ | śāstrācāryopadeśa-śama-damādi-saṃskṛtaṃ mana ātma-darśane karaṇam | | |
|
Gdy więc osiągnięcie tej [wiedzy] postulują tak pisma (āgama) jak i doświadczenie (anumāna), to twierdzenie, że „nie można jej osiągnąć” jest sprawą porywczości bądź śmiałości (sāhasa-mātra). |
tathā ca tad adhigamāya anumāne āgame ca sati jñānaṃ notpadyata iti sāhasa-mātram etat | | |
|
Należy zgodzić się, że gdy powstaje wiedza, to jej przeciwieństwo – niewiedza – z konieczności jest niszczona. |
jñānaṃ ca utpadyamānaṃ tad-viparītam ajñānam avaśyaṃ bādhate ity abhyupagantavyam | | |
|
Niewiedzę ukazują [oznajmienia]: „jestem zabójcą, jestem zabijany”, oraz: „oni dwaj nie wiedzą” (BhG 2.19). Niewiedza sprawia, że jaźń uważa się za sprawcę czynności zabijania, jej podmiot lub też przyczynę. |
tac ca ajñānaṃ darśitaṃ hantā aham, hato ’smi iti ubhau tau na vijānīta (BhG 2.19) iti | atra ca ātmanaḥ hanana-kriyāyāḥ kartṛtvaṃ karmatvaṃ hetu-kartṛtvaṃ ca ajñāna-kṛtaṃ darśitam | | |
|
Podczas wszelkiej aktywności [jaźń] pozostaje jednaka, a bycie sprawcą i pozostałe [aspekty przyczynowości] tworzy niewiedza, gdyż jaźń jest niezmienna. Zaiste to sprawca odpowiedzialny za zmiany pobudza inny [od siebie] przedmiot aktywności mówiąc „czyń”. |
tac ca sarva-kriyāsv api samānaṃ kartṛtvādeḥ avidyā-kṛtatvam avikriyatvāt ātmanaḥ | vikriyāvān hi kartā ātmanaḥ karma-bhūtam anyaṃ prayojayati kuru iti | | |
|
Właśnie tej sprawczości i przyczynowości mądrego zaprzecza Bóg Wasudewa nie wprowadzając rozróżnienia i aby ukazać brak jego kompetencji do czynu, oznajmia: „Jak człowiek znający niezniszczalnego…” (BhG 2.21). |
tad etat aviśeṣeṇa viduṣaḥ sarva-kriyāsu kartṛtvaṃ hetu-kartṛtvaṃ ca pratiṣedhati bhagavān vāsudevo viduṣaḥ karmādhikārābhāva-pradarśanārthaṃ vedāvināśinaṃ, kathaṃ sa puruṣaḥ (BhG 2.21) ity ādinā | | |
|
Jakie są zatem kompetencje mądrego? Jak wcześniej zostało powiedziane: „sankhjajikowie dzięki jodze wiedzy…” (BhG 3.3.). Podobnie mówi o porzuceniu wszelkiego czynu: „umysłem wszystkie czyny…” (BhG 5.13). |
kva punaḥ viduṣo ’dhikāra iti etad uktaṃ pūrvam eva jñāna-yogena sāṃkhyānām (BhG 3.3.) iti | tathā ca sarva-karma-saṃnyāsaṃ vakṣyati sarva-karmāṇi manasā (BhG 5.13) ity ādinā || | |
|
Czyż przez powiedzenie „umysłem…” (BhG 5.13), nie neguje się wyrzeczenia [aktywności] słownej i cielesnej? |
nanu manasā (BhG 5.13) iti vacanāt na vācikānāṃ kāyikānāṁ ca saṃnyāsaḥ iti cet, na | | |
|
Tak nie jest, skutkiem specyfikacji „wszystkie czyny” (BhG 5.13). |
sarva-karmāṇi (BhG 5.13) iti viśeṣitatvāt | | |
|
Można powiedzieć: Czyż nie chodzi tu o [porzucenie] wszelkiej aktywności mentalnej? |
mānasānām eva sarva-karmaṇām iti cet, na | | |
|
Tak nie jest, ponieważ aktywność mentalna poprzedza aktywność słowną i cielesną, więc w nieobecności pierwszej nie zachodzą kolejne. |
mano-vyāpāra-pūrvakatvād vāk-kāya-vyāpārāṇāṃ mano-vyāpārābhāve tad-anupapatteḥ | | |
|
Niech więc porzuci mentalną aktywność będącą przyczyną czynów słownych i cielesnych różnych od tych [pochwalanych przez] pisma. [To znaczy:] „Umysłem niech wyrzeknie się wszelkiego czynu” (BhG 5.13). Tak nie jest przez specyfikację: „[nic] nie czyni i [niczego] nie powoduje” (BhG 5.13). |
śāstrīyāṇāṃ vāk-kāya-karmaṇāṃ kāraṇāni mānasāni karmāṇi varjayitvā anyāni sarva-karmāṇi manasā saṃnyasyed (BhG 5.13) iti cet, na | naiva kurvan na kārayan (BhG 5.13) iti viśeṣaṇāt | | |
|
Można powiedzieć: A jeśli Bóg mówiąc o wyrzeczeniu się wszelkiego czynu ma na myśli umierającego, a nie żyjącego? |
sarva-karma-saṃnyāso ’yaṃ bhagavatā /bhagavata uktaḥ mariṣyato na jīvata iti cet, na | | |
|
Tak nie jest, gdyż [takie twierdzenie] nie podlega specyfikacji: „wcielony pozostaje w mieście o dziewięciu bramach” (BhG 5.13). Gdy martwy wyrzeka się wszelkich czynów, dłużej już nie przebywa w ciele. |
nava-dvāre pure dehī āste (BhG 5.13) iti viśeṣaṇānupapatteḥ | na hi sarva-karma-saṃnyāsena mṛtasya tad-dehe āsanaṃ saṃbhavati | | |
|
[Zamiast mówić:] „Przebywa w ciele”, utwórzmy inny związek [frazeologiczny]: „ten kto jest nieaktywny i wyzbyty sprawczości składa (saṃnyasya) [czyn] w ciele”. |
akurvato ’kārayata ca dehe saṃnyasya iti saṃbandho na dehe āste iti cet, na | | |
|
Tak nie jest, ponieważ we wszystkich [kontekstach] podkreśla się niezmienność jaźni. Ponadto oczekuje się, że aktywność spoczywania (āsana) będzie miała umiejscowienie, natomiast nie oczekuje się takiego umiejscowienia od terminu „wyrzeka się” (saṃnyasya). Dodatkowo czasownik „składać” (ny-√ās) w tym kontekście znaczy „wyrzekać się”, a nie „umieszczać” (ni-√kṣip). |
sarvatra ātmano ’vikriyatvāvadhāraṇāt | āsana-kriyāyāś cādhikaraṇāpekṣatvāt | tad-anapekṣatvāc ca saṃnyāsasya | saṃpūrvas tu nyāsa-śabdo ’tra tyāgārthaḥ, na nikṣepārthaḥ | | |
|
Zatem w tekście Gity znawcom jaźni radzi się jedynie wyrzeczenie, a nie czyny. Ukażę to w różnych miejscach dalej, we fragmentach dotyczących wiedzy o jaźni. |
tasmāt gītā-śāstre ātma-jñānavataḥ saṃnyāsa eva adhikāro na karmaṇīti tatra tatra upariṣṭāt ātma-jñāna-prakaraṇe darśayiṣyāmaḥ ||2.21|| | |
|
[1] dvāv imāv atha panthānau yatra vedāḥ pratiṣṭhitāḥ | |
Rāmānuja
evam avināśitvenājatvena vyayānarhatvena ca nityam enam ātmānaṃ yaḥ puruṣo veda, sa puruṣo deva-manuṣya-tiryak-sthāvara-śarīrāvasthiteṣu ātmasu kam apy ātmānaṃ kathaṃ ghātayati ? kaṃ vā kathaṃ hanti ? kathaṃ nāśayati ? kathaṃ vā tat-prayojako bhavatīty arthaḥ ? etān ātmano ghātayāmi hanmi ity anuśocanam ātma-svarūpa-yāthātmyājñāna-mūlam evety abhiprāyaḥ
Śrīdhara
ataeva hantṛtvābhāvo 'pi pūrvoktaḥ prasiddha ity āha vedāvināśinam ity ādi | nityaṃ vṛddhi-śūnyam | avyayam apakṣaya-śūnyam | ajam avināśinaṃ ca | yo veda sa puruṣaḥ kaṃ hanti | kathaṃ vā hanti ? evaṃ-bhūtasya vadhe sādhanābhāvāt | tathā svayaṃ prayojako bhūtvānyena kaṃ ghātayati ? kathaṃ vā ghātayati ? na kiñcid api | na kathañcid api ity arthaḥ | anena mayy api prayojakatvād doṣa-dṛṣṭiṃ mā kārṣīr ity uktaṃ bhavati
Madhusūdana
nāyaṃ hanti na hanyata iti pratijñāya na hanyata ity upapāditam idānīṃ na hantīty upapādayann upasaṃharati | na vinaṣṭuṃ śīlaṃ yasya tam avināśinam antya-vikāra-rahitam | tatra hetuḥ – avyayaṃ na vidyate vyayo 'vayavāpacayo guṇāpacayo vā yasya tam avyayam | avayavāpacayena guṇāpacayena vā vināśa-darśanāt tad-ubhaya-rahitasya na vināśaḥ sambhavatīty arthaḥ |
nanu janyatvena vināśitvam anumāsyāmahe nety āha – ajam iti | na jāyate ity ajam ādya-vikāra-rahitam | tatra hetuḥ – nityaṃ sarvadā vidyāmānaṃ, prāg-avidyamānasya hi janma dṛṣṭaṃ na tu sarvatā sata ity abhiprāyaḥ |
athavāvināśinam abādhyaṃ satyam iti yāvat | nityaṃ sarva-vyāpakam | tatra hetuḥ – ajam avyayaṃ | janma-vināśa-śūnyaṃ jāyamānasya vinaśyataś ca sarva-vyāpakatva-satyatvayor ayogāt |
evaṃ sarva-vikriyā-śūnyaṃ prakṛtam enaṃ dehinaṃ svam ātmānaṃ yo veda vijānāti śāstrācāryopadeśābhyāṃ sākṣātkaroti ahaṃ sarva-vikriyā-śūnyaḥ sarva-bhāsakaḥ sarva-dvaita-rahitaḥ paramānanda-bodha-rūpa iti sa evaṃ vidvān puruṣaḥ pūrṇa-rūpaḥ kaṃ hanti ? kathaṃ hanti ? kiṃ-śabda ākṣepe | na kam api hanti na katham api hantīty arthaḥ | tathā kaṃ ghātayati kathaṃ ghātayati kam api na ghātayati katham api na ghātayatīty arthaḥ | nahi sarva-vikāra-śūnyasyākartur hanana-kriyāyāṃ kartṛtvaṃ sambhavati | tathā ca śrutiḥ –
ātmānaṃ ced vijānīyād ayam asmīti pūruṣaḥ |
kim icchan kasya kāmāya śarīram anusaṃjvaret || [BAU 4.4.12]
iti śuddham ātmānaṃ viduṣas tad-ajñāna-nibandhanādhyāsa-nivṛttau tan-mūla-rāga-dveṣādy-abhāvāt-kartṛtva-bhoktṛtvādy-abhāvaṃ darśayati |
ayam atrābhiprāyo bhagavataḥ | vastu-gatyā ko 'pi nakaroti na kārayati ca kiṃcit sarva-vikriyā-śūnya-svabhāvatvāt paraṃ tu svapna ivāvidyayā kartṛtvādikam ātmany abhimanyate mūḍhaḥ | tad uktam ubhau tau na vijānītaḥ [Gītā 2.19] iti | śrutiś ca – dhyāyatīva lelāyatīva [BAU 4.3.7] ity ādiḥ | ataeva sarvāṇi śāstrāṇy avidvad-adhikārikāṇi | vidvāṃs tu samūlādhyāsa-bādhān nātmani kartṛtvādikam abhimanyate sthāṇu-svarūpaṃ vidvān iva coratvam | ato vikriyā-rahitatvād advitīyatvāc ca vidvān na karoti kārayati cety ucyate | tathā ca śrutiḥ — vidvān na bibheti kutaścana [TaittU 2.9.1] iti | arjuno hi svasmin kartṛtvaṃ bhagavati ca kārayitṛtvam adhyasya hiṃsā-nimittaṃ doṣam ubhayatrāpy āśaśaṅke | bhagavān api viditābhiprāyo hanti ghātayatīti tad-ubhayam ācikṣepa | ātmani kartṛtvaṃ mayi ca kārayitṛtvam āropya pratyavāya-śaṅkāṃ mā kārṣīr ity abhiprāyaḥ |
avikriyatva-pradarśanenātmanaḥ kartṛtva-pratiṣedhāt sarva-karmākṣepe bhagavad-abhiprete hantir upalakṣaṇārthaḥ puraḥ-sphūrtikatvāt | pratiṣedha-hetos tulyatvāt karmāntarābhyanujñānupapatteḥ | tathā ca vakṣyati tasya kāryaṃ na vidyata [Gītā 3.17] iti | ato 'tra hanana-mātrākṣepeṇa karmāntaraṃ bhagavatābhyanujñāyata iti mūḍha-jana-jalpitam apāstam | tasmād yudhyasvety atra hananasya bhagavatābhyanujñānād vāstava-kartṛtvādy-abhāvasya karma-mātre samatvād iti dik
Viśvanātha
ata evambhūta-jñāne sati tvaṃ yudhyamāno 'pi ahaṃ yuddhe prerayann api doṣa-bhājau naiva bhavāva ity āha vedeti | nityam iti kriyā-viśeṣaṇam | avināśinam iti, ajam iti, avyayam ity etair vināśa-janyā apekṣayā niṣiddhāḥ | sa puruṣo mal-lakṣaṇaḥ kaṃ ghātayati, kathaṃ vā ghātayati, sa puruṣas tval-lakṣaṇaḥ kaṃ hanti ? kathaṃ vā hanti ?
Baladeva
evaṃ tattva-jñānavān yo dharma-buddhyā yuddhe pravartate yaś ca pravartayati, tasya tasya ca ko 'pi na doṣa-gandha ity āha vedeti | enaṃ prakṛtam ātmānam avināśinam ajam avyayam apakṣaya-śūnyaṃ ca yo veda śāstra-yuktibhyāṃ jānāti, sa puruṣo yuddhe pravṛtto 'pi kaṃ hanti kathaṃ vā hanti ? tatra pravartayann api kaṃ ghātayati kathaṃ vā ghātayati ? kim ākṣepe – na kam api na katham apīty arthaḥ | ntiyam iti vedana-kriyā-viśeṣaṇam
Michalski
Jak może kogokolwiek zabić lub też kazać zabić, o Partho, człowiek, który wie, że duch ten jest niezniszczalny, wieczny, nieprzemijający?
Olszewski
Jakże ten, który wie, że dusza jest niezniszczalną, wieczną, bez początku i bez końca, mógłby zabijać kogoś lub kazać go zabić?
Dynowska
Człowiek, wie iż niezniszczalny jest On, samoistny, wiecznotrwały, urodzeniu ni zmianie nijakiej nie podległy, jakże może on zabić, o Parto, i kto może w nim być zabity?
Sachse
Jeśli więc człowiek wie o nim,
że niezniszczalny jest,
wieczny, niezrodzony i niezmienny,
to jakże może kogoś wydać na śmierć,
o synu Prithy,
albo samemu zabić?
Kudelska
Ten, kto wie, iż duch jest niezniszczalny, wieczny, nie narodzony, nieprzemijający,
To jakże by mógł ducha zabić lub do śmierci się jego przyczynić?
Rucińska
Kto wie, że jest on odwieczny, niezmienny i niezniszczalny,
Jak człowiek ten może zabić? Kogóż zabija, o Partho?
Szuwalska
Kogo skłonić do zbrodni, kogo zabić mógłby
Ten, kto pojął naturę rzeczy tej niezmienną,
Jej odwieczne istnienie, byt nienarodzony
Oraz nieprzemijalność?
Byrski
Kto, o Partho, wie, że jest on niezniszczalny, nie zrodzony
I niezmienny oraz stały, jak ten człowiek może zabić,
Albo kazać zabić kogoś?
Babkiewicz
Kto by znał go, synu Prythy,
wiecznego, niezniszczalnego,
stałego, niezrodzonego –
człek ów jakżeby mógł zabić
albo śmierci kogoś wydać?
BhG 2.22
vāsāṃsi jīrṇāni yathā vihāya navāni gṛhṇāti naro ‘parāṇi
tathā śarīrāṇi vihāya jīrṇāny anyāni saṃyāti navāni dehī
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yathā (tak jak) naraḥ (człowiek) jīrṇāni (stare) vāsāṃsi (ubrania) vihāya (pozostawiwszy),
aparāṇi (inne) navāni (nowe) gṛhṇāti (bierze),
tathā (tek też) dehī (posiadający ciało) jīrṇāni (stare) śarīrāṇi (ciała) vihāya (porzuciwszy),
anyāni (inne) navāni (nowe) [śarīrāṇi] (ciała) saṃyāti (osiąga).
analiza gramatyczna
| vāsāṃsi | – | vāsas 2i.3 n. – ubrania (od: √vas – nakładać, nosić); |
| jīrṇāni | – | jīrṇa (√jṝ – starzeć się) PP 2i.3 n. – stare, zepsute; |
| yathā | – | av. – jak (korelatyw do tathā); |
| vihāya | – | vi-√hā (porzucać, pozostawiać) absol. – pozostawiwszy; |
| navāni | – | nava 2i.3 n. – nowe, świeże (od: √nu – wychwalać); |
| gṛhṇāti | – | √grah (chwytać) Praes. P 1c.1 – chwyta, bierze; |
| naraḥ | – | nara 1i.1 m. – człowiek (od: nṛ – człowiek, ludzkość); |
| aparāṇi | – | apara 2i.3 n. – inne, późniejsze, niższe, różne; |
| tathā | – | av. – tak, w ten sposób, podobnie; |
| śarīrāṇi | – | śarīra 2i.3 n. – ciała; |
| vihāya | – | vi-√hā (porzucać, pozostawiać) absol. – pozostawiwszy; |
| jīrṇāni | – | jīrṇa (√jṝ – starzeć się) PP 2i.3 n. – stare, zepsute; |
| anyāni | – | anya s. 2i.3 n. – inne; |
| saṃyāti | – | sam-√yā (przychodzić, spotykać, osiągać) Praes. P 1c.1 – osiąga; |
| navāni | – | nava 2i.3 n. – nowe, świeże (od: √nu – wychwalać); |
| dehī | – | dehin 1i.1 m. – mający ciało (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele); |
warianty tekstu
gṛhṇāti → saṃyāti (osiąga);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Powracamy do tematu. Powiedziawszy o niemożności zniszczenia jaźni, teraz podaje tego egzemplifikację: |
prakṛtaṃ tu vakṣyāmaḥ | tatra ātmano ’vināśitvaṃ pratijñātam | tat kim iveti, ucyate – | |
|
Tak jak człowiek porzuca zużyte ubrania i inne nowe zakłada, |
vāsāṃsi jīrṇāni yathā vihāya |
|
|
Zużyte ubrania, znaczy wytarte stroje, tak jak na co dzień człowiek je porzuca, to znaczy się ich wyrzeka i zakłada nowe, czyli świeże, inne, czyli odmienne, tak też w podobny sposób wcielony, czyli jaźń, podobna niezmiennemu człowiekowi (puruṣavat), porzuca ciała zużyte i do innych nowych podąża, czyli się udaje. Oto znaczenie. |
vāsāṃsi vastrāṇi jīrṇāni durbalatāṃ gatāni yathā loke vihāya parityajya navāni abhinavāni gṛhṇāti upādatte naraḥ puruṣo ’parāṇi anyāni, tathā tadvad eva śarīrāṇi vihāya jīrṇāni anyāni saṃyāti saṃgacchati navāni dehī ātmā puruṣavat avikriya evety arthaḥ ||2.22|| |
Rāmānuja
yadyapi nityānām ātmanāṃ śarīra-viśleṣa-mātraṃ kriyate, tathāpi ramaṇīya-bhoga-sādhaneṣu śarīreṣu naśyatsu tad-viyoga-rūpaṃ śoka-nimittam asty eva, iti ata āha vāsāṃsīti | dharma-yuddhe śarīraṃ tyajatāṃ tyakta-śarīrād adhikatara-kalyāṇa-śarīra-grahaṇaṃ śāstrād avagamyate iti | jīrṇāni vāsāṃsi vihāya navāni kalyāṇāni vāsāṃsi gṛhṇatām iva harṣa-nimittam evātropalabhyate
Śrīdhara
nanv ātmano 'vināśe 'pi tadīya-śarīra-nāśaṃ paryālocya śocāmīiti cet ? tatrāha vāsāṃsīti | karmaṇi bandhanānāṃ nūtanānāṃ dehānām avaśyambhāvitvāt na taj-jīrṇa-deha-nāśe śokāvakāśa ity arthaḥ
Madhusūdana
nanv evam ātmano vināśitvābhāve 'pi dehānāṃ vināśitvād yuddhasya ca tan-nāśakatvāt kathaṃ bhīṣmādi-dehānām aneka-sukṛta-sādhanānāṃ mayā yuddhena vināśaḥ kārya ity āśaṅkāyā uttaram vāsāṃsīti |
jīrṇāni vihāya vastrāṇi navāni gṛhṇāti vikriyā-śūnya eva naro yathety etāvataiva virvāhe 'parāṇīit viśeṣaṇam utkarṣātiśaya-khyāpanārtham | tena yathā nikṛṣṭāni vastrāṇi vihāyotkṛṣṭāni jano gṛhṇātīty aucityāyātam | tathā jīrṇāni vayasā tapasā ca kṛśāni bhīṣmādi-śarīrāṇi vihāyānyāni devādi-śarīrāṇi sarvotkṛṣṭāni ciropārjita-dharma-phala-bhogāya saṃyāti samyag-garbha-vāsādi-kleśa-vyatirekeṇa prāpnoti dehī prakṛṣṭa-dharmānuṣṭhātṛ-dehavān bhīṣmādir ity arthaḥ | anyan navataraṃ kalyāṇataraṃ rūpaṃ kurute pitryaṃ vā gandharvaṃ vā daivaṃ vā prājāpatyaṃ vā brāhmaṃ vā ity ādi śruteḥ |
etad uktaṃ bhavati bhīṣmādayo hi yāvaj jīvaṃ dharmānuṣṭhāna-kleśenaiva jarjara-śarīrā vartamāna-śarīra-pātam antareṇa tat-phala-bhogāyāsam arthā yadi dharma-yuddhena svarga-pratibandhakāni jarjarāṇi śarīrāṇi pātayitvā divya-deha-sampādanena svarga-bhoga-yogyāḥ kriyante tvayā tad-atyantam upakṛtvā eva te | duryodhanādīnām api svarga-bhoga-yogya-deha-sampādanān mahān upakāra eva | tathā cātyantam upakārake yuddhe 'pakārakatva-bhramaṃ mā kārṣīr iti | aparāṇi anyāni saṃyātīti pada-traya-vaśād bhagavad-abhiprāya evam abhyūhitaḥ | anena dṛṣṭāntenāvikṛta-pratipādanam ātmanaḥ kriyata iti tu prācāṃ vyākhyānam atispaṣṭam
Viśvanātha
nanu madīya-yuddhād bhīṣma-saṃjñakaṃ śarīraṃ tu jīvātmā tyakṣyaty eva ity atas tvaṃ cāhaṃ ca tatra hetu bhavāva eva ity ata āha vāsāṃsīti | navīnaṃ vastraṃ paridhāpayituṃ jīrṇa-vastrasya tyajane kaścit kiṃ doṣo bhavatīti bhāvaḥ | tathā śarīrāṇīti bhīṣmo jīrṇa-śarīraṃ parityajya divyaṃ navyaṃ anyac charīraṃ prāpsyatīti kas tava vā mama vā doṣo bhavatīti bhāvaḥ
Baladeva
nanu mā bhūd ātmanāṃ vināśo bhīṣmādi-saṃjñānāṃ tac-charīrāṇāṃ tat-sukha-sādhanānāṃ yuddhena vināśe tat-sukha-viccheda-hetuko doṣaḥ syād eva | anyathā prāyaścitta-śāstrāṇi nirviṣayāṇi syur iti cet tatrāha vāsāṃsīti | sthūla-jīrṇa-vāsas-tyāgena navīna-vāso-dhāraṇam iva vṛddha-nṛ-deha-tyāgena yuva-deva-deha-dhāraṇaṃ teṣām ātmanām atisukhakaram eva | tad ubhayaṃ ca yuddhenaiva kṣipraṃ bhaved ity upakārakāt tasmān mā viraṃsīr iti bhāvaḥ | saṃyātīti samyag-garbha-vāsādi-yātanāṃ vinaiva śīghram eva prāpnotīty arthaḥ | prāyaścitta-vākyāni tu yajña-yuddha-vadhād anyasmin vadhe neyāni
Michalski
Podobnie jak człowiek, co odzież zużytą odkłada — i w inną, nową się ubiera, — tak samo duch opuszcza ciało zużyte — i w inne nowe przechodzi.
Olszewski
Jako się porzuca stare ubranie, by nowe przyodziać, tak samo dusza porzuca stare ciało, by oblec się w nowe.
Dynowska
Duch porzuca zużyte ciało, by nowe przyoblec, jak człowiek co odzież znoszoną na świeżą zamienia.
Sachse
Tak jak człowiek
porzuciwszy stare szaty
sięga po inne, nowe,
tak i ten, kto zamieszkuje ciało,
porzuciwszy stare
wstępuje w inne, nowe ciała.
Kudelska
Duch, wchodząc w nowe ciało, pozostawia stare – tak jak
Człowiek, przywdziewając nowe szaty, porzuca zużyte.
Rucińska
Tak jak zrzuciwszy z siebie stare szaty,
człowiek zakłada na się inne, nowe,
Tak samo stare porzuciwszy ciało,
dusza się w inne, nowe przyobleka.
Szuwalska
Porzuciwszy ciało,
Niczym człowiek swe stare, zużyte ubranie,
To, co wieczne, wstępuje w inną, nową postać.
Byrski
Jak swoje szaty zużyte odrzuca
Człowiek by w inne przyodziać się nowe,
Tak też wcielony zużyte odrzuca
Ciała, by inne nasię oblec nowe.
Babkiewicz
Jak zrzuca z siebie
człek stare ubrania
i w inne, świeże
wnet się przyobleka,
tak też wcielony
zużyte porzuca
i w nowe ciała
kolejne wstępuje.
BhG 2.23
nainaṃ chindanti śastrāṇi nainaṃ dahati pāvakaḥ
na cainaṃ kledayanty āpo na śoṣayati mārutaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
śastrāṇi (oręża) enam (jego) na chindanti (nie tną),
pāvakaḥ (ogień) enam (jego) na dahati (nie spala),
āpaḥ ca (i wody) enam (jego) na kledayanti(nie zamaczają),
mārutaḥ (wiatr) [enam] (jego) na śoṣayati (nie wysusza).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – jego; |
| chindanti | – | √chid (ciąć, rozdzielać) Praes. P 1c.3 – tną; |
| śastrāṇi | – | śastra 1i.3 n. – oręż ręczny (w przeciwieństwie do rzucanego – astra; od: √śas – ciąć, zabijać); |
| na | – | av. – nie; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – jego; |
| dahati | – | √dah (palić) Praes. P 1c.1 – spala; |
| pāvakaḥ | – | pāvaka 1i.1 m. – czysty, ogień (od: √pū – oczyszczać); |
| na | – | av. – nie; |
| ca | – | av. – i; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – jego; |
| kledayanti | – | √klid (moczyć) Praes. caus. P 1c.3 – powodują zamoczenie; |
| āpaḥ | – | ap 1i.3 f. – wody (odmieniane zawsze w l. mnogiej); |
| na | – | av. – nie; |
| śoṣayati | – | √śuṣ (suszyć) Praes. caus. P 1c.1 – powoduje wyschnięcie; |
| mārutaḥ | – | māruta 1i.1 m. – wiatr, należący do Maruty (marut – bóg wiatru); |
warianty tekstu
kledayanty → kleśayanty (trapią);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Z jakiej przyczyny jest niezmienny? Odpowiada: |
kasmāt avikriya eveti, āha – | |
|
Oręż jego nie tnie, ogień go nie spala, |
nainaṃ chindanti śastrāṇi nainaṃ dahati pāvakaḥ | |
|
|
Owego wcielonego oręż nie tnie. Ponieważ jest on niezłożony, oręż taki jak miecz, nie może dokonać jego podziału. |
enaṃ prakṛtaṃ dehinaṃ na chindanti śastrāṇi, niravayavatvāt nāvayava-vibhāgaṃ kurvanti | śastrāṇi asy-ādīni | | |
|
Podobnie nie może go spalić ogień. Nawet płomienie go nie spopielą. |
tathā nainaṃ dahati pāvakaḥ, agnir api na bhasmīkaroti | | |
|
Woda go nie rozmoczy. Skutkiem swej rozmiękczającej natury, woda może sprawić rozpad części przedmiotów o złożonej strukturze. Tak jednak nie dzieje się w przypadku niezłożonej jaźni. |
tathā na cainaṃ kledayanti āpaḥ | apāṃ hi sāvayavasya vastuna ādrībhāva-karaṇena avayava-viśleṣāpādane sāmarthyam | tan na niravayave ātmani saṃbhavati | | |
|
Podobnie wiatr niszczy substancje wilgotne wysuszając ich lepkość. Nawet wiatr nie jest wstanie wysuszyć jaźni. |
tathā snehavat dravyaṃ sneha-śoṣaṇena nāśayati vāyuḥ | enaṃ tv ātmānaṃ na śoṣayati māruto ’pi ||2.23|| |
Śrīdhara
kathaṃ hantīti anena uktaṃ vadha-sādhanābhāvaṃ darśayann avināśitvam ātmanaḥ sphuṭīkaroti nainam ity ādi | āpo kledayanti mṛdu-karaṇena śithilaṃ na kurvanti | māruto 'py enaṃ na śoṣayati
Viśvanātha
na ca yuddhe tvayā prayuktebhyaḥ śastrāstrebhyaḥ kāpy ātmano vyathā sambhaved ity āha nainam iti | śastrāṇi khaḍgādīni | pāvaka āgneyāstram api yuṣmad-ādi-prayuktam | āpaḥ pārjanyāstram api | māruto vāyavyāstram
Baladeva
nanu śastra-pātaiḥ śarīra-vināśe tad-antaḥ-sthasyātmano vināśaḥ syāt gṛha-dāhe tan-madhya-sthasyaiva jantor iti cet tatrāha nainam iti | śastrāṇi khaḍgādīni | pāvaka āgneyāstram | āpaḥ pārjanyāstram api | māruto vāyavyāstram | tathā ca tat-prayuktaiḥ śastrāstrair nātmanaḥ kācid vyatheti
Olszewski
Ani strzały jej nie przebiją, ani płomień nie spali, ani wody jej nie zwilżą, ani wiatr jej nie osuszy.
Rucińska
Nie przecinają go miecze ani go ogień nie pali,
Ani go woda nie moczy, ani go wiatry nie suszą.
Szuwalska
Nie można tego nigdy pociąć żadną bronią,
Nie można tego również spalić żadnym ogniem.
Nie można zmoczyć wodą ni wiatrem wysuszyć,
Byrski
Ani miecze go nie zranią, ani ogień go nie spali,
Ani wody go nie zwilżą, ani wiatr go nie wysuszy.
Babkiewicz
Ani miecz go nie przecina,
ani ogień go nie spala,
nie nawilża go też woda
ani wiatr go nie wysusza.
BhG 2.24
acchedyo ‘yam adāhyo ‘yam akledyo ‘śoṣya eva ca
nityaḥ sarvagataḥ sthāṇur acalo ‘yaṃ sanātanaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
ayam (on) acchedyaḥ (nie do pocięcia) [asti] (jest),
ayam (on) adāhyaḥ (nie do spalenia) [asti] (jest),
[ayam] (on) akledyaḥ (nie do zamoczenia) [asti] (jest),
[ayam] ca (i on) aśoṣyaḥ eva (zaprawdę nie do wysuszenia) [asti] (jest).
ayam (on) nityaḥ(nieustanny), sarva-gataḥ (wszędzie docierający), sthāṇuḥ (stabilny) acalaḥ (nieporuszony), sanātanaḥ (odwieczny) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| acchedyaḥ | – | a-cchedya (√chid – ciąć, rozdzielać) PF 1i.1 m. – nie do pocięcia; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| adāhyaḥ | – | a-dāhya (√dah – palić) PF 1i.1 m. – nie do spalenia; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| akledyaḥ | – | a-kledya (√klid – moczyć) PF 1i.1 m. – nie do zamoczenia; |
| aśoṣyaḥ | – | a-śoṣya (√śuṣ – suszyć) PF 1i.1 m. – nie do wysuszenia; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| ca | – | av. – i; |
| nityaḥ | – | nitya 1i.1 m. – nieustanny, wieczny; |
| sarvagataḥ | – | sarva-gata 1i.1 m.; TP: sarvatra gata iti – znajdujący się wszędzie (od: sarva – wszystko; √gam – iść, PP gata – poszły); |
| sthāṇuḥ | – | sthāṇu 1i.1 m. – stabilny, kolumna (od: √sthā – stać); |
| acalaḥ | – | a-cala 1i.1 m. – nieporuszony (od: √cal – ruszać, trząść, cala – brak stabilności, poruszanie); |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| sanātanaḥ | – | sanātana 1i.1 m. – wieczny, prastary; |
warianty tekstu
sarvagataḥ → satata-gaḥ / sarva-gata- / sarvatra-gaḥ (zawsze w ruchu / znajdujący się wszędzie / wchodzący we wszystko);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
A oto dlaczego tak jest: |
yata evaṃ tasmāt – | |
|
On jest niepodzielny, niepalny, niezamaczalny, niewysuszalny. |
acchedyo ’yam adāhyo ’yam akledyo ’śoṣya eva ca | |
|
|
Ponieważ jest wieczny, elementy będące przyczyną wzajemnej destrukcji, począwszy od miecza, nie mogą zniszczyć owej jaźni. |
yasmāt anyonya-nāśa-hetu-bhūtāni enam ātmānaṃ nāśayituṃ notsahante asyādīni tasmāt nityaḥ | | |
|
Z powodu wieczności jest wszechobecny. Ponieważ jest wszechobecny, jest też stabilny niczym kolumna. Ponieważ jaźń jest stabilna, jest też nieporuszona. Dlatego też jest prastara – starożytna. Żadnym sposobem nie może być stworzona czy nowa. Oto znaczenie. |
nityatvāt sarvagataḥ | sarva-gatatvāt sthāṇur iva, sthira ity etat | sthiratvāt acalo ’yam ātmā | ataḥ sanātanaś cirantanaḥ, na kāraṇāt kutaścin niṣpannaḥ, abhinava ity arthaḥ | | |
|
Powyższym strofom nie można zarzucić błędu powtórzenia [twierdząc, że] można by wieczność i nieaktywność jaźni wyrazić jedną strofą zaczynającą się od słów „nie rodzi się i nie umiera” (BhG 2.20). To co jest wyrażone tu w temacie jaźni, nie wynika ze znaczenia tej [jednej] strofy. [Temat jest odmienny] czasem dzięki powtórzeniu słów, a czasem znaczeń. |
naiteṣāṃ ślokānāṃ paunaruktyaṃ codanīyam | yataḥ ekenaiva ślokān ātmanaḥ nityatvam avikriyatvaṃ coktaṃ na jāyate mriyate vā (BhG 2.20) ity ādinā | tatra yad eva ātma-viṣayaṃ kiṃcid ucyate, tad etasmāt ślokārthād nātiricyate | kiṃcic chabdataḥ punaruktam, kiṃcid arthataḥ iti | | |
|
Ponieważ tematy dotyczące jaźni są trudne do pojęcia, dlatego Bóg Wasudewa ciągle na nowo powraca do zagadnienia, wyrażając przedmiot rozważań innymi słowy, [zastanawiając się:] „Jak opisać światowcom (saṃsārin) zagadnienie niezamanifestowanego bytu, niedostępne światowej inteligencji, tak by służyło ono przerwaniu kołowrotu wcieleń”. |
durbodhatvāt ātma-vastunaḥ punaḥ punaḥ prasaṅgam āpādya śabdāntareṇa tad eva vastu nirūpayati bhagavān vāsudevaḥ kathaṃ nu nāma saṃsāriṇām asaṃsāritva-buddhi-gocaratām āpannaṃ sat avyaktaṃ tattvaṃ saṃsāra-nivṛttaye syāt iti ||2.24|| |
Rāmānuja
punar api avināśi tu tad viddhi yena sarvam idaṃ tatam [gītā 2.17] iti pūrvoktam avināśitvaṃ sukha-grahaṇāya vyajayan draḍhayati—nainam iti | śastrāgny-ambu-vāyavaḥ chedana-dahana-kledana-śoṣaṇāni ātmānaṃ prati kartuṃ na śaknuvanti | sarva-gatatvād ātmanaḥ sarva-tattva-vyāpaka-svabhāvatayā sarvebhyas tattvebhyaḥ sūkṣmatvād asya tair vyāpty-anarhatvād vyāpya-kartavyatvāc ca chedana-dahana-kledana-śoṣaṇānām | ata ātmā nityaḥ sthāṇuḥ acalo’yaṃ sanātanaḥ sthira-svabhāvo’prakampyaḥ purātanaś ca
Śrīdhara
tatra hetum āha acchedya ity ādinā sārdhena | niravayavatvād acchedyo 'kledyaś ca | amūrtatvād adāhyaḥ | dravatvābhāvād aśoṣya iti bhāvaḥ | itaś ca chedādi-yogyo na bhavati | yato nityo 'vināśī | sarva-gataḥ sthāṇuḥ sthira-svabhāvo rūpāntarāpatti-śūnyaḥ | acalaḥ pūrva-rūpāparityāgī | sanātano 'nādiḥ
Madhusūdana
śastrādīnāṃ tan-nāśakatvāsāmarthye tasya taj-janita-nāśānarhatve hetum āha acchedya iti | yato 'cchedyo 'yam ato nainaṃ chindanti śastrāṇi | adāhyo 'yaṃ yato 'to nainaṃ dahati pāvakaḥ | yato 'kledyo 'yam ato nainaṃ kledayanty āpaḥ | yato 'śoṣyo 'yam ato nainaṃ śoṣayati māruta iti krameṇa yojanīyam | eva-kāraḥ pratyekaṃ sambadhyamāno 'cchedyatvādy-avadhāraṇārthaḥ | caḥ samuccaye hetau vā | chedādy-anarhatve hetum āhottarārdhena |
nityo 'yaṃ pūrvāpara-koṭi-rahito 'to 'nutpādyaḥ | asarvagatatve hy anityatvaṃ syāt | yāvad-vikāraṃ tu vibhāgaḥ iti nyāyāt parābhyupagata-paramāṇv-ādīnām anabhyupagamāt | ayaṃ tu sarva-gato vibhur ato nitya eva | etena prāpyatvaṃ parākṛtam | yadi cāyaṃ vikārī syāt tadā sarva-gato na syāt | ayaṃ tu sthāṇur avikārī | ataḥ sarva-gata eva | etena vikāryatvam apākṛtam | yadi cāyaṃ calaḥ kriyāvān syāt tadā vikārī syād ghaṭādivat | ayaṃ tv acalo 'to na vikārī | etena saṃskāryatvaṃ nirākṛtam | pūrvāvasthā-parityāgenāvasthāntarāpattir vikriyā | avasthaikye 'pi calana-mātraṃ kriyeti viśeṣaḥ | yasmād evaṃ tasmāt sanātano 'yaṃ sarvadaika-rūpo na kasyā api kriyāyāḥ karmety arthaḥ | utpatty-āpti-vikṛti-saṃskṛty-anyatara-kriyā-phala-yoge hi karmatvaṃ syāt | ayaṃ tu nityatvān notpādyaḥ | anityasyaiva ghaṭāder utpādyatvāt | sarvagatatvān na prāpyaḥ paricchinnasyaiva paya-ādeḥ prāpyatvāt | sthāṇutvād avikāryaḥ | vikriyāvato ghṛtāder eva vikāryatvāt | acalatvād asaṃskāryaḥ sakriyasyaiva darpaṇādeḥ saṃskāryatvāt | tathā ca śrutayaḥ – ākāśavat sarva-gataś ca nityaḥ [ChāU 3.14.3], vṛkṣa iva stabdho divi tiṣṭhaty ekaḥ [ŚvetU 3.9], niṣkalaṃ niṣkriyaṃ śāntaṃ [ŚvetU 6.19], ity ādayaḥ | yaḥ pṛthivyāṃ tiṣṭhan pṛthivyā antaro yo 'psu tiṣṭhann adbhyo 'ntaro yas tejasi tiṣṭhaṃs tejaso 'ntaro yo vāyau tiṣṭan vāyor antaraḥ [BAU 3.7.3 ff] ity ādyā ca śrutiḥ sarvagatasya sarvāntaryāmitayā tad-aviṣayatvaṃ darśayati | yo hi śastrādau na tiṣṭhati taṃ śastrādayaś chindanti | ayaṃ tu śastrādīnāṃ sattā-sphūrti-pradatvena tat-prerakas tad-antaryāmī | ataḥ katham enaṃ śastrādīni sva-vyāpāra-viṣayī kuryur ity abhiprāyaḥ | atra yena sūryas tapati tejaseddhaḥ [Taitt. Br. 3.12.97] ity ādi śrutayo 'nusandheyāḥ | saptamādhyāye ca prakaṭīkariṣyati śrī-bhagavān iti dik
Viśvanātha
tasmād ātmāyam evam ucyata ity āha acchedya iti | atra prakaraṇe jīvātmano nityatvasya śabdato 'rthataś ca paunaruktyaṃ nirdhāraṇa-prayojakaṃ sandigdhadhīṣu jñeyam | yathā kalāv asmin dharmo 'sti dharmo 'stīti tri-caturdhā-prayogād dharmo 'sty eveti niḥsaṃśayā pratītiḥ syād iti jñeyam | sarva-gataḥ svakarma-vaśād deva-manuṣya-tiryag-ādi-sarva-deha-gataḥ | sthāṇur acala iti paunaruktyaṃ sthairya-nirdhāraṇārtham | atisūkṣmatvād avyaktas tad api deha-vyāpi-caitanyatvād acintyo 'tarkyaḥ | janmādi-ṣaḍ-vikārānarhatvād avikāryaḥ
Baladeva
chedādy-abhāvād eva tat-tan-nāmabhir ayam ākhyāyata ity āha acchedyo 'yam iti | eva-kāraḥ sarvaiḥ sambadhyate | sarva-gataḥ sva-karma-hetukeṣu deva-mānavādiṣu paśu-pakṣy-ādiṣu ca sarveṣu śarīreṣu paryāyeṇa gataḥ prāpto 'pīty arthaḥ | sthāṇuḥ sthira-svarūpaḥ | acalaḥ sthira-guṇakaḥ | avināśī vā are 'yam ātmānucchitti-dharmā [Bau 4.5.14] iti śruter ity arthaḥ | na cānucchittir eva dharmo yasyeti vyākhyeyaṃ tasyārthasyāvināśīty anenaiva lābhāt | tasmād anucchittayo nityā dharmā yasya sa tathety evārthaḥ | sanātanaḥ śāśvataḥ paunarukta-doṣas tv agre parihariṣyate
Michalski
nie można go zranić, ani spalić, zmoczyć, ani wysuszyć, — jest on trwały, wszędzie obecny, stały, niewzruszony, wieczysty.
Olszewski
Niedostępna dla ciosów i dla płomieni, dla wilgoci i dla suszy, wieczna, na każdem miejscu obecna, nieruchoma, niezachwiana.
Dynowska
Zaprawdę nie da się Go cięciem razić, ni spalić, zwilżyć ni wysuszyć; trwały, niewzruszony, wszechprzenikający, praodwieczny jest On.
Sachse
Niedosiężny jest dla ciosów miecza i dla płomieni,
niedosiężny jest dla wody i wiatru.
Odwieczny jest, wszechobecny,
trwały, niezachwiany i nieprzemijalny.
Kudelska
Gdyż nie można go ani zabić, ani spalić, ani zamoczyć czy wysuszyć;
Jest on wieczny, wszechobecny, stały, nieporuszony, taki sam na zawsze.
Rucińska
Nie daje się przeciąć, spalić, zamoczyć ani wysuszyć,
Odwieczny i wszechobecny, stały, bez ruchu, pradawny!
Szuwalska
Gdyż jest to niepodzielne, odporne na ogień,
Niepodatne na wpływy wody i powietrza,
Wszechobecne i wieczne, niezmienne i trwałe,
Byrski
Przeciąć, spalić go nie można, ani zmoczyć, ni wysuszyć.
Trwały jest, powszechny, stały, niewzruszony i przedwieczny.
Babkiewicz
Niezniszczalny i niepalny,
nie przemaka, nie wysycha,
nieustanny, wszechobecny,
stały, wieczny, niewzruszony.
BhG 2.25
avyakto ‘yam acintyo ‘yam avikāryo ‘yam ucyate
tasmād evaṃ viditvainaṃ nānuśocitum arhasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
ayam (on) avyaktaḥ (niewidoczny) [asti] (jest),
ayam (on) acintyaḥ (nie do rozważania) [asti] (jest),
ayam (on) avikāryaḥ (niezmienny) ucyate (jest nazywany).
tasmāt (dlatego) enam evam (jego w ten sposób) viditvā (poznawszy),
[tvam] (ty) śocitum (rozpaczać) na arhasi (nie powinieneś).
analiza gramatyczna
| avyaktaḥ | – | a-vyakta (vi-√añj – dekorować, powodować powstanie) PP 1i.1 m. – niewidoczny, nierozwinięty, niepowstały; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| acintyaḥ | – | a-cintya (√cint – myśleć, rozważać) PF 1i.1 m. – nie do rozważania, niepojęty; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| avikāryaḥ | – | a-vikārya (vi-√kṛ – przemieniać) PF 1i.1 m. – nie do zmienienia; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| ucyate | – | √vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 – mówi się o nim, jest nazywany; |
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| evam | – | av. – w ten sposób; |
| viditvā | – | √vid (wiedzieć) absol. – poznawszy; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – jego; |
| na | – | av. – nie; |
| anuśocitum | – | anu-√śuc (lamentować) inf. – rozpaczać; |
| arhasi | – | √arh (być godnym, móc) Praes. P 2c.1 – powinieneś, godzi ci się; |
warianty tekstu
tasmād evaṃ → tasmād enaṃ (dlatego nad nim);
viditvainaṃ → viciṃtyainaṃ / viditveha (o niej pomyślawszy / poznawszy tutaj);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ ca – | |
|
On jest niewidoczny, niepojęty, zwie się go niezmiennym. |
avyakto ’yam acintyo ’yam avikāryo ’yam ucyate | |
|
|
Owa jaźń jest niewidoczna – jako że nie jest przedmiotem doświadczenia żadnego ze zmysłów, nie manifestuje się. |
avyaktaḥ sarva-karaṇāviṣayatvāt na vyajyata iti avyakto ’yam ātmā | | |
|
Z tego powodu również jest niepojęta. To, co podlega poznaniu zmysłowego, jest również przedmiotem rozumowania. Ponieważ jaźń nie jest poznawalna zmysłami, dlatego nie można jej pojąć. |
ata eva acintyo ’yam | yad dhi indriya-gocaras tac cintā-viṣayatvam āpadyate | ayaṃ tv ātmā anindriya-gocaratvāt acintyaḥ | | |
|
Z tego też powodu nie podlega zmianie. Owa jaźń nie zmienia się jak mleko w jogurt [pod wpływem] kultur bakterii. |
ata eva avikāryaḥ, yathā kṣīraṃ dadhy-ātañcanādinā vikāri na tathā ayam ātmā | | |
|
Nie zmienia się, gdyż nie jest [bytem] złożonym z części. Nie widzi się przecież, by coś pozbawionego części podlegało zmianie. Ponieważ nie podlega zmianie, dlatego nazywana jest niezmienną. |
niravayavatvāc cāvikriyaḥ | na hi niravayavaṃ kiṃcit vikriyātmakaṃ dṛṣṭām | avikriyatvāt avikāryo ’yam ātmā ucyate | | |
|
Dlatego, jak powiedziano wcześniej, gdy znasz ową jaźń nie powinieneś rozpaczać: „Jestem zabijany przez nich”, [czy] „Ja ich zabijam”. |
tasmāt evaṃ yathokta-prakāreṇa enam ātmānaṃ viditvā tvaṃ na anuśocitum arhasi hantāham eṣām, mayaite hanyanta iti ||2.25|| |
Rāmānuja
chedanādi-yogyāni vastūni yaiḥ pramāṇair vyajyante, tair ayam ātmā na vyajyata ity avyaktaḥ | ataś chedyādi-vijātīyaḥ | acintyaś ca sarva-vastu-vijātīyatvena tat-tat-svabhāva-yuktatayā cintayitum api nārhaḥ | ataś cāvikāryaḥ vikārānarhaḥ | tasmād ukta-lakṣaṇam enam ātmānaṃ viditvā tat-kṛte nānuśocitum arhasi
Śrīdhara
kiṃ ca avyakta iti | avyaktaś cakṣur-ādy-aviṣayaḥ | acintyo manaso 'py aviṣayaḥ | avikāryaḥ karmendriyāṇām apy agocara ity arthaḥ | ucyata iti nityatvādibhiyuktoktiṃ pramāṇayati | upasaṃharati tasmād evam ity ādi | tad evam ātmano janma-vināśābhāvān na śokaḥ kārya ity uktam
Madhusūdana
chedyatvādi-grāhaka-pramāṇa-bhāvād api tad-abhāva ity āha – avyakto 'yam ity-ādy-ardhena | yo hīndriya-gocaro bhavati sa pratyakṣatvād vyakta ity ucyate | ayaṃ tu rūpādi-hīnatvān na tathā | ato na pratyakṣaṃ tatra cchedyatvādi-grāhakam ity arthaḥ |
pratyakṣābhāve 'py anumānaṃ syād ity ata āha acintyo 'yaṃ cintyo 'numeyas tad-vilakṣaṇo 'yam | kvacit pratyakṣo hi vahny-ādir gṛhīta-vyāptikasya dhūmāder darśanāt kvacid anumeyo bhavati | apratyakṣe tu vyāpti-grahaṇāsambhavān nānumeyatvam iti bhāvaḥ | apratyakṣasyāpīndriyādeḥ sāmānyato dṛṣṭānumāna-viṣayatvaṃ dṛṣṭam ata āha avikāryo 'yaṃ yad vikriyāvac cakṣur-ādikaṃ tat-svakāryānyathānupapattyā kalpyamānam arthāpatteḥ sāmānyatodṛṣṭānumānasya ca viṣayo bhavati | ayaṃ tu na vikāryo na vikriyāvān ato nārthāpatteḥ sāmānyato-dṛṣṭasya vā viṣaya ity arthaḥ | laukika-śabdasyāpi pratyakṣādi-pūrvakatvāt tan-niṣedhenaiva niṣedhaḥ |
nanu vedenaiva tatra ccehdyatvādi grahīṣyata ity ata āha – ucyate vedena sopakaraṇenācchedyāvyaktādi-rūpa evāyam ucyate tātparyeṇa pratipādyate | ato na vedasya tat-pratipādikasyāpi cchedyatvādi-pratipādakatvam ity arthaḥ |
atra nainaṃ chindanti [Gītā 2.23] ity atra śastrādīnāṃ tan-nāśaka-sāmarthyābhāva uktaḥ | acchedyo 'yam ity ādau tasya cchedādi-karmatvāyogyatvam uktam | avyakto 'yam ity atra tac-chedādi-grāhaka-mānābhāva ukta ity apaunaruktyaṃ draṣṭavyam | vedāvināśinam ity ādīnāṃ tu ślokānām arthataḥ śabdataś ca paunaruktyaṃ bhāṣya-kṛdbhiḥ parihṛtam | durbodhatvād ātma-vastunaḥ punaḥ punaḥ prasaṅgam āpādya śabdāntareṇa tad eva vastu nirūpayati bhagavān vāsudevaḥ kathaṃ nu nāma saṃsāriṇām buddhi-gocaratām āpannaṃ tattvaṃ saṃsāra-nivṛttaye syāt iti [Śaṅkara-bhāṣya 2.24] iti vadadbhiḥ |
evaṃ pūrvokta-yuktibhir ātmano nityatve nirvikāratve ca siddhe tava śoko nopapanna ity upasaṃharati tasmād ity ardhena | etādṛśātma-svarūpa-vedanasya śoka-kāraṇa-nivartakatvāt tasmin sati śoko nocitaḥ kāraṇa-bhāve kāryābhāvasyāvaśyakatvāt | tenātmānam aviditvā yad anvaśocas tad yuktam eva | ātmānaṃ viditvā tu nānuśocitum arhasīty abhiprāyaḥ
Baladeva
avyaktaḥ pratyaṅ cakṣur-ādy-agrāhyaḥ | acintyas tarkāgocaraḥ śruti-mātra-gamyaḥ | jñāna-svarūpo jñātety ādikaṃ śrutyaiva pratīyate | avikāryaḥ ṣaḍ-bhāva-vikārānarhaḥ | atra avināśi tu tad viddhi ity ādibhir ātma-tattvam upadiśan hariḥ śabdato 'rthataś ca yat punaḥ punar avocat tasya durbodhasya saubodhyārtham evety adoṣaḥ | nirdhāraṇārthaṃ vā | ayaṃ dharmaṃ vettīty uktau tad vedanaṃ niścitaṃ yathā syāt tadvat | evam evāgre vakṣyati āścaryavat paśyati kaścit ity ādinā
Michalski
Mówią o nim, że jest niewyjawiony, niepojęty, niezmienny: jeżeli więc wiesz, że jest takim, nie racz się smucić, Ardżuno!
Olszewski
Niewidzialna, niewypowiedziana, niewzruszona: takie są przymioty duszy; a iż znasz Jej przymioty, nie płacz przeto nad nią.
Dynowska
Nieprzejawionym Go zwą, niepojętym, niezmiennym; widząc iż takim jest, czyż boleć przystoi?
Sachse
Mówi się też o nim,
że nieprzejawiony jest, niewyobrażalny,
i nie podlega zmianom.
Wiedząc to nie powinieneś więc nad nim boleć,
Kudelska
Mówią, iż postrzeżeniu i myślom się wymyka, zmianom nie podlega;
Gdy poznasz, iż takim jest, nie powinieneś się smucić.
Rucińska
Nieprzejawionym go zowią, niezmiennym i niepojętym –
Przeto poznawszy go takim, nie trzeba, byś go żałował!
Szuwalska
Niewidoczne dla zmysłów, jak i niepojęte.
Nie zmienia swej postaci. Wiedząc o tym dobrze,
Nie rozpaczaj nad ciałem, gdyż nie masz powodu.
Byrski
Nieprzejawion, niepojęty i niezmienny – tak zwą jego.
Wiedząc więc, iż jest on taki, nie przystoi go żałować.
Babkiewicz
Zowią go też niewidzialnym,
niepojętym i niezmiennym,
gdy go właśnie takim poznasz,
boleć nad nim nie winieneś.
BhG 2.26
atha cainaṃ nitya-jātaṃ nityaṃ vā manyase mṛtam
tathāpi tvaṃ mahābāho nainaṃ śocitum arhasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he mahā-bāho (o potężnoramienny!),
atha ca (a co więcej) enaṃ (jego) nitya-jātam (zawsze rodzącego się) vā nityam (lub zawsze) mṛtam (umarłego) manyase (uważasz),
tathā api (nawet wtedy) tvam (ty) enam (nad nim) śocitum (rozpaczać) na arhasi (nie powinieneś).
analiza gramatyczna
| atha | – | av. – wtedy, co więcej, raczej; |
| ca | – | av. – i; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – jego; |
| nitya-jātam | – | nitya-jāta 2i.1 m. – stale rodzący się (od: nitya – wieczny, stały; √jan – rodzić się, jāta PP – narodzony); |
| nityam | – | av. – stale, regularnie (od: nitya – wieczny, stały); |
| vā | – | av. – lub, opcjonalnie; |
| manyase | – | √man (myśleć) Praes. Ā 2c.1 – myślisz, uważasz; |
| mṛtam | – | mṛta (√mṛ – umierać) PP 2i.1 m. – umarłego; |
| tathā | – | av. – tak, w ten sposób, podobnie; |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1i.1 – ty; |
| mahā-bāho | – | mahā-bāhu 8i.1 m.; BV: yasya bāhū mahāntau staḥ saḥ – o ty, którego ramiona są potężne (od: √mah – powiększać, mahant – wielki; √baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię); |
| na | – | av. – nie; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – nad nim; |
| śocitum | – | √śuc (rozpaczać) inf. – rozpaczać; |
| arhasi | – | √arh (być godnym, móc) Praes. P 2c.1 – powinieneś, godzi ci się; |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Założywszy tymczasowość jaźni mówi: |
ātmano ’nityatvam abhyupagamya idam ucyate – | |
|
Nawet jeśli uważasz, o potężnoramienny, że on zawsze się rodzi |
atha cainaṃ nityajātaṃ nityaṃ vā manyase mṛtam | |
|
|
Fraza nawet jeśli użyta jest w znaczeniu potencjalnego założenia. |
atha ca iti abhyupagamārthaḥ | | |
|
On, czyli jaźń będąca przedmiotem dyskusji, zawsze się rodzi – zgodnie z powszechną opinią uważasz, że powstaje wciąż na nowo wraz z licznymi ciałami. Podobnie podczas każdej śmierci, uważasz, że na zawsze umiera – umiera za każdym razem. |
enaṃ prakṛtam ātmānaṃ nitya-jātaṃ loka-prasiddhyā praty aneka-śarīrotpatti jāto jāta iti manyase | tathā prati-tat-tad-vināśaṃ nityaṃ vā manyase mṛtaṃ mṛto mṛta iti | | |
|
Nawet wówczas – nawet gdy jaźń nie istnieje – ty, o potężnoramienny, nie powinieneś nad nią rozpaczać. Oto dwa pewniki egzystencjalne – śmierć dla narodzonego i narodziny dla umarłego. |
tathāpi tathābhāve ’py ātmani tvaṃ mahābāho, na evaṃ śocitum arhasi, janmavato nāśo nāśavato janma cety etāv avaśyaṃbhāvināv iti ||2.26|| |
Rāmānuja
atha nitya-jātaṃ nitya-mṛtaṃ deham evainam ātmānaṃ manuṣe, na dehātiriktam ukta-lakṣaṇaṃ tathāpy evam atimātraṃ śocituṃ nārhasi | pariṇāma-svabhāvasya dehasyotpatti-vināśayor avarjanīyatvāt
Śrīdhara
idānīṃ dehena saha ātmano janma tad-vināśena ca vināśam aṅgīkṛtyāpi śoko na kārya ity āha atha cainam ity ādi | atha ca yadyapy enam ātmānam nityajātaṃ nityaṃ vā manyase mṛtam tathāpi tvaṃ mahābāho naivaṃ śocitum arhasi
Madhusūdana
evam ātmano nirvikāratvenāśocyatvam uktam idānīṃ vikāravattvam abhyupetyāpi śloka-dvayenāśocyatvaṃ pratipādayati bhagavān | tatrātmā jñāna-svarūpaḥ pratikṣaṇa-vināśīti saugatāḥ | deha evātmā sa ca sthiro 'py anukṣaṇa-pariṇāmī jāyate naśyati ceti pratyakṣa-siddham evaitad iti lokāyatikāḥ | dehātirikto 'pi dehena sahaiva jāyate naśyati cety anye | sargādya-kāla evākāśavaj jāyate deha-bhede 'py anuvartamāna evākalpa-sthāyī naśyati pralaya ity apare | nitya evātmā jāyate mriyate ceti tārkikāḥ | tathā hi – pretya-bhāvo janma | sa cāpūrva-dehendriyādi-sambandhaḥ | evaṃ maraṇam api pūrva-dehendriyādi-vicchedaḥ | idaṃ cobhayaṃ dharmādharma-nimittatvāt tad-ādhārasya nityasyaiva mukhyam | anityasya tu kṛta-hānya-kṛtābhyāgama-prasaṅgena dharmādharmādhāratvānupapatter na janma-maraṇe mukhye iti vadanti | ntiyasyām evety anye | tatrānityatva-pakṣe 'pi śocyatvam ātmano niṣedhati atha cainam iti |
atheti pakṣāntare | co 'py arthe | yadi durbodhatvād ātma-vastuno 'sakṛc-chravaṇe 'py avadhāraṇā-sāmarthyān mad-ukta-pakṣānaṅgīkāreṇa pakṣāntaram abhyupaiṣi | tatrāpy anityatva-pakṣam evāśritya yady enam ātmānaṃ nityaṃ jātaṃ nityaṃ mṛtaṃ vā manyase | vā-śabdaś cārthe | kṣaṇikatva-pakṣe nityaṃ pratikṣaṇaṃ pakṣāntare āvaśyakatvān nityaṃ niyataṃ jāto 'yaṃ mṛto 'yam iti laukika-pratyaya-vaśena yadi kalpayasi tathāpi he mahābāho ! puruṣa-dhaureyeti sopahāsaṃ kumatābhyupagamāt | tvayy etādṛśī kudṛṣṭir na sambhavatīti sānukampaṃ vā | evaṃ aha bata mahat pāpaṃ kartuṃ vyavasitā vayam [Gītā 1.45] ity ādi yathā śocasi evaṃ prakāram anuśokaṃ kartuṃ svayam api tvaṃ tādṛśa eva san nārhasi yogyo na bhavasi | kṣaṇikatva-pakṣe dehātma-vāda-pakṣe dehena saha janma-vināśa-pakṣe ca janmāntarābhāvena pāpa-bhayāsambhavāt pāpa-bhayenaiva khalu tvam anuśocasi | tac caitādṛśe darśane na sambhavati bandhu-vināśa-darśitvābhāvād ity adhikaṃ | pakṣāntare dṛṣṭa-duḥkha-nimittaṃ śokam abhyanujñātum evaṃ-kāraḥ | dṛṣṭa-duḥkha-nimitta-śoka-sambhave 'py adṛṣṭa-duḥkha-nimittaḥ śokaḥ sarvathā nocita ity arthaḥ prathama-ślokasya
Viśvanātha
tad evaṃ śāstrīya-tattva-dṛṣṭyā tvām ahaṃ prabodhayan | vyāvahārahika-tattva-dṛṣṭyāpi prabodhayāmi avadhehīty āha atheti | nitya-jātaṃ dehe jāte saty enaṃ nityaṃ niyataṃ jātaṃ manyase | tathā deha eva mṛte mṛtaṃ nityaṃ niyataṃ manyase | mahā-bāho iti parākramavataḥ kṣatriyasya tava tad api yuddham avaśyakaṃ svadharmaḥ | yad uktaṃ –
kṣatriyāṇām ayaṃ dharmaḥ prajāpati-vinirmitaḥ |
bhrātāpi bhrātaraṃ hanyād yena ghorataras tataḥ || iti bhāvaḥ
Baladeva
evaṃ svoktasya jīvātmano 'śocyatvam uktvā paroktasyāpi tasya tad ucyate para-mata-jñānāya | tad-abhijñaḥ khalu śiṣyas tad-avakarais tan nirasya vijayī san sva-mate sthairyam āsīt | tathā hi manuṣyatvādi-viśiṣṭe bhūmy-ādi-bhūta-catuṣṭaye tāmbūla-rāgavat mada-śaktivac ca caitanyam utpadyate | tādṛśas tac-catuṣṭaya-bhūto deha evātmā | sa ca sthiro 'pi pratikṣaṇa-pariṇāmād utpatti-vināśa-yogīti loka-pratyakṣa-siddham iti lokāyatikā manyante | dehād bhinno vijñāna-svarūpo 'py ātmā pratikṣaṇa-vināśīti vaibhāṣikādayo bauddhā vadanti | tad etad ubhaya-mate 'py ātmanaḥ śocyatvaṃ pratiṣedhati | atheti pakṣāntare | co 'py-arthe | tvaṃ cen mad-ukta-jīvātma-yāthātmyāvagāhanāsamartho lokāyatikādi-pakṣam ālambase, tatra dehātma-pakṣe enaṃ deha-lakṣaṇam ātmānaṃ nityaṃ vā mṛtaṃ manyase | vā-śabdaś cārthe | tathāpi tvam enaṃ aho bata mahat pāpaṃ ity ādi-vacanaiḥ śocituṃ nārhasi | pariṇāma-svabhāvasya tasya tasya cātmano janma-vināśayor anivāryatvāj janmāntarābhāvena pāpa-bhayāsambhavāc ca | he mahābāho iti sopahāsaṃ sambodhanaṃ kṣatriya-varyasya vaidikasya ca te nedṛśaṃ kumataṃ dhāryam iti bhāvaḥ
Michalski
Ale nawet gdybyś myślał, że on wiecznie się rodzi i że wiecznie umiera, również i wtedy nie powinieneś się smucić, o silnoramienny!
Olszewski
Gdybyś ją nawet uważał za wiecznie podległą narodzeniu i śmierci, i wówczas nie powinieneś nad nią płakać.
Dynowska
Lecz gdybyś nawet mniemał, iż rodzi się On wciąż i wciąż umiera, to i wówczas, o potężnie zbrojny, rozpaczać byś nie powinien,
Sachse
A jeśli nawet sądzisz,
że stale się rodzi lub stale umiera,
to również, o Waleczny,
nie powinieneś nad nim boleć.
Kudelska
I czy uważasz, iż wiecznie się rodzi, i czy uważasz, iż wiecznie umiera,
To smucić się nie powinieneś, o Potężnoramienny.
Rucińska
A jeśli i nawet mniemasz, że rodzi się wciąż i ginie,
To wtedy też, o Waleczny, nie godzi się tak rozpaczać!
Szuwalska
Jeśli jednak uważasz, że życie się rodzi
Wiecznie i wielokrotnie umiera raz po raz,
I tak nie masz powodu, by tkwić w swej rozpaczy,
Byrski
Jeśli mniemasz zaś, że ciągle on się rodzi i umiera,
To też tobie, o Barczysty, nie godzi się go żałować.
Babkiewicz
Jeśli nawet, długoręki,
mniemasz, że się ciągle rodzi
i umiera wciąż na nowo,
boleć nad nim nie winieneś.
BhG 2.27
jātasya hi dhruvo mṛtyur dhruvaṃ janma mṛtasya ca
tasmād aparihārye ‘rthe na tvaṃ śocitum arhasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
jātasya hi (zaiste narodzonego) mṛtyuḥ (śmierć) dhruvaḥ (pewna)[asti] (jest), mṛtasya ca (a umarłego) janma (narodziny) dhruvam (pewne) [asti] (są).
tasmāt (dlatego) aparihārye arthe(gdy sprawa nie jest do uniknięcia) tvam(ty) śocitum (rozpaczać) na arhasi (nie powinieneś).
analiza gramatyczna
| jātasya | – | jāta (√jan – rodzić) PP 6i.1 m. – narodzonego; |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| dhruvaḥ | – | dhruva 1i.1 m. – pewny, stabilny (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhru – być stabilnym); |
| mṛtyuḥ | – | mṛtyu 1i.1 m. – śmierć (od: √mṛ – umierać); |
| dhruvam | – | dhruva 1i.1 n. – pewny, stabilny (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhru – być stabilnym); |
| janma | – | janman 1i.1 n. – narodziny (od: √jan – rodzić); |
| mṛtasya | – | mṛta (√mṛ – umierać) PP 6i.1 m. – umarłego; |
| ca | – | av. – i; |
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| aparihārye | – | a-parihārya (pari-√hṛ – nieść w koło, zostawiać, obalać) PF 7i.1 m. loc.abs.– w [kwestii] nie do uniknięcia, gdy nie można uniknąć; |
| arthe | – | artha 7i.1 m. loc.abs.– w sprawie, w kwestii (od: √arth – pragnąć, prosić); |
| na | – | av. – nie; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1i.1 – ty; |
| śocitum | – | √śuc (rozpaczać) inf.. – rozpaczać; |
| arhasi | – | √arh (być godnym, móc) Praes.. P 2c.1 – powinieneś, godzi ci się; |
warianty tekstu
jātasya hi → jātasyaiva (właśnie dla narodzonego);
dhruvo → dhruvaṃ (pewnie, stanowczo av.);
aparihārye ‘rthe → aparihāryarthe (gdy sprawa nie jest do uniknięcia);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Gdy tak sprawa wygląda: |
tathā ca sati – | |
|
Dla zrodzonego śmierć jest pewna, dla umarłego pewne są narodziny. |
jātasya hi dhruvo mṛtyur dhruvaṃ janma mṛtasya ca | |
|
|
Dla zrodzonego, czyli dla tego, kto się narodził, jest pewna – nieunikniona, śmierć, czyli utrata życia. Pewne też są narodziny dla umarłego. Zatem kwestii narodzin i śmierci nie da się uniknąć, a w sprawie, której uniknąć nie można, rozpaczać nie powinieneś. |
jātasya hi labdha-janmanaḥ dhruvo ’vyabhicārī mṛtyur maraṇaṃ dhruva janma mṛtasya ca | tasmād aparihāryo ’yaṃ janma-maraṇa-lakṣaṇo ’rthaḥ | tasminn aparihārye ’rthe na tvaṃ śocitum arhasi ||2.27|| |
Rāmānuja
utpannasya vināśo dhruvo’varjanīyopalabhyate | tathā vinaṣṭasyāpi janmāvarjanīyam | katham idam upalabhyate vinaṣṭasyotpattir iti | sata evotpatty-upalabdheḥ, asataś cānupalabdheḥ | utpatti-vināśādayaḥ sato dravyasyāvasthā-viśeṣāḥ | tantu-prabhṛtīni dravyāṇi santy eva | satyam | ucyate— racanā-viśeṣa-yuktāni paṭādīny ucyante | asat-kārya-vādināpy etāvad evopalabhyate | na hi tatra tantu-saṃsthāna-viśeṣātirekeṇa dravyāntaraṃ pratīyate | kāraka-vyāpāra-nāmāntara-bhajana-vyavahāra-viśeṣāṇām etāvatā evopapatteḥ, na ca dravyāntara-kalpanā yuktā | ata utpatti-vināśādayaḥ sato dravyasyāvasthā-viśeṣāḥ |
utpatty-ākhyām avasthām upayātasya dravyasya tad-virodhy-avasthāntara-prāptir vināśa ity ucyate | mṛd-dravyasya piṇḍatva-ghaṭatva-kapālatva-cūrṇatvādivat pariṇāmi-dravyasya pariṇāma-paramparā avarjanīyā | tatra pūrvāvasthasya dravyasyottarāvasthā-prāptir vināśaḥ | saiva tad-avasthasya cotpattiḥ | evam utpatti-vināśākhya-pariṇāma-paramparā pariṇāmitno dravyasyāparihāryeti na tatra śocitum arhasi
Śrīdhara
kuta iti ? ata āha jātasyety-ādi | hi yasmāj jātasya svārambhaka-karma-kṣaye mṛtyur dhruvo niścitaḥ | mṛtasya ca tad-deha-kṛtena karmaṇā janmāpi dhruvam eva | tasmād evam aparihārye 'rthe avaśyambhāvini janma-maraṇa-lakṣaṇe 'rthe tvaṃ vidvān śocitum nārhasi yogyo na bhavasi
Madhusūdana
nanv ātmana ābhūta-saṃplava-sthāyitva-pakṣe ca dṛṣṭādṛṣṭa-duḥkha-sambhavāt tad-bhayena śocāmīty ata āha dvitīya-ślokena jātasya hīti | hi yasmāj jātasya sva-kṛta-dharmādharmādi-vaśāl labdha-śarīrendriyādi-sambandhasya sthirasyātmano dhruva āvaśyako mṛtyus tac-charīrādi-vicchedas tad-ārambhaka-karma-kṣaya-nimittaḥ saṃyogasya viyogāvasānatvāt | tathā dhruvaṃ janma mṛtasya ca prāg-deha-kṛta-karma-phalopabhogārthaṃ sānuśayasyaiva prastutatvān na jīvan-mukte vyabhicāraḥ | tasmād evam aparihārye parihartum aśakye 'smin janma-maraṇa-lakṣaṇe 'rthe viṣaye tvam evaṃ vidvān na śocitum arhasi | tathā ca vakṣyati ṛte 'pi tvāṃ na bhaviṣyanti sarve [Gītā 11.32] iti | yadi hi tvayā yuddhe 'nāhanyamānā ete jīveyur eva tadā yuddhāya śokas tavocitaḥ syāt | ete tu karma-kṣayāt svayam eva mriyanta iti tat-parihārāsamarthasya tava dṛṣṭ-duḥkha-nimittaḥ śoko nocita iti bhāvaḥ |
evam adṛṣṭa-duḥkha-nimitte 'pi śoke tasmād aparihārye 'rthe ity evottaram | yuddhākhyaṃ hi karma kṣatriyasya niyatam agnihotrādivat | tac ca yudha samprahāre ity asmād dhātor niṣpannaṃ śatru-prāṇa-viyogānukūla-śastra-prahāra-rūpaṃ vihitatvāgnīṣomīyādi-siṃhāvan na pratyavāya-janakam | tathā ca gautamaḥ smarati na doṣo hiṃsāyām āhave 'nyatra vyaśvāsārathyanuyudha-kṛtāñjali-prakīrṇa-keśa-parāṅmukhopaviṣṭa-sthala-vṛkṣārūḍha-dūta-go-brāhmaṇa-vādibhyaḥ iti | brāhmaṇa-grahaṇaṃcātrāyoddhṛ-brāhmaṇa-viṣayaṃ gavādi-prāya-pāṭhād iti sthitam | etac ca sarvaṃ svadharmam api cāvekṣyety atra spaṣṭīkariṣyati | tathā ca yuddha-lakṣaṇe 'rthe 'gnihotrādivad vihitatvād aparihārye parihartum aśakye tad-akaraṇe pratyavāya-prasaṅgāt tvam adṛṣṭa-duḥkha-bhayena śocituṃ nārahasīti pūrvavat |
yadi tu yuddhākhyaṃ karma kāmyam eva –
ya āhaveṣu yudhyante bhūmy-artham aparāṅmukhāḥ |
akūṭair āyudhair yānti te svargaṃ yogino yathā || [Yajñ. 13.324]
iti yājñavalkya-vacanāt | hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm [Gītā 2.37] iti bhagavad-vacanāc ca | tadāpi prārabdhasya kāmyasyāpi avaśya-parisamāpanīyatvena nitya-tulyatvāt tvayā ca yuddhasya prārabdhatvād aparihāryatvaṃ tyulyam eva |
athavātma-nityatva-pakṣa eva śloka-dvayam arjunasya paramāstikasya veda-bāhya-matābhyupagamāsambhavāt | akṣara-yojanā tu nityaś cāsau dehendriyādi-sambandha-vaśāj jātaś ceti nitya-jātas tam enam ātmānaṃ nityam api santaṃ jātaṃ cen manyase tathā nityam api santaṃ mṛtaṃ cen manyase tathāpi tvaṃ nānuśocitum arhasīti hetum āha jātasya hīty ādinā | nityasya jātatvaṃ mṛtatvaṃ ca prāg-vyākhyātam | spaṣṭam anyat | bhāṣyam apy asmin pakṣe yojanīyam
Viśvanātha
hi yasmāt tasya svārambhaka-karma-kṣaye mṛtyur dhruvo niścitaḥ | mṛtasya ca tad-deha-kṛtena karmaṇā janmāpi dhruvam eva | aparihārye 'rthe iti mṛtyur janma ca parihartum a]cakyam eva ity arthaḥ
Baladeva
atha śarīrātirikto nitya ātmā | tasyāpūrva-śarīrendriya-yogo janma | pūrva-śarīrendriya-viyogas tu maraṇaṃ tad-ubhayaṃ ca dharmādharma-hetukatvāt tad-āśrayasya nityasyātmano mukhyaṃ, tad-atiriktasya śarīrasya tu gauṇam | tasyānityasya kṛta-hānya-kṛtābhyāgama-prasaṅgena tad-āśrayatvānupapatter iti tārkikā manyante | tat-pakṣe 'py ātmanaḥ śocyatvaṃ pariharati jātasyeti | hir hetau | jātasya sva-karma-vaśāt prāpta-śarīrādi-yogasya nityasyāpy ātmanas tad-ārambhaka-karma-kṣaya-hetuko mṛtyur dhruvo niścitaḥ | mṛtasya tac-charīra-kṛta-karma-hetukaṃ janma ca dhruvaṃ syāt | tasmād evam aparihārye parihartum aśakye janma-maraṇātmake 'rthe tvaṃ vidvān śocituṃ nārhasi | tvayi yuddhān nivṛtte 'py ete svārambhake karmaṇi kṣīṇe sati mariṣyanty eva | tava tu svadharmād vicyutir bhāvinīti bhāvaḥ
Michalski
Bo kto się narodził, nie uniknie śmierci, a ten, kto umarł musi się narodzić. A więc, że losu nie można odwrócić, zaniechaj smutku!
Olszewski
Albowiem wszystko, co zostało zrodzone, umrzeć musi, a co umarło, musi się odrodzić; nie płacz więc nad rzeczą, której nie możesz przeszkodzić.
Dynowska
albowiem nieuniknioną jest śmierć dla tego, który się rodzi, a narodziny dla tego, kto umiera; a nad uniknionym boleć nie należy.
Sachse
Albowiem nieuchronna jest śmierć tego,
co zostało zrodzone,
i nieuchronne narodziny tego, co umarło.
Nie powinieneś więc boleć
nad nieuniknionym biegiem rzeczy.
Kudelska
Bowiem pewna śmierć tego, co się rodzi, jak i pewne narodziny tego, co umiera;
Jest to rzecz nieunikniona, i smucić cię to nie powinno.
Rucińska
Zrodzony na pewno umrze, zmarły na pewno się zrodzi.
Więc tego, co nieuchronne, nie powinieneś żałować!
Szuwalska
Gdyż nikt, kto się narodził, nie uniknie śmierci,
A ten, kto umrzeć musiał, wkrótce się narodzi.
Z tą prawdą, o Potężny, musisz się pogodzić.
Byrski
Zrodzonego śmierć jest pewna, a zmarłego narodziny,
Więc nie godzi się żałować tego, co jest nieuchronne.
Babkiewicz
Narodzony musi umrzeć,
a umarły się narodzić,
w kwestii nie do uniknięcia,
boleć zatem nie winieneś.
BhG 2.28
avyaktādīni bhūtāni vyakta-madhyāni bhārata
avyakta-nidhanāny eva tatra kā paridevanā
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he bhārata (o potomku Bharaty!),
avyaktādīni (których początek jest niewidoczny) bhūtāni (istoty) [santi] (są),
vyakta-madhyāni (których środek jest widoczny) [bhūtāni] (istoty) [santi] (są),
avyakta-nidhanāni eva (z pewnością te, których koniec jest niewidoczny) [bhūtāni] (istoty) [santi] (są).
[ata eva] (dlatego) tatra (w tym) kā (jaka?) paridevanā (rozpacz).
analiza gramatyczna
| avyaktādīni | – | a-vyakta-ādi 1i.3 n.; BV: yeṣām ādir avyakto ‘sti tāni – te, których początek jest niewidoczny (od: vi-√añj – dekorować, sprawiać pojawienie się, przejawiać, PP vyakta – widoczny, wyraźny; ādi – początek, powstanie); |
| bhūtāni | – | bhūta 1i.3 n. – istoty, stworzenia (od: √bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, świat); |
| vyakta-madhyāni | – | vyakta-madhya 1i.3 n.; BV: yeṣāṃ madhyaṃ vyaktam asti tāni – te, których środek jest widoczny (od: vi-√añj – dekorować, sprawiać pojawienie się, przejawiać, PP vyakta – widoczny, wyraźny; madhya – środek); |
| bhārata | – | bhārata 8i.1 m. – o potomku Bharaty; |
| avyakta-nidhanāni | – | a-vyakta-nidhana 1i.3 n.; BV: yeṣāṃ nidhanam avyaktam asti tāni – te, których koniec jest niewidoczny (od: vi-√añj – dekorować, sprawiać pojawienie się, przejawiać, PP vyakta – widoczny, wyraźny; nidhana – koniec, śmierć); |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| tatra | – | av. – w tym, co do tego (od: tat – locativus nieodmienny zakończony na -tra); |
| kā | – | kim sn. 1i.1 f. – jaka? |
| paridevanā | – | pari-devanā 1i.1 f. – rozpaczanie, smutek; |
warianty tekstu
paridevanā → parivedanā (rozwaga, roztropność);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Nawet gdy ukaże się istoty jako mające naturę zespołu skutków i przyczyn, również rozpacz nie ma sensu. A oto rozważania: |
kārya-karaṇa-saṃghātātmakāny api bhūtāny uddiśya śoko na yuktaḥ kartum, yataḥ – | |
|
Nie widać początku bytów, widać ich środek, Bharatowicu, |
avyaktādīni bhūtāni vyakta-madhyāni bhārata | |
|
|
Niewidoczne na początku – których to istot, takich jak synowie czy przyjaciele, mających naturę zespołu przyczyn i skutków, początek jest niewidoczny, czyli niezamanifestowany, niepercepowalny. One to są bytami niewidocznymi na początku – przed wyłonieniem się. |
avyaktādīny avyaktam adarśanam anupalabdhiḥ ādir yeṣāṃ bhūtānāṃ putra-mitrādi-kārya-karaṇa-saṃghātātmakānāṃ tāni avyaktadīni bhūtāni prāg-utpatteḥ | | |
|
Wyłonione, a jeszcze przed śmiercią, są [nazywane] mającymi widoczny środek. Których końca również nie widać – których koniec, czyli śmierć, jest ponownie niewidoczny, niezamanifestowany, one [zwane są] mającymi niewidoczny koniec. Znaczenie jest takie, że również po śmierci osiągają stan niewidoczny. |
utpannāni ca prāṅ-maraṇāt vyakta-madhyāni | avyakta-nidhanāny eva punar avyaktam adarśanaṃ nidhanaṃ maraṇaṃ yeṣāṃ tāni avyakta-nidhanāni | maraṇād ūrdhvam apy avyaktatām eva pratipadyante ity arthaḥ | | |
|
Tak jak jest powiedziane: Powstaje z niewidzialnego, by ponownie weń podążyć, |
tathā coktaṃ –
adarśanād āpatitaḥ punaś cādarśanaṃ gataḥ | |
|
|
Nad czym tutaj rozpaczać – kto będzie lamentował nad istotami, które błędnie są widoczne, niewidoczne i [ponownie] stracone. Oto znaczenie. |
tatra kā paridevanā ko vā pralāpo ’dṛṣṭa-dṛṣṭa-pranaṣṭa-bhrānti-bhūteṣu bhūteṣv ity arthaḥ ||2.28|| |
Rāmānuja
sato dravyasya pūrvāvasthā-virodhy-avasthāntara-prāpti-darśanena yo’pīyān śokaḥ | so’pi manuṣyādi-bhūteṣu na sambhavatīty āha avyaktādīnīti | manuṣyādi-bhūtāni santy eva dravyāṇy anupalabdha-pūrvāvasthāny upalabdha-manuṣyatvādi-madhyamāvasthāny anupalabdhottarāvasthāni sveṣu svabhāveṣu vartanta iti na tatra paridevanā-nimittim asti
Śrīdhara
kiṃ ca dehānāṃ svabhāvaṃ paryālocya tad-upādhike ātmano janma-maraṇe śoko na kārya iti | ata āha avyaktādīnīty ādi | avyaktaṃ pradhānam | tad eva ādir utpatteḥ pūrva-rūpaṃ yeṣāṃ tāni avyaktādīni | bhūtāni śarīrāṇi | kāraṇātmanāpi sthitānām eva utpatteḥ | tathā vyaktam abhivyaktaṃ madhyaṃ janma-maraṇāntarālaṃ sthiti-lakṣaṇaṃ yeṣāṃ tāni vyakta-madhyāni | avyakte nidhanaṃ layo yeṣāṃ tānīmāny evaṃ-bhūtāny eva | tatra teṣu kā paridevanā ? kaḥ śoka-nimitto vilāpaḥ ? pratibuddhasya svapna-dṛṣṭa-vastuṣv iva śoko na yujyata ity arthaḥ
Madhusūdana
tad evaṃ sarva-prakāreṇātmano 'śocyatvam upapāditam athedānīm ātmano 'śocyatve 'pi bhūta-saṅghātātmakāni śarīrāṇy uddiśya śocāmīty arjunāśaṅkām apanudati bhagavān avyaktādīnīti | ādau janmanaḥ prāg-avyaktāni anupalabdhāni bhūtāni pṛthivyādi-bhūta-mayāni śarīrāṇi madhye janmānantaraṃ maraṇāt prāg-vyaktāni upalabdhāni santi | nidhane punar avyaktāny eva bhavanti | yathā svapnendrajālādau pratibhāsa-mātra-jīvanāni śukti-rūpyādivan na tu jñānāt prāg ūrdhvaṃ vā sthitāni dṛṣṭi-sṛṣṭy-abhyupagamāt | tathā ca – ādāv ante ca yan nāsti vartamāne 'pi tat tathā [ṃā. Kā. 2.6] iti nyāyena madhye 'pi na santy evaitāni | nāsato vidyate bhāvaḥ [Gītā 2.16] iti prāg-ukteś ca |
evaṃ sati tatra teṣu mithyā-bhūteṣv atyanta-tuccheṣu bhūteṣu kā paridevanā ko vā duḥkha-pralāpo na ko 'py ucita ity arthaḥ | na hi svapne vividhān bandhūn upalabhya pratibuddhas tad-vicchedena śocati pṛthag-jano 'pi etad evoktaṃ purāṇe adarśanād āpatitaḥ punaś cādarśanaṃ gataḥ bhūta-saṅgha iti śeṣaḥ | tathā ca śarīrāṇy apy uddiśya śoko nocita iti bhāvaḥ |
ākāśādi-mahā-bhūtābhiprāyeṇa vā śloko yojyaḥ | avyaktam avyākṛtam avidyopahita-caitanyam ādiḥ prāg avasthā yeṣāṃ tāni tathā vyaktaṃ nāma-rūpābhyām evāvidyakābhyāṃ prakaṭībhūtaṃ na tu svena paramārtha-sadātmanā madhyaṃ sthity-avasthā yeṣāṃ tādṛśāni bhūtāni ākāśādīni avyakta-nidhanāny evāvyakte sva-kāraṇe mṛd iva ghaṭādīnāṃ nidhanaṃ pralayo yeṣāṃ teṣu bhūteṣu kā paridevaneti pūrvavat | tathā ca śrutiḥ – tad dhedaṃ tarhy avyākṛtam āsīt tan-nāma-rūpābhyām eva vyākriyata [BAU 1.4.7] ity ādir avyaktopādānatāṃ sarvasya prapañcasya darśayati | laya-sthānatvaṃ tu tasyārtha-siddhaṃ kāraṇa eva kārya-layasya darśanāt | granthāntare tu vistaraḥ | tathā cājñāna-kalpitatvena tucchāny ākāśādi-bhūtāny apy uddiśya śoko nocitaś cet tat-kāryāṇy uddiśya nocita iti kim u vaktavyam iti bhāvaḥ |
athavā sarvadā teṣām avyakta-rūpeṇa vidyamānatvād vicchedābhāvena tan-nimittaḥ pralāpo nocita ity arthaḥ | bhāratety anena sambodhayan śuddha-vaṃśodbhavatvena śāstrīyam arthaṃ pratipattum arho 'si kim iti na pratipadyasa iti sūcayati
Viśvanātha
tad evaṃ na jāyate na mriyate ity-ādinā, deha-pakṣe ca jātasya hi dhruvo mṛtyuḥ ity anena śoka-viṣayaṃ nirākṛtya idānīm ubhaya-pakṣe 'pi nirākaroti avyakteti | bhūtāni deva-manuṣya-tiryag-ādīni | avyaktāni na vyaktaṃ vyaktir ādau janma-pūrva-kāle yeṣāṃ, kintu tadānīm api liṅga-dehaḥ sthūla-dehaś ca svārambhaka-pṛthivy-ādi-sattvāt kāraṇātmanā vartamāno 'spaṣṭam āsīd evety arthaḥ | vyaktaṃ vyaktir madhye yeṣāṃ tāni | na vyakti nidhanād anantaraṃ yeṣāṃ tāni | mahā-pralaye 'pi karma-mātrādīnāṃ sattvāt sūkṣma-rūpeṇa bhūtāni santy eva | tasmāt sarva-bhūtāni ādy-antarayor avyaktāni madhye vyaktānīty arthaḥ | yad uktaṃ śrutibhiḥ – sthira-cara-jātayaḥ syur ajayottha-nimitta-yujaḥ iti | kā paridevanā kaḥ śoka-nimittaḥ vilāpaḥ ? tathā coktaṃ nāradena –
yan manyase dhruvaṃ lokam adhruvaṃ vā na cobhayam |
sarvathā na hi śocyās te snehād anyatra mohajāt || [BhP 1.13.44] iti
Baladeva
atha dehātma-pakṣe ātmātirikta-deha-pakṣe ca deha-vināśa-hetuka-śoko na yuktas tad-ārambhakāṇāṃ bhūta-mātrāṇām avināśād ity āha avyaktādīnīti | avyaktaṃ nāma-rūpa-virahāt sūkṣmaṃ pradhānam ādi ādi-rūpaṃ yeṣāṃ tāni avyakta-nidhanāni | avyakte tādṛśi pradhāne nidhanaṃ nāma-rūpa-vimardana-lakṣaṇo nāśo yeṣāṃ tāni | mṛd-ādike sad-rūpe dravye kambu-grīvādy-avasthā-yoge ghaṭasyotpattis tad-virodhi-kapālādy-avasthā-yogas tu tasya vināśaḥ kathyate | tad-dravyaṃ sarvadā sthāyīti | evam evāha bhagavān parāśaraḥ – mahī ghaṭatvaṃ ghaṭataḥ kapālikā cūrṇa-rajas tato 'ṇuḥ [ViP 2.12.42] iti | evaṃ śarīrāṇy ādy-antayor nāma-rūpāyogād avyaktimanti | madhye tu tad-yogād vyaktimanti | tad-ārambhakāni bhūtāni tu sarvadā santīti teṣu vastutaḥ satsu kā paridevanā kaḥ śoka-nimitta-vilāpa ity arthaḥ | dehānya-nityātma-pakṣe tu vāsāṃsi ity ādikaṃ na vismartavyam | yat tv ādy-antayor asattvān madhye 'pi bhūtāny asanty evātaḥ svāpnika-rathāśvādi-prakhyāni mṛṣā-bhūtāny eva tena tad-viyoga-hetukaḥ śokaḥ pratibuddhasya na dṛṣṭa iti dṛṣṭi-sṛṣṭim abhyupaityāhus tan mandaṃ tad-abhyupagame vaidikāsatkāryavādāpatteḥ | tad evaṃ mata-dvaye 'pi deha-vināśa-hetukaḥ śoko nāstīti siddham
Michalski
Niewyjawiony jest początek istnień, tylko środek wiadomy, koniec także nieznany, więc pocóż się smucić, Bharato?
Olszewski
Początek istot żyjących jest nieuchwytny, środek tylko ująć można; a koniec ich jest tak samo nieuchwytny; czyż jest w tem powód do płaczu?
Dynowska
Niewidzialnym jest początek istot żywych, o Bharato, widzialnym środkowy okres ich żywota i znów niewidocznym ich koniec. Gdzież tu do smutku przyczyna?
Sachse
Nieprzejawione są początki stworzeń, Bharato,
przejawiony jest środkowy bieg ich istnienia,
nieprzejawiony jest ich schyłek.
Gdzież tu więc miejsce na skargę?
Kudelska
Niepostrzegalny jest początek istnienia, postrzegasz go pośrodku
I znów nie widzisz jego końca; i na cóż się uskarżać, Bharato?
Rucińska
Nie widać początku istot, widać ich środek, Bharato!
Nie widać także ich końca. Więc nad czym się tu użalać?
Byrski
Najpierw są nie przejawione, potem jawią się istoty,
O Bharato, kiedy nikną, znowu są nie przejawione.
Po cóż więc tu lamentować?!
Babkiewicz
Nie widać początku istot,
widać środek ich, Bharato,
kres ich również niewidoczny –
gdzie tu miejsce jest na rozpacz?
BhG 2.29
āścarya-vat paśyati kaś-cid enam āścarya-vad vadati tathaiva cānyaḥ
āścarya-vac cainam anyaḥ śṛṇoti śrutvāpy enaṃ veda na caiva kaś-cit
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
kaś-cit (ktoś) enam (jego) āścarya-vat (niczym przedziwnego) paśyati(widzi).
tathā ca (i tak) anyaḥ eva (właśnie inny) [enam] (o nim) āścaryavat (niczym przedziwnym) vadati (mówi).
anyaḥ ca(a inny) enam (o nim) āścaryavat (niczym przedziwnym) śṛṇoti (słucha).
kaścit ca eva (a właśnie inny) śrutvā api (nawet usłyszawszy) enam (jego) na veda (nie zna).
analiza gramatyczna
| āścarya-vat | – | av. – niczym cudowny (od: ā-√car – podchodzić, āścarya – ciekawy, cudowny, wspaniały, zadziwiający, niezwykły, przedziwny; -vat – na końcu wyrazu: taki jak, podobny); |
| paśyati | – | √dṛś (widzieć) Praes. P 1c.1 – widzi; |
| kaś-cid | – | kim-cit sn. 1i.1 m. – ktoś (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności); |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – go; |
| āścarya-vat | – | av. – niczym cudowny (od: ā-√car – podchodzić, āścarya – ciekawy, cudowny, wspaniały, zadziwiający, niezwykły, przedziwny; -vat – na końcu wyrazu: taki jak, podobny); |
| vadati | – | √vad (mówić) Praes. P 1c.1 – mówi; |
| tathā | – | av. – tak, w ten sposób, podobnie; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| ca | – | av. – i; |
| anyaḥ | – | anya sn. 1i.1 m. – inny; |
| āścarya-vat | – | av. – niczym cudowny (od: ā-√car – podchodzić, āścarya – ciekawy, cudowny, wspaniały, zadziwiający, niezwykły, przedziwny; -vat – na końcu wyrazu: taki jak, podobny); |
| ca | – | av. – i; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – go; |
| anyaḥ | – | anya sn. 1i.1 m. – inny; |
| śṛṇoti | – | √śru (słuchać) Praes. P 1c.1 – słyszy; |
| śrutvā | – | √śru (słuchać) absol. – usłyszawszy; |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| enam | – | etat sn. 2i.1 m. – go; |
| veda | – | √vid (wiedzieć) Perf. P 1c.1 (w znaczeniu Praes.) – wie, zna; |
| na | – | av. – nie; |
| ca | – | av. – i; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| kaś-cit | – | kim-cit sn. 1i.1 m. – ktoś (od: kim – co?; -cit – partykuła nieokreśloności); |
warianty tekstu
tathaiva cānyaḥ → tathainam anyaḥ / tathaivam anyaḥ (w ten sposób jego inny / w ten sposób zaiste inny);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jaźń, będąca przedmiotem dyskusji, trudna jest do poznania. Gdy więc przyczyna błędu jest tak powszechna dlaczego obwiniam tylko ciebie jednego? O tym, jak jest ona trudna do poznania, mówi następującymi [słowy]: |
durvijñeyo ’yaṃ prakṛta ātmā | kiṃ tvām evaikam upālabhe sādhāraṇe bhrānti-nimitte | kathaṃ durvijñeyo ’yam ātmā ity ata āha – | |
|
Jeden patrzy na niego jak na cudownego, |
āścaryavat paśyati kaścid enam |
|
|
Niczym cudowny – cud to zdumiewająca wcześniejsza niewidzialność i [obecna] niespodziewana widzialność. Dzięki temu patrzą na niego, czyli na jaźń jak na równą cudownej, czyli jakby cudowną. |
āścaryavat āścaryam adṛṣṭa-pūrvam adbhutam akasmād dṛśyamānaṃ tena tulyam āścaryavat āścaryam iva enam ātmānaṃ paśyati kaścit | | |
|
Drugi o nim jak o cudownym rozprawia, inny słucha o nim jako o cudownym, a jeszcze inny choć usłyszał, zobaczył czy powiedział to owej jaźni nie pojmuje. |
āścaryavad enaṃ vadati tathaiva cānyaḥ | āścaryavac cainam anyaḥ śṛṇoti | śrutvā dṛṣṭvā uktvāpi enam ātmānaṃ veda na caiva kaścit | | |
|
Albo też [można zinterpretować], kto postrzega ową jaźń, ten sam jest cudem. Kto o niej mówi, kto słucha, ten jest [wyjątkiem] jednym na wiele tysięcy. Dlatego trudna do zrozumienia jest jaźń. Oto sens [wypowiedzi]. |
athavā yo ’yam ātmānaṃ paśyati sa āścarya-tulyaḥ, yo vadati ya ca śṛṇoti so ’neka-sahasreṣu kaścid eva bhavati | ato durbodha ātmā ity abhiprāyaḥ ||2.29|| |
Rāmānuja
evaṃ śarīrātma-vāde’pi nāsti śoka-nimittam ity uktvā śarīrātirikta āścarya-svarūpa ātmani draṣṭā vaktā śrotā śravaṇāyattātma-niścayaś ca durlabha ity āha—āścaryavad iti | evam ukta-svabhāvaṃ svetara-samasta-vastu-visajātīyatayā āścaryavad avasthitam ananteṣu jantuṣu mahatā tapasā kṣīṇa-pāpopacita-puṇyaḥ kaścit paśyati | tathā-vidhaḥ kaścit parasmai vadati | evaṃ kaścid eva śṛṇoti | śrutvāpy enaṃ yathāvad avasthitaṃ tattvato na kaścid veda | ca-kārād draṣṭṛ-vaktṛ-śrotṛṣv api tattvato darśanaṃ tattvato vacanaṃ tattvataḥ śravaṇaṃ durlabham ity uktaṃ bhavati
Śrīdhara
kutas tarhi vidvāṃso 'pi loke śocanti ? ātmā-jñānād eva ity āśayenātmano durvijñeyatvam āha āścaryavad ityādi | kaścid enam ātmānaṃ śāstrācāryopadeśābhyāṃ paśyann āścaryavat paśyati | sarva-gatasya nitya-jñānānada-svabhāvasyātmanaḥ alaukikatvād aindrajālikavad ghaṭamānaṃ paśyann iva vismayena paśyati asambhāvanābhibhūtatvāt | tathā āścaryavad anyo vadati ca | śṛṇoti cānyaḥ | kaścit punaḥ viparīta-bhāvanābhibhūtaḥ śrutvāpi naiva veda | ca-śabdād uktvāpi na dṛṣṭvāpi na samyag vedeti draṣṭavyam
Madhusūdana
nanu vidvāṃso 'pi bahavaḥ śocanti tat kiṃ mām eva punaḥ punar evam upālabhase | anyac ca vaktur eva hi taj jāḍyaṃ śrotā yatra na budhyate iti nyāyāt tvad-vacanārthāpartipattiś ca tavāpy anyeṣām iva svāśaya-doṣād iti nokta-doṣa-dvayam ity abhipretyātmano durvijñeyatām āha āścaryavad iti |
enaṃ prakṛtaṃ dehinam āścaryeṇādbhutena tulyatayā vartamānam āvidyaka-nānā-vidha-viruddha-dharmavattayā satanm apy asantam iva sva-prakāśa-caitanya-rūpam api jaḍam ivānanda-ghanam api duḥkhitam iva nirvikāram api savikāram iva nityam anityam iva prakāśamānam apy aprakāśamānam iva brahmābhinnam api tad-bhinnam iva muktam api baddham ivādvitīyam api sa-dvitīyam iva sambhāvita-vicitrānekākāra-pratīti-viṣayaṃ paśyati śāstrācāryopadeśābhyām āvidyaka-sarva-dvaita-niṣedhena paramātma-svarūpa-mātrākārāyāṃ vedānta-mahā-vākya-janyāyāṃ sarva-sukṛta-phala-bhūtāyām antaḥkaraṇa-vṛttau pratiphalitaṃ samādhi-paripākena sākṣātkaroti kaścic chama-damādi-sādhana-sampanna-carama-śarīraḥ kaścid eva na tu sarvaḥ | tathā kaścid enaṃ yat paśyati tad āścaryavad iti kriyā-viśeṣaṇam | ātma-darśanam apy āścaryavad eva yat svarūpato mithyā-bhūtam api satyasya vyañjakam āvidyakam apy avidyāyā vighātakam avidyām upaghnat tat-kāryatayā svātmānam apy upahantīti | tathā yaḥ kaścid enaṃ paśyati sa āścaryavad iti kartṛ-viśeṣaṇam | yato 'sau nivṛttāvidyātat-kāryo 'pi prārabdha-karma-prābalyāt tadvān iva vyaharati sarvadā samādhi-niṣṭho 'pi vyuttiṣṭhati vyutthito 'pi punaḥ samādhim anubhavatīti prārabdha-karma-vaicitryād vicitra-caritraḥ prāpta-duṣprāpa-jñānatvāt sakala-loka-spṛhaṇīyo 'ta āścaryavad eva bhavati | tad etat trayam apy āścaryam ātmā taj jñānaṃ taj-jñātā ceti parama-durvijñeyam ātmānaṃ tvaṃ katham anāyāsena jānīyā ity abhiprāyaḥ |
īvam upadeṣṭur abhāvād apy ātmā durvijñeyaḥ | yo hy ātmānaṃ jānāti sa eva tam anyasmai dhruvaṃ brūyāt | ajñasyopadeṣṭṛtvāsambhavāt, jānaṃs tu samāhita-cittaḥ prāyeṇa kathaṃ bravītu | vyutthita-citto 'pi pareṇa jñātum aśakyaḥ | yathā kathaṃcij jñāto 'pi lābha-pūjā-khyāty-ādi-prayojanānapekṣatvāc ca bravīty eva | kathaṃcit kāruṇya-mātreṇa bruvaṃs tu parameśvaravad atyanta-durlabha evety āha āścaryavad vadati tathaiva cānya iti | yathājānāti tathaiva vadati | enam ity anukarṣaṇārthaś ca-kāraḥ | sa cānyaḥ sarvājña-jana-vilakṣaṇaḥ | na tu yaḥ paśyati tato 'nya iti vyāghātāt | atrāpi karmaṇi kriyāyāṃ kartari cāścaryavad iti yojyam | tatra karmaṇaḥ kartuś ca prāg āścaryavattvaṃ vyākhyātaṃ kriyāyās tu vyākhyāyate | sarva-śabdāvācyasya śuddhasyātmano yad vacanaṃ tad āścaryavat | tathā ca śrutiḥ – yato vāco nivartante aprāpya manasā saha iti | kenāpi śabdenāvācyasya śuddhasyātmano viśiṣṭa-śaktena padena jahad-ajahat-svārtha-lakṣaṇāyā kalpita-sambandhena lakṣyatāvacchedakam antareṇaiva pratipādanaṃ tad api nirvikalpa-sākṣātkāra-rūpam atyāścaryam ity arthaḥ |
athavā vinā śaktiṃ vinā lakṣaṇāṃ vinā sambandhāntaraṃ suṣuptotthāpaka-vākya-vat tattvam asyādi-vākyena yadātmatattva-pratipādanaṃ tad āścaryavat | śabda-śakter acintyatvāt | na ca vinā sambandhaṃ bodhanen 'tiprasaṅgaḥ lakṣaṇā-pakṣe 'pi tulyatvāt | śakya-sambandhasyāneka-sādhāraṇatvāt | tātparya-viśeṣān niyama iti cet, na | tasyāpi sarvān praty aviśeṣāt | kaścid eva tātparya-viśeṣam avadhārayati na sarva iti cet | hanta tarhi puruṣa-gata eva kaścid viśeṣo nirdoṣatva-rūpo niyāmakaḥ | na cāsmin pakṣe 'pi na daṇḍa-vāritaḥ | tathā ca yādṛśasya śuddhāntaḥ-karaṇasya tātparyānusandhāna-puraḥ-saraṃ lakṣaṇayā vākyārtha-bodho bhavadbhir aṅgī kriyate tādṛśasyaiva kevalaḥ śabda-viśeṣo 'khaṇḍa-sākṣātkāraṃ vināpi sambandhena janayatīti kim anupapannam | etasmin pakṣe śabda-vṛtty-aviṣayatvād yato vāco nivartanta iti sutarām upapannam | ayaṃ ca bhagavad-abhiprāyo vārtika-kāraiḥ prapañcitaḥ –
durbalatvād avidyāyā ātmatvād bodha-rūpiṇaḥ |
śabda-śakter acitnyatvād vidmas taṃ moha-hānataḥ ||
agṛhītvaiva sambandham abhidhānābhidheyayoḥ |
hitvā nidrāṃ prabudhyante suṣupter bodhitāḥ paraiḥ ||
jāgradvan na yataḥ śabdaṃ suṣupte vetti kaścana |
dhvaste 'to jñānato 'jñāne brahmāsmīti bhavet phalam ||
avidyā-ghātinaḥ śabdādyāhaṃ brahmeti dhīr bhavet |
naśyaty avidyayā sārdhaṃ hatvā rogam ivauṣadham || [Bṛhat.Vā 1.4.860-863]
ity ādinā granthena |
tad evaṃ vacana-viṣayasya vaktur vacana-kriyāyāś cātyāścarya-rūpatvād ātmano durvijñānatvam uktvā śrotur durmilatvād api tad āha āścaryavac cainam anyaḥ śṛṇoti śrtuvā 'py enaṃ vedeti | anyo draṣṭur vaktuśc a muktād vilakṣaṇo mumukṣur vaktāraṃ brahma-vidaṃ vidhivad upasṛtyainaṃ śṛṇoti śravaṇākhya-vicāra-viṣayī karoti vedānta-vākya-tātparya-niścayenāvadhārayatīti yāvat | śrutvā cainaṃ manana-nididhyāsana-paripākād vedāpi sākṣātkaroty api āścaryavat | tathā cāścaryavat paśyati kaścid enam iti vyākhyātam | atrāpi kartur āścarya-rūpatvam aneka-janmānuṣṭhita-sukṛta-kṣālita-mano-malatayātidurlabhatvāt | tathā ca vakṣyati –
manuṣyāṇāṃ sahasreṣu kaś cid yatati siddhaye |
yatatām api siddhānāṃ kaś cin māṃ vetti tattvataḥ || [Gītā 7.3] iti |
śravaṇāyāpi bahubhir yo na labhyaḥ
śṛṇvanto 'pi bahavo yaṃ na vidyuḥ |
āścaryo vaktā kuśalo 'sya labdhā
āścaryo jñātā kuśalānuśiṣṭaḥ || [KaṭhU 1.2.7] iti śruteś ca |
evaṃ śravaṇa-śrotavyayor āścaryatvaṃ prāgvad vyākhyeyam |
nanu yaḥ śravaṇa-mananādikaṃ karoti sa ātmānaṃ vedeti kim āścaryam ata āha – na caiva kaścid iti | ca-kāraḥ kriyā-karma-padayor anuṣaṅgārthaḥ | kaścid enaṃ naiva veda śravaṇādikaṃ kurvann api | tad akurvaṃs tu na vedeti kim u vaktavyam | aihikam aprastuta-pratibandhe tad-darśanāt [Vs. 3.4.51] iti nyāyāt | uktaṃ ca vārtika-kāraiḥ –
kutas taj-jñānam iti cet tad dhi bandha-parikṣayāt |
asāv api ca bhūtau vā bhāvī vā vartate 'thavā || [Bṛh. Vā. Sa. 294] iti |
śravaṇādi kurvatām api pratibandha-parikṣayād eva jñānaṃ jāyate | anyathā tu na | sa ca pratibandha-parikṣayaḥ kasyacid bhūta eva | yathā hiraṇyagarbhasya | kasyacid bhāvī | yathā vāsudevasya | kasyacid vartate | yathā śvetaketoḥ | tathā ca pratibandha-kṣaya-syātidurlabhatvāt | jñānam utpadyate puṃsāṃ kṣayāt pāpasya karmaṇaḥ iti smṛteś ca durvijñeyo 'yam ātmeti nirgalito 'rthaḥ |
yadi tu śrutvāpy enaṃ veda na caiva kaścid ity eva vyākhyāyeta tadā āścaryo jñātā kuśalānuśiṣṭaḥ [KaṭhU 1.2.7] iti śrutyaika-vākyatā na syāt | yatatām api siddhānāṃ kaś cin māṃ vetti tattvataḥ [Gītā 7.3] iti bhagavad-vacana-virodhaś ceti vidvadbhir avinayaḥ kṣantavyaḥ | athavā na caiva kaścid ity asya sarvatra sambandhaḥ kaścid enaṃ na paśyati na vadati na śṛṇoti śrutvāpi na vedeti pañca prakārā uktāḥ kaścit paśyaty eva na vadati kaścit paśyati na vadati ca kaścit tad-vacanaṃ śṛṇoti ca tad-arthaṃ jānāti ca kaścic chrutvāpi na jānāti na kaścit tu sarva-bahirbhūta iti | avidvat-pakṣe tu asambhāvanā-viparīta-bhāvanābhibhūtatvād āścarya-tulyatvaṃ darśana-vadana-śravaṇeṣv iti nigada-vyākhyātaḥ ślokaḥ | caturtha-pāde tu dṛṣṭvoktvā śrutvāpīti yojanā
Viśvanātha
nanu kim idam āścaryaṃ brūṣe | kiṃ caitad apy āścaryam | yad eva prabodhyamānasyāpy aviveko nāpayātīti tatra satyam evem eva ity āha āścaryavad iti | enam ātmānaṃ dehaṃ ca tad-ubhaya-rūpaṃ sarva-lokam
Baladeva
nanu sarvajñena tvayā bahūpadiśyamāno 'py ahaṃ śoka-nivārakam ātma-yāthātmyaṃ na budhye kim etad iti cet tatrāha āścaryavad iti | vijñānāndobhaya-svarūpatve 'pi tad-bhedāpratiyoginaṃ vijñāna-svarūpatve 'pi vijñātṛtayā santaṃ paramāṇutve 'pi vyāpta-bṛhat-kāyaṃ nānā-kāya-sambandhe 'pi tat-tad-vikārair aspṛṣṭam evam ādi bahu-viruddha-dharmatayāścaryavad adbhuta-sādṛśyena sthitam enaṃ mad-upadiṣṭaṃ jīvaṃ kaścid eva svadharmānuṣṭhānena satya-tapo-japādinā ca vimṛṣṭa-hṛd-guru-prasāda-labdha-tādṛśa-jñānaḥ paśyati yāthātmyenānubhavati | āścaryavad iti kriyā-viśeṣaṇaṃ vā kartṛ-viśeṣaṇaṃ veti vyākhyātāraḥ kaścid enam yat paśyati tad āścaryavat | yaḥ kaścit paśyati so 'py āścaryavad ity arthaḥ | evam agre 'pi | śrutvāpy enam iti kaścit samyag amṛṣṭa-hṛd ity arthaḥ | tathā ca duradhigamaṃ jīvātmayāthātmyam | śrutir apy evam āha –
śravaṇāyāpi bahubhir yo na labhyaḥ
śṛṇvanto 'pi bahavo yaṃ na vidyuḥ |
āścaryo vaktā kuśalo 'sya labdhā
āścaryo jñātā kuśalānuśiṣṭa || [KaṭhU 1.2.7] iti
Michalski
Jedni go widzą jak gdyby cud, — inni mówią o nim, jak gdyby o cudzie, — znowu inni go słyszą jak gdyby przez cud, — lecz choćby usłyszał, nikt znać go nie będzie.
Olszewski
Ten rozważa życie jako cud; ów mówi o niem, jako o cudzie; inny słucha mówiących, jako o cudzie: a wysłuchawszy wiele, nikt go jeszcze nie zna.
Dynowska
Niepojętym jest On; jako cud niezmierny widzą Go jedni; jako o dziwie nad dziwy mówią o Nim drudzy; jako o cudzie słuchają o Nim inni; lecz i mówiąc i słysząc, zaprawdę nikt Go pojąć nie zdoła.
Sachse
Niezwykle rzadko może go ktoś oglądać,
niezwykle rzadko może ktoś o nim mówić,
niezwykle rzadko może go ktoś usłyszeć,
ale nawet usłyszawszy
nikt nie posiadł o nim wiedzy.
Kudelska
Jeden postrzega ducha jako coś cudownego, inny mówi o nim jak o czymś cudownym,
A inny jeszcze słyszy, że jest pełen cudów; lecz nawet słysząc o nim nikt naprawdę nie wie, jakim on jest.
Rucińska
Jako na cudo ktoś na niego patrzy,
ktoś inny mówi o nim jak o cudzie,
Jako o cudzie ktoś znów o nim słucha –
lecz chociaż słyszał, nikt o nim nic nie wie.
Szuwalska
Niektórzy uważają rzecz tę za cudowną,
Inni tak o niej mówią, a inni słyszeli,
Jak bardzo jest niezwykła, nikt jej jednak nie zna.
Byrski
Cudem dostrzec ktoś go może, cudem inny o nim mówić,
Jeszcze inny cudem słyszeć – słysząc nawet, nikt go nie zna.
Babkiewicz
Na niego patrząc,
ktoś cudowność widzi,
inny powiada,
że on jest cudowny,
kolejny słucha
o nim jak o cudzie,
lecz nawet słysząc,
nikt go nie pojmuje.
BhG 2.30
dehī nityam avadhyo ‘yaṃ dehe sarvasya bhārata
tasmāt sarvāṇi bhūtāni na tvaṃ śocitum arhasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he bhārata (o potomku Bharaty!),
sarvasya (każdego) dehe (w ciele) ayam (ten) dehī (mający ciało) nityam (zawsze) avadhyaḥ (nie do zabicia) [asti] (jest).
tasmāt (dlatego) tvam (ty) sarvāṇi (nad wszystkimi) bhūtāni (nad istotami) śocitum (rozpaczać) na arhasi (nie powinieneś).
analiza gramatyczna
| dehī | – | dehin 1i.1 m. – mający ciało (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele); |
| nityam | – | av. – stale, regularnie (od: nitya – wieczny, stały); |
| avadhyaḥ | – | a-vadhya (√han – zabijać) PF 1i.1 m. – nie do zabicia (od: vadhya – przeznaczony do zabicia, którego należy zabić); |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| dehe | – | deha 7i.1 m. – w ciele (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało); |
| sarvasya | – | sarva sn. 6i.1 m. – każdego, wszystkich; |
| bhārata | – | bhārata 8i.1 m. – o potomku Bharaty; |
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| sarvāṇi | – | sarva sn. 2i.3 n. – nad wszystkimi; |
| bhūtāni | – | bhūta 2i.3 n. – nad stworzeniami (od: √bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy); |
| na | – | av. – nie; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1.1 – ty; |
| śocitum | – | √śuc (rozpaczać) inf. – rozpaczać; |
| arhasi | – | √arh (być godnym, móc) Praes. P 2c.1 – powinieneś, godzi ci się; |
warianty tekstu
na tvaṃ śocitum → nānuśocitum / nātra śocitum (nie lamentować / tutaj nie rozpaczać);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
A teraz, by podsumować znaczenie niniejszego działu, mówi: |
athedānīṃ prakaraṇārtham upasaṃharan brūte – | |
|
Wcielonego nigdy w żadnym ciele zabić nie można, Bharatowicu. |
dehī nityam avadhyo ’yaṃ dehe sarvasya bhārata | |
|
|
Wcielonego, czyli właściciela ciała, nigdy (nityaṁ) w żadnych warunkach, nie można zabić, ponieważ nie ma części i jest wieczny. Tutaj, w żadnym ciele zabić nie można – pomimo, że z powodu wszechprzenikalności przebywa we wszelkich ciałach począwszy od [istot] nieruchomych. |
dehī śarīrī nityaṃ sarvadā sarvāvasthāsu avadhyaḥ niravayavatvān nityatvāc ca | tatra avadhyo ’yaṃ dehe śarīre sarvasya sarva-gatatvāt sthāvarādiṣu sthito ’pi | | |
|
Zatem, gdy zabijane są ciała wszystkich, czyli zrodzonych posiadaczy oddechu, ów wcielony nie jest zabijany, „dlatego nie powinieneś rozpaczać nad żadnym stworzeniem” – [autor mówi] wskazując na Bhiszmę i innych. |
sarvasya prāṇi-jātasya dehe vadhyamāne ’py ayaṃ dehī na vadhyo yasmāt, tasmād bhīṣmādīni sarvāṇi bhūtāni uddiśya na tvaṃ śocitum arhasi ||2.30|| |
Rāmānuja
sarvasya devādi-dehino dehe vadhyamāne’py ayaṃ dehī nityam avadhya iti mantavyaḥ | tasmāt sarvāṇi devādi-sthāvarantāni bhūtāni viṣamākārāṇy apy uktena svabhāvena svarūpataḥ samānāni nityāni ca | deha-gataṃ tu vaiṣamyam anityatvaṃ ca | tato devādīni sarvāṇi bhūtāny uddiśya na śocitum arhasi na kevalaṃ bhīṣmādīn prati
Śrīdhara
tad evam avadhyatvam ātmanaḥ saṅkṣepenopadiśan aśocyatvam upasaṃharati dehīty ādi | spaṣṭo 'rthaḥ
Madhusūdana
idānīṃ sarva-prāṇi-sādhāraṇa-bhrama-nivṛtti-sādhanam uktam upasaṃharati dehīti | sarvasya prāṇi-jātasya dehe vadhyamāne 'py ayaṃ dehī liṅga-dehopādhir ātmā vadhyo na bhavatīti nityaṃ niyataṃ yasmāt tasmāt sarvāṇi bhūtāni sthūlāni sūkṣmāṇi ca bhīṣmādi-bhāvāpannāny uddiśya tvaṃ na śocitum arhasi | sthūla-dehasyāśocyatvam aparihāryatvāt | liṅga-dehasyāśocyatvam ātmavad evāvadhyatvād iti na sthūla-dehasya liṅga-dehasyātmano vā śocyatvaṃ yuktam iti bhāvaḥ
Viśvanātha
tarhi niścitya brūhi kim ahaṃ kuryāṃ kiṃ vā na kuryām iti | tatra śokaṃ mā kuru yuddhaṃ tu kurv ity āha dehīti dvābhyām
Baladeva
tad evaṃ duradhigamaṃ jīva-yāthātmyaṃ samāsenopadiśann aśocyatvam upasaṃharati dehīti | sarvasya jīva-gaṇasya dehe hanyamāne 'py ayaṃ dehī jīvo nityam avadhyo yasmāt tasmāt tvaṃ sarvāṇi bhūtāni bhīṣmādi-bhāvāpannāni śocituṃ nārhasi | ātmanāṃ nityatvād aśocyatvaṃ tad-dehānāṃ tv avaśya-vināśatvāt tattvam ity arthaḥ
Michalski
Ten duch jest zawsze niezniszczalny w ciele każdego, Bharato! a więc nie żałuj żadnego ze stworzeń na świecie!
Olszewski
Dusza zamieszkuje niedostępna ciosom we wszystkich ciałach żyjących, o Bharato; nie możesz jednak płakać nad wszystkiemi temi istotami.
Dynowska
W istocie każdej zamieszkały, wieczyście niezniszczalny jest On; przeto nad żadną istotą, o Bharato, boleć nie należy.
Sachse
Ten, kto przybiera postać cielesną,
w żadnym ciele nie podlega zniszczeniu, Bharato.
Dlatego nie powinieneś boleć
nad żadnym ze stworzeń.
Kudelska
W jakimkolwiek ciele zamieszkuje, jest to duch wieczny i niezniszczalny;
Tak więc nad żadnym stworzeniem boleć, Bharato, me należy.
Rucińska
Duch wieczny i nieśmiertelny
w każdym jest ciele, Bharato,
Toteż nad żadnym stworzeniem
nie godzi ci się rozpaczać!
Szuwalska
Jest ona niezniszczalna, choć w zniszczalnym żyje.
Po co więc lamentować nad śmiercią martwego.
Byrski
Wcielonego w żadnym ciele nigdy zabić niepodobna,
O Bharato, żadnych stworzeń więc nie godzi się żałować.
Babkiewicz
O Bharato, w każdym ciele
niezniszczalny pomieszkuje,
wiecznotrwały, zatem nigdy
nad stworzeniem żadnym nie płacz.
BhG 2.31
sva-dharmam api cāvekṣya na vikampitum arhasi
dharmyād dhi yuddhāc chreyo ‘nyat kṣatriyasya na vidyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
api ca (a co więcej) sva-dharmam (swoją dharmę) avekṣya (rozważywszy) vikampitum (drżeć) na arhasi (nie powinieneś).
kṣatriyasya (kszatriji) dharmyāt (od prawej) yuddhāt hi (zaiste od walki) anyat (innego) śreyaḥ (dobra) na vidyate (nie ma).
analiza gramatyczna
| sva-dharmam | – | sva-dharma 2i.1 m.; TP: svasya dharmam iti – własną dharmę (od: sva – własny, swój; √dhṛ – dzierżyć, posiadać); |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| ca | – | av. – i; |
| avekṣya | – | ava-√īkṣ (oglądać, obserwować, rozważać) absol. – rozważywszy; |
| na | – | av. – nie; |
| vikampitum | – | vi-√kamp (drżeć, zmieniać się) inf. – drżeć; |
| arhasi | – | √arh (być godnym, móc) Praes. P 2c.1 – powinieneś, godzi ci się; |
| dharmyāt | – | dharmya 5i.1 m. – od prawej, od szlachetnej (od: √dhṛ – dzierżyć, posiadać, dharma – dharma); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| yuddhāt | – | yuddha 5i.1 n. – od walki (od: √yudh – walczyć); |
| śreyaḥ | – | śreyas 1i.1 n. – lepszy, wyższy, doskonały, pomyślność, dobro (stopień wyższy od: śrī – śreyas, śreṣṭha); |
| anyat | – | anya sn. 1i.1 n. – inne; |
| kṣatriyasya | – | kṣatriya 6i.1 m. – kszatriji (od: √kṣi – posiadać, władać lub √kṣi – niszczyć); |
| na | – | av. – nie; |
| vidyate | – | √vid (być, istnieć) Praes. Ā 1c.1 – jest; |
warianty tekstu
vikampitum → tvaṃ kampitum / prakampitum (ty drżeć / drżeć);
dharmyād dhi → dharmād dhi (zaiste od dharmy);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
[Wcześniej] powiedziano, że rozważając prawdę z absolutnego oglądu (paramārtha-tattva) nie pojawia się rozpacz czy omroczenie. Jednak nie tylko rozpatrując ją z absolutnego oglądu, ale również: |
iha paramārtha-tattvāpekṣāyāṃ śoko moho vā na saṃbhavatīty uktam | na kevalaṃ paramārtha-tattvāpekṣāyām eva, kiṃtu – | |
|
Gdy rozważysz prawość własną, wahać się nie powinieneś. |
sva-dharmam api cāvekṣya na vikampitum arhasi | |
|
|
Własną prawością dla wojownika jest walka, gdy nawet ją rozważysz, nie powinieneś się wahać, czyli mieć wątpliwości, gdyż wynika ona z naturalnych skłonności wojownika, z przyrodzonego mu prawa. Oto sens [wypowiedzi]. |
svadharmam api svo dharmaḥ kṣatriyasya yuddhaṃ tam api avekṣya tvaṃ na vikampituṃ pracalituṃ nārhasi kṣatriyasya svābhāvikād dharmād ātma-svābhāvyād ity abhiprāyaḥ | | |
|
Owa walka nie jest różna od prawa, raczej jest najwyższą prawością, ponieważ dzięki podbijaniu ziemi chroni się prawość oraz poddanych. Dlatego: od prawej walki nie ma dobra większego dla wojownika. |
tac ca yuddhaṃ pṛthivī-jaya-dvāreṇa dharmārthaṃ prajā-rakṣaṇārthaṃ ceti dharmād anapetaṃ paraṃ dharmyam | tasmād dharmyād yuddhāc chreyo ’nyat kṣatriyasya na vidyate hi yasmāt ||2.31|| |
Rāmānuja
api cedaṃ prārabdhaṃ yuddhaṃ prāṇi-māraṇam api agnīṣomīyādivat svadharmam avekṣya na vikampitum arhasi dharmyāt nyāyataḥ pravṛttāt yuddhād anyan na hi kṣatriyasya śreyo vidyate |
śauryaṃ tejo dhṛti-dākṣyaṃ yuddhe cāpy apalāyanam |
dānam īśvara-bhāvaś ca kṣātraṃ karma svabhāvajam || [gītā 18.43] iti hi vakṣyate |
agnīṣomīyādiṣu ca na hiṃsā paśoḥ | nihīna-taracchāgādi-deha-parityāga-pūrvaka-kalyāṇa-deha-svargādi-prāpakatva-śruteḥ saṃjñapanasya |
na vā u vetan mriyase na riṣyasi
devāṃ ideṣi pathibhiḥ sugebhiḥ |
yatra yatanti sukṛto nāpi duṣkṛtas
tatra tvā devaḥ savitā dadhātu [yajurveda 4.6.9.43] iti hi śrūyate |
iha ca yuddhe mṛtānāṃ kalyāṇatara-dehādi-prāptir uktā vāsāṃsi jīrṇāni [gītā 2.22] ity ādinā | ataś cikitsaka-śalyādi-karma āturasyevāsya rakṣaṇam evāgnīṣomīyādiṣu saṃjñapanam
Śrīdhara
yac coktam arjunena vepathuś ca śarīre me ity ādi tad apy ayuktam ity āha svadharmam apīti | ātmano nāśābhāvād eva etesāṃ hanane 'pi vikampituṃ nārhasi | kiṃ ca svadharmam apy avekṣya vikampitum nārhasi iti sambandhaḥ | yac coktaṃ – na ca śreyo 'nupaśyāmi hatvā svajanam āhava iti tatrāha dharmyād iti | dharmād anapetān nyāyād yuddhād anyat
Madhusūdana
tad evaṃ sthūla-sūkṣma-śarīra-dvaya-tat-kāraṇāvidyākhyopādhi-trayāvivekena mithyābhūtasyāpi saṃsārasya satyatvātma-dharmatvādi-pratibhāsa-rūpaṃ sarva-prāṇi-sādhāraṇam arjunasya bhramaṃ nirākartum upādhi-traya-vivekenātma-svarūpam abhihitavān | samprati yuddhākhye sva-dharme hiṃsādi-bāhulyenādharmatva-pratibhāsa-rūpam arjunasyaiva karuṇādi-doṣa-nibandhanam asādhāraṇaṃ bhramaṃ nirākartuṃ hiṃsādimattve 'pi yuddhasya sva-dharmatvenādharmatvābhāvaṃ bodhayati bhagavān svadharmam apīti |
na kevalaṃ paramārtha-tattvam evāvekṣya kiṃ tu svadharmam api kṣatriya-dharmam api yuddhāparāṅmukhatva-rūpam avekṣya śāstrataḥ paryālocya vikampituṃ vicalituṃ dharmād adharmatva-bhrāntyā nivartituṃ nārhasi | tatraivaṃ sati yadyapy ete na paśyanti ity ādinā narake niyataṃ vāso bhavati ity antena yuddhasya pāpa-hetutvaṃ tvayā yad uktaṃ kathaṃ bhīṣmam ahaṃ saṅkhye ity ādinā ca guru-vadha-brahma-vadhādy-akaraṇaṃ yad abhihitaṃ tat sarvaṃ dharma-śāstra-paryālocanād evoktam | kasmāt ? hi yasmād dharmyād aparāṅmukhatva-dharmād anapetād yuddhād anyat kṣatriyasya śreyaḥ śreyaḥ-sādhanaṃ na vidyate | yuddham eva hi pṛthivī-jaya-dvāreṇa prajā-rakṣaṇa-brāhmaṇa-śuśrūṣādi-kṣātra-dharma-nirvāhakam iti tad eva kṣatriyasya praśastataram ity abhiprāyaḥ | tathā coktaṃ parāśareṇa –
kṣatriyo hi prajā rakṣan śastra-pāṇiḥ pradaṇḍayan |
nirjitya para-sainyādi kṣitiṃ dharmeṇa pālayet || [Parāśara-smṛti 1.58] iti ||31||
manunāpi –
samottamādhamai rājā tv āhūtaḥ pālayan prajāḥ |
na nivarteta saṃgrāmāt kṣātraṃ dharmam anusmaran ||
saṃgrāmeṣv anivartitvaṃ prajānāṃ caiva pālanam |
śuśrūṣā brāhmaṇānāṃ ca rājñāṃ śreyaskaraṃ param || [Manu 7.88-9] ity ādinā |
rāja-śabdaś ca kṣatriya-jāti-mātra-vācīti sthitam eveṣṭhy-adhikaraṇe | tena bhūmi-pālasyaivāyaṃ dharma iti na bhramitavyam | udāhṛta-vacane 'pi kṣatriyo hīti kṣāttraṃ dharmam iti ca spaṣṭaṃ liṅgam | tasmāt kṣatriyasya yuddhaṃ praśasto dharma iti sādhu bhagavato 'bhihitam | apaśavo 'nye go-aśvebhyaḥ paśavo go-aśvāḥ itivat praśaṃsā-lakṣaṇayā yuddhād anyac-chreyaḥ-sādhanaṃ na vidyata ity uktam iti na doṣaḥ | etena yuddhāt praśastataraṃ kiṃcid anuṣṭhātuṃ tato nivṛttir uciteti nirastam | na ca śreyo 'nupaśyāmi hatvā svajanam āhave ity etad api
Viśvanātha
ātmano nāśābhāvād eva vadhād vikampituṃ bhetuṃ nārhasi | svadharmam api cāvekṣya na vikampitum arhasīti sambandhaḥ
Baladeva
evaṃ paramātma-jñānopayogitvād ādau jīvātma-jñānaṃ sarvān prati taulyenopadiśya sa-niṣṭhān prati niṣkāmatayānuṣṭhitāni karmāṇi hṛd-viśuddhi-sahakṛtām ātma-jñāna-niṣṭhāṃ niṣpādayantīti vadiṣyan tasyāṃ pratītim utpādayituṃ sakāmatayānuṣṭhitānāṃ karmaṇāṃ kāmya-phala-pradatvam āha dvābhyām svadharmam apīti |
yuddhaṃ khalu kṣatriyasya nityatam agnihotrādivad vihitam | tac ca śatru-prāṇa-vihaṃsana-rūpam agniṣṭomādi-paśu-hiṃsanavan na pratyavāya-nimittam | ubhayatra hiṃseyam upakṛti-rūpaiva | hīnayor deha-lokayos tyāgena divyayos tayor lobhāt | āha caivaṃ smṛtiḥ –
āhaveṣu mitho 'nyonyaṃ jighāṃsanto mahīkṣitaḥ |
yudhyamānāḥ paraṃ śaktyā svargaṃ yānty aparāṅmukhāḥ || [Manu 7.90]
yajñeṣu paśavo brahman hanyante satataṃ dvijaiḥ |
saṃskṛtāḥ kila mantraiś ca te 'pi svargam avāpnuvan || [?] ity ādyā |
evaṃ nija-dharmam avekṣya vikampituṃ dharmāt pracalituṃ nārhasi | yuktaṃ na ca śreyo 'nupaśyāmīty ādinā narake nityataṃ vāso bhavatīyt antyena yuddhasya pāpa-hetutvaṃ tvayoktam | tac cājñānād evety āha dharmyād iti | yuddham eva bhūmi-jaya-dvārā prajā-pālana-guru-vipra-saṃsevanādi-kṣātra-dharma-nirvāhīti | evam āha bhagavān parāśaraḥ –
kṣatriyo hi prajā rakṣan śastra-pāṇiḥ pradaṇḍayan |
nirjitya para-sainyādi kṣitiṃ dharmeṇa pālayet || [Parāśara-smṛti 1.58] iti
Michalski
Lecz jeśli troszczysz się o swój obowiązek, to także nie racz się wahać, Ardżuno! — niema bowiem nic piękniejszego dla rycerza, jak sprawiedliwa walka.
Olszewski
Przeto rozważ swój obowiązek i nie drżyj; niemasz bowiem nic lepszego dla kszatryi, niż wojna sprawiedliwa.
Dynowska
Nie wahaj się wiec Ardżuno i Dharmę pełń własną; nic bardziej dla Kszartji szczęsnego nad sprawiedliwą wojnę.
Sachse
Bacz na swój obowiązek
i nie wahaj się!
Bo dla rycerza nie ma wyższego dobra
nad walkę, zgodną z jego obowiązkiem.
Kudelska
Bez wahania powinność swa wypełniaj,
Nie ma większego szczęścia dla wojownika niż słuszna walka.
Rucińska
A i przez wzgląd na swą dharmę nie powinieneś się wahać,
Bo nie ma nad wojnę prawą lepszego nic dla rycerza.
Szuwalska
Pomyśl o obowiązku, jaki spełnić musisz.
Przecież jesteś rycerzem. Walka sprawiedliwa
Jest najlepszym zajęciem dla ludzi twej klasy.
Byrski
Bacząc na zacność swą właśnie, opanować drżenie trzeba,
Bo od zacnej walki niema dla rycerza nic lepszego.
Babkiewicz
Gdy rozważysz swą powinność,
wahać się nie powinieneś,
bo dla woja nic lepszego
od wojaczki prawej nie ma.
BhG 2.32
yadṛcchayā copapannaṃ svarga-dvāram apāvṛtam
sukhinaḥ kṣatriyāḥ pārtha labhante yuddham īdṛśam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he pārtha (Prythowicu!),
sukhinaḥ ca (i szczęśliwi) kṣatriyāḥ (kszatrijowie) yadṛcchayā (samoistnie) upapannam (osiągniętą), apāvṛtam (otwartą) svarga-dvāram (bramę niebios), īdṛśam (taką) yuddham (walkę) labhante (uzyskują).
analiza gramatyczna
| yad-ṛcchayā | – | av. – samoistnie, przypadkowo (od: yad-ṛcchā– przypadek, szansa 3i.1 f.); |
| ca | – | av. – i; |
| upapannam | – | upa-panna (upa-√pad – zbliżać się, osiągać) PP 2i.1 n. – osiągnięty; |
| svarga-dvāram | – | svarga-dvāra 2i.1 n.; TP: svargasya dvāram iti – bramę niebios (od: √sūr – ranić, być stabilny, sūra – słońce, mędrzec, svar – niebo, svar-ga – wiodący do nieba, niebiosa; √dvṛ – przeszkadzać, okrywać, dvāra – brama, wejście, droga); |
| apāvṛtam | – | apā-vṛta (apa-ā–√vṛ – odkrywać) PP 2i.1 n. – otwartą, odkrytą, niekontrolowaną; |
| sukhinaḥ | – | sukhin 1i.3 m. – szczęśliwi, mający szczęście (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście, dosłownie: dobre zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko; lub od: su-√sthā; przeciwieństwo do: duḥkha – cierpienie, niedola); |
| kṣatriyāḥ | – | kṣatriya 1i.3 m. – kszatrijowie (od: √kṣi – posiadać, władać lub √kṣi – niszczyć); |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| labhante | – | √labh (osiągać) Praes. Ā 1c.3 – osiągają; |
| yuddham | – | yuddha 2i.1 n. – walkę (od: √yudh – walczyć); |
| īdṛśam | – | īdṛśa 2i.1 n. – taką, takiego rodzaju; |
warianty tekstu
copapannaṃ → copanataṃ (i przyprowadzoną blisko);
sukhinaḥ → sukṛtāt (z powodu zasług);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Z jakiego jeszcze powodu należy walczyć? Wyjaśnia: |
kutaś ca tat yuddhaṃ kartavyam iti, ucyate – | |
|
Szczęśliwi są wojownicy, którym samoistnie, Prythowicu, |
yadṛcchayā copapannaṃ svarga-dvāram apāvṛtam | |
|
|
Samoistnie, czyli bez usilnych pragnień, trafia się, czyli przychodzi, otwarta brama niebios, czyli wynikła walka, która trafiła się wojownikom. O Prythowicu, czyż oni nie są szczęśliwi? |
yadṛcchayā ca aprārthitatayā upapannam āgataṃ svarga-dvāram apāvṛtam udghāṭitaṃ ya etad īdṛśaṃ yuddhaṃ labhante kṣatriyāḥ he pārtha, kiṃ na sukhinas te ||2.32|| |
Rāmānuja
ayatnopanatam idaṃ niratiśaya-sukhopāya-bhūtaṃ nirvighnam īdṛśaṃ yuddhaṃ sukhinaḥ puṇyavantaḥ kṣatriyā labhante
Śrīdhara
kiṃ ca mahati śreyasi svayam evopāgate sati kuto vikampasa iti | ata āha yadṛcchayeti | yadṛcchayā aprārthitam eva upapannaṃ prāptam īdṛśaṃ yuddham labhante | yato nirāvaraṇaṃ svarga-dvāram evaitat | yad vā ya evaṃvidhaṃ yuddhaṃ labhante ta eva sukhina ity arthaḥ | etena svajanaṃ hi kathaṃ hatvā sukhinaḥ syāma mādhava iti yad uktaṃ tan nirastaṃ bhavati
Madhusūdana
nanu yuddhasya kartavyatve 'pi na bhīṣma-droṇādibhir gurubhiḥ saha tat kartum ucitam atigarhitatvād ity āśaṅkyāha yadṛcchayeti | yadṛcchayā sva-prayatna-vyatirekeṇa | co 'vadhāraṇe | aprārthanayaivopasthitam īdṛśaṃ bhīṣma-droṇādi-vīra-puruṣa-pratiyogikaṃ kīrti-rājya-lābha-dṛṣṭa-phala-sādhanaṃ yuddhaṃ ye kṣatriyāḥ pratiyogitvena labhante te sukhinaḥ sukha-bhāja eva | jaye satyenāyāsenaiva yaśaso rājyasya ca lābhāt | parājaye cātiśīghram eva svargasya lābhād ity āha svarga-dvāram apāvṛtam iti | apratibaddhaṃ svarga-sādhanaṃ yuddham avyavadhānenaiva svarga-janakaṃ jyotiṣṭhomādikaṃ tu ciratareṇa deha-pātasya pratibandhābhāvasya cāpekṣaṇād ity arthaḥ | svarga-dvāram ity anena śyenādivat pratyavāya-śaṅkā parihṛtā | śyenādayo hi vihitā api phala-doṣeṇa duṣṭāḥ | tat-phalasya śatru-vadhasya na hiṃsyāt sarvā bhūtāni, brāhmaṇaṃ na hanyāt ity ādi-śāstra-niṣiddhasya pratyavāya-janakatvāt phale vidhy-abhāvāc ca na vidhi-spṛṣṭe niṣedhānavakāśaḥ iti nyāyāvatāraḥ | yuddhasya hi phalaṃ svargaḥ sa ca na niṣiddhaḥ | tathā ca manuḥ —
āhaveṣu mitho 'nyonyaṃ jighāṃsanto mahīkṣitaḥ |
yudhyamānāḥ paraṃ śaktyā svargaṃ yānty aparāṅmukhāḥ || [Manu 7.90] iti |
yuddhaṃ tu agnīṣomīyādy-ālambha-vadha-vihitatvān na niṣedhena spraṣṭuṃ śakyate ṣoḍaśi-grahaṇādivat | grahaṇāgrahayos tulya-balatayā vikalpavat sāmānya-śāstrasya viśeṣa-śāstreṇa saṅkoca-sambhavāt | tathā ca vidhi-spṛṣṭe niṣedhānavakāśaḥ iti nyāyād yuddhaṃ na pratyavāya-janakaṃ nāpi bhīṣma-droṇādi-guru-brāhmaṇādi-vadha-nimitto doṣaḥ | teṣām ātatāyitvāt | tad uktaṃ manunā –
guruṃ vā bāla-vṛddhau vā brāhmaṇaṃ vā bahu-śrutam |
ātatāyinam āyāntaṃ hanyād evāvicārayan ||
ātatāyinam āyāntam api vedānta-pāragam |
jighāṃsantaṃ jighāṃsīyān na tena brahmahā bhavet ||
nātatāyi-vadho doṣo hantur bhavati kaścana || [Manu 8.350-351] ity ādi |
nanu –
smṛtyor virodhe nyāyas tu balavān vyavahārataḥ |
artha-śāstrāt tu balavad dharma-śāstram iti sthitiḥ || [Yājñavalkya 2.21]
iti yājñavalkya-vacanād ātatāyi-brāhmaṇa-vadhe 'pi pratyavāyo 'sty eva | brāhmaṇaṃ na hanyāt iti hi dṛṣṭa-prayojanānapekṣatvād dharma-śāstraṃ, jighāṃsantaṃ jighāṃsīyān na tena brahmahā bhavet iti ca sva-jīvanārthatvād artha-śāstram |
atrocyate brahmaṇe brāhmaṇam ālabheta itivad yuddha-vidhāyakam api dharma-śāstram eva sukha-duḥkhe same kṛtvā ity atra dṛṣṭa-prayojanānapekṣatvasya vakṣyamāṇatvāt | yājñavalkya-vacanaṃ tu dṛṣṭa-prayojanoddeśyaka-kūṭa-yuddhādi-kṛta-vadha-viṣayam ity adoṣaḥ | mitākṣarākāras tu dharmārtha-sannipāte 'rtha-grāhiṇa etad eveti dvādaśa-vārṣika-prāyaścittasyaitac-chabda-parāmṛṣṭasyāpastambena vidhānān mitra-labdhyādy-artha-śāstrānusāreṇa catuṣpād vyavahāre śatror api jaye dharma-śāstrātikramo na kartavya ity etat paraṃ vacanam etad ity āha | bhavatv evaṃ na no hāniḥ | tad evaṃ yuddha-karaṇe sukhokteḥ svajanaṃ hi kathaṃ hatvā sukhinaḥ syāma mādhava ity arjunoktam apākṛtam
Viśvanātha
kiṃ ca, jetṛbhyaḥ sakāśād api nyāya-yuddhe mṛtānām adhikaṃ sukham ato bhīṣmādīn hatvā tān pratyuta svato 'pi adhika-sukhinaḥ kuru ity āha yadṛcchayeti | svarga-sādhanaṃ karma-yogam akṛtvāpīty arthaḥ | apāvṛtam apagatāvaraṇam
Baladeva
kiṃ cāyatnād āgate 'smin mahati śreyasi na yuktas te kampa ity āha yadṛcchayeti | co 'vadhāraṇe | yatnaṃ vinaiva copapannam īdṛśaṃ bhīṣmādibhir mahā-vīraiḥ saha yuddhaṃ sukhinaḥ sabhāgyāḥ kṣatriyā labhante | vijaye satya-śrameṇa kīrti-rājyayor mṛtyau sati śīghram eva svargasya ca prāpter ity arthaḥ | etad vyañjayan viśinaṣṭi – svarga-dvāram upāvṛtam iti | apratiruddha-svarga-sādhanam ity arthaḥ | jyotiṣṭomādikaṃ ciratareṇa svargopalambhakam iti tato 'syātiśayaḥ
Michalski
Z radością, niby na oścież otwarte podwoje niebieskie, witają, o Partho, rycerze taką walkę, gdy im się tylko nadarzy!
Olszewski
Przez taką walkę, która sama przez się pow¬staje, wrota niebieskie, synu Prithy, otwierają się szczęśliwym kszatryom.
Dynowska
Szczęśliwy zaiste ten rycerz, któremu taka wyprawa, na kształt nieba otwartych podwoi – nie szukana – przypadnie w udziale.
Sachse
Rycerze, o synu Prithy,
przyjmują taką walkę z radością,
jako wrota do raju
przypadkiem otwarte na oścież.
Kudelska
Szczęśliwi ci wojownicy, synu Prithy, którym sama się
Nadarza taka walka, prosto do wrót niebios wiodąca.
Rucińska
To brama do raju, Partho, sama na oścież otwarta!
Szczęśliwi rycerze, którym nadarza się taka walka!
Byrski
Szczęśni rycerze, Ardźuno, w bitwie takiej udział biorą,
Co im dana bez starania jak otwarte wrota niebios.
Babkiewicz
Są szczęśliwi, synu Prythy,
woje, którym samorzutnie
walka taka się nadarza –
brama raju wskroś otwarta.
BhG 2.33
atha cet tvam imaṃ dharmyaṃ saṃgrāmaṃ na kariṣyasi
tataḥ sva-dharmaṃ kīrtiṃ ca hitvā pāpam avāpsyasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
atha (co więcej) cet (jeśli) tvam (ty) imam (tę) dharmyam (prawą) saṃgrāmam (bitwę) na kariṣyasi (nie uczynisz),
tataḥ (wskutek tego) sva-dharmam (swoją dharmę) kīrtim ca (i sławę) hitvā (porzuciwszy),
pāpam (grzech) avāpsyasi (osiągniesz).
analiza gramatyczna
| atha | – | av. – wówczas, a oto, teraz, co więcej, lecz, z pewnością, raczej; |
| cet | – | av. – jeśli; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1i.1 – ty; |
| imam | – | idam sn. 2i.1 m. – tę; |
| dharmyam | – | dharmya 2i.1 m. –prawą, szlachetną (od: √dhṛ – dzierżyć, posiadać, dharma – dharma); |
| saṃgrāmam | – | saṃ-grāma 2i.1 m. – zebranie ludzi, zastępy, armię, bitwę; |
| na | – | av. – nie; |
| kariṣyasi | – | √kṛ (robić) Fut. P 2c.1 – zrobisz; |
| tataḥ | – | av. – wówczas, po tym, od tego, wskutek tego (od: tat – ablativus nieodmienny zakończony na -tas); |
| sva-dharmam | – | sva-dharma 2i.1 m.; TP: svasya dharmam iti – własną dharmę (od: sva – własny, swój; √dhṛ – dzierżyć, posiadać); |
| kīrtim | – | kīrti 2i.1 f. – sławę, chwałę (od: √kīrt – sławić, opiewać); |
| ca | – | av. – i; |
| hitvā | – | √hā (zostawiać, porzucać) absol. – porzuciwszy; |
| pāpam | – | pāpa 1i.1 n. – grzech, zło; |
| avāpsyasi | – | ava-√āp (osiągać) Fut. P 2c.1 – osiągniesz; |
warianty tekstu
tvam imaṃ dharmyaṃ → tvam imaṃ dharmaṃ / tvam dharmyaṃ imaṃ (ty tę dharmę / ty prawość tę);
sva-dharmaṃ → su-dharmaṃ / sva-dharmyam (właściwą dharmę / własną prawość);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej, jest to wypełnianie swej powinności: |
etaṃ kartavyatā-prāptam api – | |
|
Jeśli jednak nie podejmiesz owej bitwy zgodnej z prawem, |
atha cet tvam imaṃ dharmyaṃ saṃgrāmaṃ na kariṣyasi | |
|
|
Jeśli jednak owej zgodnej z prawem, czyli nakazanej i nie sprzeciwiającej się prawu, bitwy, czyli walki, nie podejmiesz, wówczas skutkiem tego swą sławę i prawość, powstałą dzięki pokonaniu Śiwy i innym [dzielnym czynom], zgubisz, a jedynie grzech zyskasz. |
atha cet tvam imaṃ dharmyaṃ dharmād anapetaṃ vihitaṃ saṃgrāmaṃ yuddhaṃ na kariṣyasi cet, tataḥ tad-akaraṇāt svadharmaṃ kīrtiṃ ca mahā-devādi-samāgama-nimittāṃ hitvā kevalaṃ pāpam avāpsyasi ||2.33|| |
Rāmānuja
atha kṣatriyasya svadharma-bhūtam imam ārabdhaṃ saṃgrāmaṃ mohād ajñānāt na kariṣyasi cet tataḥ prārabdhasya-dharmasyākaraṇāt svadharma-phalaṃ niratiśaya-sukhaṃ vijayena niratiśayāṃ kīrtiṃ ca hitvā pāpaṃ niratiśayam avāpsyasi
Madhusūdana
nanu nāhaṃ yuddha-phala-kāmaḥ | na kāṅkṣe vijayaṃ kṛṣṇa, api trailokya-rājyasya ity uktatvāt tat kathaṃ mayā kartavyam ity āśaṅkyākaraṇe doṣam āha atha ced iti | atheti pakṣāntare | imaṃ bhīṣma-droṇādi-vīra-puruṣa-pratiyogikaṃ dharmyaṃ hiṃsādi-doṣaṇāduṣṭaṃ satāṃ dharmād anapetām iti vā | sa ca manunā darśitaḥ –
na kūṭair āyudhair hanyād yudhyamāno raṇe ripūn |
na karṇibhir nāpi digdhair nāgni-jvalita-tejanaiḥ ||
na ca hanyāt sthalārūḍhaṃ na klībaṃ na kṛtāñjalim |
na mukta-keśaṃ nāsīnaṃ na tavāsmīti vādinam ||
na suptaṃ na visaṃnāhaṃ na nagnaṃ na nirāyudham |
nāyudhyamānaṃ paśyantaṃ na pareṇa samāgatam ||
nāyudha-vyasana-prāptaṃ nārtaṃ nātiparikṣataṃ |
na bhītaṃ na parāvṛttaṃ satāṃ dharmam anusmaran || [Manu 7.91-94] iti |
satāṃ dharmam ullaṅghya yudhyamāno hi pāpīyān syāt | tvaṃ tu parair āhūto 'pi sad-dharmopetam api saṅgrāmaṃ yuddhaṃ na kariṣyasi dharmato lokato vā bhītaḥ parāvṛtto bhaviṣyasi cet tato nirjitya para-sainyāni kṣitiṃ dharmeṇa pālayet [Parāśara-smṛti 1.58] ity ādi-śāstra-vihitasya yuddhasyākaraṇāt svadharmaṃ hitvānanuṣṭhāya kīrtiṃ ca mahādevādi-samāgama-nimittāṃ hitvā na nivarteta saṅgrāmāt ity ādi-śāstra-niṣiddha-saṅgrāma-nivṛttyā ca raṇa-janyaṃ pāpam eva kevalam avāpsyasi na tu dharmaṃ kīrtiṃ cety abhiprāyaḥ |
athavā 'neka-janmārjitaṃ dharmaṃ tyaktvā rāja-kṛtaṃ pāpam evāvāpsyasīty arthaḥ | yasmāt tvāṃ parāvṛttam ete duṣṭā avaśyaṃ haniṣyanti ataḥ parāvṛtta-hataḥ saṃś ciropārjita-nija-sukṛta-parityāgena paropārjita-duṣkṛta-mātra-bhāṅ mā bhūr ity abhiprāyaḥ | tathā ca manuḥ –
yas tu bhītaḥ parāvṛttaḥ saṅgrāme hanyate paraiḥ |
bhartur yad duṣkṛtaṃ kiṃcit tat sarvaṃ pratipadyate ||
yac cāsya sukṛtaṃ kiṃcid amutrārtham upārjitam |
bhartā tat sarvam ādatte parāvṛtta-hatasya tu || [Manu 7.95-96] iti |
yājñavalkyo 'pi rājā sukṛtam ādatte hatānāṃ vipalāyinām iti | tena yad uktam – pāpam evāśrayed asmān hatvaitān ātatāyinaḥ [Gītā 1.36], etān na hantum icchāmi ghanto 'pi madhusūdana [Gītā 1.35] iti tan nirākṛtaṃ bhavati
Baladeva
vipakṣe doṣān darśayati athety ādibhiḥ | svasya tava dharmyaṃ yuddha-lakṣaṇaṃ kīrtiṃ ca rudra-santoṣaṇa-nivāta-kavacādi-vadha-labdhāṃ hitvā pāpaṃ na nivarteta saṅgrāmād ity ādi smṛti-pratiṣiddhaṃ sva-dharma-tyāga-lakṣaṇaṃ prāpsyasi
Michalski
Gdybyś więc nie chciał podjąć się tej przez obowiązek nałożonej walki, ściągnąłbyś na siebie hańbę, sprzeniewierzywszy się swym obowiązkom i swej sławie.
Dynowska
Lecz jeśli od tej sprawiedliwej uchylisz się wojny, sprzeniewierzając się swej Dharmie, a cześć na szwank narażając, grzech popełnisz wielki.
Sachse
Jeśli więc nie podejmiesz tego starcia
nakazanego przez twój obowiązek,
wówczas — niepomny na obowiązek i sławę —
skalasz się ziem.
Kudelska
A gdy nie podejmiesz tej słusznej walki, to powinności swej nie wypełnisz,
Sławę utracisz, i tylko grzech na siebie ściągniesz.
Rucińska
Lecz jeśli ty nie przystąpisz do wojny tej sprawiedliwej,
Powinność swoją i sławę pogrzebiesz, grzechem się plamiąc!
Szuwalska
Odrzucając tę szansę i świętą powinność,
Będziesz musiał żyć w grzechu niesławą skalany,
Odrzucając tę szansę i świętą powinność,
Będziesz musiał żyć w grzechu niesławą skalany,
Byrski
A więc jeśli ty byś walki zacnej tej nie zechciał podjąć,
Wtedy zacność swą i sławę utraciwszy grzech mieć będziesz.
Babkiewicz
Jeśli zatem w prawej walce
odmówisz udziału swego,
skalasz sławę swą, powinność
i grzech twoje serce splami.
BhG 2.34
akīrtiṃ cāpi bhūtāni kathayiṣyanti te ‘vyayām
saṃbhāvitasya cākīrtir maraṇād atiricyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
bhūtāni ca (i ludzie) te (o twojej) avyayām (nieprzemijającej) akīrtim api (nawet hańbie) kathayiṣyanti (będą opowiadać).
sambhāvitasya ca (a szanowanego) akīrtiḥ (niesława) maraṇāt (od śmierci) atiricyate (jest przewyższająca).
analiza gramatyczna
| akīrtim | – | a-kīrti 2i.1 f. – o niesławie, o hańbie (od: √kīrt – sławić, opiewać); |
| ca | – | av. – i; |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| bhūtāni | – | bhūta 1i.3 n. – stworzenia, ludzie (od: √bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy); |
| kathayiṣyanti | – | √kath (mówić, opowiadać) Fut. P 1c.3 – będą opowiadać; |
| te | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twój (skrócona forma od: tava); |
| avyayām | – | a-vyayā 2i.1 f. – niezniszczalnej, nieprzemijającej (od: vi-√i – wydawać, tracić, vyaya – rozchód, strata, podlegające zmianie); |
| saṃbhāvitasya | – | saṃ-bhāvita 6i.1 m. – szanowanego, uważanego, stosownego (od: sam-√bhū – schodzić się, powstawać, być właściwym, PP caus. sam-bhāvita – szanowany, uważany, stosowny); |
| ca | – | av. – i; |
| akīrtiḥ | – | a-kīrti 1i.1 f. – niesława, hańba (od: √kīrt – sławić, opiewać); |
| maraṇāt | – | maraṇa 5i.1 n. – od śmierci (od: √mṛ – umierać); |
| atiricyate | – | ati-√ric (przewyższać, dominować) Praes. pass. 1c.1 – jest przewyższająca; |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Nie tylko stracisz swą sławę i prawość, ale: |
na kevalaṃ svadharma-kīrti-parityāgaḥ – | |
|
I ludzie będą mówili o twej hańbie bezkresnej, |
akīrtiṃ cāpi bhūtāni kathayiṣyanti te ’vyayām | |
|
|
I ludzie będą mówić o twej, czyli twojej, hańbie bezkresnej, czyli przez długi czas [ci jej nie zapomną]. A dla wojownika, obdarzonego takimi cechami jak prawość, hańba gorsza jest od śmierci. Dla zniesławionego śmierć jest lepsza. Oto znaczenie. |
akīrtiṃ cāpi bhūtāni kathayiṣyanti te tava avyayāṃ dīrgha-kālām | dharmātmā śūra ity evam ādibhiḥ guṇaiḥ saṃbhāvitasya ca akīrtiḥ maraṇāt atiricyate | saṃbhāvitasya ca akīrteḥ varaṃ maraṇam ity arthaḥ ||2.34|| |
Rāmānuja
na kevalaṃ niratiśaya-sukha-kīrti-hāni-mātram | api tu pārtho yuddhe prārabdhe palāyita ity avyayāṃ sarva-deśa-kāla-vyāpinīm akīrtiṃ ca samarthāni asamarthāni sarvāṇi bhūtāni kathayiṣyanti tataḥ kim iti cet, śaurya-vīrya-parākramādibhiḥ sarva-saṃbhāvitasya tad iva paryāyajā hi akīrtir maraṇād atiricyate | evaṃ-vidhāyā akīrteḥ maraṇam eva tava śreya ity arthaḥ
Śrīdhara
kiṃ ca akīrtim ity ādi | avyayām śāśvatīm | saṃbhāvitasya bahu-matasya | atiricyate adhikatarā bhavati
Madhusūdana
evaṃ kīrti-dharmayor iṣṭayor aprāptir aniṣṭasya ca pāpasya prāptir yuddha-parityāge darśitā | tatra pāpākhyam aniṣṭaṃ vyavadhānena duḥkha-phaladam āmutrikatvāt | śiṣṭa-garhā-lakṣaṇaṃ tv aniṣṭam āsanna-phaladam atyasahyam ity āha akīrtim iti | bhūtāni devarṣi-manuṣyādīni te tavāvyayāṃ dīrgha-kālam akīrtiṃ na dharmātmāyaṃ na śūro 'yam ity evaṃ-rūpāṃ kathayiṣyanty anyonyaṃ kathā-prasaṅge | kīrti-dharma-nāśa-samuccayārthau nipātau | na kevalaṃ kīrti-dharmau hitvā pāpaṃ prāpsyasi api tu akīrtiṃ ca prāpsyasi | na kevalaṃ tvam eva tāṃ prāpsyasi api tu bhūtāny api kathayiṣyantīti vā nipātayor arthaḥ |
nanu yuddhe sva-maraṇa-sandehāt tat-parihārārtham akīrtir api soḍhavyā ātma-rakṣaṇasyātyantāpekṣitatvāt | tathā coktaṃ śānti-parvaṇi-
sāmnā dānena bhedena samastair atha vā pṛthak |
vijetuṃ prayatetārīn na yuddhena kadā cana ||
anityo vijayo yasmād dṛśyate yudhyamānayoḥ |
parājayaś ca saṃgrāme tasmād yuddhaṃ vivarjayet ||
trayāṇām apy upāyānāṃ pūrvoktānām asaṃbhave |
tathā yudhyeta saṃpanno vijayeta ripūn yathā || [ManuS 7.198-200]
evam eva manunāpy uktam |
tathā ca maraṇa-bhītasya kim akīrti-duḥkham iti śaṅkām apanudati sambhāvitasya dharmātmā śūra ity evam ādibhir ananya-labhyair guṇair bahumatasya janasyākīrtir maraṇād apy atiricyate 'dhikā bhavati | co hetau | evaṃ yasmād ato 'kīrter maraṇam eva varaṃ nyūnatvāt | tvam apy atirsambhāvito 'si mahādevādi-samāgamena | ato nākīrti-duḥkhaṃ soḍhuṃ śakṣyasīty abhiprāyaḥ | udāhṛta-vacanaṃ tv artha-śāstratvāt na nivarteta saṅgrāmāt [Manu 7.88] ity ādi-dharma-śāstrād durbalam iti bhāvaḥ
Baladeva
na kevalaṃ svadharmasya kīrteś ca kṣati-mātram | yuddhe samārabdhe 'rjunaḥ palāyata ity avyayāṃ śāśvatīm akīrtiṃ ca tava bhūtāni sarve lokāḥ kathayiṣyanti | nanu maraṇād bhītena mayā akīrtiḥ soḍhavyeti cet tatrāha sambhāvitasyātipratiṣṭhitasya | atiricyate adhikā bhavati | tathā ca tādṛśākīṛter maraṇam eva varam iti
Michalski
Świat wiecznie będzie mówił o twojej niesławie, niesława zaś dla człowieka bez skazy jest gorsza, niż śmierć.
Olszewski
A ludzie rozniosą twoją hańbę po wsze czasy: zasię dla człowieka mężnego wstyd jest gorszy nad śmierć.
Dynowska
Wieść o twej hańbie rozejdzie się szeroko, o dla człowieka rycerskiej czci, hańba nad śmierć jest gorsza.
Sachse
Ludzie opowiadać będą
o twej wiecznej niesławie,
d niesława znakomitego męża gorsza jest niż śmierć.
Kudelska
O twej hańbie rozpowiadać wiecznie będą,
A wszak dla człowieka niesława od śmierci jest gorsza.
Rucińska
I po wsze czasy twą hańbę obwieszczać będą potomni –
A hańba znakomitego jest gorsza nawet od śmierci!
Szuwalska
A twa hańba na wieki będzie pamiętana.
Pomyśl o tym, Ardżuno, bo taka niesława
Bywa gorsza od śmierci tym, co wysławiani
I darzeni szacunkiem byli w oczach ludzi.
Byrski
A istoty twą niesławę głosić będą nieustanną.
Niesława dla czcigodnego gorsza jest od śmierci samej.
Babkiewicz
Ludzie wiecznie będą mówić
o twej hańbie, a dla tego,
kto szacunkiem był darzony,
niesława od śmierci gorsza.
BhG 2.35
bhayād raṇād uparataṃ maṃsyante tvāṃ mahā-rathāḥ
yeṣāṃ ca tvaṃ bahu-mato bhūtvā yāsyasi lāghavam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
mahā-rathāḥ (wielcy rydwannicy) tvām (ciebie) bhayāt (ze strachu) raṇāt (z walki) uparatam (za wycofanego) maṃsyante (będą uważać).
yeṣām ca (i dla których) tvam (ty) bahu-mataḥ (wielce szanowany) bhūtvā (byłeś), [teṣām] (wśród nich) lāghavam (brak szacunku) yāsyasi (osiągniesz).
analiza gramatyczna
| bhayāt | – | bhaya 5i.1 n. – ze strachu (od: √bhī – straszyć); |
| raṇāt | – | raṇa 5i.1 m. – z bitwy (od: √raṇ – radować się, raṇa – radość, konflikt, bój); |
| uparatam | – | upa-rata (upa-√ram – zatrzymywać) PP 2i.1 m. – zatrzymanym, wycofanym; |
| maṃsyante | – | √man (myśleć) Fut. Ā 1c.3 – pomyślą; |
| tvām | – | yuṣmat sn. 2i.1 – o tobie; |
| mahā-rathāḥ | – | mahā-ratha 1i.3 m.; BV: yeṣāṃ rathā mahāntaḥ santi te – ci, których rydwany są wielkie (od: √mah – powiększać, mahant – wielki; ratha – rydwan); |
| yeṣām | – | yat sn. 6i.2 m. – których; |
| ca | – | av. – i; |
| tvam | – | yuṣmat sn. 1i.1 – ty; |
| bahu-mataḥ | – | bahu-mata 1i.1 m. – bahu mata iti – wielce szanowany (od: bahu av. – bardzo; √man – myśleć, PP mata – uważany, szanowany); |
| bhūtvā | – | √bhū (być) absol. – stawszy się; |
| yāsyasi | – | √yā (iść, osiągać) Fut. P 2c.1 – osiągniesz; |
| lāghavam | – | lāghava 2i.1 n. – lekkość, małość, brak szacunku (od: laghu – lekki, mały); |
warianty tekstu
maṃsyante → manyaṃte (myślą);
tvāṃ → tvā (ciebie);
yeṣāṃ → eṣāṃ / keṣāṃ (tych / których?);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ ca – | |
|
Wielcy rydwannicy pomyślą, że ze strachu z boju zbiegłeś, |
bhayād raṇād uparataṃ maṃsyante tvāṃ mahārathāḥ | |
|
|
Wielcy rydwannicy, na czele z Durjodnaną, pomyślą, czyli będą uważać, że nie ze współczucia, ale ze strachu przed Karną i innymi z boju, czyli przed walką, zbiegłeś, czyli ją porzuciłeś. Ci, jak Durjodnana, których szacunek zyskałeś, którzy uważali, że jesteś obdarzony wieloma cnotami, ponownie w pogardzie mieć cię będą – przestaną cię szanować. |
bhayāt karṇādibhyaḥ raṇāt yuddhāt uparataṃ nivṛttaṃ maṃsyante cintayiṣyanti na kṛpayeti tvāṃ mahārathāḥ duryodhana-prabhṛtayaḥ | yeṣāṃ ca tvaṃ duryodhanādīnāṃ bahu-mato bahubhir guṇair yuktaḥ ity evaṃ mataḥ bahumato bhūtvā punar yāsyasi lāghavaṃ laghu-bhāvam ||2.35|| |
Rāmānuja
bandhu-snehāt kāruṇyāc ca yuddhān nivṛttasya śūrasya mamākīrtiḥ katham āgāmiṣyatity atrāha—bhayād iti | yeṣāṃ karṇa-duryodhanādīnāṃ mahārathānām itaḥ pūrvaṃ tvaṃ śūre vairī iti bahumato bhūtvā idānīṃ yuddhe samupasthite nivṛttavyāpārtayā lāghavaṃ sugrahatāṃ yāsyasi | te mahārthāḥ tvāṃ bhayād yuddhād upartaṃ maṃsyante | śūraṇāṃ hi viriṇāṃ śatrubhayād ṛte bandhusnehādinā yuddhād upartiḥ nopapadyate
Śrīdhara
kiṃ ca bhayād iti | yeṣāṃ bahu-guṇatvena tvaṃ pūrvaṃ sammato 'bhūs ta eva bhayāt saṃgrāmān nivṛttaṃ tvāṃ manyeran | tataś ca pūrvaṃ bahumato bhūtvā lāghavam laghutāṃ yāsyasi
Viśvanātha
yeṣāṃ tvaṃ bahu-mato 'smac-chatrur arjunas tu mahāśūra iti bahu-saṃmāna-viṣayo bhūtvā samprati yuddhād uparame sati lāghavaṃ yāsyasi te duryodhanādayo mahārathās tvāṃ bhayād eva raṇād uparataṃ maṃsyanta ity anvayaḥ | kṣatriyāṇāṃ hi bhayaṃ vinā yuddhoparati-hetur bandhu-snehādiko nopapadyata iti matveti bhāvaḥ
Baladeva
nanu kula-kṣaya-doṣāt kāruṇyāc ca vinivṛttasya mama katham akīrtiḥ syād iti cet tatrāha bhayād iti | mahārathā duryodhanādayas tvāṃ karṇādi-bhayān na tu bandhu-kāruṇyād raṇād uparataṃ maṃsyante | na hi śūrasya śatru-bhayaṃ vinā bandhu-snehena yuddhād uparatir ity arthaḥ | itaḥ pūrvaṃ yeṣāṃ tvaṃ bahumataḥ śūro vairīti bahu-guṇavattayā saṃmato 'bhūr idānīṃ yuddhe samupasthite kātaro 'yaṃ vinivṛtta ity evaṃ tat-kṛtaṃ lāghavaṃ duḥsahaṃ yāsyasi
Michalski
Rycerze, co jeżdżą na wielkich wozach wojennych, myśleć będą o tobie, żeś się ze strachu od bitwy powstrzymał, ci zaś, u których byłeś w wysokiej czci, będą odtąd tobą pogardzali.
Olszewski
Książęta pomyślą, żeś ze strachu uchylił się od bitwy: ci, którzy cię mieli za wielkodusznego, pogardzać tobą będą.
Dynowska
Wśród wodzów sławnych – wozów bojowników – żeś z pola walki ze strachu uszedł, utrwali się mniemanie, i ty, tak dziś szanowany, staniesz się godny w ich oczach pogardy.
Sachse
Wojownicy na wielkich rydwanach
uznają, że to strach kazał ci się cofnąć przed walką,
i nawet ci, którzy niegdyś darzyli cię szacunkiem,
teraz będą cię lekceważyć.
Kudelska
Wielcy wojownicy, których szacunek zdobyłeś, pomyślą,
Żeś ze strachu z pola bitwy uszedł, i będą cię lekceważyć.
Rucińska
Żeś uciekł z bitwy ze strachu, pomyślą wielcy rycerze –
I ci, co wpierw cię cenili, otoczą cię teraz wzgardą.
Szuwalska
Wielcy bohaterowie, co twe imię chwalą,
Pomyślą, iż ze strachu zbiegłeś z pola walki.
Zaczną tobą pogardzać, będą z ciebie kpili.
Byrski
Wojownicy mniemać będą, żeś ze strachu z bitwy uciekł.
Ci, przez których byłeś czczony, będą ciebie lekceważyć.
Babkiewicz
Rydwannicy zaś pomyślą,
żeś ze strachu zrejterował.
Ci, którzy cię szanowali,
teraz będą gardzić tobą.
BhG 2.36
avācya-vādāṃś ca bahūn vadiṣyanti tavāhitāḥ
nindantas tava sāmarthyaṃ tato duḥkha-taraṃ nu kim
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
tava (twoi) ahitāḥ (wrogowie) tava (twoje) sāmarthyam (zdolności) nindantaḥ (krytykujący),
bahūn ca (i wieloma) avācya-vādān (niestosownymi słowami) vadiṣyanti (będą mówić).
nu (zaiste) tataḥ (od tego) duḥkha-taram (boleśniejsze) kim (co)?
analiza gramatyczna
| avācya-vādān | – | avācya-vāda 2i.3 m.; TP: avācyān vādān iti – słowa nie do wypowiedzenia (od: √vac – mówić; PF vacya – do wypowiedzenia; √vad – mówić, vāda – mowa, argumentacja, doktryna); |
| ca | – | av. – i; |
| bahūn | – | bahu 2i.3 m. – wielorakie, liczne; |
| vadiṣyanti | – | √vad (mówić) Fut. P 1c.3 – będą mówić; |
| tava | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twoi; |
| ahitāḥ | – | a-hita 1i.3 m. – wrogowie (od: √dhā – umieszczać, PP hita – umieszczony, odpowiedni, pożyteczny, przyjacielski); |
| nindantaḥ | – | nindant (√nind – ganić) PPr 1c.3 m. – oskarżający, krytykujący; |
| tava | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twoje; |
| sāmarthyam | – | sāmarthya 2i.1 n. – możliwości, zdolności, siłę, skuteczność (od: sam-√arth – czynić gotowym, samartha – odpowiedni, właściwy, mogący, będący w stanie); |
| tataḥ | – | av. – od tego, stąd, następnie, po tym, wówczas (od: tat – ablativus nieodmienny zakończony na -tas); |
| duḥkha-taram | – | duḥkha-tara 1i.1 n. – boleśniejsze (od: dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; kha – zagłębienie, otwór, piasta; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], poruszanie się z oporem; lub od: duḥ-√sthā; przeciwieństwo do: sukha – radość, szczęście; -tara – stopień wyższy); |
| nu | – | av. – teraz, właśnie, zaiste (znaczenie emfatyczne); |
| kim | – | kim sn. 2i.1 n. – co? |
warianty tekstu
avācya-vādāṃś → avācya-vācāṃś (niestosowne słowa);
nindantas → viṃdaṃtas (znajdujący);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ ca – | |
|
Licznymi przekleństwami adwersarze cię obrzucą, |
avācya-vādāṃś ca bahūn vadiṣyanti tavāhitāḥ | |
|
|
Licznymi przekleństwami, czyli różnego rodzaju nieprzyzwoitymi słowy, adwersarze, czyli wrogowie cię obrzucą i wyszydzą, czyli zelżą twą sprawność okazaną, np. w walce z [demonami] O Nieprzeszytej Zbroi (nivāta-kavaca). Od tego, czyli od owej wzgardy, cóż boli bardziej? To oznacza, że nie istnieje gorsze cierpienie. |
avācya-vādān avaktavya-vādāṃś ca bahūn aneka-prakārān vadiṣyanti tavāhitāḥ śatravaḥ nindantaḥ kutsayantaḥ tava tvadīyaṃ sāmarthyaṃ nivāta-kavacādi-yuddha-nimittam | tatas tasmāt nindā-prāpter duḥkhāt duḥkhataraṃ nu kiṃ | tataḥ kaṣṭataraṃ duḥkhaṃ nāstīty arthaḥ ||2.36|| |
Rāmānuja
kiṃ ca—avācya iti | śūrāṇām asmākaṃ sannidhau katham ayaṃ pārthaḥ kṣaṇam api sthātuṃ śaknuyād asmat-saṃnidhānād anyatra hi asya sāmarthyam iti tava sāmarthyaṃ nindantaḥ śūraṇām agre avācya-vādan ca bahūn vadiṣyanti tava śatravo dhārtaraṣṭrāḥ | tato’dhikataraṃ duḥkhaṃ kiṃ tava? evaṃ-vidhāvācya-śravaṇāt maraṇam eva śreyaḥ, iti tvam eva manyase
Śrīdhara
kiṃ ca avācya-vādān iti | avācyān vādān vacanānarhān śabdān tava ahitāḥ tvac-chatravo vadiṣyanti
Madhusūdana
nanu bhīṣmādayo mahārathā na bahu manyantāṃ duryodhanādayas tu śatravo bahu maṃsyante māṃ yuddha-nivṛttyā tad-upakāritvād ity ata āha avācyeti | tavāsādhāraṇaṃ yat sāmarthyaṃ loka-prasiddhaṃ tan nindantas tava śatravo duryodhanādayo 'vācyān vādān vacanān arhān ṣaṇḍha-tilādi-rūpān eva śabdān bahūn aneka-prakārān vadiṣyanti na tu bahu maṃsyanta ity abhiprāyaḥ | athavā tava sāmarthyaṃ stuti-yogyatvaṃ tava nindanto 'hitā avācya-vādān vadiṣyantīty anvayaḥ |
nanu bhīṣma-droṇādi-vadha-prayuktaṃ kaṣṭataraṃ duḥkham asahamāno yuddhān nivṛttaḥ śatru-kṛta-sāmarthya-nindanādi-duḥkhaṃ soḍhuṃ śakṣyāmīty ata āha tatas tasmān nindā-prāpti-duḥkhāt kiṃ tu duḥkhataraṃ tato 'dhikaṃ kim api duḥkhaṃ nāstīty arthaḥ
Baladeva
kiṃ cāvācyeti | ahitāḥ śatravo dhārtarāṣṭrās tava sāmarthyaṃ pūrva-siddhaṃ parākramaṃ nindantaḥ bahūn avācya-vādān śaṇḍhatilādi-śabdān vadiṣyanti | tata evaṃvidhāvācya-vāda-śravaṇād atiśāyitaṃ kiṃ duḥkham asti | itthaṃ caite ṣaḍbhir yuddha-vairāgyasyāsvargatvam akīrti-karatvaṃ coktaṃ darśitam
Michalski
Nieprzyjaciele twoi będą mówili o tobie słowa, których wymówić nie wolno, i twą odwagę ganić będą, a cóż jest gorszego ponadto?
Olszewski
Wrogowie twoi powiedzą o tobie tysiąc słów uwłaczających, w których ganić będą twoją nieudolność. Co może być bardziej gorzkiego?
Dynowska
A szyderstwo wrogów – twe męstwo poddając w wątpliwość – w nieprzystojnych wyrazi się słowach; a cóż ponadto może być gorszego?
Sachse
Wiele niepotrzebnych słów
wypowiedzą twoi wrogowie
szydząc z twej niemocy.
A czyż jest większe od tego nieszczęście?
Kudelska
A wrogowie, męstwo twoje ganiąc, słowa wypowiadać będą niemiłe;
Cóż może być bardziej bolesne?
Rucińska
Słów wiele rzekną wrogowie, których nie warto powtarzać,
Sposobność twą wyszydzając. Czyż może być coś gorszego?
Szuwalska
Twoi nieprzyjaciele szydzić z ciebie będą,
Słów najgorszych nie szczędząc – cóż nad to gorszego?
Byrski
Mówić będą źle życzący wiele rzeczy niestworzonych
Oraz ganić sprawność twoją. Cóż od tego gorsze będzie?!
Babkiewicz
Prześladowcy cię zarzucą
obelgami rozlicznymi,
krytykując twoją sprawność.
Czy coś może być gorszego?
BhG 2.37
hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm
tasmād uttiṣṭha kaunteya yuddhāya kṛta-niścayaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he kaunteya (Kuntjowicu!),
[tvam yuddhe] (ty w walce) hataḥ vā (lub zabity) svargam (niebiosa) prāpsyasi (osiągniesz).
[śatrūn] (wrogów) jitvā vā(lub zwyciężywszy) mahīm (ziemią) bhokṣyase (będziesz się radować).
tasmāt (dlatego) yuddhāya (dla walki) kṛta-niścayaḥ (ten, który postanowił) uttiṣṭha (powstań).
analiza gramatyczna
| hataḥ | – | hata (√han – zabijać) PP 1i.1 m. – zabity; |
| vā | – | av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże; |
| prāpsyasi | – | pra-√āp (osiągać) Fut. P 2c.1 – osiągniesz; |
| svargam | – | svarga 2i.1 m. – niebiosa (od: √sūr – ranić, być stabilny, sūra – słońce, mędrzec, svar – niebo, svar-ga – wiodący do nieba); |
| jitvā | – | √ji (zwyciężać) absol. – zwyciężywszy; |
| vā | – | av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże; |
| bhokṣyase | – | √bhuj (radować się) Fut. Ā 2c.1 – będziesz się cieszyć; |
| mahīm | – | mahī 2i.1 f. – ziemią, potężną; |
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| uttiṣṭha | – | ut-√sthā (powstawać) Imperat. P 2c.1 – powstań; |
| kaunteya | – | kaunteya 8i.1 m. – o syny Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców); |
| yuddhāya | – | yuddha 4i.1 n. – dla walki (od: √yudh – walczyć); |
| kṛta-niścayaḥ | – | kṛta-niścaya 1i.1 m.; BV: yena niścayaḥ kṛto ‘sti saḥ – ten, przez którego pewność jest zyskana, ten który zadecydował (od: √kṛ – robić, PP kṛta – uczyniony; niś-√ci – decydować się, upewniać, niś-caya – pewność, przekonanie, pewna opinia); |
warianty tekstu
prāpsyasi →prāpsyase (osiągniesz);
mahīm → bhuvam (przestwór);
kṛta-niścayaḥ → kṛta-niścayam (pewność);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Ponadto, gdy będziesz walczyć z Karną i innymi: |
yuddhe punaḥ kriyamāṇe karṇādibhiḥ – | |
|
Zabity niebiosa osiągniesz, a zwyciężywszy ziemią zawładniesz. |
hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm | |
|
|
Zabity niebiosa osiągniesz, czyli gdy polegniesz, udasz się do niebios. A zwyciężywszy takich bohaterów jak Karna, zawładniesz ziemią. A więc w obydwu przypadkach tylko zyskasz. Gdy tak jest, zatem powstań Kuntjowicu, do walki gotowy: „Albo pokonam wrogów, albo umrę” – takie postanowienie [podejmij]. Oto znaczenie. |
hato vā prāpsyasi svargam, hataḥ san svargaṃ prāpsyasi | jitvā vā karṇādīn śūrān bhokṣyase mahīm | ubhayathāpi tava lābha evety abhiprāyaḥ | yata evaṃ tasmāt uttiṣṭha kaunteya yuddhāya kṛta-niścayo jeṣyāmi śatrūn, mariṣyāmi vā iti niścayaṃ kṛtvety arthaḥ ||2.37|| |
Rāmānuja
ataḥ śūrasyātmanā pareṣāṃ hananam ātmano vā parair hananam ubhayam api śreyase bhavati ity āha—hato vā iti | dharma-yuddhe parair hataś cet tata eva parama-niḥśreyasaṃ prāpsyasi | parān vā hatvā akaṇṭakaṃ rajyaṃ bhokṣyase | anabhisaṃhita-phalasya yuddhākhyasya dharmasya parama-niḥśreyasopāyatvāt, tac ca parama-niḥśreyasaṃ prāpsyasi | tasmād yuddhāyodyogaḥ parama-puruṣārtha-lakṣaṇa-mokṣa-sādhanam iti niścitya tad-artham uttiṣṭha | kuntī-putrasya tavaitad eva yuktam ity abhiprāyaḥ
Śrīdhara
yad uktaṃ na caitad vidmaḥ [Gītā 2.6] iti tatrāha hato vety ādi | pakṣa-dvaye 'pi tava lābha evety arthaḥ
Madhusūdana
nanu tarhi yuddhe gurv-ādi-vadha-vaśān madhyastha-kṛtā nindā tato nivṛttau tu śatru-kṛtā nindety ubhayataḥ pāśā rajjur ity āśaṅkya jaye parājaye ca lābha-dhrauvyād yuddhārtham evotthānam āvaśyakam ity āha hato veti | spaṣṭaṃ pūrvārdham | yasmād ubhayathāpi te lābhas tasmāj jeṣyāmi śatrūn mariṣyāmi veti kṛta-niścayaḥ san yuddhāyottiṣṭha | nayatara-phala-sandehe 'pi yuddha-kartavyatāyā niścitatvāt | etena na caitad vidmaḥ kataran no garīyaḥ [Gītā 2.6] ity ādi parihṛtam
Viśvanātha
nanu yuddhe mama jaya eva bhāvīty api nāsti niścayaḥ | tataś ca kathaṃ yuddhe pravartitavyam ity ata āha hata iti
Baladeva
nanu yuddhe vijaya eva me syād iti niścayābhāvāt tato 'haṃ nivṛtto 'smīti cet tatrāha hato veti | pakṣa-dvaye 'pi te lābha eveti bhāvaḥ
Michalski
Albo zabity osiągniesz niebo, albo zwyciężysz i ziemia będzie twoją, — powstań więc, Kauntejo, postanów walczyć!
Olszewski
Zabity, zyszczesz niebo; zwycięzca, posiądziesz ziemię. Powstań więc, synu Kunti, ze szczerem postanowieniem walki.
Dynowska
Poległy – osiągniesz niebo; zwycięzcą – posiądziesz radość ziemi. Więc powstań, o synu Kunti, i idź w bój!
Sachse
Jeśli zginiesz — zasłużysz na niebo,
jeśli zwyciężysz — zakosztujesz ziemskiego dobra.
Powstań więc, o synu Kunti,
i przystąp do walki!
Kudelska
Gdy cię zabiją – niebo osiągniesz, a gdy zwyciężysz – rozkosze ziemi;
Przeto powstań, synu Kunti, do walki gotów!
Rucińska
Gdy zginiesz, osiągniesz niebo. Zwyciężysz – posiądziesz ziemię.
Dlatego powstań, Kauntejo, tę walkę podjąć gotowy!
Szuwalska
Jeżeli zginiesz w walce, udasz się do nieba.
Jeśli jednak zwyciężysz, będziesz panem ziemi.
Walcz, więc, o synu Kunti!
Byrski
Zabity osiągniesz niebo. Zwyciężywszy – ziemię weźmiesz.
A więc powstań, Synu Kunti, pewien już, że walczyć będziesz.
Babkiewicz
Zginiesz, a osiągniesz niebo,
wygrasz – ziemią będziesz władać.
Zatem powstań, synu Kunti,
i do walki wzbudź gotowość.
BhG 2.38
sukha-duḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau
tato yuddhāya yujyasva naivaṃ pāpam avāpsyasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
tataḥ (wówczas) [tvam] (ty) sukha-duḥkhe (radość i cierpienie), lābhālābhau (zysk i stratę), jayājayau [ca] (oraz zwycięstwo i klęskę) same (tym samym) kṛtvā (uczyniwszy),
yuddhāya (do walki) yujyasva (bądź włączony).
evam (w ten sposób) pāpam (grzechu) na avāpsyasi (nie zyskasz).
analiza gramatyczna
| sukha-duḥkhe | – | sukha-duḥkha 2i.2 n.; DV: sukhaṃ ca duḥkhaṃ ceti – radość i cierpienie (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: dobre i złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko i z oporem; lub od: su-√sthā i duḥ-√sthā); |
| same | – | sama sn. 2i.2 n. – tak samo, równo, jednakowo; |
| kṛtvā | – | √kṛ (robić) absol. – uczyniwszy; |
| lābhālābhau | – | lābha-a-lābha 2i.2 m.; DV: lābhaṃ ca alābhaṃ ceti – zysk i stratę (od: √labh – zabierać, zdobywać; lābha – osiągnięcie, zdobycz); |
| jayājayau | – | jaya-a-jaya 2i.2 m.; DV: jayaṃ ca ajayaṃ ceti – zwycięstwo i klęskę (od: √ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo); |
| tataḥ | – | av. – od tego, stąd, następnie, po tym, wówczas (od: tat – ablativus nieodmienny zakończony na -tas); |
| yuddhāya | – | yuddha 4i.1 n. – dla walki (od: √yudh – walczyć); |
| yujyasva | – | √yuj (włączyć się, zająć się) Imperat. pass. 2c.1 – bądź włączony, masz się zająć; |
| na | – | av. – nie; |
| evam | – | av. – w ten sposób; |
| pāpam | – | pāpa 2i.1 n. – grzechu, zła; |
| avāpsyasi | – | ava-√āp (osiągać) Fut. P 2c.1 – osiągniesz; |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Posłuchaj teraz rady skierowanej do walczącego, który traktuje walkę jako powinność (svadharma): |
tatra yuddhaṃ svadharma ity evaṃ yudhyamānasyopadeśam imaṃ sṛṇu – | |
|
Tak samo szczęście i cierpienie traktuj, zysk, stratę, zwycięstwo i klęskę. |
sukha-duḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau | |
|
|
Tak samo, czyli na równi, szczęście i cierpienie traktuj – nie bierz pod uwagę namiętności i awersji. Podobnie na równi traktuj zysk i stratę oraz zwycięstwo i klęskę. Wówczas walkę podejmij, czyli zabijaj, a z pewnością tak walcząc grzechu nie zyskasz. Owa rada [związana z podjęciem walki] jest drugorzędna (prāsaṅgika). |
sukha-duḥkhe same tulye kṛtvā, rāga-dveṣāv apy akṛtvety etat | tathā lābhālābhau jayājayau ca samau kṛtvā tato yuddhāya yujyasva ghaṭāsva | na evaṃ yuddhaṃ kurvan pāpam avāpsyasi | ity eṣa upadeśaḥ prāsaṅgikaḥ ||2.38|| |
Rāmānuja
mumukṣor yuddhānuṣṭhana-prakāram āha—sukha iti | evaṃ dehātiriktam aspṛṣṭa-samasta-deha-svabhāvaṃ nityam ātmānaṃ jñātvā yuddhe cāvarjanīya-śastra-pātādi-nimitta-sukha-duḥkhārtha-lābhālābha-jaya-parajayeṣu avikṛta-buddhiḥ svargādi-phalābhisandhi-rahitaḥ kevala-kārya-buddhyā yuddham ārabhasva | evaṃ kurvāṇo na pāpam avāpsyasi pāpaṃ duḥkha-rūpaṃ saṃsāraṃ nāvāpsyasi | saṃsāra-bandhān mokṣyase ity arthaḥ
Śrīdhara
yad apy uktaṃ pāpam evāśrayed asmān [Gītā 1.36] iti tatrāha sukha-duḥkhe ity ādi | sukha-duḥkhe same kṛtvā | tathā tayoḥ kāraṇa-bhūtau lābhālābhāv api | tayor api kāraṇa-bhūtāu jayājayāv api samau kṛtvā | eteṣāṃ samatve kāraṇaṃ harṣa-viṣāda-rāhityam | yujyasva sannadho bhava | sukhādy-abhilāsaṃ hitvā svadharma-buddhyā yudhyamānaḥ pāpaṃ na prāpsyasīty arthaḥ
Madhusūdana
nanv evaṃ svargam uddiśya yuddha-karaṇe tasya nityatva-vyāghātaḥ | rājyam uddiśya yuddha-karaṇe tv artha-śāstratvād dharma-śāstrāpekṣayā daurbalyaṃ syāt | tataś ca kāmyasyākaraṇe kutaḥ pāpaṃ dṛṣṭārthasya guru-brāhmaṇādi-vadhasya kuto dharmatvaṃ, tathā cātha ced iti ślokārtho vyāhata iti cet tatrāha sukha-duḥkhe iti |
samatā-karaṇaṃ rāga-dveṣa-rāhityam | sukhe tat-kāraṇe lābhe tat-kāraṇe lābhe tat-kāraṇe jaye ca rāgam akṛtvā, evaṃ duḥkhe tad-dhetāv alābhe tad-dhetāv ajaye ca dveṣam akṛtvā tato yuddhāya yujyasva sannadhau bhava | evaṃ sukha-kāmanāṃ duḥkha-nivṛtti-kāmanāṃ vā vihāya svadharma-buddhyā yudhyamāno guru-brāhmaṇādi-vadha-nimittaṃ nitya-karmākaraṇa-nimittaṃ ca pāpaṃ na prāpsyasi | yas tu phala-kāmanayā karoti sa guru-brāhmaṇādi-vadha-nimittaṃ pāpaṃ prāpnoti yo vā na karoti sa nitya-karmākaraṇa-nimittam | ataḥ phala-kāmanām antareṇa kurvann ubhaya-vidham api pāpaṃ na prāpnotīti prāg eva vyākhyāto 'bhiprāyaḥ | hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm [Gītā 2.37] iti svānuṣaṅgika-phala-kathanam iti na doṣaḥ | tathā ca āpastambaḥ smarati – tad yathāmre phalārthe nimitte chāyā-gandhāvanūtpadyete evaṃ dharmaṃ caryamāṇam arthā anūtpadyante no ced anūtpadyante na dharma-hānir bhavati iti | ato yuddha-śāstrasyārtha-śāstratvābhāvāt pāpam evāśrayed asmān [Gītā 1.36] ity ādi nirākṛtaṃ bhavati
Viśvanātha
tasmāt tava sarvathā yuddham eva dharmas tad api yad imaṃ pāpa-kāraṇam āśaṅkase, tarhi mattaḥ pāpānutpatti-prakāraṃ śikṣitvā yudhyasvety āha sukha-duḥkhe same kṛtvā | tad-dhetur lābhālābhau rājya-lābha-rāja-cyūtī api | tad-dhetur jayājayāv api samau kṛtvā vivekena tulyau vibhāvety arthaḥ | tataś caivaṃ-bhūta-sāmya-lakṣaṇe jñānavatas tava pāpaṃ naiva bhavet | yad vakṣyate lipyate na sa pāpena padma-patram ivāmbhasā [Gītā 5.10] iti
Baladeva
nanu atha cet tvam ity ādi-padyārtho vyāhṛtaḥ | rājyādy-uddeśena kṛtasya yuddhasya guru-viprādi-vināśa-hetutvena pāpotpādakatvād iti cen mumukṣu-vartmanā yuddhamānasya tava tad-vināśa-hetukaṃ pāpaṃ na syād ity āha sukheti | sāmya-karaṇam iha tatra tatra nirvikāratvaṃ bodhyam | sukhe tad-dhetau jaye ca rāgam akṛtvā duḥkhe tad-dhetāv alābhe tad-dhetau parājaye ca dveṣam akṛtvā tatra tatra nirvikāra-cittaḥ san tato yuddhāya yujyasva | kevala-svadharma-dhiyā yoddhum udyukto bhavety arthaḥ | evaṃ mumukṣu-rītyā yoddhā tvaṃ pāpaṃ tad-vināśa-hetukaṃ nāvāpsyasi | phalecchuḥ san yo yudhyate sa tat-pāpaṃ vindati | vijñānārthī tu purātanam ananta-pāpam apanudatīty arthaḥ |
nanu phala-rāgaṃ vinā duṣkare yuddha-dānādau kathaṃ pravṛttir iti ced anantātmānanda-rāgaṃ tatra pravartakaṃ gṛhāṇa rājyādy-anurāgam iva bhṛgu-pāte
Michalski
Wyrusz do boju jednako obojętny na radość i cierpienie, korzyść i utratę, zwycięstwo i klęskę, a wtedy hańby nie ściągniesz na siebie!
Olszewski
Uważaj za jedno przyjemność i przykrość, wygraną i stratę, zwycięstwo i porażkę i cały oddaj się bitwie; w ten sposób unikniesz grzechu.
Dynowska
Radość i ból, zdobycz i utratę, zwycięstwo i klęskę przyjmując jednakowo – walcz, a unikniesz grzechu.
Sachse
Jedną miarą mierząc szczęście i nieszczęście,
zysk i stratę, zwycięstwo i klęskę,
przyłącz się do walki
a nie skalasz się złem!
Kudelska
Przyjmując jednako szczęście i nieszczęście, zysk i stratę,
Zwycięstwo i klęskę – do walki się szykuj, a grzech cię nie splami.
Rucińska
Za jedno miej ból i radość, zysk, stratę, zwycięstwo, klęskę
I wtedy przystąp do walki – a nie obciążysz się grzechem!
Szuwalska
Walcz dla walki samej.
Nie myśl już o nieszczęściu ani o radości,
Ani o tym, co zyskać czy utracić możesz.
Zwycięstwo i przegrana niech ci jednym będą,
Wtedy grzech cię nie splami. Oto cała prawda.
Byrski
Radość, smutek, zysk i stratę, i zwycięstwo, i przegraną
Ważąc równo, gotów walczyć, nie popełnisz grzechu wtedy.
Babkiewicz
Ból i szczęście miej za jedno,
zysk, zwycięstwo, stratę, klęskę –
gdy do walki tak przystąpisz,
nigdy grzech cię już nie splami.
BhG 2.39
eṣā te ‘bhihitā sāṃkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu
buddhyā yukto yayā pārtha karma-bandhaṃ prahāsyasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he pārtha (Prythowicu!),
sāṃkhye (w sankhji) eṣā (ta) buddhiḥ (roztropność) te (tobie) abhihitā (przedstawiona).
yoge tu (z drugiej strony w jodze) imām (o niej) śṛṇu (słuchaj).
yayā (dzięki której) buddhyā (dzięki roztropności) yuktaḥ (zaprzężony) [san] (będący) karma-bandham (więzy czynu) prahāsyasi (porzucisz).
analiza gramatyczna
| eṣā | – | etat sn. 1i.1 f. – ta; |
| te | – | yuṣmat sn. 4i.1 – tobie (skrócona forma od: tubhyam); |
| abhihitā | – | abhihitā (abhi-√dhā – nazywać, mówić) PP 1i.1 f. – powiedziana, przedstawiona; |
| sāṃkhye | – | sāṃkhya 7i.1 n. – w sankhji (od: sam-√khyā – liczyć, sāmkhya – związany z liczbami, racjonalny, jedna ze szkół filozofii indyjskiej); |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| yoge | – | yoga 7i.1 m. – w jodze (od: √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej); |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| imām | – | idam sn. 2i.1 f. – ją; |
| śṛṇu | – | √śru (słuchać) Imperat. P 2c.1 – słuchaj; |
| buddhyā | – | buddhi 3i.1 f. – przez / z: roztropnością, rozumem, myślą, rozsądkiem, intelektem, percepcją, poznaniem, ideą, poglądem (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| yuktaḥ | – | yukta (√yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzężony; |
| yayā | – | yat sn. 3i.1 f. – z którą lub dzięki której; |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| karma-bandham | – | karma-bandha 2i.1 m.; TP: karmaṇo bandham iti – więzy czynu (od: √kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √bhandh – wiązać, pętać, bandha – pętanie, więzy, więzienie); |
| prahāsyasi | – | pra-√hā (pozostawiać, porzucać) Fut. P 2c.1 – porzucisz; |
warianty tekstu
yayā → yathā (jak);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jedynie po to, by usunąć rozpacz i omroczenie, ukazał światową argumentację we fragmencie zaczynającym się od słów „Gdy rozważysz prawość własną” (BhG 2.31), a nie [mając na względzie] rzeczywisty cel. Teraz będzie ukazany absolutny ogląd (paramārtha). Dlatego mówi podsumowując: „Koncept ten… poznałeś…” (BhG 2.39), by ukazać podział przedmiotu rozważań księgi (śāstra-viṣaya-vibhāga). |
śoka-mohāpanayanāya laukiko nyāyaḥ svadharmam api cāvekṣya (BhG 2.31) ity ādyaiḥ lokair uktaḥ, na tu tātparyeṇa | paramārtha-darśanam iha prakṛtam | tac coktam upasaṃhriyate – eṣā te ’bhihitā iti śāstra-viṣaya-vibhāga-pradarśanāya | | |
|
Dwojaki podział przedmiotu rozważań księgi przedstawiony w tym miejscu, jeszcze raz będzie zaprezentowany słowami: „Sankhjaikowie [zyskują ją] dzięki jodze wiedzy, a jogini dzięki jodze czynu” (BhG 3.3). [Autor] czyni to, by łatwiej kontynuować [rozważania] nad przedmiotem dwojakiej wiary [zaprezentowanej] w księdze i aby ten przedmiot łatwiej zrozumieli słuchacze. Dlatego mówi: |
iha hi pradarśite punaḥ śāstra-viṣaya-vibhāge upariṣṭāt jñāna-yogena sāṃkhyānāṃ karma-yogena yoginām (BhG 3.3) iti niṣṭhā-dvaya-viṣayaṃ śāstraṃ sukhaṃ pravartiṣyate, śrotāraś ca viṣaya-vibhāgena sukhaṃ grahīṣyanti ity ata āha – | |
|
Koncept ten w kategoriach sankhji poznałeś, o nim w jodze posłuchaj. |
eṣā te ’bhihitā sāṃkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu | |
|
|
Ów koncept (buddhir), czyli wiedza (jñāna), która bezpośrednio jest przyczyną usunięcia zła (doṣa) – kołowrotu wcieleń wynikłego z rozpaczy i omroczenia, tobie została przedstawiona, czyli wysłowiona, w kategoriach sankhji, która jest przedmiotem rozważań z absolutnego oglądu (paramārtha-vastu-viveka-viṣaya). |
eṣā te tubhyam abhihitā uktā sāṃkhye paramārtha-vastu-viveka-viṣaye buddhir jñānaṃ sākṣāt śoka-mohādi-saṃsāra-hetu-doṣa-nivṛtti-kāraṇam | | |
|
Następnie słuchaj o nim, czyli o wzmiankowanym koncepcie, w kategoriach jogi – środka do osiągnięcia [celu] – rozpoczynającej się od odrzucenia przeciwieństw dzięki braku lgnięcia, a polegającej na wielbienie Władcy (īśvara) oraz jodze czynu – jodze wiodącej do skupienia (samādhi), ale opartej na działaniu. |
yoge tu tat-prāpty-upāye niḥsaṅgatayā dvandva-prahāṇa-pūrvakam īśvarārādhanārthe karma-yoge karmānuṣṭhāne samādhi-yoge cemām anantaram evocyamānāṃ buddhiṃ śṛṇu | | |
|
Ów koncept [autor] wychwala w celu wzbudzenia atrakcji [ku niemu]: o Prytchowicu gdy uzbroisz się w ów koncept, czyli przedmiot jogi, wówczas więzy czynu, czyli więzy wynikłe z prawych i nieprawych działań, porzucisz, a stanie się to dzięki wiedzy mającej swe źródło w zadowoleniu Władcy (īśvara-prasāda). |
tāṃ ca buddhiṃ stauti prarocanārthaṃ – buddhyā yayā yoga-viṣayayā yuktaḥ, he pārtha, karma-bandhaṃ karmaiva dharmādharmākhyo bandhaḥ karma-bandhas taṃ prahāsyasi īśvara-prasāda-nimitta-jñāna-prāpter ity abhiprāyaḥ ||2.39|| |
Rāmānuja
evam ātma-yāthātmya-jñānam upadiśya tat-pūrvakaṃ mokṣa-sādhana-bhūtaṃ karma-yogaṃ vaktum ārabhate—eṣā iti | saṃkhyā buddhiḥ | buddhyāvadhāraṇīyam ātma-tattvaṃ sāṃkhyam | jñātavye ātma-tattve taj-jñānāya yā buddhiḥ abhidheyā na tv evāham [gītā 2.12] ity ārabhya tasmāt sarvāṇi bhūtāni [gītā 2.30] ity antena, sā eṣā abhihitā |
ātma-jñāna-pūrvaka-mokṣa-sādhana-bhūta-karmānuṣṭhāne yo buddhi-yogo vaktavyaḥ, sa iha yoga-śabdenocyate | dūreṇa hy avaraṃ karma buddhi-yogāt [gītā 2.49] iti hi vakṣyate | tatra yoge yā buddhiḥ vaktavyā tām imām abhidhīyamānāṃ śṛṇu, yayā buddhyā yuktaḥ karma-bandhaṃ prahāsyasi | karmaṇā bandhaḥ karma-bandhaḥ, saṃsāra-bandha ity arthaḥ
Śrīdhara
upadiṣṭaṃ jñāna-yogam upasaṃharaṃs tat-sādhanaṃ karma-yogaṃ prastauti eṣety ādi | samyak khyāyate prakāśyate vastu-tattvam anayeti saṅkhyā samyak jñānam | tasyāṃ prakāśamānam ātma-tattvaṃ sāṅkhyam | tasmin karaṇīyā buddhir eṣā tavābhihitā | evam abhihitāyām api tava ced ātma-tattvam aparokṣaṃ na bhavati tarhy antaḥkaraṇa-śuddhi-dvārā ātma-tattvāparokṣārthaṃ karma-yoga tv imāṃ buddhiṃ śṛṇu | yayā buddhyā yuktaḥ parameśvarārpita-karma-yogena śuddhāntaḥkaraṇaḥ san tat-prasāda-labdhāparokṣa-jñānena karmātmakaṃ bandhaṃ prakarṣeṇa hāsyasi tyakṣyasi
Madhusūdana
nanu bhavatu svadharma-buddhyā yudhyamānasya pāpābhāvaḥ, tathāpi na māṃ prati yuddha-kartavyatopadeśas tavocitaḥ | ya enaṃ vetti hantāraṃ [Gītā 2.19] ity ādinā kathaṃ sa puruṣaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam [Gītā 2.21] ity antena viduṣaḥ sarva-karma-pratikṣepāt | na hy akartr-bhoktṛ-śuddha-svarūpo 'ham asmi yuddhaṃ kṛtvā tat-phalaṃ bhokṣya iti ca jñānaṃ sambhavati virodhāt | jñāna-karmaṇoḥ samuccayāsambhavāt prakāśa-tamasor iva | ayaṃ cārjunābhiprāyo jyāyasī ced ity atra vyakto bhaviṣyati | tasmād ekam eva māṃ prati jñānasya karmaṇaś copadeśo nopapadyata iti cet, na | vidvad-avidvad-avasthā-bhedena jñāna-karmopadeśopapatter ity āha bhagavān eṣeti |
eṣā na tv evāham ity ādy-eka-viṃśati-ślokais te tubhyam abhihitā sāṅkhye samyak khyāyate sarvopādhi-śūnyatayā pratipādyate paramātma-tattvam anayeti saṅkhyopaniṣat tayaiva tāparya-parisamāptyā pratipādyate yaḥ sa sāṅkhya aupaniṣadaḥ puruṣa ity arthaḥ | tasmin buddhis tan-mātra-viṣayaṃ jñānaṃ sarvānartha-nivṛtti-kāraṇaṃ tvāṃ prati mayoktaṃ naitādṛśa-jñānavataḥ kvacid api karmocyate | tasya kāryaṃ na vidyata iti vakṣyamāṇatvāt |
yadi punar evaṃ mayokte 'pi tavaiṣā buddhir nodeti citta-doṣāt, tadā tad-apanayenātma-tattva-sākṣātkārāya karma-yoga eva tvayānuṣṭheyaḥ | tasmin yoge karma-yoge tu karaṇīyām imāṃ sukha-duḥkhe same kṛtvā ity atroktāṃ phalābhisandhi-tyāga-lakṣaṇāṃ buddhiṃ vistareṇa mayā vakṣyamāṇāṃ śṛṇu | tu-śabdaḥ pūrva-buddher yoga-viṣayatva-vyatireka-sūcanārthaḥ | tathā ca śuddhāntaḥ-karaṇaṃ prati jñānopadeśo 'śuddhāntaḥ-karaṇaṃ prati karmopadeśa iti kutaḥ samuccaya-śaṅkayā virodhāvakāśa ity abhiprāyaḥ |
yoga-viṣayāṃ buddhiṃ phala-kathanena stauti – yathā vyavasāyātmikayā buddhyā karmasu yuktas tvaṃ karma-nimittaṃ bandha-nāśāyāśuddhi-lakṣaṇaṃ jñāna-pratibandhaṃ prakarṣeṇa punaḥ pratibandhānutpatti-rūpeṇa hāsyasi tyakṣyasi | ayaṃ bhāvaḥ – karma-nimitto jñāna-pratibandhaḥ karmaṇaiva dharmākhyenāpanetuṃ śakyate dharmeṇa pāpam apanudati [Mahānā 13.6] iti śruteḥ | śravaṇādi-lakṣaṇo vicāras tu karmātmaka-pratibandha-rahitasyāsambhāvanādi-pratibandhaṃ dṛṣṭa-dvāreṇāpanayatīti na karma-bandha-nirākaraṇāyopadeṣṭuṃ śakyate | ato 'tyanta-malināntaḥ-karaṇatvād bahir aṅga-sādhanaṃ karmaiva tvayānuṣṭheyaṃ, nādhunā śravaṇādi-yogyatāpi tava jātā | dūre tu jñāna-yogyateti | tathā ca vakṣyati – karmaṇy evādhikāras te [Gītā 2.47] iti | etena sāṅkhya-buddher antaraṅga-sādhanaṃ śravaṇādi vihāya bahiraṅga-sādhanaṃ karmaiva bhagavatā kim ity arjunāyopadiśyata iti nirastam | karma-bandhaṃ saṃsāram īśvara-prasāda-nimitta-jñāna-prāptyā prahāsyasīti prācāṃ vyākhyāne tv adhyāhāra-doṣaḥ karma-pada-vaiyarthyaṃ ca parihartavyam
Viśvanātha
upadiṣṭaṃ jñāna-yogam upasaṃharati eṣeti | samyak khyāyate prakāśyate vastu-tattvam aneneti sāṅkhyaṃ samyak jñānam | tasmin karaṇīyā buddhir eṣa kathitā | adhunā yoge bhakti-yoge imāṃ vakṣyamāṇāṃ buddhiṃ karaṇīyāṃ śṛṇu, yayā bhakti-viṣayiṇyā buddhyā yuktaḥ sahitaḥ | karma-bandhaṃ saṃsāram
Baladeva
uktaṃ jñāna-yogam upasaṃharan tad-upāyaṃ niṣkāma-karma-yogaṃ vaktum ārabhate eṣeti | saṅkhyopaniṣat samyak khyāyate nirūpyate tattvam anayā iti nirukteḥ | tayā pratipādyam ātma-yāthātmyaṃ sāṅkhyam | śaiṣikān tasmin kartavyaiṣā buddhis tavābhihitā | ne tv evāhaṃ ity ādinā tasmāt sarvāṇi bhūtāni ity antena | sā cet tava citta-tad-doṣān nābhyudeti tarhi yoge tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasā nāśakena ity ādi śruty-uktāntargata-jñāne niṣkāma-karma-yoge kartavyām imāṃ vakṣyamāṇāṃ buddhiṃ śṛṇu | phaloktyā tāṃ stauti yayeti | karmāṇi kurvāṇas tvaṃ bhagavad-ājñayā mahā-prayāsāni karmāṇi kurvaṃs tat-tad-uddeśa-mahimnā tvad-antar-abhyuditayātma-jñāna-niṣṭhayā saṃsāraṃ tariṣyasīti | paśu-putra-rājyādi-phalakaṃ karma sa-kāmaṃ jñāna-phalakaṃ tu tan-niṣkāmam iti śāstre 'smin paribhāṣyate
Michalski
Oto jest poznanie ugruntowane na Rozwadze, — wysłuchaj, jakie jest poznanie, ugruntowane na Oddaniu, a uzbrojony tym poznaniem z więzów swych czynów się wybawisz.
Olszewski
Wyłożyłem ci naukę według zasad Rozumu (Sankhya); wysłuchaj jej również według nauki Jedności (Yoga). Oddawszy się jej praktykom, obrzucisz owoc czynu, który nie czem innem jest, jak łańcuchem.
Dynowska
Taką jest wiedza wyłożona wedle Sankhii nauki, usłyszysz teraz o mądrości Jogi; gdy się w nią wżyjesz, o Parto, skruszysz czynu okowy, nie przestając działać.
Sachse
Oto nauka, którą ci przedstawiłem w teorii.
Posłuchaj jednak i tej, która wypływa z praktyki.
Posłuszny tej nauce
porzucisz, synu Prithy, więzy czynu.
Kudelska
Mądrość, którą tu tobie przekazałem, to nauka sankhji,
Posłuchaj teraz mądrości jogi, gdy świadomość twoja w niej się zjednoczy, porzucisz więzy czynu.
Rucińska
Otom objaśnił cię w sankhji, teraz o jodze posłuchaj.
Gdy rozum w niej skupisz, Partho, uwolnisz się z więzów czynu!
Szuwalska
Logiczna analiza. A teraz wyjaśnię,
Jak uwolnić się można od skutków działania.
Posłuchaj, synu Kunti. Wyjdź z niewoli pracy.
Byrski
Mając takie przekonanie pęta dzieł otrząśniesz, Partho!
Przekonanie to w teorii wyłożyłem ci a teraz
Posłuchaj jak się w tym ćwiczyć.
Babkiewicz
Tobie mądrość tę w teorii
przekazałem, teraz słuchaj,
jak opiszę ją w praktyce.
Gdy tę mądrość poznasz, Partho,
z więzów czynu się uwolnisz.
BhG 2.40
nehābhikrama-nāśo ‘sti pratyavāyo na vidyate
svalpam apy asya dharmasya trāyate mahato bhayāt
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
iha (tutaj) [yoge] (w jodze) abhikrama-nāśaḥ (strata przedsięwzięcia) na asti (nie jest),
pratyavāyaḥ (zmniejszanie się, przewina) na vidyate (nie istnieje).
asya (tej) dharmasya (dharmy) sv-alpam api (nawet mało) mahataḥ (od wielkiego) bhayāt (od strachu) trāyate (ratuje).
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| iha | – | av. – tutaj (w jodze); |
| abhikrama-nāśaḥ | – | abhi-krama-nāśa 1i.1 m.; TP: abhikramasya karmaṇo nāśaḥ iti – strata rozpoczętych działań (od: abhi-√kram – podchodzić, atakować, przedsiębrać, zaczynać, abhikrama – zbliżenie się, przedsięwzięcie; √naś – niszczeć, znikać, nāśa – zniszczenie, strata); |
| asti | – | √as (być) Praes. P 1c.1 – jest; |
| pratyavāyaḥ | – | pratyavāya 1i.1 m. – zmniejszenie, odwrotność, przeciwność, przeszkoda, zawód, grzech, wykroczenie (od: prati-ava-√i – iść w odwrotnym kierunku, cofać się); |
| na | – | av. – nie; |
| vidyate | – | √vid (być, istnieć) Praes. Ā 1c.1 – istnieje; |
| svalpam | – | sv-alpa 1i.1 n. – bardzo mało, odrobina; |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| asya | – | idam sn. 6i.1 m. – tego; |
| dharmasya | – | dharma 6i.1 m. – dharmy (od: √dhṛ – dzierżyć, posiadać); |
| trāyate | – | √trai (chronić) Praes. Ā 1c.1 – chroni, ratuje; |
| mahataḥ | – | mahant 5i.1 m. – od wielkiego (√mah – powiększać); |
| bhayāt | – | bhaya 5i.1 n. – od strachu (od: √bhī – straszyć); |
warianty tekstu
nehābhikrama-nāśo → nehātikrama-nāśo (nie tutaj strata w przekraczaniu);
vidyate → dṛśyate (jest widoczna);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ cānyat – | |
|
Tu nie ma straty w wysiłku i [człowiek] się już nie cofa. |
nehābhikrama-nāśo ’sti pratyavāyo na vidyate | |
|
|
Tu, czyli na ścieżce wyzwolenia, w jodze czynu, nie ma straty w wysiłku. Wysiłek to podjęte dzieło czy przedsięwzięcie. Nie traci się go, jak [ma to miejsce], np. podczas uprawy roli. Znaczy to, że w podjętej praktyce jogi nie ma niepewnego rezultatu. |
neha mokṣa-mārge karma-yoge abhikrama-nāśo ’bhikramaṇam abhikramaḥ prārambhas tasya nāśo nāsti yathā kṛṣyādeḥ | yoga-viṣaye prārambhasya na anaikāntika-phalatvam ity arthaḥ | | |
|
Co więcej, nie ma też cofania się, jak [może mieć to miejsce] w zabiegach medycznych. A drobina owego prawa – wypełnianie praktyk jogi, ratuje, czyli ocala, od wielkiego strachu – od strachu przed kołowrotem wcieleń charakteryzującym się narodzinami, śmiercią i pozostałymi [stanami]. |
kiṃ ca nāpi cikitsāvat pratyavāyo vidyate bhavati | kiṃ tu svalpam api asya dharmasya yoga-dharmasya anuṣṭhitaṃ trāyate rakṣati mahataḥ bhayāt saṃsāra-bhayāt janma-maraṇādi-lakṣaṇāt ||2.40|| |
Rāmānuja
vakṣyamāṇa-buddhi-yuktasya karmaṇo māhātmyam āha—neha iti | iha karma-yoge nābhikrama-nāśo’sti | abhikrama ārambhaḥ | nāśaḥ phala-sādhana-bhāva-nāśaḥ | ārabdhasyāsamāptasya vicchinnasyāpi na niṣphalatvam | ārabdhasya vicchede pratyavāyo’pi na vidyate | asya karma-yogākhyasya sva-dharmasya svalpāṃśo’pi mahato bhayāt saṃsāra-bhayāt trāyate | ayam arthaḥ—pārtha naiveha nāmutra vināśas tasya vidyate [gītā 6.40] ity uttaratra prapañcayiṣyate | anyāni hi laukikāni vaidikāni ca sādhanāni vicchinnāni na hi phala-prasavāya bhavanti pratyavāyāya ca bhavanti
Śrīdhara
nanu kṛṣyādivat karmaṇāṃ kadācid vighna-bāhulyena phale vyabhicārāt mantrādy-aṅga-vaiguṇyena ca pratyavāya-sambhavaāt kutaḥ karma-yogena karma-bandha-prahāṇam | tatrāha nehety ādi | iha niṣkāma-karma-yoge abhikramasya prārambhasya nāśo niṣphalatvaṃ nāsti | pratyavāyaś ca na vidyate | īśvaroddeśenaiva vighna-vaiguṇyādy-asambhavāt | kiṃ cāsya dharmasya īśvarārādhanārtha-karma-yogasya svalpam apy upakrama-mātram api kṛtaṃ mahato bhayāt saṃsāra-lakṣaṇāt trāyate rakṣati | na tu kāmya-karmavat kiñcid aṅga-vaikguṇyādinā naiṣphalyam asyety arthaḥ
Madhusūdana
nanu tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasānāśakena [BAU 4.4.22] iti śrutyā vividiṣāṃ jñānaṃ coddiśya saṃyoga-pṛthaktva-nyāyena sarva-karmaṇāṃ viniyogāt tatra cāntaḥ-karaṇa-śuddher dvāratvān māṃ prati karmānuṣṭhānaṃ vidhīyate | tatra tad yatheha karma-jito lokaḥ kṣīyata evam evāmutra puṇya-jito lokaḥ kṣīyate [Chā 8.1.6] iti śruti-bodhitasya phala-nāśasya sambhāvāj jñānaṃ vividiṣāṃ coddiśya kriyamāṇasya yajñādeḥ kāmyatvāt sarvāṅgopasaṃhāreṇānuṣṭheyasya yat kiṃcid aṅgāsampattāv api vaiguṇyāpatter yajñenety ādi-vākya-vihitānāṃ ca sarveṣāṃ karmaṇām ekena puruṣāyuṣa-paryavasāne 'pi kartum aśakyatvāt kutaḥ karma-bandhaṃ prahāsyasīti-phalaṃ pratyāśety ata āha bhagavān neheti |
abhikramyate karmaṇā prārabhyate yat phalaṃ so 'bhikramas tasya nāśas tad yathehety ādinā pratipādita iha niṣkāma-karma-yoge nāsti | etat-phalasya śuddheḥ pāpa-kṣaya-rūpatvena loka-śabda-vācya-bhogyatvābhāvena ca kṣayāsambhavāt | vedana-paryantāyā eva vividiṣāyāḥ karma-phalatvād vedanasya cāvyavadhānenājñāna-nivṛtti-phala-janakasya phalam ajanayitvā nāśāsambhavād iha phala-nāśo nāstīti sādhūktam | tad uktaṃ –
tad yatheheti yā nindā sā phale na tu karmaṇi |
phalecchāṃ tu parityajya kṛtaṃ karma viśuddhi-kṛt || iti |
tathā pratyavāyo 'ṅga-vaiguṇya-nibandhanaṃ vaiguṇyam iha na vidyate tam iti vākyena nityānām evopātta-durita-kṣaya-dvāreṇa vividiṣāyāṃ viniyogāt | tatra ca sarvāṅgopasaṃhāra-niyamābhāvāt | kāmyānām api saṃyoga-pṛthaktva-nyāyena viniyoga iti pakṣe 'pi phalābhisandhi-rahitatvena teṣāṃ nitya-tulyatvāt | nahi kāmya-nityāgnihotrayoḥ svataḥ kaścid viśeṣo 'sti | phalābhisandhi-tad-abhāṣābhyām eva tu kāmyatva-nityatva-vyapadeśaḥ | idaṃ ca pakṣa-dvayam uktaṃ vārtike –
vedānuvacanādīnām aikātmya-jñāna-janmane |
tam etam iti vākyena nityānāṃ vakṣyate vidhiḥ ||
yad vā vividiṣārthatvaṃ kāmyānām api karmaṇām |
tam etam iti vākyena saṃyogasya pṛthaktvataḥ || iti |
tathā ca phalābhisandhinā kriyamāṇa eva karmaṇi sarvāṅgopa-saṃhāra-niyamāt tad-vilakṣaṇe śuddhy-arthe karmaṇi pratinidhyādinā samāpti-sambhavān nāṅga-vaiguṇya-nimittaḥ pratyavāyo 'stīty arthaḥ | tathāsya śuddhy-arthasya dharmasya tam etam ity ādi-vākya-vihitasya madhye svalpam api saṅkhyayetikartavyatayā vā yathā-śakti-bhagavad-ārādhanārthaṃ kiṃcid apy anuṣṭhitaṃ san mahataḥ saṃsāra-bhayāt trāyate bhagavat-prasāda-sampādanenānuṣṭhātāraṃ rakṣati |
sarva-pāpa-prasakto 'pi dhyāyan nimiṣam acyutam |
bhūyas tapasvī bhavati paṅki-pāvana-pāvanaḥ || ity ādi smṛteḥ |
tam etam iti vākye samuccaya-vidhāyakābhāvāc cāśuddhi-tāratamyād evānuṣṭhāna-tāratamyopapatter yuktam uktaṃ karma-bandhaṃ prahāsyasi
Viśvanātha
atra yogo dvividhaḥ śravaṇa-kīrtanādi-bhakti-rūpaḥ, śrī-bhagavad-arpita-niṣkāma-karma-rūpaś ca | tatra karmaṇy evādhikāraḥ ity ataḥ prāg bhakti-yoga eva nirūpyate | nistraiguṇyo bhavārjuna ity ukter bhakter eve triguṇātītatvāt tayaiva puruṣo nistraiguṇyo bhavatīty ekādaśa-skandhe prasiddheḥ | jñāna-karmaṇos tu sāttvikatva-rājasatvābhyāṃ nistraiguṇyatvānupapatter bhagavad-arpita-lakṣaṇā bhaktis tu karmaṇo vaiphalyābhāva-mātraṃ pratipādayati, na tu svasya bhakti-vyapadeśaṃ prādhānyābhāvād eva | yadi ca bhagavad-arpitaṃ karmāpi bhaktir eveti mataṃ, tadā karma kiṃ syāt ? yad-bhagavad-anarpita-karma, tad eva karmeti cen, na |
naiṣkarmyam apy acyuta-bhāva-varjitaṃ
na śobhate jñānam alaṃ nirañjanam |
kutaḥ punaḥ śaśvad abhadram īśvare
na cārpitaṃ karma yad apy akāraṇam || [BhP 1.5.12]
iti nāradoktyā tasya vaiyarthya-pratipādanāt | tasmād atra bhagvac-caraṇa-mādhurya-prāpti-sādhanībhūtā kevala-śravaṇa-kīrtanādi-lakṣaṇaiva bhaktir nirūpyate, yathā niṣkāma-karma-yoga 'pi nirūpayitavyaḥ | ubhāv apy etau buddhi-yoga-śabda-vācyau jñeyau – dadāmi buddhi-yogaṃ taṃ yena mām upayānti te [10.10], dūreṇa hy avaraṃ karma buddhi-yogād dhanañjaya [2.49] iti cokteḥ |
atha nirguṇa-śravaṇa-kīrtanādi-bhakti-yogasya māhātmyam āha neheti | iha bhakti-yoge 'bhikrame ārambha-mātre kṛte 'py asya bhaktiyogasya nāśo nāsti | tataḥ pratyavāyaś ca na syāt | yathā karma-yoge ārambhaṃ kṛtvā karmānuṣṭhitavataḥ karma-nāśa-pratyavāyau syātām iti bhāvaḥ |
nanu tarhi tasya bhakty-anuṣṭhātu-kāmasya samucita-bhakty-akaraṇāt bhakti-phalaṃ tu naiva syāt | tatrāha svalpam iti | asya dharmasya svalpam apy ārambha-samaye yā kiñcin-mātrī bhaktir abhūt | sāpīty arthaḥ | mahato bhayāt saṃsārāt trāyata eva | yan-nāma sakṛc-chravaṇāt pukkaśo 'pi vimucyate saṃsārād ity [BhP 6.16.44] ādi-śravaṇāt | ajāmilādau tathā darśanāc ca |
na hy aṅgopakrame dhvaṃso
mad-dharmasyoddhavāṇv api |
mayā vyavasitaḥ samyaṅ
nirguṇatvād anāśiṣaḥ || [BhP 11.29.20]
iti bhagavato vākyena sahāsya-vākyasyaikārtham eva dṛśyate | kintu tatra nirguṇatvān na hi guṇātītaṃ vastu kadācid dhvastaṃ bhavatīti hetur upanyastaḥ | sa cehāpi draṣṭavyaḥ | na ca niṣkāma-karmaṇo 'pi bhagavad-arpaṇa-mahimnā nirguṇatvam eveti vācyam – mad-arpaṇaṃ niṣphalaṃ vā sāttvikaṃ nija-karma tat [BhP 11.25.23]
Baladeva
vakṣyamāṇayā buddhyā yuktaṃ karma-yogaṃ stauti neheti | iha tam etam ity ādi vākyokteḥ niṣkāma-karma-yoge 'bhikramasyārambhasya phalotpādakatva-nāśo nāsti | ārambhasyāsamāptasya vaiphalyaṃ na bhavatīty arthaḥ | mantrādy-aṅga-vaikalye ca pratyavāyo na vidyate | ātmoddeśa-mahimnā oṃ tat sat iti bhagavan-nāmnā ca tasya vināśāt | iha bhagavad-arpitasya niṣāma-karma-lakṣaṇa-dharmasya kiñcid apy anuṣṭhitaṃ san mahato bhayāt saṃsārāt trāyate anuṣṭhātāraṃ rakṣati | vakṣyati caivaṃ pārtha naiveha nāmutra [Gītā 6.40] ity ādinā | kāmya-karmāṇi sarvāṅgopasaṃhāreṇānuṣṭhitāny ukta-phalāya kalpante | mantrādy-aṅga-vaikalye tu pratyavāyaṃ janayantīti | niṣkāma-karmāṇi tu yathā-śakty-anuṣṭhitāni jñāna-niṣṭhā-lakṣaṇaṃ phalaṃ janayanty evokta-hetutaḥ pratyavāyaṃ noptādayantīti
Michalski
W niem żaden wysiłek nie ginie ani się nie zmniejsza, nawet drobna część tego wzniosłego prawa osłania przed wielkim niebezpieczeństwem.
Olszewski
W niej niema wysiłków straconych, mała cząsteczka tej nauki wyzwala człowieka od wszelkiej trwogi.
Dynowska
Nie masz w niej wysiłków daremnych, ni sił zatraty, ni cofania się wstecz. Nawet odrobina tej Dharmy mądrości, stosowana w życiu, od wielkiego lęku nas chroni.
Sachse
Żaden wysiłek nie jest tu daremny,
nie ma też żadnych przeszkód.
Nawet maleńka cząstka tego prawa
chroni przed wielkim lękiem.
Kudelska
Nie ma w niej ani prób bezskutecznych, ani upadków,
Nawet najmniejsza cząstka tej prawdy od wielkiego strachu chroni.
Rucińska
Nie ginie tu owoc trudu i niedociągnięć tu nie ma,
Maleńka cząstka tej dharmy przed wielkim ochrania strachem.
Szuwalska
W wysiłku na tej drodze nie poniesiesz straty.
Najmniejszy postęp na niej uwalnia od strachu.
Byrski
Tu wysiłków nie zmarnujesz, przeciwności nie doświadczysz.
Odrobina tej zacności od wielkiej obroni trwogi.
Babkiewicz
Nie ma straty rezultatów
ni cofanie nie istnieje,
mały postęp w tej prawości
od wielkiego strachu chroni.
BhG 2.41
vyavasāyātmikā buddhir ekeha kuru-nandana
bahu-śākhā hy anantāś ca buddhayo ‘vyavasāyinām
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he kuru-nandana (o radości wśród Kurów!),
iha (tutaj) vyavasāyātmikā (mająca zdecydowaną naturę) buddhiḥ (roztropność) ekā (jedna) [asti] (jest).
[kiṃtu] (lecz) avyavasāyinām (niezdecydowanych) buddhayaḥ hi (zaiste roztropności) anantāḥ (nie mające końca) bahu-śākhāḥ ca (mające wiele gałęzi) [santi] (są).
analiza gramatyczna
| vyavasāyātmikā | – | vyavasāya-ātmikā 1i.1 f. – o ustalonej naturze (od: vi-ava-√so – ustanowić, ustalić, vyavasāya – wysiłek, determinacja, ustalone postanowienie, działanie; ātmaka – w złożeniach: mający naturę, f. ātmikā); |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| ekā | – | ekā sn. 1i.1 f. – jedna; |
| iha | – | av. – tutaj (w jodze); |
| kuru-nandana | – | kuru-nandana 8i.1 m.; TP: kurūṇāṃ nandaneti – o radości wśród Kurów (od: kuru – Kuru, Kurowie – potomkowie Kuru; √nand – radować; nandana – radość, uciecha); |
| bahu-śākhāḥ | – | bahu-śākhā 1i.3 f.; BV: yāsāṃ bahvaḥ śākhāḥ santi tāḥ – te, które mają wiele gałęzi (od: bahu – wiele, dużo; śākhā – gałąź, część, dział); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| anantāḥ | – | an-antā 1i.3 f. – nie mające końca (od: anta – koniec, limit, granica, śmierć); |
| ca | – | av. – i; |
| buddhayaḥ | – | buddhi 1i.3 f. – roztropności, rozumy, myśli, idee, intelekty, percepcje, poznania, idee, poglądy (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| avyavasāyinām | – | avyavasāyin 6i.3 m. – niezdecydowanych (od: vi-ava-√so – ustanowić, ustalić, vyavasāya – wysiłek, determinacja, ustalone postanowienie, działanie); |
warianty tekstu
vyavasāyātmikā → vyavasāyātmakā / vyavasāyātikā (mające pewną naturę);
ekeha → ekaiva (jedna wyłącznie);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
A oto oznajmia symptomy opisanego konceptu sankhji i jogi: |
yeyaṃ sāṃkhye buddhir uktā yoge ca, vakṣyamāṇa-lakṣaṇā sā – | |
|
Stanowcza i jedna jest tu myśl, o radości Kurów, |
vyavasāyātmikā buddhir ekeha kuru-nandana | |
|
|
Stanowcza, czyli mająca naturę utwierdzonej opinii, i zaiste jedna jest myśl (buddhi) stojąca w opozycji do innych przeciwnych a mnogich konceptów (itara-viparīta), zrodzona ze środków poznania prawdziwego (pramāṇa). Tu, czyli na ścieżce pomyślności, o radości Kurów. |
vyavasāyātmikā niścaya-svabhāvā ekā eva buddhir itara-viparīta-buddhi-śākhā-bhedasya bādhikā, samyak-pramāṇa-janitatvāt, iha śreyo-mārge | he kurunandana | | |
|
Skutkiem innych, przeciwnych konceptów, kołowrót wcieleń mocą głoszenia rozmaitych poglądów (śākhā-bheda) staje się nieskończony, bezkresny, nie do zatrzymania, co dzień wzrastający i nieprzemierzony. Natomiast mocą poglądu rozróżniającego (viveka-buddhi), który powstał za sprawą środków poznania właściwego, gdy niezliczona mnogość opinii została zatrzymana, również kołowrót wcieleń zatrzymuje się. |
yāḥ punar itarā viparīta-buddhayaḥ, yāsāṃ śākhā-bheda-pracāra-vaśāt ananto ’pāro ’nuparataḥ saṃsāro nitya-pratato vistīrṇo bhavati, pramāṇa-janita-viveka-buddhi-nimitta-vaśāc ca uparatāsv ananta-bheda-buddhiṣu saṃsāro ’py uparamate | | |
|
Te myśli są rozproszone, które mają liczne rozgałęzienia, które [przychylają się do] mnogich opinii. Skutkiem rozmaitości poglądów myśli są bezkresne. Czyje? Niezdecydowanych – tych którzy pozbawieni są poglądu rozróżniającego, powstałego z właściwych środków poznania. Oto znaczenie. |
tā buddhayo bahu-śākhāḥ bahvyaḥ śākhāḥ yāsāṃ tāḥ bahu-śākhāḥ, bahu-bhedā ity etat | pratiśākhā-bhedena hy anantā ca buddhayaḥ | keṣāṃ ? avyavasāyināṃ pramāṇa-janita-viveka-buddhi-rahitānām ity arthaḥ ||2.41|| |
Rāmānuja
kāmya-karma-viṣayāyā buddheḥ mokṣa-sādhana-bhūta-karma-viṣayāṃ buddhiṃ viśinaṣṭi—vyavasāyātmika iti | iha śāstrīye sarvasmin karmaṇi vyavasāyātmikā buddhir ekā | mumukṣuṇā anuṣṭheye karmaṇi buddhir vyavasāyātmikā buddhiḥ | vyavasāyo niścayaḥ, sā hi buddhiḥ ātma-yāthātmya-niścaya-pūrvikā | kāmya-karma-viṣayā tu buddhir avyavasāyātmikā | tatra hi kāmādhikāre dehād atiriktātmastitva-mātram apekṣitam, nātma-svarūpa-yāthātmya-niścayaḥ | svarūpa-yāthātmyāniścaye’pi svargādi-phalārthitva-tat-sādhanānuṣṭhāna-tat-phalānubhavānāṃ saṃbhavād avirodhāc ca | seyaṃ vyavasāyātmikā buddhir eka-phala-sādhana-viṣayatayaikā | ekasmai mokṣākhya-phalāya hi mumukṣoḥ sarvāṇi karmāṇi vidhīyante | ataḥ śāstrārthasya ekatvāt sarva-karma-viṣayā buddhir ekā eva | yathaika-phala-sādhanatayā āgneyādīnāṃ ṣaṇṇāṃ setikartavyatākānām eka-śāstrārthatayā tad-viṣayā buddhir ekā, tadvad ity arthaḥ |
avyavasāyināṃ tu svarga-putra-paśv-annādi-phala-sādhana-karmādhikṛtānāṃ buddhayaḥ phalānantyād anantāḥ | tatrāpi bahu-śākhāḥ | ekasmai phalāya codite’pi darśa-pūrṇamāsādau karmaṇi āyur aśāste suprajastvam āśāste ity ādy avagatāvāntara-phala-bhedena bahu-śākhātvaṃ ca vidyate | ato’vyavasāyināṃ buddhayo’nantā bahu-śākhāś ca |
etad uktaṃ bhavati—nityeṣu naimittikeṣu karmasu pradhāna-phalāni avāntara-phalāni ca yāni śrūyamāṇāni tāni sarvāṇi parityajya mokṣaika-phalatayā sarvāṇi karmāṇi eka-śāstrārthatayā anuṣṭheyāni | kāmyāni ca sva-varṇāśramocitāni tat-tat-phalāni parityajya mokṣa-phala-sādhanatayā nitya-naimittikair ekīkṛtya yathā-balam anuṣṭheyānīti
Śrīdhara
kuta ity apekṣāyām ubhayor vaiṣamyam āha vyavasāyātmiketi | iha īśvarārādhana-lakṣaṇe karma-yoge vyavasāyātmikā parameśvara-bhaktyaiva dhruvaṃ tariṣyāmīti niścayātmikā ekaiva ekaniṣṭhaiva buddhir bhavati | avyavasāyināṃ tu īśvarārādhana-bahirmukhānāṃ kāmināṃ kāmānām ānantyāt anantāḥ | tatrāpi hi karma-phala-guṇa-phalatvādi-prakāra-bhedād bahu-śākhāś ca buddhayo bhavanti | īśvarārādhanārthaṃ hi nityaṃ naimittikaṃ ca karma kiñcid aṅga-vaiguṇye 'pi na naśyati | yathā śaknuyāt tathā kuryād iti hi tad vidhīyate | na ca vaiguṇyam api | īśvaroddeśenaiva vaiguṇyopaśamāt | na tu tathā kāmyaṃ karma | ato mahad vaiṣamyam iti bhāvaḥ
Madhusūdana
etad-upapādanāya tam etam iti vākya-vihitānām ekārthatvam āha vyavasāyātmiketi | he kurunandaneha śreyo-mārge tam etam iti vākye vā vyavasāyātmikātma-tattva-niścayātmikā buddhir ekaiva caturṇām āśramāṇāṃ sādhyā vivakṣitā vedānuvacanena ity ādau tṛtīyā-vibhaktyā pratyekaṃ nirapekṣa-sādhanatva-bodhanāt | bhinnārthatve hi samuccayaḥ syāt | ekārthatve 'pi darśa-pūrṇamāsābhyām itivad dvandva-samāsena yad agnaye ca prajāpataye cetivac ca-śabdena na tathātra kiṃcit pramāṇam astīty arthaḥ | sāṅkhya-viṣayā yoga-viṣayā ca buddhir eka-phalatvād ekā vyavasāyātmikā sarva-viparīta-buddhīnāṃ bādhikā nirdoṣa-veda-vākya-samutthatvād itarās tv avyavasāyināṃ buddhayo bādhyā ity artha iti bhāṣya-kṛtaḥ | anye tu parameśvarārādhanenaiva saṃsāraṃ tariṣyāmīti niścayātmikaika-niṣṭhaiva buddhir iha karma-yoge bhavatīty artham āhuḥ | sarvathāpi tu jñāna-kāṇḍānusāreṇa svalpam apy asya dharmasya trāyate mahato bhayāt ity upapannam | karma-kāṇḍe punar bahu-śākhā aneka-bhedāḥ kāmānām aneka-bhedatvāt | anantāś ca karma-phala-guṇa-phalādi-prakāropaśākhā-bhedāt, buddhayo bhavanty avyavasāyināṃ tat-tat-phala-kāmānām | buddhīnām ānantya-prasiddhi-dyotanārtho hi-śabdaḥ | ataḥ kāmya-karmāpekṣayā mahad-vailakṣaṇya-śuddhy-artha-karmaṇām ity abhiprāyaḥ
Viśvanātha
kiṃ ca sarvābhyo 'pi buddhibhyo bhakti-yoga-viṣayiṇy eva buddhir uktṛṣṭety āha vyavasāyeti | iha bhakti-yoge vyavasāyātmikā buddhir ekaiva | mama śrīmad-gurūpadiṣṭaṃ bhagavat-kīrtana-smaraṇa-caraṇa-paricarṇādikam etad eva mama sādhanam etad eva mama sādhyam etad eva mama jīvātuḥ sādhana-sādhya-daśayos tyaktum aśakyam etad eva me kāmyam etad eva me kāryam etad anyan na me kāryaṃ nāpy abhilaṣaṇīyaṃ svapne 'pīty atra sukham astu duḥkhaṃ vāstu saṃsāro naśyatu vā na naśyatu | tatra mama kāpi na kṣatir ity evaṃ niścayātmikā buddhir akaitava-bhaktāv eva sambhavet | tad uktaṃ – tato bhajeta māṃ bhaktyā śraddhālur dṛḍha-niścayaḥ [BhP 11.20.28] iti |
tato 'nyatra naiva buddhir ekety āha bahv iti | bahavaḥ śākhā yāsāṃ tāḥ | tathā hi karma-yoge kāmānām ānantyād buddhayo 'nantāḥ | tathaiva jñāna-yoge prathamam antaḥkaraṇa-śuddhy-arthaṃ niṣkāma-karmaṇi buddhis tatas tasmin śuddhe sati karma-saṃnyāse buddhiḥ | tadā jñāne buddhiḥ | jñāna-vaiphalyābhāvārthaṃ bhaktau buddhiḥ jñānaṃ ca mayi saṃnyaset iti bhagavad-ukter jñāna-saṃnyāse ca bhaktau buddhir iti buddhayo 'nantāḥ | karma-jñāna-bhaktīnām avaśyānuṣṭheyatvāt tat-tac-chākhā apy anantāḥ
Baladeva
kāmya-karma-viṣayaka-buddhito niṣkāma-karma-viṣayaka-buddher vaiśiṣṭyam āha vyavasāyeti | he kurunandana iha vaidikeṣu sarveṣu karmasu vyavasāyātmikā bhagavad-arcana-rūpair niṣkāma-karmabhir viśuddha-citto viṣorṇādivat tad-antargatena jñānenātma-yāthātmyam aham anubhaviṣyāmīti niścaya-rūpā buddhir ekā ekav-viṣayatvāt | ekasmai tad-anubhavāya teṣāṃ vihitatvād iti yāvat | avyavasāyinām kāmya-karmānuṣṭhātṝṇāṃ tu buddhayo hy anantāḥ | paśv-anna-putra-svargādy-ananta-kāma-viṣayatvāt | tatrāpi bahu-śākhāḥ | eka-phalake 'pi darśa-paurṇamāsādāv āyuḥ suprajastādy-avāntarāneka-phalāśaṃsā-śravaṇāt | atra hi dehātiriktātma-jñāna-mātram apekṣate na tūktātma-yāthātmyaṃ tan niścaye kāmya-karmasu pravṛtter asambhavāt
Michalski
Tu jest tylko jedna myśl, — myśl, co przejawia się w postanowieniu, potomku Kurawów; myśli tych, którym brak postanowienia, mają wiele gałęzi i skończyć się nie mogą.
Olszewski
Ta nauka, synu Kuru, ma jeden tylko cel i dąży do niego stale; nauka niestała rozgałęzia się do nieskończoności.
Dynowska
Panuje tu Buddhi – Rozum rozpoznający, skupiony, jednolity w dążeniu, o radości Kuru; zaś myśli ludzi chwiejnych rozbiegają się i rozpraszają bez końca.
Sachse
Tylko tu, na tej drodze [pojawia się]
jedyne [właściwe] zrozumienie,
które pociąga za sobą decyzję,
o Radości Kaurawów,
podczas gdy mniemania niezdecydowanych
biegną w rozmaitych kierunkach, bez celu.
Kudelska
Świadomość jednolita do pewnego celu wiedzie,
Zaś dróg z celem się mijających, o radości rodu Kuru, jest wiele.
Rucińska
I jeden jest tutaj rozum, pewny, potomku Kurowy!
Rozliczne i różnorodne rozumy są u niepewnych!
Byrski
Przekonanie w czyn przekute jest jedyne, Synu Kurów.
Pogmatwane, bez konkluzji przekonania są bezczynnych.
Babkiewicz
Mądrość, co zdecydowana,
jedna jest tu, dziecię Kurów,
zaś mądrości osób chwiejnych
liczne są, rozgałęzione.
BhG 2.42-44
yām imāṃ puṣpitāṃ vācaṃ pravadanty avipaścitaḥ
veda-vāda-ratāḥ pārtha nānyad astīti vādinaḥ
kāmātmānaḥ svarga-parā janma-karma-phala-pradām
kriyā-viśeṣa-bahulāṃ bhogaiśvarya-gatiṃ prati
bhogaiśvarya-prasaktānāṃ tayāpahṛta-cetasām
vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau na vidhīyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he pārtha (Prythowicu!),
[ye] (którzy) avipaścitaḥ (niemądrzy) veda-vāda-ratāḥ (znajdujący radość w doktrynie Wed) anyat (inne) na asti iti (nie istnieje) vādinaḥ (mówiący).
[te] (ci) kāmātmānaḥ (których jaźń jest żądzą) svarga-parāḥ (uważający niebo za najwyższe), yām (którą) imām (tą) janma-karma-phala-pradām (dającą narodziny i owoce działań) kriyā-viśeṣa-bahulām (posiadającą mnogość specyficznych rytuałów) bhogaiśvarya-gatim (drodze przyjemności i władzy) prati (ku) puṣpitām (kwiecistą) vācam (mowę) pravadanti (mówią).
tayā (przez nią) [puṣpitayā vācā] (przez kwiecistą mowę) apahṛta-cetasām (tych, których umysły zostały zabrane) bhogaiśvarya-prasaktānām (oddanych przyjemności i władzy) vyavasāyātmikā (mająca zdecydowaną naturę) buddhiḥ (roztropność) samādhau (w skupieniu) na vidhīyate (nie powstaje).
analiza gramatyczna
| yām | – | yat sn. 2i.1 f. – którą; |
| imām | – | idam sn. 2i.1 f. – tą; |
| puṣpitām | – | puṣpitā 2i.1 f. – kwiecistą (od: √puṣ – kwitnąć, puṣpa – kwiat); |
| vācam | – | vāk 2i.1 f. – mowę (od: √vac – mówić); |
| pravadanti | – | pra-√vad (mówić, ogłaszać) Praes. P 1c.3 – mówią; |
| avipaścitaḥ | – | a-vipaścit 1i.3 m. – niemądrzy (od: vip – podekscytowany, natchniony; cit – nagromadzony, ułożony lub cit – myśl, serce; vipaścit – mądry, uczony); |
| veda-vāda-ratāḥ | – | veda-vāda-rataḥ 1i.3 m.; TP: vedānāṃ vāde ratā iti – radujący się mową Wedy (od: veda – Weda, √vid – wiedzieć; √vad – mówić, vāda – mowa, doktryna; √ram – cieszyć się, PP rata – uradowany); |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| na | – | av. – nie; |
| anyat | – | anya sn. 1i.1 n. – inne; |
| asti | – | √as (być) Praes. P 1c.1 – istnieje; |
| iti | – | av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi); |
| vādinaḥ | – | vādin 1i.3 m. – mówiący (od: √vad – mówić, ogłaszać) |
******
| kāmātmānaḥ | – | kāma-ātman 1i.3 m.; BV: yeṣām ātmā kāmo ‘sti te – ci, których jaźń jest żądzą (√kām –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, miłość, przyjemność; ātman – jaźń); |
| svarga-parāḥ | – | svarga-para 1i.3 m.; BV: yeṣāṃ svargaḥ paro ‘sti te – ci, dla których niebo jest najważniejsze (od: √sūr – ranić, być stabilny, sūra – słońce, mędrzec, svar – niebo, svar-ga – wiodący do nieba, niebiosa; para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najlepszy); |
| janma-karma-phala-pradām | – | janma-karma-phala-pradā 2i.1 f. – janmāni ca karmaṇāṃ phalāni ca pradātāram – dającą narodziny i owoce działań (od: √jan – rodzić, janman – narodziny; √kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat; pra-da – na końcu złożeń oznacza dawcę = pradātṛ); |
| kriyā-viśeṣa-bahulāṃ | – | kriyā-viśeṣa-bahulā 2i.1 f.; BV: yasyāḥ kriyā-viśeṣāṇāṃ bahulo ‘sti tāṃ – posiadającą obfitość specyficznych rytuałów (od: √kṛ – robić, kriyā – akt, praca – szczególnie o rytualnym charakterze; viśeṣa – szczególność, specyficzność, osobliwość; bahula – liczny, obfitujący); |
| bhogaiśvarya-gatiṃ | – | bhoga-aiśvarya-gati 2i.1 f.; TP: bhogasya caiśvaryasya ca gatim iti – schronienie dla przyjemności i władzy (od: √bhuj – cieszyć się, jeść, posiadać, bhoga – przyjemności, luksusy, bogactwo; √īś – posiadać, władać, īśa / īśvara – pan, władca, aiśvarya – władztwo, dominacja, moc; √gam – iść, gati – poruszanie się, droga, podróż, rezultat, schronienie, źródło); |
| prati | – | av. – ku, w kierunku, naprzeciw; |
******
| bhogaiśvarya-prasaktānām | – | bhoga-aiśvarya-prasakta 6i.3 m.; TP: bhoga aiśvarye ca prasaktānām iti – oddanych przyjemnościom i władzy (od: √bhuj – cieszyć się, jeść, posiadać, bhoga – przyjemności, luksusy, bogactwo; √īś – posiadać, władać, īśa / īśvara – pan, władca, aiśvarya – władztwo, dominacja, moc; pra-√sañj – polegać na, być przymocowanym do, PP prasakta – przywiązany, przyległy, oddany); |
| tayā | – | tat sn. 3i.1 f. – przez nią, wskutek niej; |
| apahṛta-cetasām | – | apahṛta-cetas 6i.3 m.; BV: yeṣāṃ ceto ‘pahṛtam asti teṣām – tych, których umysł jest skradziony (od: apa-√hṛ – zabierać, PP apahṛta – zabrany, ukradziony; √cit – myśleć, cetas – umysł, myśl, serce, świadomość); |
| vyavasāyātmikā | – | vyavasāya-ātmikā 1i.1 f. – o ustalonej naturze (od: vi-ava-√so – ustanowić, ustalić, vyavasāya – wysiłek, determinacja, ustalone postanowienie, działanie; ātmaka – w złożeniach: mający naturę, f. ātmikā); |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| samādhau | – | samādhi 7i.1 m. – w połączeniu, w skupieniu, w uwadze, w harmonii (od: sam-ā-√dhā – umieszczać, naprawiać, ustawiać, korygować, koncentrować); |
| na | – | av. – nie; |
| vidhīyate | – | vi-√dhā (obdarzać, układać, przygotowywać, stworzyć, sprawić) Praes. pass. 1c.1 – jest uczyniona; |
warianty tekstu
avipaścitaḥ → vipaścitaḥ (mądrzy);
veda-vāda-ratāḥ → veda-vāda-parāḥ (uważający mowę Wedy za najwyższą);
janma-karma-phala-pradām → janma-karma-phalepsavaḥ / janma-karma-phala-pradāḥ (pragnący osiągnąć narodziny i owoce czynów / dający narodziny i owoce czynów);
kriyā-viśeṣa-bahulāṃ → kriyā-viśeṣa-bahulā / kriyā-viśeṣa-bahulo (spełniający liczne szczególne ofiary);
bhogaiśvarya-gatiṃ → bhogaiśvarya-gatīḥ / bhogaiśvarya-gatiḥ (którzy jako rezultat osiągają przyjemności i władzę);
tayāpahṛta-cetasām → tathāpahṛta-cetasām / tayāpahata-cetasām / tayā ca hṛta-cetasām / tayāpakṛta-cetasām (w ten sposób o skradzionym umyśle / o uderzonym umyśle przez nią / i o zabranym umyśle przez nią / na skutek niej o obraźliwym umyśle);
vyavasāyātmikā → vyavasāyātmakā (o zdecydowanej naturze);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Ci, którzy nie mają stanowczej myśli: |
yeṣāṃ vyavasāyātmikā buddhir nāsti te – | |
|
Nierozumni kwieciste słowa wypowiadają, Prythowicu, |
yām imāṃ puṣpitāṃ vācaṃ pravadanty avipaścitaḥ | |
|
|
Które to zostaną zaraz wypowiedziane, kwieciste – niczym ukwiecone drzewo, piękne i miłe do słuchania, słowa cechujące się nakazami (vākya), wypowiadają. |
yām imāṃ vakṣyamāṇāṃ puṣpitāṃ puṣpita iva vṛkṣaḥ śobhamānāṃ śrūyamāṇa-ramaṇīyāṃ vācaṃ vākya-lakṣaṇāṃ pravadanti | | |
|
A kto? Nierozumni, nieinteligentni, niezdolni do rozróżniania. Oto znaczenie. Z nauki Wed radość czerpiący – radujący się stwierdzeniami Wedy ukazującymi liczne praktyki wiodące do mnogich owoców, celów i konkluzji. |
ke? avipaścito ’medhaso ’vivekina ity arthaḥ | veda-vāda-ratāḥ bahvy-artha-vāda-phala-sādhana-prakāśakeṣu veda-vākyeṣu ratāḥ | | |
|
O Prythowicu, „nic innego, osiąganego dzięki czynowi jako praktyce wiodącej do owoców takich jak udanie się do niebios, nie istnieje” – takiego rodzaju słowa mówią. |
he pārtha, na anyat svarga-prāpty-ādi-phala-sādhanebhyaḥ karmabhyo ’sti ity evaṃ vādinaḥ vadana-śīlāḥ ||2.42|| | |
|
I ci: |
te ca – | |
|
Żądzą pochłonięci, niebiosom oddani |
kāmātmānaḥ svarga-parā janma-karma-phala-pradām | |
|
|
Żądzą pochłonięci, czyli oddający się przyjemności i uważający ją za najwyższe. Oto znaczenie. Niebiosom oddani, czyli uważający niebiosa za najwyższy cel żywota (puruṣārtha), za doskonałość. Oni to wypowiadają słowa, czyli lgną do nich. Słowa, które wiodą do owocu czynu i narodzin – zaiste to narodziny są owocem czynu, a ich słowa prowadzą do czynu i narodzin. |
kāmātmānaḥ kāma-svabhāvāḥ, kāma-parā ity arthaḥ | svarga-parāḥ svargaḥ paraḥ puruṣārthaḥ yeṣāṃ te svarga-parāḥ svarga-pradhānāḥ | janma-karma-phala-pradāṃ karmaṇaḥ phalaṃ karma-phalaṃ janmaiva karma-phalaṃ janma-karma-phalaṃ tat pradadātīti janma-karma-phala-pradā, tāṃ vācam pravadanti ity anuṣajyate | | |
|
Słowa, które obfitują w osobliwe rytuały, czyli specyficzne czynności ofiarne. W których to słowach zazwyczaj ukazuje się cele, takie jak zdobycie potomstwa, trzody czy niebios. |
kriyā-viśeṣa-bahulāṃ kriyāṇāṃ viśeṣāḥ kriyā-viśeṣāḥ te bahulā yasyāṃ vāci tāṃ svarga-paśu-putrādy-arthāḥ yayā vācā bāhulyena prakāśyante | | |
|
Głupcy kręcący się w kołowrocie wcieleń wypowiadają różnorodne słowa, których celem są uciechy i władza – osiągnięcie uciech i władzy jest rezultatem, ku któremu wiedzie praktyka wypełniania owych specyficznych rytuałów. |
bhogaiśvarya-gatiṃ prati bhogaś ca aiśvaryaṃ ca bhogaiśvarye, tayor gatiḥ prāptiḥ bhogaiśvarya-gatiḥ, tāṃ prati sādhana-bhūtāḥ ye kriyā-viśeṣāḥ tad-bahulāṃ tāṃ vācaṃ pravadantaḥ mūḍhāḥ saṃsāre parivartante ity abhiprāyaḥ ||2.43|| | |
|
I tych: |
teṣāṃ ca – | |
|
Gdy te [słowa] serca porwą tych, co lgną do uciech i władzy, |
bhogaiśvarya-prasaktānāṃ tayāpahṛta-cetasām | |
|
|
Tych, co lgną do uciech i władzy – dla których istotą i miłością jest zdobycie uciech i władzy. Tymi słowy, [wyrażającymi] mnogie specyficzne rytuały, pochwycone jest serce, czyli zakryta rozróżniająca wiedza tych, których myśl stanowcza w skupieniu, czyli koncept skupiony na jodze lub sankhji, skoncentrowany [na myśli] „wszystko jest dla przyjemności człowieka [jaźni]” w skupieniu nie powstanie, czyli nie ma miejsca. Skupienie (samādhi) to myśl (buddhi) [rozumiana jako] narząd wewnętrzny (antaḥ-karaṇa). Oto znaczenie. |
bhogaiśvarya-prasaktānāṃ bhogaḥ kartavyaḥ caiśvaryaṃ ca iti bhogaiśvaryayor eva praṇayavatāṃ tad-ātma-bhūtānām | tayā kriyā-viśeṣa-bahulayā vācā apahṛta-cetasām ācchādita-viveka-prajñānāṃ vyavasāyātmikā sāṃkhye yoge vā buddhiḥ samādhau samādhīyate asmin puruṣopabhogāya sarvam iti samādhiḥ antaḥ-karaṇaṃ buddhiḥ tasmin samādhau, na vidhīyate na bhavati ity arthaḥ ||2.44|| |
Rāmānuja
atha kāmya-karmādhikṛtān nindati—yām imām iti | yām imāṃ puṣpitāṃ puṣpa-mātra-phalām āpāta-ramaṇīyāṃ vācam avipaścito’lpajñā bhogaiśvarya-gatiṃ prati vartamānāṃ pravadanti | veda-vāda-ratāḥ vedeṣu ye svargādi-phala-vādās teṣu saktāḥ, nānyad astiti vādinaḥ tat-saṅgātirekeṇa svargāder adhikaṃ phalaṃ nānyad asti iti vadantaḥ | kāmātmānaḥ kāma-pravaṇa-manasaḥ svarga-paraḥ svarga-parāyaṇāḥ svargādi-phalāvasāne punar-janma-karmākhya-phala-pradaṃ kriyā-viśeṣa-bahulāṃ tattva-jñānarhitatayā kriyāviśeṣapracuraṃ teṣāṃ bhogaiśvarya-gatiṃ prati vartamānāṃ yām imāṃ vācaṃ ye pravadanti iti sambandhaḥ
teṣāṃ bhogaiśvarya-prasaktānāṃ tayā vācā bhogaiśvarya-viṣayayā apahṛtātma-jñānānāṃ yathoditā vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau manasi na vidhīyate, notpadyate | samādhīyate’smin ātma-jñānam iti samādhir manaḥ | teṣāṃ manasy ātma-yāthātmya-niścaya-jñāna-pūrvaka-mokṣa-sādhana-bhūta-karma-viṣayā buddhiḥ kadācid api notpadyate ity arthaḥ | ataḥ kāmyeṣu karmasu mumukṣuṇā na saṅgaḥ kartavyaḥ
Śrīdhara
nanu kāmino 'pi kaṣṭān kāmān vihāya vyavasāyātmikām eva buddhiṃ kim iti na kurvanti | tatrāha yām imām ity ādi | yām imāṃ puṣpitāṃ viṣa-latāvad āpāta-ramaṇīyāṃ prakṛṣṭāṃ paramārtha-phala-parām eva vadanti vācaṃ svargādi-phala-śrutim | teṣāṃ tayā vācā 'pahṛta-cetasāṃ vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau na vidhīyate iti tṛtīyenānvayaḥ | kim iti tathā vadanti | yato 'vipaścito mūḍhāḥ | tatra hetuḥ veda-vāda-ratā iti | vede ye vādā artha-vādāḥ | akṣayyaṃ ha vai cāturmāsya-yājinaḥ sukṛtaṃ bhavati | tathā, apāṃ somam amṛtā ambhūma ity ādyāḥ | teṣv eva ratāḥ prītāḥ | ataevātaḥparam anyad īśvara-tattvaṃ prāpyaṃ nāstīti-vadana-śīlāḥ
ataeva kāmātmāna iti | kāmātmānaḥ kāmākulita-cittāḥ | ataḥ svarga eva paraḥ puruṣārtho yeṣāṃ te | janma ca tatra karmāṇi ca tat-phalāni ca pradadātīti tathā | tāṃ bhogaiśvaryayor gatiṃ prāptiṃ prati sādhana-bhūtā ye kriyā-viśeṣās te bahulā yasyāṃ tāṃ pravadantīty anuṣaṅgaḥ
tataś ca bhogaiśvarya-prasaktānām ity ādi | bhogaiśvaryayoḥ prasaktānām abhiniviṣṭānāṃ tayā puṣpitayā vācāpahṛtam ākṛṣṭaṃ ceto yeṣām teṣām | samādhiś cittaikāgryam | parameśvarābhimukhatvam iti yāvat | tasmin niścayātmikā buddhis tu na vidhīyate | karma-kartari prayogaḥ | sā notpadyata iti bhāvaḥ
Madhusūdana
avyavasayinām api vyavasāyātmikā buddhiḥ kuto na bhavati pramāṇasya tulyatvād ity āśaṅkya pratibandhaka-sad-bhāvān na bhavatīty āha yām imām iti tribhiḥ | kuta evam ata āha bhogaiśvarya-gatiṃ prati kriyā-viśeṣa-bahulām amṛta-pānorvaśī-vihāra-pārijāta-parimalādi-nibandhano yo bhogas tat-kāraṇaṃ ca yad aiśvaryaṃ devādi-svāmitvaṃ tayor gatiṃ prāptiṃ prati sādhana-bhūtā ye kriyā-viśeṣā agnihotra-darśa-pūrṇamāsa-jyotiṣṭomādayas tair bahulāṃ vistṛtām atibāhulyena bhogaiśvarya-sādhana-kriyā-kalāpa-pratipādikām iti yāvat | karma-kāṇḍasya hi jñāna-kāṇḍāpekṣayā sarvatrātivistṛtatvaṃ prasiddham | etādṛśīṃ karma-kāṇḍa-lakṣaṇāṃ vācaṃ pravadanti prakṛṣṭāṃ paramārtha-svargādi-phalām abhyupagacchanti |
ke ye 'vipaścito vicāra-janya-tātparya-parijñāna-śūnyāḥ | ataeva veda-vāda-ratā vede ye santi vādā artha-vādāḥ akṣayyaṃ ha vai cāturmāsya-yājinaḥ sukṛtaṃ bhavati ity evam ādayas teṣv eva ratā vedārtha-satyatvenaivam evaitad iti mithyā-viśvāsena santuṣṭāḥ | he pārtha ! ataeva nānyad astīti-vādinaḥ karma-kāṇḍāpekṣayā nāsty anyaj jñāna-kāṇḍaṃ sarvasyāpi vedasya kārya-paratvāt | karma-phalāpekṣayā ca nāsty anyan niratiśayaṃ jñāna-phalam iti vadana-śīlā mahatā prabandhena jñāna-kāṇḍa-viruddhārtha-bhāṣiṇa ity arthaḥ | kuto mokṣa-dveṣiṇyas te ? yataḥ kāmātmānaḥ kāmyamāna-viṣaya-śatākula-cittatvena kāma-mayāḥ | evaṃ sati mokṣam api kuto na kāmayante ? yataḥ svarga-parāḥ svarga evorvaśy-ādy-apetatvena para utkṛṣṭo yeṣāṃ te tathā | svargātiriktaḥ puruṣārtho nāstīti bhrāmyanto viveka-vairāgyābhāvān mokṣa-kathām api soḍhum akṣamā iti yāvat |
teṣāṃ ca pūrvokta-bhogaiśvaryayoḥ prasaktānāṃ kṣayitvādi-doṣādarśanena niviṣṭāntaḥ-karaṇānāṃ tayā kriyā-viśeṣa-bhulayā vācāpahṛtam ācchāditaṃ ceto viveka-jñānaṃ yeṣāṃ tathā-bhūtānām artha-vādāḥ stuty-arthās tātparya-viṣaye pramāṇāntarābādhite vedasya prāmāṇyam iti suprasiddham api jñātum aśaktānāṃ samādhāv antaḥ-karaṇe vayavasāyātmikā buddhir na vidhīyate na bhavatīty arthaḥ | samādhi-viṣayā vyavasāyātmikā buddhis teṣāṃ na bhavatīti vā adhikaraṇe viṣaye vā sapatamyās tulyatvāt | vidhīyata iti karma-kartari la-kāraḥ | samādhīyate 'smin sarvam iti vyutpattyā samādhir antaḥ-karaṇaṃ vā paramātmā veti nāprasiddhārtha-kalpanam | ahaṃ brahmety avasthānaṃ samādhis tan-nimittaṃ vyavasāyātmikā buddhir noptadyata iti vyākhyāne tu rūḍhir evādṛtā |
ayaṃ bhāvaḥ — yadyapi kāmyāny agnihotrādīni śuddhy-arthebhyo na viśiṣyante tathāpi phalābhisandhi-doṣān nāśaya-śuddhiṃ sampādayanti | bhogānuguṇā tu śuddhir na jñānopayoginī | etad eva darśayituṃ bhogaiśvarya-prasaktānām iti punar upāttam | phalābhisandhim antareṇa tu kṛtāni jñānopayoginīṃ śuddhim ādadhatīti siddhaṃ vipaścid-avipaścitoḥ phala-vailakṣaṇyam | vistareṇa caitad agre pratipādayiṣyate
Viśvanātha
tasmād avyavasāyinaḥ sakāma-karmiṇas tv atimandā ity āha yām imām iti | puṣpitāṃ vācaṃ puṣpitāṃ viphalatām ivāpātato ramaṇīyam | pravadanti prakarṣeṇa sarvataḥ prakṛṣṭā iyam eva veda-vāg iti ye vadanti, teṣāṃ tayā vācā apahṛta-cetasāṃ ca vyavasāyātmikā buddhir na vidhīyate iti tṛtīyenānvayaḥ | teṣu tasyā asambhavāt sā teṣu nopadiśyata ity arthaḥ | kim iti te tathā vadanti, yato 'vipaścito mūrkhāḥ | tatra hetuḥ vedeṣu ye 'rtha-vādāḥ – akṣayyaṃ vai cāturmāsya-yājinaḥ sukṛtaṃ bhavati, apāṃ somam amṛtā ambhūma ity ādyāḥ | anyad īśvara-tattvaṃ nāstīti prajalpinas te kīdṛśīṃ vācaṃ pravadanti | janma-karma-phala-pradāyinīṃ bhogaiśvarya-gatiṃ prati ye kriyā-viśeṣās tān bahu yathā syāt tathā lāti dadāti pratipādayatīti tām
tataś ca bhogaiśvaryayoḥ prasaktānām tayā puṣpitayā vācā apahṛtam ākṛṣṭaṃ ceto yeṣām te | tathā teṣām samādhiś cittaikāgryam parameśvaraikonmukhatvaṃ tasmin niścayātmikā buddhir na vidhīyate | karma-kartari prayogaḥ | sā notpadyata iti bhāvaḥ iti svāmi-vacanaiḥ
Baladeva
nanv eṣāṃ vyavasāyātmikā buddhir bhavet śrutes taulyād iti cec citta-doṣān na bhaved ity āha yām iti tribhiḥ | avipaścito 'lpa-jñāḥ yām imāṃ jyotiṣṭomena svarga-kāmo yajetety ādikāṃ vācaṃ pravadanti iyam eva prakṛṣṭā vedavāg iti kalpayanti | tayā vācāpahṛta-cetasāṃ teṣāṃ samādhau manasi vyavasāyātmikā buddhir na vidhīyate nābhyudeti ity anuṣaṅgaḥ | kīdṛśīṃ vācam ity āha puṣpitām iti || kusumita-viṣa-latāvad āpāta-manojñāṃ niṣphalām ity arthaḥ | evaṃ kutas te vadanti tatrāha vedeti | vedeṣu ye vādāḥ apāṃ somam amṛtā ambhūma, akṣayyaṃ ha vai cāturmāsya-yājinaḥ sukṛtaṃ bhavati ity ādayo 'rthavādās teṣv eva ratāḥ vedasya satya-bhāṣitvād evam evaitad iti pratītimantaḥ | ataeva nānyad iti karma-phalāt svargād anyat jīvāṃśi-paramārtha-jñānaṃ labhyaṃ mokṣa-lakṣaṇaṃ niratiśayaṃ nitya-sukhaṃ nāsti | tat-pratipādikānāṃ vedānta-vācāṃ karmāṅga-kartṛ-devatād ekatayā tac-cheṣatvād iti vadana-śīlā ity arthaḥ
citta-doṣam āha kāmātmānaḥ vaiṣayika-sukha-vāsanā-grasta-cittāḥ | evaṃ cet tādṛśaṃ mokṣaṃ kuto necchanti tatrāha svargeti | svarga eva sudhā devāṅganādy-upetatvena paraḥ śreṣṭho yeṣāṃ te | tādṛg-vāsanā-grastatvāt teṣāṃ nānyad bhāṣata ity arthaḥ | janma karmeti janma ca dehendriya-sambandha-laksaṇaṃ, tatra karma ca tat-tad-varṇāśrama-vihitaṃ, phalaṃ ca vināśi-paśv-anna-svargādi | tāni prakarṣeṇāvicchedena dadāti tāṃ bhogaiśvaryayor gatiṃ prāptiṃ prati ye kriyā-viśeṣā jyotiṣṭpmādayas te bahulāḥ pracurā yatra tāṃ vācaṃ vadantīti pūrveṇānvayaḥ | bhogaḥ sudhā-pāna-devāṅganādiḥ, aiśvaryaṃ ca devādi-svāmitvaṃ tayor gatim ity arthaḥ
baladevaḥ : bhogeti teṣāṃ pūrvoktayor bhogaiśvaryayoḥ prasaktānāṃ kṣayitva-doṣāsphūrtyā tayor abhiniviṣṭānāṃ tayā puṣpitayā vācāpahṛtam viluptaṃ ceto viveka-jñānaṃ yeṣām tādṛśānāṃ samādhāv iti yo 'yam | samyag ādhīyate 'sminn ātma-tattva-yāthātmyam iti nirukteḥ samādhir manas tasminn ity arthaḥ
Michalski
Nielotnej myśli są ci, którzy głoszą kwieciste mowy, zachwyceni słowami Wed i utrzymują, Partho, że nic więcej niema ponadto, ogarnięci żądzą dążą oni do nieba, z tą mową na ustach, obiecującą nowe narodzenie w nagrodę czynu, pełną nakazów o różnych obrzędach w celu zdobycia rozkoszy i władzy.
Lecz ci właśnie, którzy lgną do rozkoszy i władzy i których duch się zbłąkał przez te mowy, — ci nie zdobędą tego rozpoznania, co niezłomnego jest zamysłu i się buduje w zapatrzeniu.
Olszewski
Są słowa pięknie brzmiące, które głupcy przytaczają, pyszniąc się znajomością tekstu Weby. »To wystarcza« — powiadają.
I oddani swym pożądliwościom, stawiając chwilowy pobyt w niebie na pierwszem miejscu, przytaczają ten tekst, który zaleca doczesne użycie, jako nagrodę za czyny, i który zawiera obfitą różnorodność obrzędów, co to przez nie można osiągnąć bogactwa i potęgę.
Dla tych ludzi, przywiązanych do potęgi i do bogactw, którym owe słowa otumaniły umysł, niema nauki jednej i stałej, mającej za cel rozmyślanie.
Dynowska
Nierozumni, rozkochani w literze Wed, kwieciście dowodzą, iż ponad nie nic nie istnieje.
Pełni żądz, mają raj za swój cel, a narodzenie pomyślne za rytuałów skutek poczytują, zalecając różnorodne obrzędy, by władzę zdobyć i uciechy.
Lecz ci co żądzą władzy i uciech powodowani, takie upodobali nauki, nie wiedzą czym jest Rozum czysty, ku Samadhi stale skierowany.
Sachse
Nieświadomi prawdy,
rozmiłowani w słowach [tylko] wed, o synu Prithy,
powtarzają słowa kwieciste,
utrzymując, że nie ma nic innego;
pożądliwi, przekonani, że niebo
jest najwyższym dobrem,
[powtarzają słowa], które — jako owoc uczynków —
ofiarowują powtórne narodziny,
[słowa] pełne najrozmaitszych wskazówek,
co czynić, by zyskać władzę i rozkosz.
Rozum tych, którzy lgną ku rozkoszy i władaniu,
których uwagę zaprzątają owe [słowa kwieciste],
nie jest zdolny podjąć [właściwej) decyzji,
ani dojść do samadhi.
Kudelska
Niemądrzy, w słowach Wed rozmiłowani, przytaczają kwieciste dowody
I mówią, Partho, że ponad słowa Wed nic nie ma.
Umysły ich pełne są pożądania; oni, radości niebiańskich pragnący,
Powiadają, iż narodziny szczęśliwe, wynikłe z czynów i różnych rytuałów, wiodą do rozkoszy i potęgi.
Słowa Wed ich umysłu strawą, niewolnicy rozkoszy i władzy;
Ich świadomość nieustannie rozproszona.
Rucińska
W Wed słowach rozmiłowani głupcy, mówiący, o Partho,
Że nic innego już nie ma, głoszą te słowa kwieciste,
Bogate w liczne wskazówki, jak zdobyć rozkosz i władzę,
Przez co się rodzą na nowo – namiętni, spragnieni nieba!
Do cna ogłupieni nimi, złaknieni władzy i uciech!
Ich rozum rozstrzygający niezdolny jest do skupienia.
Szuwalska
Powierzchowna jest wiedza tych, co podziwiają
Kwiecisty język Wedy i żyją w nadziei,
Że przyszłość im zapewnią pomyślne obrzędy,
Spełnianie rytuałów dla władzy i szczęścia.
Tak owładnięci żądzą nie widzą nic więcej.
Do nieba pójść po śmierci pragną najgoręcej.
Niestety, ich umysły słabościom uległe
Nie osiągną skupienia ani wyzwolenia.
Byrski
Głupcy słowa te kwieciste mówią, ślepo wierząc Wedzie.
Powiadają też, o Partho, że ponadto nic już niema –
Oni się umiłowali i o niebie myślą jeno
W swym dążeniu do użycia i do władzy w formie licznych
Dzieł szczególnych, co narodzin i działania owoc dają.
Gdy dążenie to świadomość opanuje ludzi lgnących
Do użycia i do władzy, wtedy to ich przekonanie
W czyn się wciela i w stan myśli zestrzelonej już nie wchodzi.
Babkiewicz
Głupcy, co znajdują radość
w słowach Wedy, mówią, Partho:
„nic innego nie istnieje”.
Pełni pragnień, żądni niebios,
by uzyskać władzę, rozkosz,
głoszą słowa ukwiecone,
w narodziny i czyn płodne,
z licznych rytów zbudowane.
Gdy tak łakną władzy, uciech,
które myśli zniewalają,
ich stanowcze przekonanie
nie podąża ku skupieniu.
BhG 2.45
traiguṇya-viṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna
nirdvaṃdvo nitya-sattva-stho niryoga-kṣema ātmavān
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he arjuna (Ardźuno),
vedāḥ (Wedy) trai-guṇya-viṣayāḥ (których zakresem są trzy guny) [santi] (są).
[tvam tu] (ale ty) nis-trai-guṇyaḥ (bez związku z trzema gunami), nir-dvandvaḥ (bez przeciwieństw), nitya-sattva-sthaḥ (znajdujący się zawsze w sattwie), nir-yoga-kṣemaḥ (bez zysku i bezpieczeństwa), ātmavān (samo opanowany) bhava (bądź).
analiza gramatyczna
| traiguṇya-viṣayāḥ | – | traiguṇya-viṣaya 1i.3 m.; BV: yeṣām trayāṇāṃ guṇānāṃ viṣayo ‘sti te – których zakresem są trzy guny (od: tri – trzy; √grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur, traiguṇya – od: tri-guṇa – związany z trzema cechami; √viṣ – być aktywnym, działać; viṣa – aktywny, trucizna, viṣaya – sfera, terytorium, zasięg, obiekt zmysłów, przedmiot); |
| vedāḥ | – | veda 1i.3 m. – Wedy (√vid – wiedzieć); |
| nistraiguṇyaḥ | – | nistraiguṇya 1i.1 m. – bez związku z trzema gunami (od: nis – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; tri – trzy; √grah – chwytać, guṇa – cecha, zaleta, sznur, traiguṇya – od: tri-guṇa – związany z trzema cechami); |
| bhava | – | √bhū (być) Imperat. P 2c.1 – bądź; |
| arjuna | – | arjuna 8i.1 m. – biały, jasny; |
| nirdvaṃdvaḥ | – | nirdvaṃdva 1i.1 m. – bez przeciwieństw (od: nis – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; dva – dwa, dvaṃdva – dwa-dwa, para przeciwności); |
| nitya-sattva-sthaḥ | – | nitya-sattva-stha 1i.1 m. – yo nityaṃ sattve tiṣṭhati saḥ – ten, który zawsze znajduje się w sattwie (od: nitya – nieustanny, wieczny; √as – być, sant – będący, istnienie, abst. sattva – jestestwo, esencja, mądrość, duch, jedna z trzech gun; √sthā – stać, stha – na końcu złożeń: znajdujący się w); |
| niryoga-kṣemaḥ | – | niryoga-kṣema 1i.1 m.; BV: yasya yogaḥ ca kṣemaḥ ca nāsti saḥ – ten, który jest bez [pragnienia] zysku i utrzymania (od: nis – z dala od, poza, wolny od – najczęściej jako prefiks; √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; kṣema – spokój, bezpieczeństwo, dobrobyt, zachowanie); |
| ātmavān | – | ātmavant 1i.1 m. – posiadający jaźń, samo opanowany, rozważny (od: ātman – jaźń; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza); |
warianty tekstu
traiguṇya-viṣayā → traiguṇyo viṣayā / traiguṇa-viṣayā / tri-guṇya-viṣayā (którego zakresem jest trój gunowość / którego zakresem są trzy guny);
nistraiguṇyo → nistraiguṇye (w stanie braku związku z trzema gunami);
nirdvaṃdvo → nirdvaṃdve (w braku przeciwieństw);
niryoga-kṣema → niryogaḥ kṣema (bez zysku, spokój);
ātmavān → ātmanaḥ (jaźni);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
| Teraz mówi o owocu tych, którzy pozbawieni są rozróżniającego rozumu, i którzy oddani są pragnieniom: | ya evaṃ viveka-buddhi-rahitāḥ teṣāṃ kāmātmanāṃ yat phalaṃ tad āha – | |
|
Treścią Wed sa trzy przymioty, porzuć tę trojakość, Ardźuno! |
traiguṇya-viṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna | |
|
|
Treścią są trzy przymioty – Weda ukazuje przedmiot trzech przymiotów, czyli kołowrót egzystencji. Ale ty, Ardźuno, porzuć tę trojakość – wyzbądź się pragnień. Oto znaczenie. |
traiguṇya-viṣayāḥ traiguṇyaṃ saṃsāro viṣayaḥ prakāśayitavyaḥ yeṣāṃ te vedāḥ traiguṇya-viṣayāḥ | tvaṃ tu nistraiguṇyo bhava arjuna, niṣkāmo bhava ity arthaḥ | | |
|
Wyzbyty przeciwieństw, czyli przyczyn szczęścia i cierpienia, przeciwstawnych poglądów (pratipakṣa), odmiennych znaczeń (padārtha), przeciwnych treści słów (dvandva-śabda-vācya). Wyzwoliwszy się od nich wyzbądź się przeciwieństw. Zawsze w istności – wiecznie przyjmuj schronienie w przymiocie istności. |
nirdvandvaḥ sukha-duḥkha-hetū sa-pratipakṣau padārthau dvandva-śabda-vācyau | tataḥ nirgataḥ nirdvandvo bhava | nitya-sattva-sthaḥ sadā sattva-guṇāśrito bhava | | |
|
Nie pragnij zysku i utrzymania (niryoga-kṣema). Zysk to zdobycie [czegoś] przez nieposiadającego; utrzymanie to ochrona tego, co posiadający już ma. Działanie ku pomyślności opierającej się na zysku i utrzymaniu jest niezwykle kłopotliwe, dlatego wyzbądź się [pragnienia] zysku i utrzymania. |
tathā niryoga-kṣemo ’nupāttasya upādānaṃ yogaḥ, upāttasya rakṣaṇaṃ kṣemaḥ, yoga-kṣema-pradhānasya śreyasi pravṛttir duṣkarā ity ataḥ niryoga-kṣemo bhava | | |
|
Panuj nad sobą, czyli wyzbądź się szaleństwa. Oto rada dla ciebie, wypełniaj swą powinność. |
ātmavān apramattaś ca bhava | eṣa tava upadeśaḥ sva-dharmam anutiṣṭhataḥ ||2.45|| |
Rāmānuja
evam atyantālpa-phalāni punar-janma-prasavāni karmāṇi mātā-pitṛ-sahasrebhyo’pi vatsalatartayā ātmopajīvane pravṛttā vedaḥ kimarthaṃ vadanti ? kathaṃ vā vedoditāni tyājyatayā ucyante iti atra āha—traiguṇya iti | trayo guṇāḥ triguṇyaṃ sattva-rajas-tamāṃsi | sattva-rajs-tamaḥ-pracurāḥ puruṣāḥ traiguṇya-śabdenocyante | tad-viṣayā vedaḥ | tamaḥ-pracurāṇāṃ rajaḥ-pracurāṇāṃ sattva-pracurāṇāṃ ca vatsalataratayaiva hitam avabodhayanti vedaḥ | yady eṣāṃ sva-guṇānuguṇyena svargādi-sādhanam eva hitaṃ nāvabodhayanti, tadaiva te rajas-tamaḥ-pracuratayā sāttvika-phala-mokṣa-vimukhāḥ svāpekṣita-phala-sādhanam ajānantaḥ kāma-prāvaṇya-vivaśā anupāyeṣu upāya-bhrāntyā praviṣṭāḥ praṇaṣṭā bhaveyuḥ |
atas traiguṇya-viṣayā vedaḥ | tvaṃ tu nistraiguṇyo bhava | idānīṃ sattva-pracuras tvaṃ tad eva vardhaya | nānyonya-saṃkīrṇa-guṇa-traya-pracuro bhava | na tat prācuryaṃ vardhaya ity arthaḥ | nirdvandvaḥ nirgata-sakala-sāṃsārika-svabhāvaḥ | nitya-sattva-sthaḥ guṇa-dvaya-rahita-nitya-pravṛddha-sattva-stho bhava | katham iti cet, niryoga-kṣema ātma-svarūpa-tat-prāpty-upāya-bahir-bhūtānām arthānāṃ yogaṃ prāptānāṃ ca kṣemaṃ paripālanaṃ parityajya ātmavān bhava | ātma-svarūpānveṣaṇa-paro bhava | aprāptasya prāptir yogaḥ | prāptasya parirakṣaṇaṃ kṣemaḥ | evaṃ vartamānasya te rajas-tamaḥ pracuratā naśyati sattvaṃ ca vardhate
Śrīdhara
nanu svargādikaṃ paramaṃ phalaṃ yadi na bhavati, tarhi kim iti vedas tat-sādhanatayā karmāṇi vidhīyante | tatrāha traiguṇya-viṣayā iti | triguṇātmakāḥ sakāmā ye 'dhikāriṇas tad-viṣayās teṣāṃ karma-phala-sambandha-pratipādakā vedāḥ | tvaṃ tu nistraiguṇyo niṣkāmo bhava | tatropāyam āha – nirdvandvaḥ | sukha-duḥkha-śītoṣṇādi-yugalāni dvandvāni | tad-rahito bhava | tāni sahasvety arthaḥ | katham iti | ata āha nitya-sattva-sthaḥ san | dhryam avalambyety arthaḥ | tathā niryoga-kṣemaḥ | aprāpta-svīkāro yogaḥ, prāpta-pālanaṃ kṣemaḥ | tad-rahitaḥ | ātmavān apramattaḥ | nahi dvandvākulasya yoga-kṣema-vyāpṛtasya ca pramādinas traiguṇyātikramaḥ sambhavatīti
Madhusūdana
nanu sakāmānāṃ mā bhūd āśaya-doṣād vyavasāyātmikā buddhiḥ | niṣkāmānāṃ tu vyavasāyātmaka-buddhyā karma kurvatāṃ karma-svābhāvyāt svargādi-phala-prāptau jñāna-pratibandhaḥ samāna ity āśaṅkyāha traiguṇyeti | trayāṇāṃ guṇānāṃ karma traiguṇyaṃ kāma-mūlaḥ saṃsāraḥ | sa eva prakāśatvena viṣayo yeṣāṃ tādṛśā vedāḥ karma-kāṇḍātmakā yo yat-phala-kāmas tasyaiva tat-phalaṃ bodhayantīty arthaḥ | na hi saarvebhyaḥ kāmebhyo darśa-pūrṇamāsāv iti viniyoge 'pi sakṛd-anuṣṭhānāt sarva-phala-prāptir bhavati tat-tat-kāmanāvirahāt | yat-phala-kāmanayānutiṣṭhati tad eva phalaṃ tasmin prayoga iti sthitaṃ yogasiddhy-adhikaraṇe | yasmād evaṃ kāmā-virahe phala-virahas tasmāt tvaṃ nistraiguṇyo niṣkāmo bhava | he arjuna ! etena karma-svābhāvyāt saṃsāro nirastaḥ |
nanu śītoṣṇādi-dvandva-pratīkārāya vastrādy-apekṣaṇāt kuto niṣkāmatvam ata āha nirdvandvaḥ | sarvatra bhaveti sambadhyate | mātrā-sparśās tv ity ukta-nyāyena śītoṣṇādi-dvandva-sahiṣṇur bhava | tasmiṃs tiṣṭhatīti tathā | rajas-tamobhyām abhibhūta-sattvo hi śītoṣṇādi-pīḍayā mariṣyāmīti manvāno dharmād vimukho bhavati | tvaṃ tu rajas tamasī abhibhūya sattva-mātrālambano bhava |
nanu śītoṣṇādi-sahane 'pi kṣut-pipāsādi-pratīkārārthaṃ kiṃcid anupāttam upādeyam upāttaṃ ca rakṣaṇīyam iti tad-arthaṃ yatne kriyamāṇe kutaḥ sattva-sthatvam ity ata āha niryoga-kṣemaḥ | alabdha-lābho yogaḥ, labdha-parirakṣaṇaṃ kṣemas, tad-rahito bhava | citta-vikṣepa-kāri-parigraha-rahito bhavety arthaḥ | na caivaṃ cintā kartavyā katham evaṃ sati jīviṣyāmīti | yataḥ sarvāntaryāmī parameśvara eva tava yoga-kṣemādi nirvāhayiṣyatīty āha ātmavān | ātmā paramātmā dhyeyatvena yoga-kṣemādi-nirvāhakatvena ca vartate yasya sa ātmavān | sarva-kāmanā-parityāgena parameśvaram ārādhayato mama sa eva deha-yātrā-mātram apekṣitaṃ sampādayiṣyatīti niścitya niścinto bhavety arthaḥ | ātmavān apramatto bhaveti vā
Viśvanātha
tvaṃ tu catur-varga-sādhanebhyo virajya kevalaṃ bhakti-yogam evāśrayasvety āha traiguṇyeti | traiguṇyās triguṇātmikāḥ karma-jñānādyāḥ prakāśyatvena viṣayā yeṣāṃ te traiguṇya-viṣayā vedāḥ svārthe ṣyañ, etac ca bhūmnā vyapadeśā bhavanti iti nyāyenoktam | kintu bhaktir evainaṃ nayati iti | yasya deve parā bhaktir yathā deve tathā gurau ity ādi śrutayaḥ | pañcarātrādi-smṛtayaś ca gītopaniṣad-gopāla-tāpanyādy-upaniṣadaś ca nirguṇāṃ bhaktim api viṣayīkurvanty eva vedoktatvābhāve bhakter aprāmāṇyam eva syāt | tataś ca vedoktā ye triguṇamayā jñāna-karma-vidhayas tebhya eva nirgato bhava tān na kuru | ye tu vedoktā bhakti-vidhayas tāṃs tu sarvathaivānutiṣṭha | tad-anuṣṭhāne –
śruti-smṛti-purāṇādi-pāñcarātra-vidhiṃ vinā |
aikāntikī harer bhaktir utpātāyaiva kalpyate ||
iti doṣo durvāra eva | tena sa-guṇānāṃ guṇātītānām api, vedānā-viṣayās traiguṇyā nistraiguṇyāś ca | tatra tvaṃ tu nistraiguṇyo bhava | nirguṇayā mad-bhaktyaiva triguṇātmakebhyas tebhyo niṣkrānto bhava | tata eva nirdvandvo guṇamaya-mānāpamānādi-rahitaḥ | ataeva nityaiḥ sattvaiḥ prāṇibhir mad-bhaktair eva saha tiṣṭhatīti tathā saḥ | nityaṃ sattva-guṇastho bhaveti vyākhyāyāṃ nistraiguṇyo bhaeti vyākhyāyāṃ virodhaḥ syāt | alabdha-lābho yogaḥ, labdhasya rakṣaṇaṃ kṣemas tad-rahitaḥ | mad-bhakti-rasāsvāda-vaśād eva tayor ananusandhānāt | yoga-kṣemaṃ vahāmy aham it bhakta-vatsalena mayaiva tad-bhāra-vahanāt | ātmavān mad-datta-buddhi-yuktaḥ | atra nistraiguṇya-traiguṇyayor vivecanam | yad uktam ekādaśe –
mad-arpaṇaṃ niṣphalaṃ vā sāttvikaṃ nija-karma yat |
rājasaṃ phala-saṅkalpaṃ hiṃsā-prāyādi tāmasam || [BhP 11.25.23]
niṣphalaṃ veti naimittikaṃ nija-karma-phalākāṅkṣyā-rahitam ity arthaḥ |
kaivalyaṃ sāttvikaṃ jñānaṃ rajo vaikalpikaṃ tu yat |
prākṛtaṃ tāmasaṃ jñānaṃ man-niṣṭhaṃ nirguṇaṃ smṛtam ||
vanaṃ tu sāttviko vāso grāmo rājasa ucyate |
tāmasaṃ dyuta-sadanaṃ man-niketaṃ tu nirguṇam ||
sāttvikaḥ kārako 'saṅgī rāgāndho rājasaḥ smṛtaḥ |
tāmasaḥ smṛti-vibhraṣṭo nirguṇo mad-apāśrayaḥ ||
sāttvikyādhyātmikī śraddhā karma-śraddhā tu rājasī |
tāmasy adharme yā śraddhā mat-sevāyāṃ tu nirguṇā ||
pathyaṃ pūtam anāyastam āhāryaṃ sāttvikaṃ smṛtam |
rājasaṃ cendriya-preṣṭhaṃ tāmasaṃ cārtidāśuci ||
sāttvikaṃ sukham ātmotthaṃ viṣayotthaṃ tu rājasam |
tāmasaṃ moha-dainyotthaṃ nirguṇaṃ mad-apāśrayam || [BhP 11.25.24-29] iti |
ity antena granthena traiguṇya-vastūny api bhaktyā svasmin kathañcit sthitasya traiguṇyasya nirjayo 'py uktas tad-anantaram eva | yathā –
dravyaṃ deśas tathā kālo jñānaṃ karma ca kārakaḥ |
śraddhāvasthā-kṛtir niṣṭhā traiguṇyaḥ sarva eva hi ||
sarve guṇamayā bhāvāḥ puruṣāvyakta-dhiṣṭhitāḥ |
dṛṣṭaṃ śrutam anudhyātaṃ buddhyā vā puruṣarṣabha ||
etāḥ saṃsṛtayaḥ puṃso guṇa-karma-nibandhanāḥ |
yeneme nirjitāḥ saumya guṇājīvena cittajāḥ |
bhakti-yogena man-niṣṭho mad-bhāvāya prapadyate || [BhP 11.25.30-32]
tasmād bhaktyaiva nirguṇayā traiguṇyajayo nānyathā | atrāpy agre kathaṃ caitāṃs trīn guṇān ativartate iti praśne vakṣyate —
māṃ ca yo 'vyabhicāreṇa bhakti-yogena sevate |
sa guṇān samatītyaitān brahma-bhūyāya kalpate || [Gītā 14.26]
śrī-svāmi-caraṇānāṃ vyākhyā ca – ca-kāro 'trāvadhāraṇārthaḥ | mām eva parameśvaram avyabhicāreṇa bhakti-yogena yaḥ sevate ity eṣā |
nistraiguṇyo bhavārjuna nirdvandvo nityasattvastho niryogakṣema ātmavān
Baladeva
nanu phalanairapekṣyeṇa karmāṇi kurvāṇān api tāni sva-phalair yojayeyus tat svābhāvyāt tataḥ kathaṃ tad-buddheḥ sambhava iti cet tatrāha traiguṇyeti | trayāṇāṃ guṇānāṃ karma traiguṇyam | guṇa-vacana-brāhmaṇādibhyaḥ karmaṇi ca iti sūtrāt [Pāṇ 5.1.124] ṣyañ-sakāmatvam ity arthaḥ | tad-viṣayā vedāḥ karma-kāṇḍāni tvaṃ tu tac-chiro-bhūta-vedānta-niṣṭho nistraiguṇyo niṣkāmo bhava |
ayam arthaḥ – pitṛ-koṭi-vatsalo hi vedo 'nādi-bhagavad-vimukhān māyā-guṇair nibaddhāṃs tad-guṇa-sṛṣṭa-sāttvikādi-sukha-saktān prati tat-kāmān anurudhya phalāni prakāśayan svasmiṃs tān viśrambhayati | tad-viśrambheṇa tat-pariśīlinas te tan-mūrdha-bhūtopanisat-pratīta-yāthātmya-niścayena tāṃ buddhiṃ yāntīti na cākāmitāny api tāny āpateyuḥ kāmitānām eva teṣāṃ phalatva-śravaṇāt | na ca sarveṣāṃ vedānāṃ traiguṇya-viṣayatvaṃ nistraiguṇyatāyā aprāmāṇikatvāpatteḥ |
nanu śītoṣṇādi-nivāraṇāya mātrāsparśās tu kaunteyety ādi vimarśena dvandva-saho bhava | tatra hetur nityeti | nityaṃ yat sattvam apariṇāmitvaṃ jīva-niṣṭhaṃ tat-sthas tad-vibhāvyety arthaḥ | tata eva niryogakṣemaḥ | alabdha-lābho yogaḥ labdhasya parirakṣaṇaṃ kṣemaṃ tad-rahito bhavety arthaḥ |
nanu kṣut-pipāse tathāpi vādhike iti cet tatrāha ātmavān iti | ātmā viśvambharaḥ paramātmā sa yasya dhyeyatayāsti tādṛśo bhavety arthaḥ | sa te deha-yātrāṃ sampādayed ity arthaḥ
Michalski
Księgi Wed opierają się na trzech żywiołach, na trzech gunach rozsnowy, lecz ty, Ardżuno, masz się uwolnić od trzech gun rozsnowy, — bądź obojętny na przeciwieństwa, wiecznie swej prawdzie oddany, bez troski o zdobycz i posiadanie, i panujący nad duchem.
Olszewski
Znajdujemy trzy cechy (guny) w Wedzie; bądź wolny od tych trzech cech, Ardżuno, niech dusza twoja się nie dzieli, niech będzie zawsze mocna, niech szczęście nie będzie przedmiotem jej myśli, niech panuje nad sobą.
Dynowska
Wedy o trzech Gunach – właściwościach Przyrody – nam mówią; lecz ty, o Ardżuno, masz się wznieść ponad tych energii troistych działanie i ponad przeciwieństw dwójnię, a nic nie mając i nic nie chcąc, stały w harmonii, w Duchu skupiony trwać.
Sachse
Przedmiotem wed jest świat trzech gun,
ty natomiast uwolnij się od trzech gun, Ardżuno!
Wznieś się ponad pary przeciwieństw,
stale obecny w sattwie!
Niech nie zaprząta twej uwagi bogactwo!
Niech zapanuje w tobie atman!
Kudelska
O trzech gunach Wedy powiadają, lecz ty, Ardżuno, ponad ich działaniem
i ponad wszelką dwoistością stań;
Zawsze prawym bądź, nic nie zdobywaj i niczego nie porzucaj, opanuj swą jaźń.
Rucińska
O gunach trzech mówią Wedy – nad guny wznieś się, Ardżuno!
Nieporuszony, wciąż mężny, niedbały o nic, pan siebie.
Byrski
Przedmiot Wedy – trzy przymioty; uwolnij się od tej trójki
I od dwoistości wyzwól! Nieustannie trwaj w istności,
Posiadaniem się nie raduj i bądź sobą, o Ardźuno!
Babkiewicz
Cechy trzy są treścią Wedy,
bezcechowym bądź, Ardźuno,
bez przeciwieństw, samowładny,
o stabilność i zysk nie dbaj,
nieustannie trwaj w istności.
BhG 2.46
yāvān artha udapāne sarvataḥ saṃplutodake
tāvān sarveṣu vedeṣu brāhmaṇasya vijānataḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
udapāne (w studni) yāvān (jaka wielka) arthaḥ (korzyść) [siddhaḥ bhavati] (jest zaspokojony),
sarvataḥ (zewsząd) saṃplutodake (w zalewającej wodzie) tāvān (tak wielka) [arthaḥ siddhaḥ bhavati] (korzyść jest zaspokojony).
[tadvat] (podobnie) sarveṣu (we wszystkich) vedeṣu (w Wedach) [yāvān arthaḥ siddhaḥ bhavati] (jak wielka korzyść jest zaspokojony),
[tāvān arthaḥ] (tak wielka korzyść) vijānataḥ (rozumiejącego) brāhmaṇasya (bramina) [siddhaḥ bhavati] (jest zaspokojony).
analiza gramatyczna
| yāvān | – | yāvat 1i.1 m. – jak wielki, jak duży (korelatyw do: tāvat); |
| arthaḥ | – | artha 1i.1 m. – cel, zamiar, kwestia, korzyść, rzecz, użycie, obiekt, bogactwo, posiadłości (od: √arth – pragnąć, chcieć zdobyć, prosić); |
| udapāne | – | uda-pāna 7i.1 n. – w studni, w stawie (od: uda – w złożeniach: woda = udaka; pāna – picie, napój, naczynie do picia); |
| sarvataḥ | – | av. zewsząd, całkowicie, wszędzie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko; ablativus nieodmienny zakończony na -tas); |
| saṃplutodake | – | saṃpluta-udaka 7i.1 n. – w wespół płynącej wodzie (od: sam-√plu – zalewać, PP saṃpluta – zalany, wypełniony, płynący razem; udaka – woda); |
| tāvān | – | tāvat 1i.1 m. – tak wielki, tak duży; |
| sarveṣu | – | sarva sn. 7i.3 m. – we wszystkich; |
| vedeṣu | – | veda 7i.3 m. – w Wedach (√vid – wiedzieć); |
| brāhmaṇasya | – | brāhmaṇa 6i.1 m. – bramina (od: √bṛḥ – zwiększać, brahman – duch, Weda); |
| vijānataḥ | – | vijānant (vi-jñā – rozumieć) PPr 6i.1 m. – rozumiejącego; |
warianty tekstu
udapāne → udak-pāne (w północnym lub płynącym w górę napoju);
vedeṣu → bhuteṣu (w istotach);
brāhmaṇasya → brāhmaṇyasya (stosownego dla bramina, pozycji bramina, zbioru brahmanów);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jeśli nie można oczekiwać owych licznych owoców rytualnych czynów przedstawionych we wszystkich oznajmieniach wedyjskich, to czy powinno się je praktykować dla [przyjemności] Boga (īśvara)? Posłuchaj: |
sarveṣu vedokteṣu karmasu yāny uktāny anantāni phalāni tāni nāpekṣyante cet, kim arthaṃ tāni īśvarāyety anuṣṭhīyante ity ucyate | śṛṇu – | |
|
Taka korzyść, jaka jest ze studni, kiedy zewsząd płyną wody; |
yāvān artha udapāne sarvataḥ saṃplutodake | |
|
|
Dając światowy przykład: Taka korzyść, czyli mierzalny zysk i zastosowanie, związane z kąpielą czy piciem, jaka jest ze studni, czyli z małego zbiornika wody np. studzienki czy stawu, taki też cały zysk jest w zewsząd płynącej wodzie, czyli zawiera się w jego zakresie. Oto znaczenie. |
yathā loke kūpa-taḍāgādy-anekasmin udapāne paricchinnodake yāvān yāvat-parimāṇaḥ snāna-pānādir arthaḥ phalaṃ prayojanaṃ sa sarvo ’rthaḥ sarvataḥ saṃplutodake ’pi yo ’rthaḥ tāvān eva saṃpadyate, tatra antarbhavatīty arthaḥ | | |
|
Podobnie, jaka jest, czyli jaka wymierna korzyść jest osiągana, we wszystkich Wedach, czyli w proponowanych przez Wedy rytach skutkujących owocem czynu, taki też rezultat osiąga bramin, czyli wyrzeczeniec rozpoznający prawdę z absolutnego oglądu (paramārtha-tattva). Jaka korzyść, czyli owoc rozpoznania, jest w miejscu zewsząd zalanym wodą, taka też tu zawiera się w jego zakresie. Oto znaczenie. |
evaṃ tāvān tāvat-parimāṇa eva saṃpadyate sarveṣu vedeṣu vedokteṣu karmasu yo ’rthaḥ yat karma-phalaṃ so ’rthaḥ brāhmaṇasya saṃnyāsinaḥ paramārtha-tattvaṃ vijānataḥ yo ’rthaḥ yat vijñāna-phalaṃ sarvataḥ saṃplutodaka-sthānīyaṃ tasmin tāvān eva saṃpadyate tatraivāntarbhavatīty arthaḥ | | |
|
A oto [słowa] objawienia: |
yathā kṛtāya vijitāyādhareyāḥ saṃyanty evam enaṃ sarvaṃ tad abhisameti yat kiṃcit prajāḥ sādhu kurvanti | yas tad veda yat sa veda (Chanḍ-up. 4.1.4) iti śruteḥ | | |
|
Podobnie będzie tu powiedziane: |
sarvaṃ karmākhilam (BhG 4.33) iti ca vakṣyati | | |
|
Dlatego, zanim zyska się kompetencje do stałości w wiedzy (jñāna-niṣṭhā), ci, którzy przypisani są działaniom powinni wypełniać czyny, choć spełniają one cele niczym studzienka czy staw. |
tasmāt prāk jñāna-niṣṭhādhikāra-prāpteḥ karmaṇy adhikṛtena kūpa-taḍāgādy-artha-sthānīyam api karma kartavyam ||2.46|| |
Rāmānuja
na ca vedoditaṃ sarvaṃ sarvasyopādeyam | yathā sarvārtha-parikalpite sarvataḥ saṃplutodake udapāne pipāsor yāvān arthaḥ yāvad eva prayojanaṃ pānīyam tāvad eva tenopādīyate, na sarvam | evam sarveṣu vedeṣu brāhmaṇasya vijānataḥ vaidikasya mumukṣor yad eva mokṣa-sādhanaṃ tad evopādeyam, nānyat
Śrīdhara
nanu vedokta-nānā-phala-tyāgena niṣāmatayeśvarārādhana-viṣayā vyavasāyātmikā buddhiḥ kubuddhir evety āśaḍkyāha yāvān iti | udakaṃ pīyate yasmiṃs tad udapānaṃ vāpī-kūpa-taḍāg-ādi | tasmin svalpodaka ekatra kṛtsnārthasyāsambhavāt tatra tatra paribhramaṇena vibhāgaśo yāvān snāna-pānādir arthaḥ prayojanaṃ bhavati tāvān sarvo 'py arthaḥ sarvataḥ saṃplutodake mahā-hrade ekatraiva yathā bhavati | evaṃ yāvān sarveṣu vedeṣu tat-tat-karma-phala-rūpo 'rthas tāvān sarvo 'pi vijānato vyavasāyātmikā-buddhi-yuktasya brāhmaṇasya brahma-niṣṭhasya bhavaty eva | brahmānande kṣudānandānām antarbhāvāt | etasyaivānandasyānyāni bhūtāni mātrām upajīvanti iti śruteḥ | tasmād iyam eva subuddhir ity arthaḥ
Madhusūdana
na caivaṃ śaṅkanīyaṃ sarva-kāmanā-parityāgena karma kurvann ahaṃ tais taiḥ karma-janitair ānandair vañcitaḥ syām iti | yasmāt yāvān iti | udapāne kṣudra-jalāśaye | jātāv eka-vacanam | yāvān artho yāvat-snāna-pānādi-prayojanaṃ bhavati sarvataḥ saṃplutodake mahati jalāśaye tāvān artho bhavaty eva | yathā hi parvata-nirjharāḥ sarvataḥ sravantaḥ kvacid upatyakāyām ekatra milanti tatra pratyekaṃ jāyamānam udaka-prayojanaṃ samudite sutarāṃ bhavati sarveṣāṃ nirjharāṇām ekatraiva kāsāre 'ntarbhāvāt | evaṃ sarveṣu vedeṣu vedokteṣu kāmya-karmasu yāvān artho hairaṇyagarbhānanda-paryantas tāvān vijānato brahma-tattvaṃ sākṣāt-kṛtavato brāhmaṇasya brahma-bubhūṣor bhavaty eva | kṣudānandānām brahmānandāṃśatvāt tatra kṣudrānandānām antarbhāvāt | etasyaivānandasyānyāni bhūtāni mātrām upajīvanti iti śruteḥ | ekasyāpy ānandasyāvidyā-kalpita-tat-tad-upādhi-paricchedam ādāyāṃśāṃśivad vyapadeśa ākāśasyeva ghaṭādy-avaccheda-kalpanayā |
tathā ca niṣkāma-karmabhiḥ śuddhāntaḥ-karaṇasya tavātma-jñānodaye para-brahmānanda-prāptiḥ syāt tathaiva ca sarvānanda-prāptau na kṣudrānanda-prāpti-nibandhana-vaiyagryāvakāśaḥ | ataḥ paramānanda-prāpakāya tattva-jñānāya niṣkāma-karmāṇi kurv ity abhiprāyaḥ | atra yathā tathā bhavatīti-pada-trayādhyāhāro yāvāṃs tāvān iti pada-dvayānuṣaṅgaś ca dārṣṭāntike draṣṭavyaḥ
Viśvanātha
hanta kiṃ vaktavyaṃ niṣkāmasya nirguṇasya bhaktiyogasya māhātmyaṃ yasyaivārambhaṇa-mātre 'pi nāśa-pratyavāyau na staḥ | svalpa-mātreṇāpi kṛtārthatety ekādaśe 'py uddhavāyāpi vakṣyate –
na hy aṅgopakrame dhvaṃso
mad-dharmasyoddhavāṇv api |
mayā vyavasitaḥ samyaṅ
nirguṇatvād anāśiṣaḥ || iti | [BhP 11.29.20]
kintu sa-kāmo bhakti-yogo 'pi vyavasāyātmika-buddhi-śabdenocyate | iti dṛṣṭāntena sādhayati yāvān iti | udapāna iti jātyaika-vacanam udapāneṣu kūpeṣu | yāvān artha iti kaścit kūpaḥ śauca-karmārthakaḥ, kaścid dānta-dhāvanārthakaḥ, kaścid vastra-dhāvanādy-arthakaḥ, kaścit keśādi-mārjanārthakaḥ, kaścit snānārthakaḥ, kaścit pānārthaka ity evaṃ sarvataḥ sarveṣudapāneṣu yāvān artho yāvanti prayojanānīty arthaḥ tasmin ekasminn eva śaucādi-karma-siddheḥ | kiṃ ca, tat-tat-kūpeṣu pṛthak pṛthak paribhramaṇa-śrameṇa, sarovare tu taṃ vinaiva | tathā kūpeṣu virasa-jalena sarovare tu surama-jalenaivety api viśeṣo draṣṭavyaḥ | evaṃ sarveṣu vedeṣu tat-tad-devatārādhanena yāvanto 'rthās tāvanta ekasya bhagavad-ārādhanena vijānato vijñasya brāhmaṇasyeti brahma vedaṃ bettīti brahmaṇas tasya vijānato vedajñatve 'pi veda-tātparyaṃ bhaktiṃ viśeṣato jānataḥ | yathā dvitīya-skandhe –
brahma-varcasa-kāmas tu yajeta brahmaṇaḥ patim |
indram indriya-kāmas tu prajā-kāmaḥ prajāpatim || [BhP 2.3.2]
daivīṃ māyāṃ tu śrī-kāmaḥ ity ādy-uktyā,
akāmaḥ sarva-kāmo vā mokṣa-kāma udāra-dhīḥ |
tīvreṇa bhakti-yogena yajeta puruṣaṃ param || [BhP 2.3.10]
iti meghādy-amiśrasya saura-kiraṇasya tīvratvam iva bhaktiyogasya jñāna-karmādy-amiśratvaṃ tīvratvaṃ jñeyam | atra bahubhyo bahu-kāma-siddhir iti sarvathā bahu-buddhitvam eva | ekasmād bhagavata eva sarva-kāma-siddhir ity aṃśenaika-buddhitvād eka-buddhitvam eva viṣaya-sādguṇyāj jñeyam
Baladeva
mami sarvān vedān adhīyānasya bahu-kāla-vyayād bahu-vikṣepa-sambhavāc ca kathaṃ tad-buddher abhudayas tatrāha yāvān iti | sarvataḥ samplutodaketi | vistīrṇe udapāne jalāśaye snānādy-arthino yāvān snāna-pānādir arthaḥ prayojanaṃ tāvān eva sa tena tasmāt sampadyate | evaṃ sarveṣu sopaniṣatsu vedeṣu brāhmaṇasya vedādhyāyino vijānata ātma-yāthātmya-jñānaṃ labdhu-kāmasya yāvān taj-jñāna-siddhi-lakṣaṇo 'rthaḥ syāt tāvān eva tena tebhyaḥ sampādyate ity arthaḥ | tathā ca sva-śākhayaiva sopaniṣadācireṇaiva tat siddhau tad buddhir abhudiyād eveti | iha dārṣṭāntike 'pi yāvāṃs tāvān iti pada-dvayam anuṣañjanīyam
Michalski
Ile pożytku przynosi mała cysterna, gdy ze wszystkich stron płyną wody, tyleż pożytku osiągnie mądry brahman ze wszystkich Wed.
Olszewski
Ile użytku znajdziesz w cysternie, z której woda spływa na wszystkie strony — tyle różnych użytków bramin znajduje w Webach.
Dynowska
Wszystkie Wedy takiż mają pożytek dla tego, kto ujrzał Brahmana, jak miałoby jezioro tam, gdzie kraj wodą zalany.
Sachse
Dla światłego znawcy brahmana
wedy mają taką wartość,
jaką wartość ma studnia wykopana tam,
gdzie z wszystkich stron płyną strumienie wody.
Kudelska
Dla tego, który prawdę o brahmanie poznał,
Wszystkie Wedy są niczym źródło w kraju o wodach obfitych.
Rucińska
Cóż znaczy maleńka studnia w miejscu zalanym w krąg wodą!
Na cóż przydadzą się Wedy światłemu znawcy Brahmana!
Byrski
Jaki sens jest w wodopoju, kiedy wszędy woda pluszcze,
Taki jest we wszystkich Wedach, dla bramina z rozpoznaniem.
Babkiewicz
Ile studnia daje zysku,
kiedy woda w koło płynie,
tyleż jest też w Wedach wszystkich
dla bramina, co rozpoznał.
BhG 2.47
karmaṇy evādhikāras te mā phaleṣu kadācana
mā karma-phala-hetur bhūr mā te saṅgo ‘stv akarmaṇi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
karmaṇi eva (jedynie w czynie) te (twój) adhikāraḥ (przywilej) [astu] (niech będzie),
kadā-cana (w jakimś czasie) phaleṣu (w rezultatach) [adhikāraḥ] (przywilej) mā [astu] (niech nie będzie!),
[tvaṃ] (ty) karma-phala-hetuḥ (przyczyną owoców czynu) mā bhūḥ (nie bądź!),
akarmaṇi (w bezczynie) te (twoje) saṅgaḥ (lgnięcie) mā astu (niech nie będzie!).
analiza gramatyczna
| karmaṇi | – | karman 7i.1 n. – w czynie, w działaniu (od: √kṛ – robić); |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| adhikāraḥ | – | adhikāra 1i.1 m. – zwierzchnictwo, prawo, przywilej (od: adhi-√kṛ – umieszczać na przedzie, mianować); |
| te | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twój (skrócona forma od: tava); |
| mā | – | av. – nie! (bardzo silne zaprzeczenie najczęściej stosowana z aorystem pozbawionym partykuły „a”); |
| phaleṣu | – | phala 7i.3 n. – w owocach, w rezultatach (od: √phal – dojrzewać); |
| kadā-cana | – | av. – kiedyś, w jakimś czasie (od: kadā – kiedy? w jakim czasie? -cana – partykuła nieokreśloności); |
| mā | – | av. – nie! (bardzo silne zaprzeczenie; najczęściej stosowana z aorystem pozbawionym partykuły „a”); |
| karma-phala-hetuḥ | – | karma-phala-hetu 1i.1 m.; BV: yasya karmaṇaḥ phalānāṃ hetur asti saḥ – ten, który jest przyczyną owoców działania (od: √kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat; hetu – przyczyna, impuls, powód); |
| bhūḥ | – | √bhū (być) Aor. P 2c.1 – użyty z partykułą mā traci prefiks „a-” i nabiera silnie rozkazującego charakteru: nie bądź! |
| mā | – | av. – nie! (bardzo silne zaprzeczenie; najczęściej stosowana z aorystem pozbawionym partykuły „a”); |
| te | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twój (skrócona forma od: tava); |
| saṅgaḥ | – | saṅga 1i.1m. – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania (od: sam-√gam – schodzić się lub √sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt); |
| astu | – | √as (być) Imperat. P 1c.1 – niech będzie; |
| akarmaṇi | – | a-karman 7i.1 n. – w bezczynie (od: √kṛ – robić); |
warianty tekstu
karmaṇy evādhikāras te → karmaṇy astv adhikāras te (w działaniu jest twój przywilej);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Gdyż ty: |
tava ca – | |
|
Masz prawo do działania, lecz nigdy do jego owoców. |
karmaṇy evādhikāras te mā phaleṣu kadācana | |
|
|
Masz prawo do działania, a nie do stałości w wiedzy. Ale dokonując czynu do jego owocu nie masz prawa. Niech nie powstanie w tobie chciwość owocu czynu, nigdy, czyli w żadnych okolicznościach. Oto znaczenie. |
karmaṇy evādhikāro na jñāna-niṣṭhāyāṃ te tava | tatra ca karma kurvataḥ mā phaleṣu adhikāro ’stu, karma-phala-tṛṣṇā mā bhūt kadācana kasyāṃcid apy avasthāyām ity arthaḥ | | |
|
Gdy pojawi się u ciebie chciwość owocu, wówczas będziesz kierować się chęcią osiągnięcia owocu. Dlatego nie kieruj się owocem czynu. Gdy osoba chciwa owocu czynu wypełnia czyny, wówczas rodzą się ich owoce. |
yadā karma-phale tṛṣṇā te syāt tadā karma-phala-prāpter hetuḥ syāḥ, evaṃ mā karma-phala-hetuḥ bhūḥ | yadā hi karma-phala-tṛṣṇā-prayuktaḥ karmaṇi pravartate tadā karma-phalasyaiva janmano hetur bhavet | | |
|
Jednak gdy owoce czynu [uznasz] za nieupragnione, [myśląc]: „cóż po takim czynie będącym źródłem cierpienia?”, nie lgnij do bezczynu, niech nie powstanie [w tobie] upodobanie do bierności. |
yadi karma-phalaṃ neṣyate, kiṃ karmaṇā duḥkha-rūpeṇa ? iti mā te tava saṅgo ’stv akarmaṇi akaraṇe prītir mā bhūt ||2.47|| |
Rāmānuja
ataḥ sattva-sthasya mumukṣor etāvad evopādeyam ity āha—karmaṇi iti | nitye naimittike kāmye ca kenacit phala-viśeṣeṇa saṃbandhitayā śrūyamāṇe karmaṇi nitya-sattva-sthasya mumukṣos te karma-mātre adhikāraḥ | tat-saṃbandhitayā avagateṣu phaleṣu na kadācid api adhikāraḥ | saphalasya bandha-rūpatvāt phala-rahitasya kevalasya mad-ārādhana-rūpasya mokṣa-hetutvāc ca |
mā ca karma-phalayor hetur bhūḥ | tvayā anuṣṭhīyamāne’pi karmaṇi nitya-sattva-sthasya mumukṣos tavākartṛtvam api anusandheyam | phalasyāpi kṣun-nivṛtty-ādeḥ na tvaṃ hetur ity anusandheyam | tad ubhayaṃ guṇeṣu vā sarveśvare mayi vā anusandheyam ity uttaratra vakṣyate | evam anusandhāya karma kuru | akarmaṇi ananuṣṭhāne na yotsyāmi iti yat tvayā abhihitaṃ na tatra te saṅgo’stu | uktena prakāreṇa yuddhādi-karmaṇy eva saṅgo’stu ity arthaḥ
Śrīdhara
tarhi sarvāṇi karma-phalāni parameśvarārādhanād eva bhaviṣyantīty abhisandhāya pravarteta | kiṃ karmaṇā ity āśaṅkya tad vārayann āha karmaṇy eveti | te tava tattva-jñānārthinaḥ karmaṇy evādhikāraḥ | tat-phaleṣu adhikāraḥ kāmo māstu | nanu karmaṇi kṛti tat-phalaṃ syād eva bhojane kṛte tṛptivat | ity āśaṅkyāha meti | mā karma-phala-hetur bhūḥ | karma-phalaṃ pravṛtti-hetur yasya sa tathābhūto mā bhūḥ | kāmyamānasyaiva svargāder niyojya-viśeṣaṇatvena phalatvād akāmitaṃ phalaṃ na syād iti bhāvaḥ | ataeva phalaṃ bandhakaṃ bhaviṣyatīti bhayād akarmaṇi karmākaraṇe 'pi tava saṅgo niṣṭhā māstu
Madhusūdana
nanu niṣkāma-karmabhir ātma-jñānaṃ sampādya parānanda-prāptiḥ kriyate ced ātma-jñānam eva tarhi sampādyaṃ kiṃ bahvāyāsaiḥ karmabhir bahiraṅga-sādhana-bhūtair ity āśaṅkyāha karmaṇy eveti | te tavāśuddhāntaḥkaraṇasya tāttvika-jñānotpatty-ayogyasya karmaṇy evāntaḥkaraṇa-śodhake 'dhikāro mayedaṃ kartavyam iti bodho 'stu na jñāna-niṣṭhā-rūpaṃ vedānta-vākya-vicārādau | karma ca kurvatas tava tat-phaleṣu svargādiṣu kadācana kasyāṃcid apy avasthāyāṃ karmānuṣṭhānāt prāg ūrdhvaṃ tat-kāle vādhikāro mayedaṃ bhoktavyam iti bodho māstu |
nanu mayedaṃ bhoktavyam iti buddhy-abhāve 'pi karma sva-sāmārthyād eva phalaṃ janayiṣyatīti cen nety āha mā karma-phala-hetur bhūḥ | phala-kāmanayā hi karma kurvan phalasya heteur utpādako bhavati | tvaṃ tu niṣkāmaḥ san karma-phala-hetur mā bhūḥ | na hi niṣkāmena bhagavad-arpaṇa-buddhyā kṛtaṃ karma phalāya kalpata ity uktam | phalābhāve kiṃ karmaṇety ata āha – mā te saṅgo 'stv akarmaṇi | yadi phalaṃ neṣyate kiṃ karmaṇā duḥkha-rūpeṇety akaraṇe tava prītir mā bhūt
Viśvanātha
evam ekam evārjunaṃ sva-priya-sakhaṃ lakṣīkṛtya jñāna-bhakti-karma-yogān ācikhyāsur bhagavān jñāna-bhakti-yogau procya tayor arjunasyānadhikāraḥ vimṛśya niṣkāma-karma-yogam āha karmaṇīti | mā phaleṣv iti – phalākāṅkṣiṇo 'py atyanta-śuddha-cittā bhavanti | tvaṃ tu prāyaḥ śuddha-citta iti mayā jñātvaivocyasa iti bhāvaḥ |
nanu karmaṇi kṛte phalam avaśyaṃ bhaviṣyaty eveti | tatrāha mā karma-phala-hetur bhūḥ phala-kāmanayā hi karma kurvan phalasya hetur utpādako bhavati | tvaṃ tu tādṛśo mā bhūr ity āśīr mayā dīyata ity arthaḥ | akarmaṇi sva-dharmākaraṇe vikarmaṇi pāpe vā saṅgas tava māstu, kintu dveṣa evāstv iti punar apy āśīr dīyata iti | atrāgrimādhyāye vyāmiśreṇaiva vākyena buddhiṃ mohayasīva me ity arjunokti-darśanād atrādhyāye pūrvottara-vākyānām avatārikābhir nātīva saṅgatir vidhitsiteti jñeyam | kintu tva-ājñāyāṃ sārathy-ādau yathāhaṃ tiṣṭhāmi, tathā tvam api mad-ājñāyāṃ tiṣṭheti kṛṣṇārjunayor mano 'nulāpo 'yam atra draṣṭavyaḥ
Baladeva
nanu karmabhir jñāna-siddhir iṣyate cet tarhi tasya śamādīny evāntaraṅgatvād anuṣṭheyāni santu kiṃ bahu prayāsais tair iti cet tatrāha – karmaṇy eveti | jātāv eka-vacanam | te tava sva-dharme 'pi yuddhe 'dharma-buddher aśuddha-cittasya tāvat karmasv eva yuddhādiṣv adhikāro 'stu mayaitāni bhoktavyānīti tat phaleṣu bandhakeṣu tavādhikāro māstu mayaitāni bhoktavyānīti |
nanu phalecchā-virahe 'pi tāni sva-phaair yojayeyur iti cet tatrāha mā karmeti | karma-phalānāṃ hetur utpādakas tvaṃ mābhūḥ kāmanayā kṛtāni tāni sva-phalair yojayanti kāmitānām eva phalānāṃ niyojya-viśeṣaṇatvena phalatvāmnātāt | ataeva bandhakāni phalāni āpatiṣyantīti bhayād akarmaṇi karmākaraṇe tava saṅgaḥ prītir māstu kintu vidveṣa evāstv ity arthaḥ | niṣkāmatayānuṣṭhitāni karmāṇi yaṣṭidhānyavad antar eva jñāna-niṣṭhāṃ niṣpādayiṣyanti | śamādīni tu tat-pṛṣṭha-lagnāny eva syur iti bhāvaḥ
Michalski
Prawem dla ciebie niech będzie czyn, ale nie czynu owoce; nagroda za czyny niechaj nie będzie bodźcem dla ciebie, nie kłoń się jednak ku bezczynności.
Olszewski
Bacz na spełnienie czynów, nigdy na ich owoce; nie działaj dla owoców, które czyny przynoszą, ale nie staraj się unikać czynów.
Dynowska
Twą rzeczą czyn, lecz nie jego skutek; niech nagroda nie będzie nigdy twego działania pobudką. Jednak bezczynowi nie oddawaj się również.
Sachse
Oddaj się w służbę czynu,
ale nigdy — jego owoców.
Niech nie kieruje tobą owoc czynu!
Nie pogrążaj się jednak w bezczynności.
Kudelska
Twą zasadą niech będą uczynki czyste, a nie ich owoce, niech owoc nie będzie bodźcem twego działania,
Lecz nie pogrążaj się również w bezczynie.
Rucińska
Do czynu jeno masz prawo, nigdy do jego owocu –
Nie czyń ze względu na owoc i nie popadaj w bezczynność!
Szuwalska
Twoją sprawą są czyny, ale nie ich skutki.
Kiedy je wykonujesz, nie myśl o nagrodzie.
Lecz wystrzegaj się, żeby nie popaść w bezczynność.
Byrski
Nad działaniem jeno władzę masz, nie nad owocem jego.
Niech ci owoc nie jest celem, ni przymierze z bezczynnością.
Babkiewicz
Masz więc prawo do działania,
do owocu czynu nigdy,
owoc niech ci nie jest celem,
nie lgnij również do bezczynu.
BhG 2.48
yoga-sthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanaṃjaya
siddhy-asiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ yoga ucyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he dhanaṃjaya (o zdobywco bogactw!),
[tvam] (ty) yoga-sthaḥ (usytuowany w jodze) saṅgaṃ (lgnięcie) tyaktvā (odrzuciwszy),
siddhy-asiddhyoḥ (w sukcesie i porażce) samaḥ (jednakim) bhūtvā (będąc),
karmāṇi (czyny) kuru (spełniaj).
[etat] (takie) samatvaṃ (jednakie usposobienie) yogaḥ (jogą) ucyate (jest nazywane).
analiza gramatyczna
| yoga-sthaḥ | – | yoga-stha 1i.1 m. – yo yoge tiṣṭhati saḥ – będący w jodze (od: √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; –√sthā – stać, -stha – na końcu złożeń: stojący, będący w / na / pomiędzy, znajdujący się); |
| kuru | – | √kṛ (robić) Imperat. P 2c.1 – uczyń; |
| karmāṇi | – | karman 2i.3 n. – czyny, działania (od: √kṛ – robić); |
| saṅgam | – | saṅga 2i.1m. – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania (od: sam-√gam – schodzić się lub √sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt); |
| tyaktvā | – | √tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy; |
| dhanaṃjaya | – | dhanaṃ-jaya 8i.1 m. – o zdobywco bogactw (yo dhanaṃ jayati saḥ – ten, który zdobywa bogactwa; dhana – podbój, łupy, bogactwo; √ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo); |
| siddhy-asiddhyoḥ | – | siddhy-asiddhi 7i.2 f.; DV: siddhyāṃ ca asiddhyāṃ ca iti – w sukcesie i porażce (od: √sidh – odnieść sukces, stać się doskonałym, siddhi – sukces, doskonałość); |
| samaḥ | – | sama sn. 1i.1 m. – taki sam, równy, jednakowy; |
| bhūtvā | – | √bhū (być) absol. – powstawszy, stawszy się; |
| samatvam | – | samatva abst. 1i.1 n. – jedność, jednakowe nastawienie do, zrównoważenie, uspokojenie (sama – równość, płaskość, jednakowość); |
| yogaḥ | – | yoga 1i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej (od:√yuj – zaprzęgać, łączyć); |
| ucyate | – | √vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 – mówi się o, jest nazywane; |
warianty tekstu
samatvaṃ → samarthaṃ (odpowiedniość, zdolność);
… → werset spoza wydania krytycznego po wersecie 2.48:
yasya sarve samārambhā nirāśīr-bandhanās tv iha
tyāge yasya hutaṃ sarvaṃ sa tyāgī sa ca buddhimān
Ale kogo wszelkie przedsięwzięcia w tym świecie pozbawione są pragnień i więzów,
kogo wszelka obiata [złożona jest] w ascezie, ten jest ascetą i ten posiada roztropność.
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jeśli nie powinno się wykonywać pracy pragnąc jej owocu, to jak należy działać? Odpowiada: |
yadi karma-phala-prayuktena na kartavyaṃ karma, kathaṃ tarhi kartavyam iti | ucyate – | |
|
W jodze trwaj, zdobywco bogactw, spełniaj czyny, porzuć lgnięcie, |
yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanaṃjaya | |
|
|
Trwając w jodze spełniaj czyny wyłącznie dla korzyści Boga (īśvara). O zdobywco bogactw, porzuć lgnięcie, nawet [do myśli]: „Niech Bóg będzie rad ze mnie”. |
yoga-sthaḥ san kuru karmāṇi kevalam īśvarārtham | tatrāpīśvaro me tuṣyatu iti saṅgaṃ tyaktvā dhanaṃjaya | | |
|
Sukcesem (siddhi) wypełniania czynów bez chciwości owocu jest oczyszczenie jestestwa charakteryzujące się zdobyciem wiedzy. Odwrotnością sukcesu jest porażka (asiddhi). Jednakim będąc, czyli traktując na równi tak sukces jak i porażkę, wypełniaj czyny. |
phala-tṛṣṇā-śūnyena kriyamāṇe karmaṇi sattva-śuddhijā jñāna-prāpti-lakṣaṇā siddhiḥ, tad-viparyayajā asiddhiḥ, tayoḥ siddhy-asiddhyor api samaḥ tulyo bhūtvā kuru karmāṇi | | |
|
Czym jest owa joga, w której trwając, masz działać? Odpowiada jak następuje: jednakowość wobec sukcesu i porażki nazywa się jogą |
ko ’sau yogo yatra-sthaḥ kuru ity uktaṃ idam eva tat – siddhy-asiddhyoḥ samatvaṃ yoga ucyate ||2.48|| |
Rāmānuja
etad eva spaṣṭīkaroti—yogasthaḥ iti | rājya-bandhu-prabhṛtiṣu saṅgaṃ tyaktvā yuddhādīni karmāṇi yogasthaḥ kuru | tad-antarbhūta-vijayādi-siddhy-asiddhyoḥ samo bhūtvā kuru | tad idaṃ siddhy-asiddhyoḥ samatvam, yogastha ity atra yoga-śabdenocyate | yogaḥ siddhy-asiddhyoḥ samatva-rūpaṃ citta-samādhānam
Śrīdhara
kiṃ tarhi ? yoga-stha iti | yogaḥ parameśvaraikaparatā | tatra sthitaḥ karmāṇi kuru | tathā saṅgaṃ kartṛtvābhiniveśaṃ tyaktvā kevalam īśvarāśrayeṇaiva kuru | tat-phalasya jñānasyāpi siddhy-asiddhyoḥ samo bhūtvā kevalam īśvarāśrayeṇaiva kuru | yata evaṃbhūtaṃ samatvam eva yoga ucyate sadbhiḥ citta-samādhāna-rūpatvāt
Madhusūdana
pūrvoktam eva vivṛṇoti yoga-stha iti | he dhanañjaya tvaṃ yogasthaḥ san saṅgaṃ phalābhilāṣaṃ kartṛtvābhiniveśaṃ ca tyaktvā karmāṇi kuru | atra bahu-vacanāt karmaṇy evādhikāras ta ity atra jātāv eka-vacanam | saṅga-tyāgopāyam āha siddhy-asiddhyoḥ samo bhūtvā phala-siddhau harṣaṃ phalāsiddhau ca viṣādaṃ tyaktvā kevalam īśvarārādhana-buddhyā karmāṇi kurv iti |
nanu yoga-śabdena prāk-karmoktam | atra tu yoga-sthaḥ karmāṇi kurv ity ucyate | ataḥ katham etad boddhyṃ śakyam ity ata āha samatvaṃ yoga ucyate | yad etat siddhy-asiddhyoḥ samatvam idam eva yoga-stha ity atra yoga-śabdenocyate na tu karmeti na ko 'pi virodha ity arthaḥ | atra pūrvārdhasyottarārdhena vyākhyānaṃ kriyata ity apaunaruktyam iti bhāṣyakārīyaḥ panthāḥ | sukha-duḥkhe same kṛtvā ity atra jayājaya-sāmyena yuddha-mātra-kartavyatā prakṛtatvād uktā | iha tu dṛṣṭādṛṣṭa-sarva-phala-parityāgena sarva-karma-kartavyateti viśeṣaḥ
Viśvanātha
niṣkāma-karmaṇaḥ prakāraṃ śikṣayati yoga-stha iti | tena jayājayayos tulya-buddhiḥ san saṅgrāmam eva sva-dharmaṃ kurv iti bhāvaḥ | ayaṃ niṣkāma-karma-yoga eva jñāna-yogatvena pariṇamatīti | jñāna-yogo 'py evaṃ pūrvottara-granthārtha-tātparyato jñeyaḥ
Baladeva
pūrvoktaṃ viśadayati yoga-stha iti | tvaṃ saṅgaṃ phalābhilāṣaṃ kartṛtvābhiniveśaṃ ca tyaktvā yogasthaḥ san karmāṇi kuru yuddhādīni | ādyena māyā-nimajjanam eva | dvitīyena tu svātantrya-lakṣaṇa-pareśa-dharma-cauryam | tena tan-māyā-vyākopaḥ | atas tayoḥ parityāga iti bhāvaḥ | yogastha-padaṃ vivṛṇoti — siddhy-asiddhyor iti | tad-anuṣaṅga-phalānāṃ jayādīnāṃ siddhāv asiddhau ca samo bhūtvā rāga-dveṣa-rahitaḥ san kuru | idam eva samatvaṃ mayā yoga-stha ity atra yoga-śabdenoktaṃ citta-samādhi-rūpatvāt
Michalski
Stały w oddaniu, spełniaj swe dzieło, wolny od wszelkich skłonności, o łupów zdobywco, zarówno w powodzeniu jak niepowodzeniu bądź zawsze ten sam. Ta obojętność nazywa się „joga”.
Olszewski
Stały w Jedności mistycznej, działaj i wypędzaj pożądania: bądź jednaki w powodzeniu i w przeciwnościach. Jedność jest to równość duszy.
Dynowska
W Jodze niezachwianie skupiony, od wszelkich przywiązań wolny, w powodzeniu i klęsce jednaki – działaj, o Ardżuno! Stan takiej równowagi wewnętrznej jest zwany Jogą.
Sachse
Posłuszny wskazaniom jogi
spełnij czyn bez przywiązania, Zdobywco Skarbu,
w powodzeniu jednaki i klęsce.
Albowiem równowaga — jest jogą.
Kudelska
Stały w jodze, przywiązanie odrzuciwszy, taki sam w powodzeniu i klęsce, działaj, Dhanandżajo.
Stan tak zrównoważonej jaźni jest nazwany jogą.
Rucińska
W jodze mieszkając, czyn spełniaj bez przywiązania, Ardżuno,
Jednaki w zysku i stracie – jednaki stan zwie się jogą!
Szuwalska
Ze spokojnym umysłem spełniaj swą powinność,
Wolny od przywiązania i zrównoważony
Tak w obliczu zwycięstwa, jak i w chwili klęski.
Taki stan równowagi nazywa się jogą.
Byrski
Wyćwiczony czyn podejmuj, wszelkie lgnięcie porzuciwszy.
Bądź jednaki w powodzeniu oraz w braku powodzenia.
Jednakowość tę ćwiczeniem nazywają, Dhanańdźajo.
Babkiewicz
W jodze trwaj i czyn wypełniaj,
lgnięcie rzuć, Zdobywco Bogactw,
sukces, klęskę miej za jedno –
tę jednakość zowią jogą.
BhG 2.49
dūreṇa hy avaraṃ karma buddhi-yogād dhanaṃjaya
buddhau śaraṇam anviccha kṛpaṇāḥ phala-hetavaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he dhanaṃjaya (o zdobywco bogactw!),
hi (zaiste) buddhi-yogāt (od jogi powstałej z roztropności) karma (czyn) dūreṇa (daleko) avaram (niższy) [asti] (jest),
[tasmāt] (dlatego)[tvam] (ty) buddhau (w roztropności) śaraṇam (schronienia) anviccha (szukaj),
phala-hetavaḥ (którzy są przyczyną owoców) [narāḥ] (ludzie) kṛpaṇāḥ (biedni) [santi] (są).
analiza gramatyczna
| dūreṇa | – | av. – daleko (od: dūra – daleki, odległy, wielki); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| avaram | – | avara 1i.1 n. – niski, mały, nieznaczny, młodszy, podły (od: ava – w dół lub od: √vṛ – wybierać, lubić, vara – wybrany, najlepszy, doskonały); |
| karma | – | karman 1i.1 n. – czyn, działanie i jego skutki (od: √kṛ – robić); |
| buddhi-yogād | – | buddhi-yoga 5i.1 m; TP: buddhyā kṛtād yogād iti – od jogi powstałej dzięki roztropności (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować; buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej); |
| dhanaṃjaya | – | dhanaṃ-jaya 8i.1 m. – o zdobywco bogactw (yo dhanaṃ jayati saḥ – ten, który zdobywa bogactwa; dhana – podbój, łupy, bogactwo; √ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo); |
| buddhau | – | buddhi 7i.1 f. – w roztropności, w rozumie, w myśli, w idei, w rozsądku, w intelekcie, w percepcji, w poznaniu, w poglądzie (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| śaraṇam | – | śaraṇa 2i.1 n. – schronienie, oparcie, opoka (od: √śri – zbliżać się do, spoczywać na, polegać na, oddać się); |
| anviccha | – | anu-√iṣ (pragnąć, szukać) Imperat. P 2c.1 – szukaj, pragnij; |
| kṛpaṇāḥ | – | kṛpaṇa 1i.3 m. – żałośni, przygnębieni, biedni (od: √kṛp – lamentować, żałować, pragnąć; kṛpā – żal, litość, współczucie, czułość); |
| phala-hetavaḥ | – | phala-hetu 1i.3 m.; BV: yeṣāṃ phalānāṃ hetur asti te – ci, którzy są przyczyną owoców (od: √phal – dojrzewać; phala – owoc, rezultat; hetu – przyczyna, impuls, powód); |
warianty tekstu
hy avaraṃ → hy aparaṃ (zaiste niższe);
anviccha → anvicchan (poszukujący, pragnący);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej, czyn mający na celu wielbieniu Boga, wypełniany jest z jednakim [nastawieniem] rozumu. Od tego czynu [różni się]: |
yat punaḥ samatva-buddhi-yuktam īśvarārādhanārthaṃ karmoktam, etasmāt karmaṇaḥ – | |
|
Dalece niższe są czyny od jogi rozumu, bogactw zdobywco. |
dūreṇa hy avaraṃ karma buddhi-yogād dhanaṃjaya | |
|
|
Dalece, czyli nieskończenie odleglejsze, niższe są czyny, czyli nieprawe, plugawe działania pragnącego owoców, od jogi rozumu, czyli od czynów charakteryzujących się jednakim [nastawieniem] rozumu, [odróżnianych od] tych, których rezultatem są narodziny i śmierć. |
dūreṇa ativiprakarṣeṇa atyantam eva hy avaram adhamaṃ nikṛṣṭaṃ karma phalārthinā kriyamāṇaṃ buddhi-yogāt samatva-buddhi-yuktāt karmaṇaḥ, janma-maraṇādi-hetutvāt | | |
|
O zdobywco bogactw, ponieważ tak [się różnią], dlatego szukaj schronienia, czyli módl się o wsparcie, którego rezultatem jest nieustraszoność, w rozumie, czyli w przedmiocie jogi lub w zrodzonym z jego doskonałości stanowisku sankhji. Niech opoką stanie się wiedza z absolutnego oglądu rzeczywistości. Oto znaczenie. |
he dhanaṃjaya, yata evaṃ tataḥ yoga-viṣayāyāṃ buddhau tat-paripāka-jāyāṃ vā sāṃkhya-buddhau śaraṇam āśrayam abhaya-prāpti-kāraṇam anviccha prārthayasva, paramārtha-jñāna-śaraṇo bhavety arthaḥ | | |
|
Żałośni, czyli biedni, którzy dokonują niższych czynów, dążą do owoców, czyli są ich chciwi. Jak [oznajmia] Objawienie: |
yato ’varaṃ karma kurvāṇāḥ kṛpaṇāḥ dīnāḥ phala-hetavaḥ phala-tṛṣṇā-prayuktāḥ santaḥ, yo vā etad akṣaraṃ gārgy aviditvāsmāl lokāt praiti sa kṛpaṇaḥ (Bṛh-up. 3.8.10) iti śruteḥ ||2.49|| |
Rāmānuja
kim artham idam asakṛd ucyate? ity ata āha—dūreṇa iti | yo’yaṃ pradhāna-phala-tyāga-viṣayo’vāntara-phala-siddhy-asiddhyoḥ samatva-viṣayaś ca buddhi-yogaḥ | tad-yuktāt karmaṇaḥ itarat-karma dūreṇāvaram | mahad etad dvayor utkarṣāpakarṣa-rūpaṃ vairūpyam | ukta-buddhi-yoga-yuktaṃ karma nikhilaṃ sāṃsārikaṃ duḥkhaṃ vinivartya parama-puruṣārtha-lakṣaṇaṃ ca mokṣaṃ prāpayati | itarad aparimita-duḥkha-rūpaṃ saṃsāram iti ataḥ karmaṇi kriyamāṇe uktāyāṃ buddhau śaraṇam anviccha | śaraṇaṃ vāsa-sthānam | tasyām eva buddhau vartasva ity arthaḥ | kṛpaṇāḥ phala-hetavaḥ phala-saṅgādinā karma kurvāṇāḥ kṛpaṇāḥ saṃsāriṇo bhaveyuḥ
Śrīdhara
kāmyaṃ tu karmātinikṛṣṭam ity āha dūreṇeti | buddhyā vyavasāyātmikayā kṛtaḥ karma-yogo buddhi-yogo buddhi-sādhana-bhūto vā, tasmāt sakāśād anyat sādhana-bhūtaṃ kāmyaṃ karma dūreṇa avaraṃ atyantam apakṛṣṭaṃ hi | yasmād evaṃ tasmād buddhau jñāne śaraṇam āśrayaṃ karma-yogam anviccha anutiṣṭha | yad vā buddhau śaraṇaṃ trātāram īśvaram āśrayety arthaḥ | phalahetur astu sakāmā narāḥ kṛpaṇā dīnāḥ yo vā etad akṣaram gārgy aviditvā asmāl lokāt praiti sa kṛpaṇa [BAU 3.8.10] iti śruteḥ
Madhusūdana
nanu kiṃ karmānuṣṭhānam eva puruṣārtho yena niṣphalam eva sadā kartavyam ity ucyate prayojanam anuddiśya na mando 'pi pravartate iti nyāyāt | tad varaṃ phala-kāmanayaiva karmānuṣṭhānam iti cen nety āha dūreṇeti | buddhi-yogād ātma-buddhi-sādhana-bhūtān niṣkāma-karma-yogād dūreṇātiviprakarṣeṇāvaram adhamaṃ karma phalābhisandhinā kriyamāṇaṃ janma-maraṇa-hetu-bhūtam | athavā paramātma-buddhi-yogād dūreṇāvaraṃ sarvam api karma yasmād, he dhanañjaya, tasmād buddhau paramātma-buddhau sarvānartha-nivartikāyāṃ śaraṇaṃ pratibandhaka-pāpa-kṣayeṇa rakṣakaṃ niṣkāma-karma-yogam anviccha kartum iccha | ye tu phala-hetavaḥ phala-kāmā avaraṃ karma kurvanti te kṛpaṇāḥ sarvadā janma-maraṇādi-ghaṭī-yantra-bhramaṇena para-vaśā atyanta-dīnā ity arthaḥ | yo vā etad akṣaram gārgy aviditvā asmāl lokāt praiti sa kṛpaṇa [BAU 3.8.10] iti śruteḥ | tathā ca tvam api kṛpaṇo mā bhūḥ kintu sarvānartha-nivartakātma-jñānotpādakaṃ niṣkāma-karma-yogam evānutiṣṭhety abhiprāyaḥ | yathā hi kṛpaṇā janā atiduḥkhena dhanam arjayanto yat kiṃcid dṛṣṭa-sukha-mātra-lobhena dānādi-janitaṃ mahat sukham anubhavituṃ na śaknuvantīty ātmānam eva vañcayanti tathā mahatā duḥkhena karmāṇi kurvāṇāḥ kṣudra-phala-mātra-lobhena paramānandā-nubhavena vañcitā ity aho daurbhāgyaṃ mauḍhyaṃ ca teṣām iti kṛpaṇa-padena dhvanitam
Viśvanātha
sakāma-karma nindati dūreṇeti | avaram atinikṛṣṭaṃ kāmyaṃ karma | buddhi-yogāt parameśvarārpita-niṣāma-karma-yogāt | buddhau niṣkāma-karmaṇy eva buddhi-yogo niṣkāma-karma-yogaḥ
Baladeva
atha kāmya-karmaṇo nikṛṣṭatvam āha dūreṇeti | buddhi-yogād avaraṃ karma dūreṇa, he dhanañjaya, ātma-yāthātmya-buddhi-sādhana-bhūtān niṣkāma-karma-yogāt dūreṇātiviprakarṣeṇāvaram atyapakṛṣṭaṃ janma-maraṇādy-anartha-nimittaṃ kāmyaṃ karmety arthaḥ | hi yasmād evam atas tvaṃ buddhau tad-yāthātmya-jñāne śaraṇam āśrayaṃ niṣkāma-karma-yogam anviccha kuru | ye tu phala-hetavaḥ phala-kāmā avara-karma-kāriṇas te kṛpaṇās tat-phala-janma-karmādi-pravāha-paravaśā dīnā ity arthaḥ | tathā ca tvaṃ kṛpaṇo mābhūr iti iha kṛpaṇāḥ khalu kaṣṭopārjita-vittādṛṣṭa-sukha-lava-lubdhā vittāni dātum asamarthā mahatā dāna-sukhena vañcitās tathā kaṣṭānuṣṭhita-karmāṇas tuccha-tat-phala-lubdhā mahatātma-sukhena vañcitā bhavantīti vyajyate
Michalski
Niżej daleko stoi czyn, aniżeli oddanie się poznaniu, o łupów zdobywco. W poznaniu szukaj ochrony. Nędzni są ci, których nagroda przynagla do czynu.
Olszewski
Czyny są o wiele niższe od tej Jedności duchowej. Ucieczką twoją niech będzie rozum. Nieszczęśni, którzy dążą do nagrody.
Dynowska
Działanie jest niższym od Jogi duchowego rozpoznawania, toteż w Rozumie czystym znajdź twą ostoję, Ardżuno. Zaiste godnymi litości są ci, którzy pracują dla zysku.
Sachse
Czyn stoi znacznie niżej
od działania podyktowanego przez rozum,
Zdobywco Skarbu.
Rozum niech więc będzie twą ucieczką!
Nieszczęśni ci, których do czynu skłania jego owoc!
Kudelska
Zaprawdę o wiele niższa jest joga czynu od jogi świadomości,
Zatem w świadomości szukaj ostoi, Ardżuno! O, godni litości są działający z chęci zysku.
Rucińska
Daleko niżej, Zwycięzco, jest czyn od jogi rozumu.
W rozumie szukaj ucieczki – biedni, co pragną owocu!
Szuwalska
Czyn jest niższy od jogi opartej na wiedzy.
Szukaj szczęścia w poznaniu, w nim przyjmij schronienie.
Wiedz, że nędzne jest życie niewolników pracy.
Byrski
Bo ćwiczeniu przekonania czyny znacznie ustępują
Dhanańdźajo. Więc ucieczki w przekonaniu szukać trzeba.
Nędzni owoc za cel mają.
Babkiewicz
O Zdobywco, dużo niżej
stoi czyn od jogi myśli.
Znajdź opokę w swym rozumie,
nędznych owoc motywuje.
BhG 2.50
buddhi-yukto jahātīha ubhe sukṛta-duṣkṛte
tasmād yogāya yujyasva yogaḥ karmasu kauśalam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
iha (tutaj) buddhi-yuktaḥ (zaprzężony dzięki roztropności) sukṛta-duṣkṛte (zasługi i przewiny) ubhe (obie) jahāti (porzuca).
tasmāt (dlatego) yogāya (do jogi) yujyasva (bądź gotowy).
[yat] (co) karmasu (w czynach) kauśalam (zręczność) [asti] (jest),
[tat] (to) yogaḥ(joga) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| buddhi-yuktaḥ | – | buddhi-yukta 1i.1 m.; TP: buddhyā yukta iti – zaprzęgnięty dzięki roztropności / połączony z roztropnością (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować, buddhi –– roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; √yuj – zaprzęgać, łączyć, PP yukta – połączony, zaprzężony); |
| jahāti | – | √hā (zostawiać, porzucać) Praes. P 1c.1 – porzuca; |
| iha | – | av. – tutaj (często w znaczeniu: w tym świecie); |
| ubhe | – | ubha sn. 2i.2 n. – oba; |
| sukṛta-duṣkṛte | – | sukṛta-duṣkṛta 2i.2 n.; DV: sukṛtaṃ ca duṣkṛtaṃ ceti – zasługi i przewiny (od: √kṛ – robić, PP kṛta – uczyniony; prewerbia: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; su-kṛta – dobrze uczynione, korzyść, zasługa, nagroda, pomyślność; duṣ-kṛta – źle uczynione, przewina, grzech); |
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| yogāya | – | yoga 4i.1 m. – do zaprzęgnięcia, do zastosowania, do jogi (od:√yuj – zaprzęgać, łączyć); |
| yujyasva | – | √yuj (zaprzęgać, łączyć) Imperat. pass. 2c.1 – bądź przyłączony, bądź zaprzężony (z dativusem – bądź gotowy do); |
| yogaḥ | – | yoga 1i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, joga jako jedna ze szkół filozofii indyjskiej (od:√yuj – zaprzęgać, łączyć); |
| karmasu | – | karman 7i.3 n. – w czynach, w działaniach (od: √kṛ – robić); |
| kauśalam | – | kauśala 1i.1 n. – zręczność, doświadczenie, pomyślność (od: kuśala – dobro, odpowiedniość, zdrowie, zręczność); |
warianty tekstu
buddhi-yukto → buddhyā yukto (zaprzężony dzięki roztropnosci);
jahātīha → jahātīme (porzuca te dwie);
yogaḥ karmasu → yoga-karmasu (w czynach jogi);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
A teraz posłuchaj, jaki rezultat osiąga [człowiek] o jednakim [nastawieniu] rozumu, który wypełnia swe powinności: |
samatva-buddhi-yuktaḥ san svadharmam anutiṣṭhan yat phalaṃ prāpnoti tac chṛṇu – | |
|
Rozumny porzuca tutaj zasługi oraz przewiny, |
buddhi-yukto jahātīha ubhe sukṛta-duṣkṛte | |
|
|
Rozumny, czyli ten, który posiada rozum [traktujący] jednako czyn, porzuca, wyrzeka się, tutaj – w tym świecie, zasługi oraz przewiny – pobożności i grzechy, [a osiąga to] dzięki wiedzy oczyszczającej jestestwo. Dlatego zajmij się, czyli praktykuj jogę będącą jednakim [nastawieniem] rozumu. |
buddhi-yuktaḥ karma-samatva-viṣayayā buddhyā yukto buddhi-yuktaḥ saḥ jahāti parityajati iha asmin loke ubhe sukṛta-duṣkṛte puṇya-pāpe sattva-śuddhi-jñāna-prāpti-dvāreṇa yataḥ, tasmāt samatva-buddhi-yogāya yujyasva ghaṭāsva | | |
|
Joga to zaiste sprawność w działaniu – czyli jednakie [nastawienie] rozumu w sukcesie i porażce, we wzmiankowanych działaniach [polegających na] wypełnianiu swych powinności, a osiągana jest dzięki wielbieniu Boga. Sprawność to stan biegłości (kuśala-bhāva). |
yogo hi karmasu kauśalaṃ sva-dharmākhyeṣu karmasu vartamānasya yā siddhy-asiddhyoḥ samatva-buddhir īśvarārpita-cetastayā tat kauśalaṃ kuśala-bhāvaḥ | | |
|
Zaiste owa sprawność, dzięki jednakiemu [nastawieniu] rozumu, pozbawia czyny ich przyrodzonej natury – bycia przyczyną więzów. Dlatego posiądź jednakie [nastawienie] rozumu! |
tad dhi kauśalaṃ yad bandhana-svabhāvāny api karmāṇi samatva-buddhyā svabhāvān nivartante | tasmāt samatva-buddhi-yukto bhava tvam ||2.50|| |
Rāmānuja
buddhi-yoga-yuktaḥ tu karma kurvāṇa ubhe sukṛta-duṣkṛte anādi-kāla-sañcite’nante bandha-hetu-bhūte jahāti | tasmād uktāya buddhi-yogāya yujyasva | yogaḥ karmasu kauśalaṃ karmasu kriyamāṇeṣv ayaṃ buddhi-yogaḥ kauśalam, atisāmarthyam | atisāmarthya-sādhyaḥ ity arthaḥ
Śrīdhara
buddhi-yoga-yuktas tu śreṣṭha ity āha buddhi-yukta iti | sukṛtaṃ svargādi-prāpakaṃ duṣkṛtaṃ nirayādi-prāpakam | te ubhe ihaiva janmani parameśvara-prasādena tyajati | tasmād yogāya tad-arthāya karma-yogāya yujyasva ghaṭasva | yogo hi karmasu kauśalam | sva-dharmākhyeṣu karmasu vartamānasya yā siddhy-asiddhyoḥ samatva-buddhir īśvarārpita-cetastayā tat kauśalaṃ kuśala-bhāvaḥ | tad dhi kauśalaṃ yad bandha-svabhāvāny api karmāṇi samatva-buddhyā svabhāvān nivartante | tasmāt samatva-buddhi-yukto bhava tvam
Madhusūdana
evaṃ buddhi-yogābhāve doṣam uktvā tad-bhāve guṇam āha buddhīti | iha karmasu buddhi-yuktaḥ samatva-buddhyā yukto jahāti parityajati ubhe sukṛta-duṣkṛte puṇya-pāpe sattva-śuddhi-jñāna-prāpti-dvāreṇa | yasmād evaṃ tasmāt samatva-buddhi-yogāya tvaṃ yujyasva ghaṭasvodyukto bhava | yasmād īdṛśaḥ samatva-buddhi-yoga īśvarārpita-cetasaḥ karmasu pravartamānasya kauśalaṃ kuśala-bhāvo yad-bandha-hetūnām api karmaṇāṃ tad-abhāvo mokṣa-paryavasāyitvaṃ ca tan mahat kauśalam |
samatva-buddhi-yuktaḥ karma-yogaḥ karmātmāpi san duṣṭa-karma-kṣayaṃ karotīti mahā-kuśalaḥ | tvaṃ tu na kuśalo yataś cetano 'pi san sajātīya-duṣṭa-kṣayaṃ na karoṣīti vyatireko 'tra dhvanitaḥ | athavā iha samatva-buddhi-yukte karmaṇi kṛte sati sattva-śuddhi-dvāreṇa buddhi-yuktaḥ paramātma-sākṣātkāravān sañjahāty ubhe sukṛta-duṣkṛte | tasmāt samatva-buddhi-yuktāya karma-yogāya yujyasva | yasmāt karmasu madhye samatva-buddhi-yuktaḥ karma-yogaḥ kauśalaṃ kuśalo duṣṭa-karma-nivāraṇa-catura ity arthaḥ
Viśvanātha
yogāyokta-lakṣaṇāya yujyasva ghaṭasva | yataḥ karmasu sakāma-niṣkāmeṣu madhye yoga evodāsīnatvena karma-karaṇam eva | kauśalaṃ naipuṇyam ity arthaḥ
Baladeva
uktasya buddhi-yogasya prabhāvam āha buddhīti | iha karmasu yo buddhi-yuktaḥ pradhāna-phala-tyāga-viṣayānuṣaṅga-phala-siddhy-asiddhi-samatva-viṣayayā ca buddhyā yuktas tāni karoti, sa ubhe anādi-kāla-sañcite jñāna-pratibandhake sukṛta-duṣkṛte jahāti vināśayatīty arthaḥ | tasmād uktāya buddhi-yogāya yujyasva ghaṭasva | yasmāt karma-yogas tādṛśa-buddhi-sambandhaḥ | kauśalam cāturyaṃ bandhakānām eva buddhi-samparkād viśodhita-viṣa-pārada-nyāyena mocakatvena pariṇāmāt
Michalski
Kto się oddal poznaniu, ten odrzuca jedno i drugie: zły czyn i dobry. Dlatego idź drogą „oddania”. Oddanie znaczy zdolność do czynu.
Olszewski
Człowiek, który zostaje w Jedności z rozumem, wyzwala się na tym padole od złych i od dobrych czynów: przystąp więc do Jedności mistycznej; ona ubłogosławi dzieła twoje.
Dynowska
Kto w duchowym rozpoznawaniu skupiony trwa, ten wznosi się jeszcze tu, w świecie dwójni, zarówno ponad grzech, jak i ponad zasługę; więc tej jodze oddaj się Ardżuno, całkowicie. Joga jest sztuką działania.
Sachse
Ten, kto słucha głosu rozumu,
odrzuca zarówno zło, jak i dobro tego świata.
Wstąp więc na ścieżkę jogi,
albowiem joga zapewnia właściwe spełnienie czynu.
Kudelska
Kto odnalazł swą świadomość, ten porzuca na tym świecie dobro i zło,
A więc w jodze siebie szukaj, wszak joga jest sztuką działania.
Rucińska
Rozumny odrzuca tutaj zarówno czyn zły, jak dobry,
Dlatego oddaj się jodze – joga biegłością jest w czynach!
Szuwalska
Kto na ścieżce poznania trwa nieporuszony,
Wznosi się nad zasługi i grzech popełniony.
Dlatego dąż do jogi, doskonałej drogi.
Byrski
A zaś czyje przekonanie wyćwiczone,
Ten unika popełniania obu – dobrych i złych czynów.
A więc ćwicz się dla ćwiczenia; zręczność w dziełach to ćwiczenie.
Babkiewicz
Kto w rozumie trwa, ten tutaj
zło i dobro wraz porzuca.
Zatem w jogę się zaprzęgnij.
Joga jest zręcznością w czynach!
BhG 2.51
karma-jaṃ buddhi-yuktā hi phalaṃ tyaktvā manīṣiṇaḥ
janma-bandha-vinirmuktāḥ padaṃ gacchanty anāmayam
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
buddhi-yuktāḥ hi (zaiste dzięki roztropności zaprzężeni) karma-jaṃ (zrodzony z czynu) phalaṃ (owoc) tyaktvā (porzuciwszy),
[ataḥ eva] (następnie) manīṣiṇaḥ (mądrzy) [bhūtvā] (stawszy się) janma-bandha-vinirmuktāḥ (wolni od więzów narodzin) anāmayaṃ (do wolnej od chorób) padaṃ (do siedziby) gacchanti (idą).
analiza gramatyczna
| karma-jam | – | karma-ja 2i.1 n. – zrodzony z czynu (od: √kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √jan – rodzić się, ja – na końcu wyrazów: zrodzony); |
| buddhi-yuktāḥ | – | buddhi-yukta 1i.3 m.; TP: buddhyā yukta iti – zaprzężony dzięki roztropności / połączony z roztropnością (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować, buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; √yuj – zaprzęgać, łączyć, PP yukta – połączony, zaprzęgnięty); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| phalam | – | phala 2i.1 n. – owoc, rezultat (od: √phal – dojrzewać); |
| tyaktvā | – | √tyaj (porzucać) absol. – porzuciwszy; |
| manīṣiṇaḥ | – | manīṣin 1i.3 m. – mądrzy, myślący (od: √man – myśleć, wierzyć); |
| janma-bandha-vinirmuktāḥ | – | janma-bandha-vinirmukta 1i.3 m.; TP: ye janmanām bandhād vinirmuktās te – ci, którzy wolni są od więzów narodzin (od: √jan – rodzić, janman – narodziny; √bandh – wiązać, pętać, bandha – pętanie, więzy, więzienie; vi-nir-√muc – całkowicie wyzwalać, uwalniać, PP mukta – wyzwolony); |
| padam | – | pada 2i.1 n. – krok, stopę, odcisk stopy, pozycję, siedzibę, część, dział, słowo (od: √pad – padać, stawiać, iść); |
| gacchanti | – | √gam (iść) Praes. P 1c.3 – idą; |
| anāmayam | – | an-āmaya 2i.3 n. – wolną od chorób, nieszkodliwą (āmaya – choroba); |
warianty tekstu
buddhi-yuktā hi → buddhi-yuktātmā (ci, których jaźń zaprzęgnięta jest dzięki roztropności);
janma-bandha-vinirmuktāḥ → karma-bandha-vinirmuktāḥ (wyzwoleni z więzów czynu);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
A z tego wynika: |
yasmāt – | |
|
Zaiste owoc z czynu powstały porzucają rozumni i mądrzy, |
karmajaṃ buddhi-yuktā hi phalaṃ tyaktvā manīṣiṇaḥ | |
|
|
„Owoc z czynu powstały porzucają” – oto związki [wyrazowe zachodzące] pomimo rozbicia [frazy]. Owoc z czynu powstały, czyli zrodzony z działania, a skutkujący osiągnięciem ciała upragnionego lub niechcianego; rozumni, czyli ci, którzy osiągnęli jednakowość rozumu, zaiste owoc porzucają, wyrzekają się go, mądrzy, czyli pełni wiedzy, wyzbyci więzów narodzin – narodziny są zaiste więzami; [oni] choć żyją to wyzwalają się od więzów powstałych z narodzin, idą do siedziby, czyli do najwyższego miejsca należącego do Wisznu, nazywanego wyzwoleniem; wolnej od cierpień – wyzbytej wszelkich nieszczęść. Oto znaczenie. |
karmajaṃ phalaṃ tyaktvā iti vyavahitena sambandhaḥ | iṣṭāniṣṭa-deha-prāptiḥ karmajaṃ phalaṃ karmabhyo jātaṃ buddhi-yuktāḥ samatva-buddhi-yuktāḥ santaḥ hi yasmāt phalaṃ tyaktvā parityajya manīṣiṇaḥ jñānino bhūtvā, janma-bandha-vinirmuktāḥ janmaiva bandhaḥ janma-bandhaḥ tena vinirmuktāḥ jīvanta eva janma-bandhāt vinirmuktāḥ santaḥ, padaṃ paramaṃ viṣṇoḥ mokṣākhyaṃ gacchanti anāmayaṃ sarvopadrava-rahitam ity arthaḥ | | |
|
Może być też tak, że fragment rozpoczynający się od słów: „[Dalece niższe są czyny] od jogi rozumu, bogactw zdobywco” (BhG 2.49) ukazuje stanowisko (buddhi) widziane z absolutnego oglądu, a powstałe z oczyszczenia jestestwa dzięki jodze czynu, które przedstawione jest jako „miejsce zewsząd zalane wodą” (BhG 2.46), gdyż słyszymy, że [jest ona] bezpośrednio przyczyną zniszczenia zasług i przewin (BhG 2.50). |
athavā buddhi-yogād dhanaṃjaya (BhG 2.49) ity ārabhya paramārtha-darśana-lakṣaṇaiva sarvataḥ saṃplutodaka-sthānīyā karma-yogaja-sattva-śuddha-janitā buddhir darśitā, sākṣāt sukṛta-duṣkṛta-prahāṇādi-hetutva-śravaṇāt ||2.51|| |
Rāmānuja
buddhi-yoga-yuktāḥ karmajaṃ phalaṃ tyaktvā karma kurvantaḥ, tasmād janma-bandha-vinirmuktāḥ anāmayaṃ padaṃ gacchanti | hi prasiddham etat sarvāsu upaniṣatsu ity arthaḥ
Śrīdhara
karmaṇāṃ mokṣa-sādhanatva-prakāram āha karma-jam iti | karmajaṃ phalaṃ tyaktvā kevalam īśvarārādhanārthaṃ karma kurvāṇo manīṣiṇo jñānino bhūtvā janma-rūpeṇa bandhena vinirmuktāḥ santo 'nāmayaṃ sarvopadrava-rahitaṃ viṣṇoḥ padaṃ mokṣākhyaṃ gacchanti
Madhusūdana
nanu duṣkṛta-hānam apekṣitaṃ na tu sukṛta-hānaṃ puruṣārtha-bhraṃśāpatter ity āśaṅkya tuccha-phala-tyāgena parama-puruṣārtha-prāptiṃ phalam āha karma-jam iti | samatva-buddhi-yuktā hi yasmāt karmajaṃ phalaṃ tyaktvā kevalam īśvarārādhanārthaṃ karmāṇi kurvāṇāḥ sattva-śuddhi-dvāreṇa manīṣiṇas tat tvam asi ity ādi-vākya-janyātma-manīṣāvanto bhavanti | tādṛśāś ca santo janmātmakena bandhena vinirmuktā viśeṣeṇātyantikatva-lakṣaṇena niravaśeṣaṃ muktāḥ padaṃ padanīyam ātma-tattvam ānanda-rūpaṃ brahmānāmayam avidyā-tat-kāryātmaka-roga-rahitābhayaṃ mokṣākhyaṃ puruṣārthaṃ gacchanty abhedena prāpnuvantīty arthaḥ |
yasmād evaṃ phala-kāmanāṃ tyaktvā samatva-buddhyā karmāṇy anutiṣṭhantas taiḥ kṛtāntaḥkaraṇa-śuddhayas tat tvam asy ādi-pramāṇotpannātma-tattva-jñāna-tat-kāryāḥ santaḥ sakalānartha-nivṛtti-paramānanda-prāpti-rūpaṃ mokṣākhyaṃ viṣṇoḥ paramaṃ padaṃ gacchanti tasmāt tvam api yac chreyaḥ syān niścitaṃ brūhi tan me [Gītā 2.7] ity ukteḥ śreyo jijñāsur evaṃvidhaṃ karma-yogam anutiṣṭheti bhagavato 'bhiprāyaḥ
Baladeva
karmajam iti | buddhi-yuktās tādṛśa-buddhimantaḥ karmajaṃ phalaṃ tyaktvā karmāṇy anutiṣṭhanto manīṣiṇaḥ karmāntargatātma-yāthātmya-prajñāvanto bhūtvā janma-bandhena vinirmuktāḥ santo 'nāmayaṃ kleśa-śūnyaṃ padaṃ vaikuṇṭhaṃ gacchantīti | tasmāt tvam api śreyo jijñāsur evaṃ vidhāni karmāṇi kurv iti bhāvaḥ | svātma-jñānasya paramātma-jñāna-hetutvāt tasyāpi tat-pada-gati-hetutvaṃ yuktam
Michalski
Mędrcy, oddani poznaniu, wyrzekają się owoców swych czynów; zwolnieni od „więzów nowych narodzeń idą w miejsca wyzbyte z cierpienia.
Olszewski
Ludzie rozumni, którzy się oddają rozmyślaniom, i którzy odrzucili owoce czynów, unikają więzów pokoleń i idą na miejsce zbawienia.
Dynowska
Mędrzec, który rozpoznawanie swe z boskim zjednoczył, nie dba o żaden działania plon, wolny od więzów narodzin ponownych, wznosi się w dziedzinę gdzie nie istnieje ból.
Sachse
Mędrcy wsłuchani w głos rozumu
odrzucają owoc zrodzony z czynu,
Wyzwoleni z więzów narodzin
idą tam, gdzie nie ma bólu.
Kudelska
Kto z świadomością czystą zespolony, wolny od życia i śmierci,
O owoce czynów nie dba, jest mistrzem i już więcej cierpieć nie będzie.
Rucińska
Rozumni bowiem to mędrcy! O owoc czynu nie dbając,
Wolni od więzów narodzin, bez cierpień stan osiągają.
Szuwalska
Podążając tą ścieżką, mędrcy tego świata
Porzucają owoce swojego działania,
Uwalniają się z cyklu narodzin i śmierci,
Wznoszą się nad cierpienie.
Byrski
Mądrzy, których przekonanie wyćwiczone, z dzieł zrodzony
Owoc czynu porzuciwszy, z pęt narodzin wyzwoleni
Ku dziedzinie uwolnionej od cierpienia podążają.
Babkiewicz
Trwający w rozumie mędrcy
porzucają owoc czynów,
wyzwoleni z pęt narodzin
do siedziby zdrowia idą.
BhG 2.52
yadā te moha-kalilaṃ buddhir vyatitariṣyati
tadā gantāsi nirvedaṃ śrotavyasya śrutasya ca
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yadā (kiedy) te (twoja) buddhiḥ (roztropność) moha-kalilaṃ (okrywę omroczenia) vyatitariṣyati (przekroczy),
tadā (wtedy) śrotavyasya (tego co będzie usłyszane) śrutasya ca (i usłyszanego) nirvedaṃ (obojętność) gantāsi (pójdziesz).
analiza gramatyczna
| yadā | – | av. – kiedy (korelatyw do: tadā – wtedy, wówczas); |
| te | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twoja (skrócona forma od: tava); |
| moha-kalilam | – | moha-kalila 2i.1 n.; TP: mohasya kalilam iti – okrywę omroczenia (od: √muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym, moha – konsternacja, brak świadomości, oszołomienie, bycie w błędzie; √kal – nosić, robić, kalila – pełen, przykryty, nieprzenikliwy, stos, pomieszana masa, zamęt); |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| vyatitariṣyati | – | vi-ati-√tṝ (przekraczać) Fut. P 1c.1 – przekroczy; |
| tadā | – | av. – wtedy, wówczas; |
| gantāsi | – | √gam (iść) Fut.p. P 2c.1 – pójdziesz; |
| nirvedam | – | nir-veda 2i.1 m. – obojętność, odraza (od: nir-√vid – pozbywać się, czuć odrazę; lub veda – Weda, nir-veda – niewierny, pozbawiony Wedy); |
| śrotavyasya | – | śrotavya (√śru – słuchać) PF 6i.1 n. – tego co będzie usłyszane; |
| śrutasya | – | śruta (√śru – słuchać) PP 6i.1 n. – usłyszanego; |
| ca | – | av. – i; |
warianty tekstu
vyatitariṣyati → vyavatariṣyati / vyvatariṣyasi / vyatitariṣyate / vyavakariṣyati (przekroczy / przekroczysz / przekroczy / rozproszy);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Oto [autor] tłumaczy, kiedy można osiągnąć rozum, który oczyszcza jestestwo dzięki praktyce jogi: |
yogānuṣṭhāna-janita-sattva-śuddhajā buddhiḥ kadā prāpsyate ity ucyate – | |
|
Gdy rozum twój mroku okrywę przekroczy, |
yadā te moha-kalilaṃ buddhir vyatitariṣyati | |
|
|
Gdy, czyli w owym czasie, twoja okrywa mroku, czyli brak rozpoznania o naturze mroku, będący nieczystością, skutkiem którego narząd wewnętrzny (antaḥ-karaṇa) dąży ku przedmiotom [zmysłów] i rozum staje się zanieczyszczony brakiem rozróżnienia między jaźnią i nie jaźnią; gdy ten twój rozum przekroczy, przejdzie ponad, uzyska przeczystą naturę… Oto znaczenie. |
yadā yasmin kāle te tava moha-kalilaṃ mohātmakam aviveka-rūpaṃ kāluṣyaṃ yena ātmānātma-viveka-bodhaṃ kaluṣīkṛtya viṣayaṃ praty antaḥ-karaṇaṃ pravartate, tat tava buddhiḥ vyatitariṣyati vyatikramiṣyati, atiśuddha-bhāvam āpatsyate ity arthaḥ | | |
|
Wówczas, czyli w owym czasie, uzyskasz – osiągniesz, obojętność – brak lgnięcia, w stosunku do tego co usłyszysz i co usłyszałeś – to co mógłbyś usłyszeć i co już usłyszałeś okaże się nieprzynoszącym owocu. |
tadā tasmin kāle gantāsi prāpsyasi nirvedaṃ vairāgyaṃ śrotavyasya śrutasya ca, tadā śrotavyaṃ śrutaṃ ca te niṣphalaṃ pratibhātīty abhiprāyaḥ ||2.52|| |
Rāmānuja
ukta-prakāreṇa karmaṇi vartamānasya tayā vṛttyā nirdhūta-kalmaṣasya ye buddhir yadā moha-kalilam atyalpa-phala-saṅga-hetu-bhūtaṃ moha-rūpaṃ kaluṣaṃ vyatitariṣyati | tadāsmatta itaḥ pūrvaṃ tyājyatayā śrutasya phalāder itaḥ paścāt śrotavyasya ca kṛte svayam eva nirvedaṃ gantāsi gamiṣyasi
Śrīdhara
kadāhaṃ tat padaṃ prāpsyāmi ity apekṣāyām āha yadeti dvābhyām | moho dehādiṣu ātma-buddhiḥ | tad eva kalilaṃ gahanam | kalilaṃ gahanaṃ vidur ity abhidhāna-koṣa-smṛteḥ | tataś cāyam arthaḥ | evaṃ parameśvarārādhane kriyamāṇe yadā tat-prasādena tava buddhir dehābhimāna-lakṣaṇaṃ moha-mayaṃ gahanaṃ durgaṃ viśeṣeṇātitariṣyati tadā śrotavyasya śrutasya cārthasya nirvedaṃ vairāgyaṃ gantāsi prāpsyasi | tayor anupādeyatvena jijñāsām na kariṣyasīty arthaḥ
Madhusūdana
evaṃ karmāṇy anutiṣṭhataḥ kadā me sattva-śuddhiḥ syād ity ata āha yadeti | na hy etāvatā kālena sattva-śuddhir bhavatīti kāla-niyamo 'sti | kintu yadā yasmin kāle te tava buddhir antaḥkaraṇaṃ moha-kalilaṃ vyatitariṣyati avivekātmakaṃ kāluṣam aham idaṃ mamedaṃ ity ādy-ajñāna-vilasitam atigahanam vyatikramiṣyati rajas-tamo-malam apahāya śuddha-bhāvam āpatsyata iti yāvat | tadā tasmin kāle śrotavyasya śrutasya ca karma-phalasya nirvedaṃ vaitṛṣṇyaṃ gantāsi prāptāsi | parīkṣya lokān karma-citān brāhmaṇo nirvedam āyāt [MuṇḍU 1.2.12] iti śruteḥ | nirvedena phalenāntaḥkaraṇa-śuddhiṃ jñāsyasīty abhiprāyaḥ
Viśvanātha
evaṃ parameśvarārpita-niṣkāma-karmābhyāsāt tava yogo bhaviṣyatīty āha yadeti | tava buddhir antaḥkaraṇaṃ moha-kalilaṃ moha-rūpaṃ gahanaṃ viśeṣato 'tiśayena tariṣyati, tadā śrotavyasya śrotavyeṣv artheṣu śrutasya śruteṣv apy artheṣu nirvedaṃ prāpsyasi asambhāvanā-viparīta-bhāvanayor naṣṭatvāt kiṃ me śāstropadeśa-vākya-śravaṇena | sāmprataṃ me sādhaneṣv eva pratikṣaṇam abhyāsaḥ sarvathocita iti maṃsyasa iti bhāvaḥ
Baladeva
nanu niṣkāmāṇi karmāṇi kurvato me kadātma-viṣayā manīṣābhyudiyād iti cet tatrāha yadeti | yadā te buddhir antaḥkaraṇaṃ moha-kalilaṃ tuccha-phalābhilāṣa-hetum ajñāna-gahanaṃ vyatitariṣyati parityakṣyatīty arthaḥ, tadā pūrvaṃ śrutasyānantaraṃ śrotavyasya ca tasya tuccha-phalasya sambandhinaṃ nirvedaṃ gantāsi gamiṣyasi | parīkṣya lokān karma-citān brāhmaṇo nirvedaṃ āyāt iti śravaṇāt | nirvedena phalena tad-viṣayāṃ tāṃ pariceṣyati iti nāsty atra kāla-niyama ity arthaḥ
Michalski
Kiedy twoje poznanie przekroczy odmęty zaślepienia, staniesz się obojętny na wszystko, coś słyszał, lub co będziesz słyszał.
Olszewski
Kiedy twój rozum przestąpi ciemne krainy błędu, naonczas dojdziesz do wzgardy sprzeczności przeszłych i przyszłych.
Dynowska
Gdy Rozum twój sieć niewiedzy przekroczy, nie będziesz przywiązywał wagi do tego coś usłyszał, lub co kiedykolwiek masz jeszcze z Pism Świętych usłyszeć.
Sachse
Kiedy rozum
przezwycięży ogrom twego zaślepienia,
uniezależnisz się od tego, co zostało [niegdyś] objawione,
lub co może być objawione w przyszłości.
Kudelska
Gdy świadomość twoja znajdzie się ponad sidłami iluzji,
Nie będziesz dbał o to, czegoś się dowiedział lub z Pism Świętych się dowiesz.
Rucińska
Kiedy twój rozum się przedrze przez gęsty mrok zaślepienia,
To będzie ci obojętne, coś słyszał i co usłyszysz.
Szuwalska
Tak i ty się wzniesiesz.
Kiedy wyjdziesz już z lasu mrocznego złudzenia,
Nie będzie mieć znaczenia to, co usłyszałeś
Czy usłyszysz w przyszłości.
Byrski
Kiedy twoje przekonanie przebrnie bagno omroczenia,
Wtedy będziesz obojętny wobec tego, co powinno
Zostać jeszcze objawione i co już jest objawione.
Babkiewicz
Lecz gdy rozum twój przekroczy
omroczenia warstwy gęste,
obojętnym ci się stanie,
co usłyszysz, co słyszałeś.
BhG 2.53
śruti-vipratipannā te yadā sthāsyati niścalā
samādhāv acalā buddhis tadā yogam avāpsyasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yadā (kiedy) te (twoja) śruti-vipratipannā (zakłopotana przez Wedy) buddhiḥ (roztropność), samādhau (w skupieniu) niścalā (niezmienna) acalā (nieporuszona) [satī] (będąca) sthāsyati (znajdzie się),
tadā (wtedy) yogam (jogę) avāpsyasi (osiągniesz).
analiza gramatyczna
| śruti-viprati-pannā | – | śruti-vi-prati-panna 1i.1 f.; TP: yā śrutibhir / śrutiṣu vipratipannā tā – która zakłopotana jest przez Wedy lub co do Wed (od: √śru – słuchać, śruti – słuchanie, Wedy; vi-prati-√pad – idący w przeciwne kierunki, błądzący, skonfundowany, PP vipratipanna – niepewny, zakłopotany, skonfundowany); |
| te | – | yuṣmat sn. 6i.1 – twoja (skrócona forma od: tava); |
| yadā | – | av. – kiedy (korelatyw do: tadā – wtedy, wówczas); |
| sthāsyati | – | √sthā (stać) Fut. P 1c.1 – stanie, znajdzie się; |
| niścalā | – | niś-cala 1i.1 f. – nieporuszona, niezmienna, stała (od: √cal – ruszać, trząść, cala – brak stabilności, poruszanie); |
| samādhau | – | samādhi 7i.1 m. – w połączeniu, w skupieniu, w uwadze, w harmonii (od: sam-ā-√dhā – umieszczać, naprawiać, ustawiać, korygować, koncentrować); |
| acalā | – | a-cala 1i.1 f. – nieporuszona (od: √cal – ruszać, trząść, cala – brak stabilności, poruszanie); |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| tadā | – | av. – wtedy, wówczas; |
| yogam | – | yoga 2i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metodę, środki, jogę (od:√yuj – zaprzęgać, łączyć); |
| avāpsyasi | – | ava-√āp (osiągać) Fut. P 2c.1 – osiągniesz; |
warianty tekstu
yadā → yathā (jak);
niścalā → niścitā / niṣphalā / niścalaṃ (pewna / pozbawiona rezultatów / nieruchomą [jogę]);
avāpsyasi → avāpsyati (osiągnie);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Możesz zapytać: „Kiedy uzyskam najwyższy przedmiot jogi, owoc zrodzony z jogi czynu, czyli mądrość rozróżniania jaźni dzięki przekroczeniu okrywy mroku?”. Zatem posłuchaj: |
moha-kalilātyaya-dvāreṇa labdhātma-vivekaja-prajñaḥ kadā karma-yogajaṃ phalaṃ paramārtha-yogam avāpsyāmīti cet, tat sṛṇu – | |
|
Gdy twój rozum Objawienia niepewny, niezmienny i niewzruszony, |
śruti-vipratipannā te yadā sthāsyati niścalā | |
|
|
Objawienia niepewny, czyli zdezorientowany, mający liczne przekonania skutkiem mnogich celów, praktyk i relacji ukazanych w pismach, których należy słuchać, a które [skłaniają] ku aktywności i powściągnięciu (pravṛtti-nivṛtti-lakṣaṇa). Gdy, czyli w owym czasie, twój rozum znajdzie się (sthāsyati), czyli stanie się stały (sthirī), niezmienny, czyli wyzbyty ruchu (calana) i dezorientacji (vikṣepa), w skupieniu, czyli w jaźni, w której świadomość (citta) się skupiła, niewzruszony, tu w znaczeniu wyzbyty wyobrażeń (vikalpa), rozum, czyli narząd wewnętrzny… |
śruti-vipratipannā aneka-sādhya-sādhana-saṃbandha-prakāśana-śrutibhiḥ śravaṇaiḥ pravṛtti-nivṛtti-lakṣaṇaiḥ vipratipannā nānā-pratipannā vikṣiptā satī te tava buddhir yadā yasmin kāle sthāsyati sthirībhūtā bhaviṣyati niścalā vikṣepa-calana-varjitā satī samādhau, samādhīyate cittam asminn iti samādhir ātmā, tasmin ātmani ity etat | acalā tatrāpi vikalpa-varjitā ity etat | buddhir antaḥkaraṇam | | |
|
Wówczas, w owym czasie, jogę osiągniesz, czyli zyskasz skupienie – mądrość [wynikłą z] rozróżniania. |
tadā tasmin kāle yogam avāpsyasi viveka-prajñāṃ samādhiṃ prāpsyasi ||2.53|| |
Rāmānuja
yoge tv imāṃ śṛṇu [gītā 2.39] ity ādinā uktasya ātma-yāthātmya-jñāna-pūrvakasya buddhi-viśeṣa-saṃskṛta-karmānuṣṭhānasya lakṣaṇa-bhūtaṃ yogākhyaṃ phalam āha—śruti iti | śrutiḥ śravaṇam | asmattaḥ śravaṇena viśeṣataḥ pratipannā sakaletara-visajātīya-nitya-niratiśaya-sūkṣma-tattva-viṣayā svayam acalā eka-rūpā buddhiḥ asaṅga-karmānuṣṭhānena vimalīkṛte manasi yadā niścalā sthāsyati tada yogam ātmāvalokanam avāpsyasi | etad uktaṃ bhavati—śāstra-janyātma-jñāna-pūrvaka-karma-yogaḥ sthita-prajñatākhya-jñāna-niṣṭhām āpādyati, jñāna-niṣṭhā-rūpā sthita-prajñatā tu yogākhyam ātmāvalokanaṃ sādhayati iti
Śrīdhara
tataś ca śrutīti | śrutibhir nānā-laukika-vaidikārtha-śravaṇair vipratipannā | itaḥ pūrvaṃ vikṣiptā satī tava buddhir yadā samādhau sthāsyati | samādhīyate cittam asminn iti samādhiḥ parameśvaraḥ | tasmin niścalā viṣayair antarair anākṛṣṭā | ataevācalā | abhyāsa-pāṭavena tatraiva sthirā ca satī yogaṃ yoga-phalaṃ tattva-jñānam avāpsyasi
Madhusūdana
antaḥkaraṇa-śuddhyaivaṃ jāta-nirvedasya kadā jñāna-prāptir ity apekṣāyām āha śrutīti | te tava buddhiḥ śrutibhir nānā-vidha-phala-śravaṇair avicārita-tātparyair vipratipannā 'neka-vidha-saṃśaya-viparyāsavattvena vikṣiptā prāk | yadā yasmin kāle śuddhija-viveka-janitena doṣa-darśanena taṃ vikṣepaṃ parityajya samādhau parmātmani niścalā jāgrat-svapna-darśana-lakṣaṇa-vikṣepa-rahitācalā suṣupti-mūrcchā-stabdhībhāvādi-rūpa-laya-lakṣaṇa-calana-rahitā satī sthāsyati laya-vikṣepa-lakṣaṇau doṣau parityajya samāhitā bhaviṣyatīti yāvat | athavā niścalāsambhāvanā-viparīta-bhāvanā-rahitācalā dīrgha-kālādara-nairantarya-satkāra-sevanair vijātīya-pratyayādūṣitā satī nirvāta-pradīpavad ātmani sthāsyatīti yojanā | tadā tasmin kāle yogaṃ jīva-paramātmaikya-lakṣaṇaṃ tat-tvam-asīty ādi-vākya-janyam akhaṇḍa-sākṣātkāraṃ sarva-yoga-phalam avāpsyasi | tadā punaḥ sādhyāntarābhāvāt kṛta-kṛtyaḥ sthita-prajño bhaviṣyasīty abhiprāyaḥ
Viśvanātha
tataś ca śrutiṣu nānā-laukika-vaidikārtha-śravaṇeṣu vipratipannā asammatā viraketit yāvat | tatra hetuḥ niścalā teṣu teṣv artheṣu calituṃ vimukhībhūtety arthaḥ | kintu samādhau ṣaṣṭhe 'dhyāye vakṣyamāṇa-lakṣaṇe 'calā sthairyavatī | tadā yogam aparokṣānubhava-prāptyā, jīvan-mukta ity arthaḥ
Baladeva
nanu karma-phala-nirviṇṇatayā karmānuṣṭhānena labdha-hṛd-viśuddher abhyuditātma-jñānasya me kadātma-sākṣāt-kṛtir iti cet tatrāha śrutīti | śrutyā karmaṇāṃ jñāna-garbhatāṃ prabodhayantyā tam etam ity ādikayā vipratipannā viśeṣeṇa saṃsiddhā te buddhir acalā asambhāvanā-viparīta-bhāvanābhyāṃ virahitā yadā samādhau manasi nirvāta-dīpa-śikheva niścalā sthāsyati tadā yogam ātmānubhava-lakṣaṇam avāpsyasi | ayam arthaḥ phalābhilāṣa-śūnyatayānuṣṭhitāni karmāṇi sthita-prajñatā-rūpāṃ jñāna-niṣṭhāṃ sādhayanti | jñāna-niṣṭhā-rūpā sthita-prajñatā tv ātmānubhavam iti
Michalski
Kiedy twoje poznanie, zbłąkane przez naukę Wed, stanie się nieugiętym i niewzruszenie trwać będzie w zapatrzeniu — wtedy osiągniesz jogę.
Olszewski
Kiedy, odwróciwszy się od tych nauczań, rozum twój będzie niezachwiany i mocny w rozmyślaniu, wówczas osiągniesz jedność duchową.
Dynowska
A pełnię Jogi osiągniesz wówczas, gdy rozum twój, który się dziś gubi wśród tekstów Ksiąg Świętych, zdoła stale trwać w niewzruszonym spokoju Samadhi.
Sachse
Kiedy twój rozum,
[dotąd] zbłąkany pod wpływem tradycji,
zastygnie, stały i nieruchomy, w samadhi,
wówczas osiągniesz jogę.
Kudelska
I gdy umysł twój, który wśród słów Wedy się gubił,
Stanie się niezachwiany i niewzruszony, w skupieniu się ustali, wówczas osiągniesz jogę.
Rucińska
Gdy Objawieniem rozchwiany twój rozum stanie w skupieniu,
Zastygły, nieporuszony, wtedy to jogę osiągniesz!
Szuwalska
Gdy spokój zachowasz,
Nie zważając na Wedy, utwierdzony w sobie,
Będziesz zawsze szczęśliwy, będziesz doskonały.«
Byrski
Kiedy twoje przekonanie, niezbyt pewne Objawienia,
Będzie mocno trwać bez drgnienia w stanie myśli zestrzelonej,
Wyćwiczonym będziesz wtedy.
Babkiewicz
Gdy twój rozum kłopotany
Objawieniem, stanie bierny
i bez ruchu w kontemplacji,
to osiągniesz wtedy jogę.
BhG 2.54
arjuna uvāca
sthita-prajñasya kā bhāṣā samādhi-sthasya keśava
sthita-dhīḥ kiṃ prabhāṣeta kim āsīta vrajeta kim
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
arjuna (Ardźuna) uvāca (rzekł):
he keśava (Keśawo!),
sthita-prajñasya (tego, którego mądrość jest stała) samādhi-sthasya (znajdującego się w skupieniu) kā bhāṣā (jaki jest opis?).
sthita-dhīḥ (ten, którego myśl jest stała) kim prabhāṣeta (jak mówiłby?),
kim āsīta (jak siedziałby?),
kim vrajeta (jak chodziłby?).
analiza gramatyczna
| arjunaḥ | – | arjuna 1i.1 m. – biały, jasny; |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| sthita-prajñasya | – | sthita-prajña 6i.1 m.; BV: yasya prajñā sthitāsti tasya – tego, którego mądrość jest stała (od: √sthā – stać, PP sthita – stojący, ustalony, stały; pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać, prajñā – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt); |
| kā | – | kim sn. 1i.1 f. – jaka? |
| bhāṣā | – | bhāṣā 1i.1 f. – mowa, język, opis, definicja (od: √bhāṣ – mówić); |
| samādhi-sthasya | – | samādhi-stha 6i.1 m. – yaḥ samādhau tiṣṭhati tasya – tego, który znajduje się w skupieniu (od: sam-ā-√dhā – umieszczać, naprawiać, ustawiać, korygować, koncentrować, samādhi –połączenie, skupienie, uwaga, harmonia; √sthā – stać, stha – na końcu złożeń: znajdujący się w); |
| keśava | – | keśa-va 8i.1 m. – posiadający [piękne] włosy (od: keśa – włosy; -va = -vant – posiadacz); lub ka-īśa-va – władca Brahmy i Śiwy (od: ka – Brahma;√īś – posiadać, władać, īśa – władca, Śiwa; -va = -vant – posiadacz); |
| sthita-dhīḥ | – | sthita-dhī 1i.1 m.; BV: yasya dhīḥ sthitāsti saḥ – ten, którego myśl jest stała (od: √sthā – stać, PP sthita – stojący, ustalony, stały; √dhī – myśleć, rozważać, dhī – myśl, rozum); |
| kim | – | av. – czy? jak? dlaczego? skąd? (od: kim – co?); |
| prabhāṣeta | – | pra-√bhāṣ (mówić) Pot. Ā 1c.1 – mówiłby; |
| kim | – | av. – czy? jak? dlaczego? skąd? (od: kim – co?); |
| āsīta | – | √ās (siedzieć) Pot. Ā 1c.1 – siedziałby; |
| vrajeta | – | √vraj (chodzić) Pot. Ā 1c.1 – chodziłby; |
| kim | – | av. – czy? jak? dlaczego? skąd? (od: kim – co?); |
warianty tekstu
sthita-prajñasya → sthira-prajñasya (tego, którego rozum jest stabilny);
sthitadhīḥ → sthiradhīḥ (ten, którego myśl jest stabilna);
prabhāṣeta → vibhāṣeta (przemawiałby);
vrajeta → vrajec ca (i chodziłby);
kim āsīta vrajeta kim → samāseta vrajeta kāṃ (siedziałby wespół chodziłby którą?);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
W Ardźunie kiełkuje ziarno ciekawości. Pragnie on poznać symptomy tego, kto zyskał skupienie i mądrość, więc mówi: |
praśna-bījaṃ pratilabhya arjuna uvāca labdha-samādhi-prajñasya lakṣaṇa-bubhutsayā – | |
|
Ardźuna rzekł: |
arjuna uvāca sthita-prajñasya kā bhāṣā samādhi-sthasya keśava | sthita-dhīḥ kiṃ prabhāṣeta kim āsīta vrajeta kim ||2.54|| |
|
|
„Ja, najwyższy brahman trwam, pozostaję niewzruszony” – ten, kto ma takie zrozumienie, posiada niewzruszony rozum (sthita-prajña). Jak go opisać – jakimi słowy i w jaki sposób inni go opisują? Trwający w kontemplacji, czyli pozostający w skupieniu, o Keśawo. |
sthitā pratiṣṭhitā aham asmi paraṃ brahma iti prajñā yasya saḥ sthita-prajñas tasya sthita-prajñasya kā bhāṣā kiṃ bhāṣaṇaṃ vacanaṃ katham asau parair bhāṣyate samādhi-sthasya samādhau sthitasya he keśava | | |
|
Mądry (sthita-dhīḥ) to opcjonalne określenie na mającego niewzruszony rozum, jak mówi, siedzi i chodzi? Jaka jest jego pozycja i ruchy. Oto znaczenie. |
sthita-dhīḥ sthita-prajñaḥ svayaṃ vā kiṃ prabhāṣeta | kim āsīta vrajeta kim āsanaṃ vrajanaṃ vā tasya katham ity arthaḥ | | |
|
W niniejszej strofie [Ardźuna] pyta o symptomy [człowieka] o niewzruszonym rozumie. |
sthita-prajñasya lakṣaṇam anena ślokena pṛcchati[1] ||2.54|| | |
|
[1] pṛcchayate |
Rāmānuja
evam uktaḥ pārtho niḥsaṅga-karmānuṣṭhāna-rūpa-karma-yoga-sādhya-sthita-prajñatayā yoga-sādhana-bhūtāyāḥ svarūpaṃ sthita-prajñasyānuṣṭhāna-prakāraṃ ca pṛcchati—samādhi-sthasya sthita-prajñasya kā bhāṣā ko vācakaḥ śabdaḥ ? tasya svarūpaṃ kīdṛśam ity arthaḥ | sthita-prajñaḥ kiṃ ca bhāṣaṇādikaṃ karoti
Śrīdhara
pūrva-ślokoktasyātma-tattva-jñasya lakṣaṇaṃ jijñāsur arjuna uvāca – sthita-prajñasyeti | svābhāvike samādhau sthitasya, ataeva sthitā niścalā prajñā buddhir yasya tasya bhāṣā kā ? bhāṣyate 'nayā iti bhāṣā lakṣaṇam iti yāvat | sa kena lakṣaṇena sthita-prajña ucyate ity arthaḥ | tathā sthita-dhīḥ kiṃ kathaṃ bhāṣaṇam āsanaṃ vrajanaṃ ca kuryād ity arthaḥ
Madhusūdana
evam labdhāvasaraḥ sthita-prajña-lakṣaṇaṃ jñātum arjuna uvāca | yāny eva hi jīvan-muktānāṃ lakṣaṇāni tāny eva mumukṣūṇāṃ mokṣopāya-bhūtānīti manvānaḥ | sthitā niścalā ahaṃ-brahmāsmi iti prajñā yasya sa sthita-prajño 'vasthā-dvayavān samādhistho vyutthita-cittaś ceti | ato viśinaṣṭi samādhi-sthasya sthita-prajñasya kā bhāṣā ? karmaṇi ṣaṣṭhī | bhāṣyate 'nayeti bhāṣā lakṣaṇam | samādhi-sthaḥ sthita-prajñaḥ kena lakṣaṇenānyair vyavahriyata ity arthaḥ |
sa ca vyutthita-cittaḥ sthita-dhīḥ sthita-prajñaḥ svayaṃ kiṃ prabhāṣeta ? stuti-nindādāv abhinandana-dveṣādi-lakṣaṇaṃ kiṃ kathaṃ prabhāṣeta ? sarvatra sambhāvanāyāṃ liṅ | tathā kim āsīteti vyutthita-citta-nigrahāya kathaṃ bahir indriyāṇāṃ nigrahaṃ karoti ? tan-nigrāhābhāva-kāle kiṃ vrajeta kathaṃ viṣayān prāpnoti ? tat-kartṛka-bhāṣaṇāsana-vrajanāni mūḍha-jana-vilakṣaṇāni kīdṛśānīity arthaḥ |
tad evaṃ catvāraḥ praśnāḥ samādhi-sthe sthita-prajña ekaḥ | vyutthite sthita-prajñe traya iti | keśaveti sambodhayan sarvāntaryāmitayā tvam evaitādṛśaṃ rahasyaṃ vaktuṃ samartho 'sīti sūcayati
Viśvanātha
samādhāv acalā buddhir iti śrutvā tattvato yogino lakṣaṇaṃ pṛcchati sthita-prajñasyeti | sthitā sthirācalā prajña buddhir yasyeti | kā bhāṣā ? bhāṣyate 'nayeti bhāṣā lakṣaṇaṃ kiṃ lakṣaṇam ity arthaḥ | kīdṛśasya samādhi-sthasyeti samādhau sthāsyatīti | asyārthaḥ – evaṃ ca sthita-prajña iti | samādhi-stha iti jīvan-muktasya saṃjñā-dvayam | kiṃ prabhāṣeteti sukha-duḥkhayor mānāpamānayoḥ stuti-nindayoḥ sneha-dveṣayor vā samupasthitayoḥ kiṃ prabhāṣeta ? spaṣṭaṃ svagataṃ vā kiṃ vaded ity arthaḥ | kim āsīta ? tad indriyāṇāṃ bāhya-viṣayeṣu calanābhāvaḥ kīdṛśaḥ ? vrajeta kim ? teṣu calanaṃ vā kīdṛśam iti
Baladeva
evam ukto 'rjunaḥ pūrva-padyoktasya sthita-prajñasya lakṣaṇaṃ jñātuṃ pṛcchati sthiteti | sthita-prajñe 'tra catvāraḥ praśnāḥ – samādhisthe ekaḥ, vyutthite tu trayaḥ | tathā hi – sthitā sthirā prajña dhīr yasya tasya samādhi-sthasya kā bhāṣā kiṃ lakṣaṇam ? bhāṣyate 'nayeti vyutpatteḥ | kena lakṣaṇena sthita-prajño 'bhidhīyata ity arthaḥ | tathā vyutthitaḥ sthita-prajñaḥ kathaṃ bhāṣaṇādīni kuryāt ? tadīyāni tāni pṛthag-jana-vilakṣaṇāni kīdṛśānīty arthaḥ | tatra kiṃ prabhāṣeta ? svayoḥ stuti-nindayoḥ sneha-dveṣayoś ca prāptayor mukhataḥ svagataṃ vā kiṃ brūyāt ? kim āsīta bāhya-viṣayeṣu katham indriyāṇāṃ nigrahaṃ kuryāt ? vrajeta kim ? kiṃ tan-nigrāhābhāve ca kathaṃ viṣayānavāpnuyād ity arthaḥ | triṣu sambhāvanāyām
Michalski
Ardżuna rzekł:
Jaki jest znak człowieka niewzruszonego w mądrości i zapatrzeniu, o Bujnowłosy? Co mówi taki człowiek, mocny duchem, jak siedzi, co czyni?
Olszewski
Ardżnua.
Jakież są, o długowłosy książę, oznaki człowieka, mocnego w mądrości i mocnego w rozmyślaniu? Jak może on być nieruchomym w myślach kiedy mówi, kiedy odpoczywa, kiedy działa?
Dynowska
Ardżuna Mówi:
Po czym można poznać, o Keszawo, człowieka o niewzruszonej myśli, który stale w Samadhi przebywa? Jak mędrzec taki mówi, jak siedzi, jak chodzi?
Sachse
Ardżuna rzekł:
Jak opisać tego,
czyj rozum zastygł [dotarłszy do prawdy],
tego, kto osiągnął samadhi, o Bujnowłosy?
Jak przemawia, jaką przyjmuje pozycję,
jak się porusza
człowiek o ustalonej [w prawdzie] myśli?
Kudelska
Ardżuna powiada:
A jakiż jest ten, Keśawo, kto w wiedzy stały, w skupieniu nieporuszony,
A w myśleniu pewny, jak on mówi, jak siedzi i jak się porusza?
Rucińska
Rzekł Ardżuna:
Co można rzec, o Kesiawo, o tym, co stanął w skupieniu?
Jak mówi, siedzi, jak chodzi ten, kto jest stały w mądrości?
Szuwalska
»Po czym można rozpoznać – zapytał Ardżuna –
Człowieka wzniesionego ponad świat materii,
Jaka jest jego mowa? Jakie są maniery?«
Byrski
Rzekł Ardźuna:
Co się mówi o tym, który ma poznanie ustalone
I kto w myśli zestrzelonej osadzony, o Keśawo?
Jak przemawia, kroczy, siada ten o myśli zestrzelonej?
Babkiewicz
Ardźuna rzekł:
Jak opiszesz stabilnego
w wiedzy, myśli, kontemplacji?
Jak on mówi i jak siedzi?
Jak on chodzi, Bujnowłosy?
BhG 2.55
śrī-bhagavān uvāca
prajahāti yadā kāmān sarvān pārtha mano-gatān
ātmany evātmanā tuṣṭaḥ sthita-prajñas tadocyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (rzekł):
he pārtha (Prythowicu!),
yadā (kiedy) ātmanā (dzięki jaźni) ātmani eva (jedynie w sobie) tuṣṭaḥ (zadowolony) [san] (będący) sarvān (wszystkie) mano-gatān (istniejące w umyśle) kāmān (żądze) prajahāti (porzuca),
tadā (wtedy) sthita-prajñaḥ (mający stałą mądrość) ucyate (jest nazywany).
analiza gramatyczna
| śrī-bhagavān | – | śrī-bhagavant 1i.1 m.; TP: śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; bhagavant – posiadacz fortuny, -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza); |
| uvāca | – | √vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział; |
| prajahāti | – | pra-√hā (opuszczać, pozostawiać, porzucać) Praes. P 1c.1 – porzuca; |
| yadā | – | av. – kiedy (korelatyw do: tadā – wtedy, wówczas); |
| kāmān | – | kāma 2i.3 m. – pragnienia, żądze, miłości, przyjemności (od: √kām –pragnąć, kochać, tęsknić); |
| sarvān | – | sarva sn. 2i.3 m. – wszystkie; |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| mano-gatān | – | mano-gata 2i.3 m.; TP: manasi gatān iti – te, które przebywają w umyśle (od: √man – myśleć, manas – umysł; √gam – iść, PP gata – poszły, odeszły); |
| ātmani | – | ātman 7.1 m. – w jaźni, w sobie; |
| eva | – | av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie; |
| ātmanā | – | ātman 3i.1 m. – dzięki jaźni; |
| tuṣṭaḥ | – | tuṣṭa (√tuṣ – stawać się cichym, zadowolonym) PP 1i.1 m. – cichy, zadowolony, kontent; |
| sthita-prajñaḥ | – | sthita-prajña 1i.1 m.; BV: yasya prajñā sthitāsti saḥ – ten, którego mądrość jest stała (od: √sthā – stać, PP sthita – stojący, ustalony, stały; pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać, prajñā – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt); |
| tadā | – | av. – wtedy, wówczas; |
| ucyate | – | √vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 – mówi się o, jest nazywany; |
warianty tekstu
śrī-bhagavān → śrī-kṛṣṇa / bhagavān (Chwalebny Kryszna / Pan);
mano-gatān → mano-harān (kradnące umysł);
tuṣṭaḥ → tuṣṭiḥ (zadowolenie);
sthita-prajñas → sthira-prajñas / sthitaḥ prajñas (ten, kogo mądrość jest stabilna / stały, mądry);
tadocyate → tathocyate (w ten sposób jest nazywany);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Począwszy od słów: „Gdy wszelkie żądze porzuci” (BhG 2.55), aż do końca rozdziału ukazane są symptomy [człowieka] o niewzruszonym rozumie oraz praktyki [osiągnięcia tego celu]. [Przedstawione są one dla korzyści] zarówno tego, kto już wcześniej wyrzekł się czynów i pozostaje niewzruszony w jodze wiedzy, jak i tego, kto [ów cel osiągnął] dzięki jodze działania. |
yo hy ādita eva saṃnyasya karmāṇi jñāna-yoga-niṣṭhāyāṃ pravṛttaḥ, yaś ca karma-yogena, tayoḥ prajahāti ity ārabhya adhyāya-parisamāpti-paryantaṁ sthita-prajña-lakṣaṇaṃ sādhanaṃ copadiśyate | | |
|
Wszędzie w [niniejszej] księdze o nadjaźni, pod postacią symptomów [człowieka], który wypełnił cele, ukazane są praktyki [wiodące do doskonałości], jako że [symptomy] te osiąga się dzięki wysiłkowi w dążeniu do doskonałości. A oto praktyki [spełniane dzięki] wysiłkowi w dążeniu do doskonałości oraz symptomy [doskonałego]: |
sarvatraiva hi adhyātma-śāstre kṛtārtha-lakṣaṇāni yāni tāny eva sādhanāni upadiśyante, yatna-sādhyatvāt | yāni yatna-sādhyāni sādhanāni lakṣaṇāni ca bhavanti tāni | |
|
Chwalebny Pan rzekł: |
śrī-bhagavān uvāca |
|
|
Gdy, czyli w owym czasie, kiedy porzuci – całkowicie odrzuci, wyrzeknie się, wszelkie, czyli zespolone, żądze – rozmaite pragnienia, o Prythowicu, tkwiące w umyśle – te, które znajdują się w myślach i sercu. |
prajahāti prakarṣeṇa jahāti parityajati yadā yasmin kāle sarvān samastān kāmān icchā-bhedān he pārtha, mano-gatān manasi praviṣṭan hṛdi praviṣṭān | | |
|
Gdy porzuca wszelkie żądze, jako że nie dają one zadowolenia i gdy jedynym pozostałym powodem [działania] jest utrzymania ciała, wówczas zachowuje się niczym szaleniec czy wariat – dlatego oznajmia: jedynie w sobie, czyli bezpośrednio w naturze jaźni, dzięki jaźni, czyli dzięki sobie, nie zwracając uwagi na to co zyskiwane z zewnątrz, jest kontent, gdyż dzięki smakowi nektaru doświadczenia absolutu zyskał przekonanie o niewystarczalności [szczęścia płynącego] z innych źródeł. Mądry (sthita-prajña) to ten, który posiada rozpoznanie rozróżniające jaźń od niejaźni, [rozpoznanie] które jest stałe i ugruntowane. Wówczas nazywają go mędrcem. |
sarva-kāma-parityāge tuṣṭi-kāraṇābhāvāt śarīra-dhāraṇa-nimitta-śeṣe ca sati unmatta-pramattasyeva pravṛttiḥ prāptā, ity ata ucyate – ātmany eva pratyag-ātma-svarūpe eva ātmanā svenaiva bāhya-lābha-nirapekṣas tuṣṭaḥ paramārtha-darśanāmṛta-rasa-lābhena anyasmād alaṃ-pratyayavān sthita-prajñaḥ sthitā pratiṣṭhitā ātmānātma-vivekajā prajñā yasya saḥ sthita-prajñaḥ vidvān tadā ucyate | | |
|
Wyrzeczeniec (saṃnyāsin), który porzucił pragnienie posiadania synów, własności czy ziemi jest zadowolony w sobie (ātmārāma), czyli zabawia się w jaźni (ātma-krīḍā) – on to jest Mędrcem. Oto znaczenie |
tyakta-putra-vitta-lokaiṣaṇaḥ saṃnyāsī ātmārāma ātma-krīḍāḥ sthita-prajña ity arthaḥ ||2.55|| |
Rāmānuja
vṛtti-viśeṣa-kathanena svarūpam apy uktaṃ bhavati iti vṛtti-viśeṣocyate prajahātīti | ātmany evātmanā manasā ātmaikāvalambanena tuṣṭas tena toṣeṇa tad-vyatiriktān sarvān mano-gatān kāmān yadā prakarṣeṇa jahāti, tadāyaṃ sthita-prajña ity ucyate | jñāna-niṣṭhā-kāṣṭheyam
Śrīdhara
atra ca yāni sādhakasya jñāna-sādhanāni tāny eva svābhāvikāni siddhasya lakṣaṇāni | ataḥ siddhasya lakṣaṇāni kathayann evāntaraṅgāni jñāna-sādhanāny āha yāvad adhyāya-samāpti | tatra prathama-praśnasyottaram āha prajahātīti dvābhyām | manasi sthitān kāmān yadā prakarṣeṇa jahāti | tyāge hetum āha ātmanīti | ātmany eva svasminn eva paramānanda-rūpe ātmanā svayam eva tuṣṭa ity ātmārāmaḥ san yadā kṣudra-viṣayābhilāṣāṃs tyajati tadā tena lakṣaṇena muniḥ sthita-prajña ucyate
Madhusūdana
eteṣāṃ catūrṇāṃ praśnānāṃ krameṇottaraṃ bhagavān uvāca prajahātīti yāvad-adhyāya-samāpti | kāmān kāma-saṅkalpādīn mano-vṛtti-viśeṣān pramāṇa-viparyaya-vikalpa-nidrā-smṛti-bhedena tantrāntare pañcadhā prapañcitān sarvān niravaśeṣān prakarṣeṇa kāraṇa-bādhena yadā jahāti parityajati sarva-vṛtti-śūnya eva yadā bhavati sthita-prajñas tadocyate samādhistha iti śeṣaḥ | kāmānām anātma-dharmatvena parityāga-yogyatām āha manogatān iti | yadi hy ātma-dharmāḥ syus tadā na tyaktuṃ śakyeran vahny-auṣṇyavat svābhāvikatvāt | manasas tu dharmā ete | atas tat-parityāgena parityaktuaṃ śakyā evety arthaḥ |
nanu sthita-prajñasya mukha-prasāda-liṅga-gamyaḥ santoṣa-viśeṣaḥ pratīyate sa kathaṃ sarva-kāma-parityāge syād ity āha – ātmany eva paramānanda-rūpe na tv anātmani tuccha ātmnaā svaprakāśa-cid-rūpeṇa bhāsamānena na tu vṛttyā tuṣṭaḥ paritṛptaḥ parama-puruṣārtha-lābhāt | tathā ca śrutiḥ –
yadā sarve pramucyante kāmā ye 'sya hṛdi śritāḥ |
atha martyo 'mṛto bhavaty atra brahma samaśnute || [KaṭhU 2.3.14] iti |
tathā ca samādhi-sthaḥ sthita-prajña evaṃvidhair lakṣaṇa-vācibhiḥ śabdair bhāṣyata iti prathama-praśnasyottaram ||55||
Viśvanātha
atūrṇāṃ praśnānāṃ krameṇottaram āha prajahātīti yāvad adhyāya-samāptiḥ | sarvān iti kasminn apy arthe yasya kiṃcin mātro 'pi nābhilāṣa ity arthaḥ | mano-gatān iti kāmānām ātma-dharmatvena parityāge yogyatā darśitā | yadi te hy ātma-dharmāḥ syus tadā tāṃs tyaktum aśakyeran vahner auṣṇyavad iti bhāvaḥ | tatra hetuḥ – ātmani pratyāhṛte manasi prāpto ya ātmānanda-rūpas tena tuṣṭaḥ | tathā ca śrutiḥ –
yadā sarve pramucyante kāmā ye 'sya hṛdi śritāḥ |
atha martyo 'mṛto bhavaty atra brahma samaśnute || [KaṭhU 2.3.14] iti
Baladeva
evaṃ pṛṣṭo bhagavān krameṇa catūrṇāṃ uttaram āha yāvad adhyāya-pūrtiḥ | tatra prathamasyāha prajahātīty ekena | he pārtha ! yadā mano-gatān manasi sthitān kāmān sarvān prajahāti saṃtyajati tadā sthita-prajña ucyate | kāmānām mano-dharmatvāt parityāgo yuktaḥ | ātma-dharmatve duḥśakyaḥ sa syād vahny-uṣṇatādīnām iveti bhāvaḥ |
nanu śuṣka-kāṣṭhavat kathaṃ tiṣṭhatīti cet tatrāha ātmany eveti | ātmani pratyāhṛte manasi bhāsamānena sva-prakāśānanda-rūpeṇātmanā svarūpeṇa tuṣṭaḥ paritṛptaḥ kṣudra-viṣayābhilāṣān saṃtyajyātmānandārāmaḥ samādhisthaḥ sthita-prajña ity arthaḥ |
ātmā puṃsi svabhāve 'pi prayanta-manasor api |
dhṛtāv api manīṣāyāṃ śarīra-brahmaṇor api || iti medinī-kāraḥ |
brahma cātra jīveśvarānyatarad-grāhyam |
Michalski
Wzniosły rzekł:
Kto się uwolni od wszystkich żądz, które panują w jego sercu, o Partho, i tylko w samym sobie i przez samego siebie szuka zadowolenia, tego nazywają niewzruszonym w mądrości.
Olszewski
Błogosławiony.
Synu Prithy, kiedy człowiek wyrzeka się wszystkich pożądań, które przenikają serca; kiedy jest szczęśliwy sam na sam ze sobą, wtedy nazywa się mocnym w mądrości.
Dynowska
Pan rzecze:
Gdy wszelkie pragnienia ostatecznie człowieka opuszczą , gdy w Duchu i przez Ducha znajduje swe jedyne zadowolenie i szczęście, wówczas nazwać go można mędrcem o niewzruszonej myśli.
Sachse
Czcigodny rzekł:
Kiedy porzuci wszelkie pragnienia
napływające do umysłu, o synu Prithy,
i kiedy cieszy się [tylko] atmanem,
wówczas mówi się, że jest tym,
którego rozum zastygł [dotarłszy do prawdy].
Kudelska
Czcigodny pan rzecze:
O tym, synu Prithy, kto z swego umysłu precz wszelkie pragnienia odrzucił,
Przez atmana w atmanie się raduje, można rzec, iż jest on stałym i niewzruszonej myśli.
Rucińska
Rzekł Pan:
Gdy zbędzie się wszystkich pragnień tkwiących w umyśle, o Partho
I Sobą w Sobie się cieszy, to zwie się stałym w mądrości.
Szuwalska
Na to Pan Wszystkich Bogactw, tak mu odpowiedział:
»Ten, kto zdołał porzucić wszelkie swe pragnienia,
Których źródłem jest umysł i jest w zgodzie z sobą,
W sobie też szuka szczęścia, utwierdzony w wiedzy.
Byrski
Rzekł Pan:
Ten, kto wszelkie miłowania, które w sercu tkwią porzuci,
Sam się sobą w sobie cieszy, ma poznanie ustalone.
Babkiewicz
Chwalebny Pan rzekł:
Kiedy, Partho, precz odrzuca
w myśli tkwiące wsze pragnienia,
rad jest w sobie dzięki sobie,
zwany jest stabilnym w wiedzy.
BhG 2.56
duḥkheṣv anudvigna-manāḥ sukheṣu vigata-spṛhaḥ
vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ sthita-dhīr munir ucyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
duḥkheṣu (w cierpieniach) anudvigna-manāḥ (mający nieporuszony umysł) [san] (będący),
sukheṣu [ca] (a w radościach) vigata-spṛhaḥ (pozbawiony pragnień) [san] (będący).
vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ (bez namiętności, strachu i złości) muniḥ (mędrzec) sthita-dhīḥ (posiadającym stałą myśl) ucyate (jest nazywany).
analiza gramatyczna
| duḥkheṣu | – | duḥ-kha 7i.3 n. – w bólach, w cierpieniach (od: dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; kha – zagłębienie, otwór, piasta; złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się z oporem; lub od: duḥ-√sthā; przeciwieństwo do: sukha); |
| anudvigna-manāḥ | – | an-ud-vigna-manas 1i.1 m.; BV: yasya mana udvigno nāsti saḥ – ten, którego umysł nie jest poruszony (od: ud-√vij – być poruszonym, rozpaczać, drżeć, bać się PP udvigna – drżący, przerażony, rozpaczający, zaniepokojony; √man – myśleć, manas – umysł); |
| sukheṣu | – | su-kha 7i.3 n. – w radościach, w szczęściach (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; dobre zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko; lub od: su-√sthā; przeciwieństwo do: duḥkha); |
| vigata-spṛhaḥ | – | vigata-spṛha 1i.1 m.; BV: yasya spṛhā vigatāsti saḥ – ten, którego pragnienia odeszły (od: vi-√gam – odchodzić, PP vigata – odeszły; √spṛh – tęsknić, pragnąć, spṛhā – pragnienia, tęsknoty); |
| vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ | – | vīta-rāga-bhaya-krodha 1i.1 m.; DV/BV: yasya rāgaś ca bhayaṃ ca krodhaś ca vitāḥ santi saḥ – ten, którego namiętności, strach i złość odeszły (od: vi-√i – odchodzić, PP vīta – odeszły; √rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym, rāga – kolor, namiętności, podniecenie, miłość, piękno; √bhī – straszyć, bhaya – strach; √krudh – gniewać się, krodha – złość, gniew); |
| sthita-dhīḥ | – | sthita-dhī 1i.1 m.; BV: yasya dhīḥ sthitāsti saḥ – ten, którego myśl jest stała (od: sthā – stać, PP sthita – stojący, ustalony, stały; √dhī – myśleć rozważać; dhī – myśl, rozum); |
| muniḥ | – | muni 1i.1 m. – mędrzec, święty, wieszcz (od: √man – myśleć, wyobrażać sobie); |
| ucyate | – | √vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 – jest nazywany; |
warianty tekstu
sthitadhīr → sthiradhīr (ten, kogo myśl jest stabilna);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ ca – | |
| W cierpieniu jego umysł niewzruszony, w szczęściu lgnięcia wyzbyty, bez namiętności, strachu i złości – oto mędrzec o niewzruszonym rozumie. |
duḥkheṣv anudvigna-manāḥ sukheṣu vigata-spṛhaḥ | vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ sthita-dhīr munir ucyate ||2.56|| |
|
|
Kto w cierpieniu, gdy przytrafiają mu się nieszczęścia, jak te płynące z ciała i umysłu (ādhyātmika)[1], pozostaje niewzruszony; kogo umysł nie jest zaniepokojony napotkanym nieszczęściem, ten ma niewzruszony umysł. |
duḥkheṣv ādhyātmikādiṣu prāpteṣu na udvignaṃ na prakṣubhitaṃ duḥkha-prāptau mano yasya so’yam anudvigna-manāḥ | | |
|
Podobnie ten, kto w spotykającym go szczęściu jest wyzbyty lgnięcia, czyli chciwości – [jego namiętność] nie wzrasta wraz z rozkoszami w odróżnieniu od ognia, który zyska opał – ten jest lgnięcia wyzbyty. |
tathā sukheṣu prāpteṣu vigatā spṛhā tṛṣṇā yasya, na agnir iva indhanādy-ādhāne sukhāny anu vivardhate sa vigata-spṛhaḥ | | |
|
Bez namiętności, strachu i złości – kto wyzbył się zarówno namiętności, jak i strachu oraz złości. On zwany jest mędrcem, czyli wyrzeczeńcem (saṃnyāsin), o niewzruszonym rozumie – stałym rozpoznaniu. |
vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ rāga ca bhayaṃ ca krodha ca vītā vigatā yasmāt sa vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ | sthita-dhīḥ sthita-prajño muniḥ saṃnyāsī tadā ucyate ||2.56|| | |
|
[1] Trzy kategorie cierpienia (kleśa): |
Rāmānuja
anantaraṃ jñāna-niṣṭhasya tato’rvācīnā adūra-viprakṛṣṭāvasthocyate | priya-viśleṣādi duḥkha-nimitteṣu upasthiteṣu anudvigna-manāḥ na duḥkhī bhavati, sukheṣu vigata-spṛhaḥ priyeṣu sannihiteṣu api niḥspṛhaḥ vīta-rāga-bhaya-krodho’nāgateṣu spṛhā ragas tad-rahitaḥ | priya-viśleṣāpriyāgamana-hetu-darśana-nimittaṃ duḥkhaṃ bhayam, tad-rahitaḥ | priya-viśleṣāpriyāgamana-hetu-bhūta-cetanāntargo duḥkha-hetuḥ svamano-vikāraḥ krodhaḥ, tad-rahitaḥ | evaṃ-bhūto munir ātma-manana-śīlaḥ sthita-dhīr ity ucyate
Śrīdhara
kiṃ ca duḥkheṣv iti | duḥkheṣu prāpteṣv api anudvignam akṣubhitaṃ mano yasya saḥ | sukheṣu vigatā spṛhā yasya saḥ | tatra hetuḥ – vītā apagatā rāga-bhaya-krodhā yasmāt | tatra rāgaḥ prītiḥ | sa muniḥ sthita-dhīr ucyate
Madhusūdana
idānīṃ vyutthitasya sthita-prajñasya bhāṣaṇopaveśana-gamanāni mūḍha-jana-vilakṣaṇāni vyākhyeyāni | tatra kiṃ prabhāṣetety asyottaram āha duḥkheṣv iti dvyābhyām | duḥkhāni trividhāni śoka-moha-jvara-śiro-rogādi-nimittāny ādhyātmikāni vyāghra-sarpādi-prayuktāny ādhibhautikāni ativātātivṛṣṭy-ādi-hetukāny ādhidaivikāni teṣu duḥkheṣu rajaḥ-pariṇāma-santāpātmaka-citta-vṛtti-viśeṣeṣu prārabdha-pāpa-karma-prāpiteṣu nodvignaṃ duḥkha-parihārākṣamatayā vyākulaṃ na bhavati mano yasya so 'nudvigna-manāḥ | avivekino hi duḥkha-prāptau satyām aho pāpo 'haṃ dhiṅ māṃ durātmānam etādṛśa-duḥkha-bhāginaṃ ko me duḥkham īdṛśaṃ nirākuryād ity anutāpātmako bhrānti-rūpas tāmasaś citta-vṛtti-viśeṣa udvegākhyo jāyate | yady ayaṃ pāpānuṣṭhāna-samaye syāt tadā tat-pravṛtti-pratibandhakatvena saphalaḥ syāt | bhoga-kāle tu bhavan kāraṇe sati kāryasyocchettum aśakyatvān niṣprayojano duḥkha-kāraṇe saty api kim iti mama duḥkhaṃ jāyate iti avivekaja-bhrama-rūpatvān na vivekinaḥ sthita-prajñasya sambhavati | duḥkha-mātraṃ hi prārabdha-karmaṇā prāpyate na tu tad-uttara-kālīno bhramo 'pi |
nanu duḥkhāntara-kāraṇatvāt so 'pi prārabdha-karmāntareṇa prāpyatām iti cet, na | sthita-prajñasya bhramopādānājñāna-nāśena bhramāsambhavaāt taj-janya-duḥkha-prāpaka-prārabdhābhāvāt | yathā-kathaṃcid deha-yātrā-mātra-nirvāhaka-prārabdha-karma-phalasya bhramābhāve 'pi bādhitānuvṛttyopapatter iti vistareṇāgre vakṣyate |
tathā sukheṣu sattva-pariṇāma-rūpa-prītyātmaka-citta-vṛtti-viśeṣeṣu trividheṣu prārabdha-puṇya-karma-prāpiteṣu vigata-spṛha āgāmi-taj-jātīya-sukha-spṛhā-rahitaḥ | spṛhā hi nāma sukhānubhava-kāle taj-jātīya-sukhasya kāraṇaṃ dharmam ananuṣṭhāya vṛthaiva tad-ākāṅkṣā-rūpā tāmasī citta-vṛttir bhrāntir eva | sā cāvivekina eva jāyate | na hi kāraṇābhāve kāryaṃ bhavitum arhati | ato yathā sati kāraṇe kāryaṃ mā bhūd iti vṛthākāṅkṣā-rūpa udvego vivekino na sambhavati tathaivāsati kāraṇe kāryaṃ bhūyād iti vṛthākāṅkṣā-rūpā tṛṣṇātmikā spṛhāpi nopapadyate prārabdha-karmaṇaḥ sukha-mātra-prāpakatvāt |
harṣātmikā vā citta-vṛttiḥ spṛhā-śabdenoktā | sāpi bhrāntir eva | aho dhanyo 'haṃ yasya mamedṛśaṃ sukham upasthitaṃ ko vā mayā tulas tribhuvane kena vopāyena mamedṛśaṃ sukhaṃ na vicchidyetety evam ātmikotphullatā-rūpā tāmasī citta-vṛttiḥ | ataevoktaṃ bhāṣye – nāgnir ivendhanādy-ādhāne yaḥ sukhāny anuvivardhate sa vigata-spṛhaḥ iti | vakṣyati ca — na prahṛṣyet priyaṃ prāpya nodvijet prāpya cāpriyam [Gītā 5.20] iti | sāpi na vivekinaḥ sambhavati bhrāntitvāt |
tathā vīta-rāga-bhaya-krodhaḥ | rāgaḥ śobhanādhyāsa-nibandhano viṣayeṣu rañjanātmakaś citta-vṛtti-viśeṣo 'tyantābhiniveśa-rūpaḥ | rāga-viṣayasya nāśake samupasthite tan-nivāraṇāsāmarthyam ātmano manyamānasya dainyātmakaś citta-vṛtti-viśeṣo bhayam | evaṃ rāga-viṣaya-vināśake samupasthite tan-nivāraṇa-sāmarthyam ātmano manyamānasyābhijvalanātmakaś citta-vṛtti-viśeṣaḥ krodhaḥ | te sarve viparyaya-rūpatvād vigatā yasmāt sa tathā | etādṛśo munir manana-śīlaḥ saṃnyāsī sthita-prajña ucyate | evaṃ-lakṣaṇaḥ sthita-dhīḥ svānubhava-prakaṭanena śiṣya-śikṣārtham anudvega-nispṛhatvādi-vācaḥ prabhāṣeta ity anvaya uktaḥ | evaṃ cānyo 'pi mumukṣur duḥkhe nodvijet sukhe na prahṛṣyet, rāga-bhaya-krodha-rahitaś ca bhaved ity abhiprāyaḥ
Viśvanātha
kiṃ prabhāṣetety asya uttaram āha duḥkheṣu kṣut-pipāsa-jvara-śiro-rogādiṣv ādhyātmikeṣu sarpa-vyāghrādy-utthiteṣv anudvigna-manāḥ prārabdhaṃ duḥkham idaṃ mayāvaśyaṃ bhoktavyam iti svagataṃ kenacit pṛṣṭaḥ san spaṣṭaṃ ca bruvan | na duḥkheṣūdvijata ity arthaḥ | tasya tādṛśa-mukha-vikriyābhāva evānudvega-liṅgaṃ sudhiyā gamyam | kṛtrimānudvega-liṅgavāṃs tu kapaṭī | sudhiyā paricito bhraṣṭa evocyata iti bhāvaḥ | evaṃ sukheṣv apy upasthiteṣu vigata-spṛha iti prārabdham idam avaśya-bhogyam iti svagataṃ spaṣṭaṃ ca bruvāṇasya tasya sukha-spṛhā-rāhitya-liṅgaṃ sudhiyā gamyam eveti bhāvaḥ | tat-tal-liṅgam eva spaṣṭīkṛtya darśayati vīto vigato rāgo 'nurāgaḥ sukheṣu bandhu-janeṣu yasya saḥ | yathaivādi-bharatasya devyāḥ pārśvaṃ prāpitasya svaccheda-cikīrṣor vṛṣala-rājān na bhayam | nāpi tatra krodho 'bhūd iti
Baladeva
atha vyutthitaḥ sthita-prajñaḥ kiṃ bhāṣetety asyottaram āha duḥkheṣv iti dvyābhyām | trividheṣv adhyātmikādiṣu duḥkheṣu samutthiteṣu satsv anudvigna-manāḥ prārabdha-phalāny amūni mayāvaśyaṃ bhoktavyānīti kenacit pṛṣṭaḥ svagataṃ vā bruvan tebhyo nodvijata ity arthaḥ | sukheṣu cottamāhāra-satkārādinā samupasthiteṣu vigata-spṛhas tṛṣṇā-śūnyaḥ prārabdhākṛṣṭāny amūni mayāvaśya-bhoktavyānīti kenacit pṛṣṭaṃ svagataṃ vā bruvan tair upasthitaḥ prahṛṣṭa-mukho na bhavatīty arthaḥ | vīteti – vīta-rāgaḥ kamanīyeṣu prīti-śūnyaḥ | vīta-bhayaḥ viṣayāpahartṛṣu prāpteṣu durlabhasya mamaitāni dharmyair bhavadbhir hriyanta iti dainya-śūnyaḥ | vīta-krodhaḥ teṣv eva prabalasya mamaitāni tucchair bhavadbhiḥ katham apahartavyānīti krodha-śūnyaś ca | evaṃvidho munir ātma-manana-śīlaḥ sthita-prajña ity arthaḥ | itthaṃ svānubhavaṃ parān prati svagataṃ vā vadan naudvego nispṛhatādi-vacaḥ prabhāṣate ity uttaram
Michalski
Czyje serce nie drży w cierpieniu, kto w szczęściu jest wolny od żądz, wolny od namiętności, strachu i gniewu, tego zwą człowiekiem mocnego ducha, zwą go odbieżcą.
Olszewski
Kiedy jest niezachwiany w przeciwnościach losu, wolny od radości w powodzeniach, kiedy wygnał z siebie miłość, bojaźń, gniew, wtedy nazywa się samotnikiem, mocnym w mądrości.
Dynowska
Kto jest równie spokojny wśród nieszczęść jak i radości, wolny od tęsknot, lęków i gniewu, ten jest zwany mędrcem o niewzruszonej myśli.
Sachse
[O człowieku, którego] umysł nie drży w nieszczęściu,
a w szczęściu wolny jest od pożądliwości,
który wyzbył się namiętności, strachu i gniewu,
mówi się, że jest mędrcem
o ustalonej [w prawdzie] myśli.
Kudelska
Ten, kto nieszczęść się nie lęka, rozkoszy nie pragnie, wolny od emocji, strachu, gniewu,
Tego nazywają mędrcem o niewzruszonej myśli.
Rucińska
Nieporuszony w cierpieniu i w szczęściu nie upojony,
Bez żądzy, strachu, bez gniewu – to mędrzec o stałej myśli!
Szuwalska
Kto ze spokojem znosi wszelakie cierpienia,
Nie unosi się szczęściem, nie porywa złością
Ani nie drży ze strachu, wolny od przywiązań,
Ten odznacza się stałą, głęboką mądrością.
Byrski
Czyje serce nie drży w smutkach i w radościach nie gustuje,
Kogo bojaźń, gniew i pasja opuściły, o tym milczku
Powiadają, że on myśl ma ustaloną.
Babkiewicz
Gdy w nieszczęściu nie rozpacza
i nie dąży on do szczęścia,
nie ma gniewu, strachu, pasji,
mędrcem jest stabilnym w myśli.
BhG 2.57
yaḥ sarvatrānabhisnehas tat tat prāpya śubhāśubham
nābhinandati na dveṣṭi tasya prajñā pratiṣṭhitā
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yaḥ (kto) sarvatra (we wszystkim) anabhisnehaḥ (pozbawiony lgnięcia) [san] (będący)
tat tat (to i to) śubhāśubhaṃ (dobro i zło) prāpya (osiągnąwszy)
na abhinandati (nie wychwala), na dveṣṭi (nie okazuje nienawiści),
[tadā] (wtedy) tasya (jego) prajñā (mądrość) pratiṣṭhitā (stabilna) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| yaḥ | – | yat sn. 1i.1 m. – kto; |
| sarvatra | – | av. – wszędzie, we wszystkim (od: sarva – wszędzie; locativus nieodmienny zakończony na –tra); |
| anabhisnehaḥ | – | an-abhi-sneha 1i.1 m. – pozbawiony lgnięcia (od: √snih – być przyklejonym, umocowanym, przywiązanym, sneha – lgnięcie, przywiązanie, tłuszcz, miłość, uczucie); |
| tat tat | – | tat sn. 2i.1 n. – to i to (użycie dystrybutywne – każde kolejne); |
| prāpya | – | pra-√āp (osiągać) absol. – osiągnąwszy, otrzymawszy; |
| śubhāśubham | – | śubha-aśubha 2i.1 n.; DV: śubhaṃ ca aśubhaṃ ceti – dobre i niedobre (od: √śubh – jaśnieć, śubha – piękne, przyjemne, pomyślne, dobre); |
| na | – | av. – nie; |
| abhinandati | – | abhi-√nand (radować się, wychwalać) Praes. P 1c.1 – raduje się, wychwala; |
| na | – | av. – nie; |
| dveṣṭi | – | √dviṣ (nienawidzić) Praes. P 1c.1 – nienawidzi, okazuje nienawiść; |
| tasya | – | tat sn. 6i.1 m. – jego; |
| prajñā | – | prajñā 1i.1 f. – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt(od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać); |
| pratiṣṭhitā | – | pratiṣṭhita (prati-√sthā – stać stabilnie) PP 1i.1 f. – stała, stabilna, solidna; |
warianty tekstu
tasya prajñā pratiṣṭhitā → sthita-prajñas tadocyate (wtedy nazywany jest mającym stałą mądrość);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ ca – | |
|
Kto nie lgnie do niczego, a gdy dobro czy zło osiągnie, |
yaḥ sarvatrānabhisnehas tat tat prāpya śubhāśubham | nābhinandati na dveṣṭi tasya prajñā pratiṣṭhitā ||2.57|| |
|
|
Który to mędrzec do niczego, czyli ni do ciała, ni do życia czy innych [rzeczy], nie lgnie, czyli wyzbył się przywiązania, a gdy dobro czy zło osiągnie – gdy spotka go pomyślność lub niepomyślność, nie chwali go i nie nienawidzi – nie raduje się z pomyślności, nie ekscytuje się nią, ani nie nienawidzi nadchodzącej niepomyślności. Oto znaczenie. |
yaḥ muniḥ sarvatra deha-jīvitādiṣv api anabhisneho ’bhisneha-varjitas tat tat prāpya śubhāśubhaṃ tat tat śubham aśubhaṃ vā labdhvā nābhinandati na dveṣṭi śubhaṃ prāpya na tuṣyati na hṛṣyati, aśubhaṃ ca prāpya na dveṣṭi ity arthaḥ | | |
|
Tego, kto wyzbył się ekscytacji i rozpaczy, mądrość powstała z rozróżnienia, jest niewzruszona. |
tasya evaṃ harṣa-viṣāda-varjitasya vivekajā prajñā pratiṣṭhitā bhavati ||2.57|| |
Rāmānuja
tato’rvācīna-daśā procyate—ya iti | yaḥ sarvatra priyeṣv anabhisneha udāsīnaḥ priya-saṃśleṣa-viśleṣa-rūpaṃ śubhāśubhaṃ prāpyābhinandan-dveṣa-rahitaḥ | so’pi sthita-prajñaḥ
Śrīdhara
kathaṃ bhāṣeta ity asyottaram āha ya iti | yaḥ sarvatra putra-mitrādiṣv apy anabhisnehaḥ sneha-varjitaḥ | ataeva bādhitānuvṛttyā tat tat śubham anukūlaṃ prāpya nābhinandati aśubhaṃ pratikūlaṃ prāpya na dveṣṭi na nindati | kintu kevalam udāsīna eva bhāṣate | tasya prajñā pratiṣṭhitety arthaḥ
Madhusūdana
kiṃ ca | sarva-deheṣu jīvanādiṣv api yo munir anabhisnehaḥ, yasmin saty anyadīye hāni-vṛddhī svasminn āropyete sa tādṛśo 'nya-viṣayaḥ premāpara-paryāyas tāmaso vṛtti-viśeṣaḥ snehaḥ sarva-prakāreṇa tad-rahito 'nabhisnehaḥ | bhagavati paramātmani tu sarvathābhisnehavān bhaved eva | anātman-snehābhāvasya tad-arthatvād iti draṣṭavyam |
tat-tat-prārabdha-karma-pariprāpitaṃ śubhaṃ sukha-hetuṃ viṣayaṃ prāpya nābhinandati harṣa-viśeṣa-puraḥsaraṃ na praśaṃsati | aśubhaṃ duḥkha-hetuṃ viṣayaṃ prāpya na dveṣṭi antar-asūyā-pūrvakaṃ na nindati | ajñasya hi sukha-hetur yaḥ sva-kalatrādiḥ sa śubho viṣayas tad-guṇa-kathanādi-pravartikā dhī-vṛttir bhrānti-rūpābhinandaḥ | sa ca tāmasaḥ, tad-guṇa-kathanādeḥ para-prarocanārthatvābhāvena vyarthatvāt | evam asūyotpādanena duḥkha-hetuḥ parakīya-vidyā-prakarṣādir enaṃ pratyaśubho viṣayas tan-nindādi-pravartikā bhrānti-rūpā dhī-vṛtti-viśeṣaḥ | so 'pi tāmasaḥ | tan-nindāyā nivāraṇārthatvābhāvena vyarthatvāt | tāv abhinanda-dveṣau bhrānti-rūpau tāmasau katham abhrānte śuddha-sattve sthita-prajñe sambhavatām | tasmād vicālakābhāvāt tasyānabhisnehasya harṣa-viṣāda-rahitasya muneḥ prajñā paramātma-tattva-viṣayā pratiṣṭhitā phala-paryavasāyinī sa sthita-prajña ity arthaḥ | evam anyo 'pi mumukṣuḥ sarvatrānabhisneho bhavet | śubhaṃ prāpya na praśaṃset, aśubhaṃ prāpya na ninded ity abhiprāyaḥ | atra ca nindā-praśaṃsādi-rūpā vāco na prabhāṣeteti vyatireka uktaḥ
Viśvanātha
anabhisnehaḥ sopādhi-sneha-śūnyo dayālutvān nirupādhir īṣan-mātra-snehas tu tiṣṭhed eva | tat tat prasiddhaṃ sammāna-bhojanādibhyaḥ sva-paricaraṇaṃ śubhaṃ prāpyāśubham anādaraṇaṃ muṣṭi-prahārādikaṃ ca prāpya krameṇa nābhinandati | na praśaṃsati tvaṃ dhārmikaḥ paramahaṃsa-sevī sukhī bhaveti na brūte | na dveṣṭi tvaṃ pāpātmā narake pateti nābhiśapati | tasya prajñā pratiṣṭhitā samādhiṃ prati sthitā susthira-prajñā ucyata ity arthaḥ
Baladeva
ya iti sarveṣu prāṇiṣu anabhisneha aupādhika-sneha-śūnyaḥ | kāruṇikatvān nirupādhir īṣad-snehas tv asty eva | tat tat prasiddhaṃ śubham uttama-bhojana-srak-candanārpaṇa-rūpaṃ prāpya nābhinandati tad-arpakaṃ prati dharmiṣṭhas tvaṃ ciraṃ jīveti na vadati | aśubham apamānaṃ yaṣṭi-prahārādikaṃ ca prāpya na dveṣṭi, pāpiṣṭhas tvaṃ miryasveti nābhiśapati | tasya prajñeti sa sthita-prajña ity arthaḥ | atra stuti-nindā-rūpaṃ vaco na bhāṣata iti vyatirekeṇa tal lakṣaṇam
Michalski
Kto jest zawsze wolny od pragnień, cokolwiek napotka, bezradość czy radość, — kto się nie cieszy i nie zna niechęci, tego mądrość jest trwała.
Olszewski
Jeżeli w żadnej mierze nie wzrusza go dobro ani zło, jeżeli się nie raduje i nie trapi, mądrość w nim jest umocniona.
Dynowska
Kto nigdzie z niczym nie będąc związany, dobre i złe przyjmuje jednako i nie zna niechęci ani upodobań, ten zaprawdę posiadł mądrości równowagę.
Sachse
Ten, kto pozostaje beznamiętny
bez względu na to, czy spotyka go zło, czy dobro;
ten, kto nie pożąda i nie odczuwa nienawiści,
jest mędrcem, którego rozum zastygł [w prawdzie].
Kudelska
Tego, kto od przywiązań wolny, kogo dobre l złe
Nie cieszy ani nie martwi, myśl jest niewzruszona.
Rucińska
Kto z niczym uczuć nie wiąże, ani się dobrym nie cieszy,
Ani na złe nie narzeka, ten się umocnił w mądrości.
Byrski
Taki, kogo nic już nigdzie nie pociąga, to czy tamto,
Pomyślne czy niepomyślne osiągnąwszy, nie odczuwa
Nienawiści, ni radości – ma poznanie ustalone.
Babkiewicz
Kto we wszystkim beznamiętny,
czy osiągnie zło czy dobro,
nie jest rad, nie nienawidzi,
ten jest w wiedzy umocniony.
BhG 2.58
yadā saṃharate cāyaṃ kūrmo ‘ṅgānīva sarvaśaḥ
indriyāṇīndriyārthebhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yadā ca (i kiedy) ayam (on) indriyārthebhyaḥ (od celów zmysłów) indriyāṇi (zmysły) sarvaśaḥ (całkowicie) saṃharate (powściąga),
kūrmaḥ iva (niczym żółw) aṅgāni (kończyny) [saṃharate] (powściąga),
[tadā] (wtedy) tasya (jego) prajñā (mądrość) pratiṣṭhitā (stabilna) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| yadā | – | av. – kiedy (korelatyw do: tadā – wtedy, wówczas); |
| saṃharate | – | sam-√hṛ (przyprowadzić razem, łączyć, zabierać) Praes. Ā 1c.1 – powściąga; |
| ca | – | av. – i; |
| ayam | – | idam sn. 1i.1 m. – on; |
| kūrmaḥ | – | kūrma 1i.1 m. – żółw; |
| aṅgāni | – | aṅga 2i.3 n. – kończyny, członki, człony, podczęści; |
| iva | – | av. – jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie; |
| sarvaśaḥ | – | av. – całkowicie, gruntownie, wspólnie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko); |
| indriyāṇi | – | indriya 2i.3 n. – zmysły (od: √ind – posiadać moc); |
| indriyārthebhyaḥ | – | indriya-artha 5i.3 m.; TP: indriyāṇām arthebhya iti – od celów zmysłów (od: √ind – posiadać moc, indriya – zmysły; √arth – pragnąć, chcieć zdobyć, artha – cel, zamiar, korzyść, motyw, użycie, rzecz, obiekt, bogactwo, posiadłości); |
| tasya | – | tat sn. 6i.1 m. – jego; |
| prajñā | – | prajñā 1i.1 f. – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt (od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać); |
| pratiṣṭhitā | – | pratiṣṭhita (prati-√sthā – stać stabilnie) PP 1i.1 f. – stała, stabilna, solidna; |
warianty tekstu
‘ṅgānīva → ‘ṅgāni ca (i kończyny);
sarvaśaḥ → sarvataḥ (wszędzie);
tasya prajñā pratiṣṭhitā → sthita-prajñas tadocyate (wtedy nazywany jest mającym stałą mądrość);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Co więcej: |
kiṃ ca – | |
|
A gdy zmysły całkowicie od przedmiotów powściąga, |
yadā saṃharate cāyaṃ kūrmo ’ṅgānīva sarvaśaḥ | indriyāṇīndriyārthebhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā ||2.58|| |
|
|
A gdy powściąga, dokładnie powstrzymuje, on, czyli asceta (yati) pogrążony w niewzruszonej wiedzy, niczym żółw kończyny – tak jak żółw ze strachu swe kończyny chowa całkowicie, czyli wszystkie, tak ten o niewzruszonej wiedzy zmysły od przedmiotów, od wszelkich obiektów zmysłowych powściąga. Jego mądrość niewzruszona. Oto oznajmiono znaczenie wypowiedzi. |
yadā saṃharate samyag upasaṃharate cāyaṃ jñāna-niṣṭhāyāṃ pravṛtto yatiḥ kūrmo ’ṅgāni iva yathā kūrmo bhayāt svāny aṅgāni upasaṃharati sarvaśaḥ sarvataḥ, evaṃ jñāna-niṣṭhaḥ indriyāṇi indriyārthebhyaḥ sarva-viṣayebhya upasaṃharate | tasya prajñā pratiṣṭhitā ity uktārthaṃ vākyam ||2.58|| |
Rāmānuja
tato’rvācīna-daśā procyate—yad iti | yadendriyāṇi indriyārthān spraṣṭum udyuktāni, tadaiva kūrmo’ṅgānīva indriyārthebhyaḥ sarvaśaḥ pratisaṃhṛtya mana ātmany eva sthāpayati, so’pi sthita-prajñaḥ
Śrīdhara
kiṃ ca yadeti | yadā cāyaṃ yogī indriyārthebhyaḥ śabdādibhyaḥ sakāśād indriyāṇi saṃharate sarvata evaṃ jñāna-niṣṭha indriyāṇīnidryārthebhyaḥ sarva-viṣayebhyaḥ upasaṃharate | tasya prajñā pratiṣṭhitā | ity uktārthaṃ vākyam
Madhusūdana
idānīṃ kim āsīteti praśnasyottaraṃ vaktum ārabhate bhagavān ṣaḍbhiḥ ślokaiḥ | tatra prārabdha-karma-vaśād vyutthānena vikṣiptānīndriyāṇi punar upasaṃhṛtya samādhy-artham eva sthita-prajñasyopaveśanam iti darśayitum āha yadeti | ayaṃ vyutthitaḥ sarvaśaḥ sarvāṇīndriyārthebhyaḥ śabdādibhyaḥ sarvebhyaḥ | caḥ punar-arthe | yadā saṃharate punar upasaṃharati saṅkocayati | tatra dṛṣṭāntaḥ kūrmo 'ṅgānīva | tadā tasya prajñāḥ pratiṣṭhiteti spaṣṭam | pūrva-ślokābhyāṃ vyutthāna-daśāyām api sakala-tāmasa-vṛtty-abhāva uktaḥ | adhunā tu punaḥ samādhy-avasthāyāṃ sakala-vṛtty-abhāva iti viśeṣaḥ
Viśvanātha
kim āsītety asyottaram āha yadeti | indriyārthebhyaḥ śabdādibhya indriyāṇi śrotrādīni saṃharate | svādhīnānām indriyāṇāṃ bāhya-viṣayeṣu calanaṃ niṣidhyāntareva niścalatayā sthāpanaṃ sthita-prajñasyāsanam ity arthaḥ | tatra dṛṣṭāntaḥ | kūrmo 'ṅgāni mukha-netrādīni yathā svāntar eva svecchayā sthāpayati
Baladeva
atha kim āsītety asyottaram āha yadety ādibhiḥ ṣaḍbhir | ayaṃ yogī yadā cendriyārthebhyaḥ śabdādibhyaḥ svādhīnānīndriyāṇi śrotrādīny anāyāsena saṃharati samākarṣati tadā tasya prajñā pratiṣṭhitety anvayaḥ | atra dṛṣṭāntaḥ kūrmo 'ṅgānīveti | mukha-kara-caraṇāni yathānāyasena kamaṭhaḥ saṃharati tadvat viṣayebhyaḥ samākṛṣṭendriyāṇām antaḥ-sthāpanaṃ sthita-prajñasyāsanam
Michalski
Kto zawrze odciąga swe zmysły od rzeczy zmysłowych, jak żółw, który swe członki wciąga w siebie, tego mądrość jest trwała.
Olszewski
Jeżeli, jako żółw, wciąga w siebie wszystkie członki, wyzwala swoje umysły od władzy przedmiotów zmysłowych, mądrość w nim jest umocniona.
Dynowska
I ten, który jak żółw, co swe członki pod skorupę wciąga, tak on swe zmysły od wszelkich odrywa przedmiotów, i ten ma umysł uciszony w mądrości równowadze.
Sachse
Jeśli potrafi oderwać swe zmysły
od wszelkich przedmiotów zmysłów,
niby żółw, gdy kurczy swe członki,
jest mędrcem, którego rozum zastygł [w prawdzie].
Kudelska
Tak jak żółw wciąga swoje członki,
Tak ten, którego myśl jest niewzruszona, zmysły swe odciąga od wszelkich przedmiotów.
Rucińska
I gdy swe zmysły odciąga, tak jak żółw kurczy swe członki,
Od świata rzeczy zmysłowych, ten się umocnił w mądrości.
Szuwalska
Kto jak żółw swoje zmysły ukrywa w pancerzu,
Utwierdzony jest w wiedzy, poprzez którą widzi.
Byrski
Ten, kto jako żółw swoje członki, zmysły zewsząd powstrzymuje
Od przedmiotów zmysłów, tego ustalone jest poznanie.
Babkiewicz
Kto powściąga zewsząd zmysły
od przedmiotów zmysłów wszelkich,
niczym swoje żółw kończyny,
ten jest w wiedzy umocniony.
BhG 2.59
viṣayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ
rasa-varjaṃ raso ‘py asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
nirāhārasya (poszczącego) dehinaḥ (właściciela ciała) viṣayāḥ (przedmioty) vinivartante (zatrzymują się),
[kintu] (ale) rasa-varjaṃ (wyłączywszy smak).
param (najwyższe) dṛṣṭvā (zobaczywszy),
asya (jego) rasaḥ api (nawet smak) nivartate (zatrzymuje się).
analiza gramatyczna
| viṣayāḥ | – | viṣaya 1i.3 m. – sfera, terytorium, zasięg, obiekt zmysłów, przedmiot (od: √viṣ – być aktywnym, działać); |
| vinivartante | – | vi-ni-√vṛt (zatrzymać, odwrócić) Praes. Ā 1c.3 – zatrzymują się, odwracają się; |
| nirāhārasya | – | nir-āhara 6i.1 m. – nie chwytającego, poszczącego (od: niḥ – wolny od, bez; ā-√hṛ – chwytać, przyprowadzać, āhāra – przyprowadzanie, chwytanie, osiąganie, wdychanie, jedzenie); |
| dehinaḥ | – | dehin 6i.1 m. – mającego ciało (od: √dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele); |
| rasa-varjam | – | av. – rasaṃ varjayitvā iti – wyłączywszy smak (od: √ras – smakować, delektować się, kochać, rasa – sok, nektar, smak; varja – wolny od, pozbawiony, pozostawiony, varjam – av. na końcu złożeń: bez, poza, wyłączywszy); |
| rasaḥ | – | rasa 1i.1 m. – sok, nektar, smak (od: √ras – smakować, delektować się, kochać); |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| asya | – | idam sn 6i.1 n. – jego; |
| param | – | para 2i.1 n. – dalekie, odległe, poza, wcześniejsze, późniejsze, starożytne, ostateczne, najwyższe, najlepsze; |
| dṛṣṭvā | – | √dṛś (widzieć) absol. – zobaczywszy; |
| nivartate | – | ni-√vṛt (zatrzymać, zawrócić) Praes. Ā 1c.1 – zatrzymuje się; |
warianty tekstu
rasa-varjaṃ → rasa-varjyaṃ (poza smakiem);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Ale przecież nawet osoba chora, poszcząca od przedmiotów, powściąga swe zmysły na podobieństwo żółwia, jednak nie swą namiętność ku przedmiotom. Więc jak wygląda jego powściągnięcie? Odpowiada: |
tatra viṣayān anāharataḥ āturasyāpi indriyāṇi kūrmāṅgānīva saṃhriyante na tu tad-viṣayo rāgaḥ sa kathaṃ saṃhriyate ity ucyate – | |
|
Gdy wcielony jeść przestaje, dlań przedmioty zanikają, |
viṣayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ | rasa-varjaṃ raso ’py asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate ||2.59|| |
|
|
Jeśli przedmioty, czyli zmysły, o których będzie mowa [w następnej strofie], kontaktujące się z przedmiotami, np. dźwiękiem, niejedzącego, czyli tego kto nie wchodzi w kontakt z przedmiotami: cierpiącego, ascety lub szaleńca, wcielonego, czyli posiadacza ciała, wycofują się, jednak wyłączając smak – smak to upodobanie (rāga) do przedmiotów, który go nie opuszcza. |
yadyapi viṣayāḥ viṣayopalakṣitāni viṣaya-śabda-vācyāni indriyāṇi nirāhārasya anāhriyamāṇa-viṣayasya kaṣṭe tapasi sthitasya mūrkhasyāpi vinivartante dehino dehavataḥ rasa-varjaṃ raso rāgo viṣayeṣu yas taṃ varjayitvā | | |
|
Ze stwierdzeń takich jak: „swym smakiem rozkoszujący się”, „smakosz”, „znawca smaków” wynika, że termin smak (rasa) używany jest w znaczeniu upodobania (rāga). |
rasa-śabdo rāge prasiddhaḥ, sva-rasena pravṛttaḥ rasikaḥ rasajñaḥ, ity ādi-darśanāt | | |
|
Ale nawet ów smak subtelny, mający postać oczarowania, jego, czyli ascety, gdy wyższe, brahmana, prawdę widzianą z absolutnego oglądu, pozna – [wówczas uznaje]: „zaiste przeniknąłem to”. Choć działa, [jego smak] zanika – poznanie przedmiotu okazuje się bezowocne. Oto znaczenie. |
so ’pi raso rañjana-rūpaḥ sūkṣmo ’sya yateḥ paraṃ paramārtha-tattvaṃ brahma dṛṣṭvā upalabhya aham eva tat iti vartamānasya nivartate nirbījaṃ viṣaya-vijñānaṃ saṃpadyate ity arthaḥ | | |
|
Gdy brakuje jednakiej wizji (samyag-darśana) smak nie ulegnie zniszczeniu. Dlatego powinno się praktykować stałość w poznaniu (prajñā) o naturze jednakiej wizji. Oto sens [wypowiedzi]. |
nāsati samyag-darśane rasasya ucchedaḥ | tasmāt samyag-darśanātmikāyāḥ prajñāyāḥ sthairyaṃ kartavyam ity abhiprāyaḥ ||2.59|| |
Rāmānuja
evaṃ catur-vidhā jñāna-niṣṭhā pūrva-pūrvottarottara-niṣpādyeti pratipāditam | idānīṃ jñāna-niṣṭhāyā duṣprāpatāṃ tat-prāpty-upāyaṃ cāha—viṣayā iti | indriyāṇām āhārā viṣayāḥ | nirāhārasya viṣayebhyaḥ pratyāhṛtendriyasya dehino viṣayāḥ vinivartamānā rasa-varjaṃ vinivartante | raso ragaḥ, viṣaya-rāgo na nivartate ity arthaḥ | rāgo’py ātma-svarūpaṃ viṣayebhyaḥ paraṃ sukhataraṃ dṛṣṭvā vinivartate
Śrīdhara
nanu nendriyāṇāṃ viṣayeṣv apravṛttir sthita-prajñasya lakṣaṇaṃ bhavitum arhati | jaḍānām āturāṇām upavāsa-parāṇāṃ ca viṣayeṣv pravṛtter aviśeṣāt | tatrāha viṣayā iti | indriyāir viṣayāṇām āharaṇaṃ grahaṇam āhāraḥ | nirāhārasya indriyāir viṣaya-grahaṇam akurvato dehino dehābhimānino 'jñasya rāgo 'bhilāṣas tad-varjaṃ | abhilāṣasya na nivartata ity arthaḥ | yad vā nirāhārasya upavāsa-parasya viṣayāḥ prāyaśo nivartante kṣudhā-santaptasya śabda-sparśādy-apekṣābhāvāt, kintu rasa-varjaṃ rasāpekṣā tu na nivartata ity arthaḥ | śeṣaṃ samānam
Madhusūdana
nanu mūḍhasyāpi rogādi-vaśād viṣayebhya indriyāṇām upasaṃharaṇaṃ bhavati tat kathaṃ tasya prajñā pratiṣṭhitety uktam ? ata āha viṣayā iti | nirāhārasya indriyāir indriyāir viṣayān anāharato dehino dehābhimānavato mūḍhasyāpi rogiṇaḥ kāṣṭha-tapasvino vā viṣayāḥ śabdādayo vinivartante kintu rasa-varjaṃ rasa-tṛṣṇā taṃ varjayitvā | ajñasya viṣayā nivartante tad-viṣayo rāgas tu na nivartata ity arthaḥ | asya tu sthita-prajñasya paraṃ puruṣārthaṃ dṛṣṭvā tad evāham asmīti sākṣātkṛtya sthitasya raso 'pi kṣudra-sukha-rāgo 'pi nivartate | api-śabdād viṣayāś ca | tathā ca yāvān artha ity ādau vyākhyātam | evaṃ ca sa-rāga-viṣaya-nivṛttiḥ sthita-prajña-lakṣaṇam iti na mūḍhe vyabhicāra ity arthaḥ | yasmān nāsati paramātma-samyag-darśane sa-rāga-viṣayocchedas tasmāt sa-rāga-viṣayocchedikāyāḥ samyag-darśanātmikāyāḥ prajñāyāḥ sthairyaṃ mahatā yatnena sampādayed ity abhiprāyaḥ
Viśvanātha
mūḍhasyāpi upavāsato rogādi-vaśād vendriyāṇāṃ viṣayeṣv acalanaṃ sambhavet tatrāha viṣayā iti | rasa-varjaṃ raso rāgo 'bhilāṣas taṃ varjayitvā | abhilāṣas tu viṣayeṣu na nivartanta ity arthaḥ | asya sthita-prajñasya tu paraṃ paramātmānaṃ dṛṣṭvā viṣayeṣv abhilāṣo nivartata iti na lakṣaṇa-vyabhicāraḥ | ātma-sākṣātkāra-samarthasya tu sādhakatvam eva, na tu siddhatvam iti bhāvaḥ
Baladeva
nanu mūḍhasyāmaya-grastasya viṣayeṣv indriyāpravṛtti-dṛṣṭā tat katham etat sthita-prajñasya lakṣaṇaṃ tatrāha viṣayā iti | nirāhārasya roga-bhayād bhojanādīny akurvato mūḍhasyāpi dehino janasya viṣayās tad-anubhavā vinivartante | kintu raso rāga-tṛṣṇā tad-varjaṃ viṣaya-tṛṣṇā tu na nivartata ity arthaḥ | asya sthita-prajñasya tu raso 'pi viṣaya-rāgo 'pi viṣayebhyaḥ paraṃ sva-prakāśānandam ātmānaṃ dṛṣṭvānubhūya nivartate vinaśyatīti sa-rāga-viṣaya-nivṛttis tasya lakṣaṇam iti na vyabhicāraḥ
Michalski
Cały świat zmysłowy odbiega od człowieka poszczącego, tylko smak zostaje, ale nawet i smak znika, gdy człowiek ten ujrzy przed sobą Najwyższe.
Olszewski
Przedmioty znikają przed człowiekiem powściągliwym, wzruszenia duszy znikają w obecności tego, który je porzucił.
Dynowska
Przedmioty zmysłów same niejako odwracają się od człowieka, który nie podtrzymuje z nimi łącznika; upodobania ku nim mogą w nim jeszcze trwać, jednak i te znikają gdy ujrzy Najwyższe.
Sachse
Świat podpadający pod zmysły
przestaje dla ucieleśnionego istnieć,
jeśli tylko ten przestaje się [nim] żywić.
Pozostaje wszakże tęsknota,
ale i tęsknota ustąpi,
gdy [człowiek] ujrzy najwyższe.
Kudelska
A przedmioty zmysłów same zawracają od ducha, który o nie nie zabiega,
Kiedy duch to co najwyższe ujrzy, wtedy i upodobanie do przedmiotów znika.
Rucińska
Nikną przedmioty dla duszy, która się nimi nie żywi,
Zostaje smak. I on znika, kiedy się ujrzy Najwyższe!
Szuwalska
Kiedy wcielona dusza porzuca rozrywki,
To, co zmysły cieszyło, znika, lecz zostaje
Upodobanie do nich, które nie wygasa.
Nie ulega mu jednak dzięki wyższej wiedzy.
Byrski
Rzeczy zmysłów, smak wyjąwszy wcielonego opuszczają,
Co zaprzestał spożywania, lecz gdy ujrzy to najwyższe,
Smak go wtedy też opuszcza.
Babkiewicz
Gdy wcielony jeść przestaje,
wycofują się przedmioty,
poza smakiem. I on znika,
kiedy ujrzy się najwyższe.
BhG 2.60
yatato hy api kaunteya puruṣasya vipaścitaḥ
indriyāṇi pramāthīni haranti prasabhaṃ manaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he kaunteya (Kuntjowicu!),
yatataḥ hi (zaiste czyniącego wysiłek) vipaścitaḥ api (nawet mądrego) puruṣasya (człowieka) pramāthīni (nękające) indriyāṇi (zmysły) prasabhaṃ (przemocą) manaḥ (umysł) haranti (porywają).
analiza gramatyczna
| yatataḥ | – | yatant (√yat – podejmować wysiłek) PPr 6i.1 m. – podejmującego wysiłek, trudzącego się; |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| kaunteya | – | kaunteya 8i.1 m. – o syny Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców); |
| puruṣasya | – | puruṣa 6i.1 m. – człowieka (od: √pur – poprzedzać, prowadzić lub √pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie); |
| vipaścitaḥ | – | vipaś-cit 6i.1 m. – mądrego, uczonego (od: vip – podekscytowany, natchniony, lub vi-√paś – widzieć w szczegółach, doświadczać, wiedzieć; √cit – myśleć, cit – nagromadzony, ułożony lub cit – myśl, serce); |
| indriyāṇi | – | indriya 1i.3 n. – zmysły (od: √ind – posiadać moc); |
| pramāthīni | – | pra-māthin 1i.3 n. – nękające, męczące (od: pra-√math – mącić, odciągać, nękać); |
| haranti | – | √hṛ (zabierać) Praes. P 1c.3 – zabierają, kradną; |
| prasabham | – | av. – siłą, przemocą; |
| manaḥ | – | manas 2i.1 n. – umysł (od: √man – myśleć); |
warianty tekstu
yatato hy api → yattasyapi hi / yatatopi hi / yatayo hyapi (zaiste nawet czyniącego wysiłek);
puruṣasya → narasya tu (właśnie człowieka);
puruṣasya vipaścitaḥ → puruṣasyāvipaścitaḥ (człowieka pozbawionego rozumu);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
Rāmānuja
ātma-darśanena vinā viṣaya-rāgo na nivartate, anivṛtte viṣaya-rāge vipaścito yatamānasyāpi puruṣasya indriyāṇi pramāthīni balavanti manaḥ prasahya haranti | evam indriya-jaya ātma-darśanādhīna ātma-darśanam indriya-jayādhīnam iti jñāna-niṣṭhā duṣprāpā
Śrīdhara
indriya-saṃyamaṃ vinā sthita-prajñatā na sambhavati | ataḥ sādhakāvasthāyāṃ tatra mahān prayatnaḥ kartavya ity āha yatato hy apīti dvābhyām | yatato mokṣārthaṃ prayatamānasya | vipaścito vivekino 'pi | mana indriyāṇi prasabhaṃ balād haranti | yataḥ pramāthīni pramathana-śīlāni kṣobhakānīty arthaḥ
Madhusūdana
tatra prajñā-sthairye bāhyendriya-nigraho mano-nigrahaś cāsādhāraṇaṃ kāraṇaṃ tad-ubhayābhāve prajñā-nāśa-darśanād iti vaktuṃ bāhyendriya-nigrahābhāve prathamaṃ doṣam āha yatata iti | he kaunteya !
yatato bhūyo bhūyo viṣaya-doṣa-darśanātmakaṃ yatnaṃ kurvato 'pi, cakṣiṅo ṅitva-karaṇād anudātteto 'nāvaśyakam ātmanepadam iti jñāpanāt parasmaipadam aviruddham | vipaścito 'tyanta-vivekino 'pi puruṣasya manaḥ kṣaṇa-mātraṃ nirvikāraṃ kṛtam apīndriyāṇi haranti vikāraṃ prāpayanti |
nanu virodhinī viveke sati kuto vikāra-prāptis tatrāha pramāthīni pramathana-śīlāni atibalīyastvād vivekopamardana-kṣamāṇi | ataḥ prasabhaṃ prasahya balātkāreṇa paśyaty eva vipaściti svāmini viveke ca rakṣake sati sarva-pramāthītvād evendriyāṇi vivekaja-prajñāyāṃ praviṣṭaṃ manas tataḥ pracyāvya sva-viṣayāviṣṭatvena harantīty arthaḥ | hi-śabdaḥ prasiddhiṃ dyotayati | prasiddho hy ayam artho loke yathā pramāthino dasyavaḥ prasabham eva dhaninaṃ dhana-rakṣakaṃ cābhibhūya tayoḥ paśyator eva dhanaṃ haranti tathendriyāṇy api viṣaya-sannidhāne mano harantīti
Viśvanātha
sādhakāvasthāyāṃ tu yatna eva mahān, na tv indriyāṇi parāvartayituṃ sarvathā śaktir ity āha yatata iti | pramāthīni pramathana-śīlāni kṣobhakānīty arthaḥ
Baladeva
athāsyā jñāna-niṣṭhayā daurlabhyam āha yatato hīti | vipaścito viṣayātma-svarūpa-vivekajñasya tata indriya-jaye prayatamānasyāpi puruṣasya indriyāṇi śrotrādīni kartṝṇi manaḥ parasabhaṃ balād iva haranti | hṛtvā viṣaya-pravaṇaṃ kurvantīty arthaḥ | nanu virodhini viveka-jñāne sthite kathaṃ haranti tatrāha pramāthīnīti ati-baliṣṭhatvāt taj-jñānopamardana-kṣamāṇīty arthaḥ | tasmāt caurebhyo mahā-nidher ivendriyebhyo jñāna-niṣṭhāyāḥ saṃrakṣaṇaṃ sthita-prajñasyāsanam iti
Michalski
Nawet serce mądrego, ujarzmiającego siebie człowieka rwą często gwałtownie rozszalałe zmysły, Kauntejo!
Olszewski
Niekiedy jednak, synu Kunti, rozhukane zmysły przemocą porywają duszę mędrca, który siebie najlepiej poskromił.
Dynowska
Napór podnieconych zmysłów, o synu Kunti, może unieść myśl i spokoju pozbawić nawet człowieka rozumnego, który nie ustaje w wysiłkach ku doskonałości.
Sachse
Albowiem, o synu Kunti,
zmysły natarczywe
siłą odciągają umysł
nawet mądrego i dokładającego starań człowieka.
Kudelska
Bowiem zmysły uporczywe siłą umysł odciągają
Nawet u takiego człowieka, który mądry jest i wytrwale dąży do celu.
Rucińska
Wszak nawet u wiedzącego, choć stara się, synu Kunti,
Zmysły mącące poznanie przemocą umysł unoszą!
Byrski
Zmysły, które zamęt sieją, nawet człeka roztropnego,
Co się stara, synu Kunti, serce gwałtem zniewalają.
Babkiewicz
Chociaż człek się wielce trudzi,
światły jest, o synu Kunti,
to wszak zmysły dokuczliwe
siłą umysł porywają.
BhG 2.61
tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta mat-paraḥ
vaśe hi yasyendriyāṇi tasya prajñā pratiṣṭhitā
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yuktaḥ (zaprzężony) tāni (te) sarvāṇi (wszystkie) [indriyāṇi] (zmysły) saṃyamya (powściągnąwszy),
mat-paraḥ (mi oddany) [san] (będący) āsīta (oby trwał).
yasya hi (zaiste kogo) indriyāṇi (zmysły) vaśe (pod kontrolą) [tiṣṭhanti] (znajdują się), tasya (jego) prajñā (mądrość) pratiṣṭhitā (stabilna) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| tāni | – | tat sn. 2i.3 n. – te; |
| sarvāṇi | – | sarva sn. 2i.3 n. – wszystkie; |
| saṃyamya | – | sam-√yam (powściągać) absol. – powściągnąwszy; |
| yuktaḥ | – | yukta (√yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzęgnięty, zajęty, właściwy, odpowiedni; |
| āsīta | – | √ās (siedzieć) Pot. Ā 1c.1 – oby siedział, oby trwał; |
| mat-paraḥ | – | mat-para 1i.1 m. – yasyāhaṃ paro ‘smi saḥ – ten, dla którego ja jestem najwyższy (od: mat – forma podstawowa zaimka osobowego ’ja’ w l.poj. używana głównie na początku złożeń; para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najlepszy; na końcu złożeń: para – oddany, poświęcony, mat-para – mi oddany); |
| vaśe | – | vaśa 7i.1 m. – pod kontrolą (od: √vaś – pragnąć, podporządkowywać, rozkazywać); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| yasya | – | yat sn. 6i.1 m. – kogo, którego; |
| indriyāṇi | – | indriya 1i.3 n. – zmysły (od: √ind – posiadać moc); |
| tasya | – | tat sn. 6i.1 m. – jego; |
| prajñā | – | prajñā 1i.1 f. – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt (od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać); |
| pratiṣṭhitā | – | pratiṣṭhita (prati-√sthā – stać stabilnie) PP 1i.1 f. – stała, stabilna, solidna; |
warianty tekstu
saṃyamya → saṃgamya (połączywszy);
tāni sarvāṇi saṃyamya → tāni saṃyamya manasā (je umysłem powściągnąwszy);
yukta → yata (powściągnięty, kontrolujący się);
mat-paraḥ → tat-paraḥ (temu oddany);
tasya prajñā pratiṣṭhitā → sthita-prajñaḥ sa ucyate (ten nazywany jest mającym stałą mądrość);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Zatem: |
yatas tasmāt – | |
|
Wszystkie je niechaj powściągnie, zdyscyplinowany, niechaj trwa w oddaniu do mnie. |
tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta mat-paraḥ | vaśe hi yasyendriyāṇi tasya prajñā pratiṣṭhitā ||2.61|| |
|
|
Wszystkie je niechaj powściągnie, czyli podda kontroli, zdyscyplinowany (yukta), czyli skoncentrowany. Niechaj trwa w oddaniu do mnie – [kto rozumie, że] jestem Wasudewą, wewnętrzną jaźnią wszystkich, dla kogo jestem najwyższym, ten jest mi oddany. [Powinien on myśleć]: „Nie jestem różny od niego”. Oto znaczenie terminu „niechaj trwa…”. |
tāni sarvāṇi saṃyamya saṃyamanaṃ vaśīkaraṇaṃ kṛtvā yuktaḥ samāhitaḥ san āsīta mat-paro ’haṃ vāsudevaḥ sarva-pratyag-ātmā paro yasya sa mat-paraḥ, nānyo ’haṃ tasmāt ity āsīta ity arthaḥ | | |
|
Tak trwający asceta, który zmysły opanował dzięki sile praktyki, ten ma mądrość niewzruszoną. |
evam āsīnasya yater vaśe hi yasyendriyāṇi vartante abhyāsa-balāt tasya prajñā pratiṣṭhitā ||2.61|| |
Rāmānuja
asya sarvasya doṣasya parijihīrṣayā viṣayānurāga-yuktatayā durjayāni indriyāṇi saṃyamya cetasaḥ śubhāśraya-bhūte mayi mano’vasthāpya samāhita āsīta | manasi mad-viṣaye sati nirdagdhāśeṣa-kalmaṣatayā nirmalīkṛtaṃ viṣayānurāga-rahitaṃ mana indriyāṇi sva-vaśāni karoti | tato vaśyendriyaṃ mana ātma-darśanāya prabhavati | uktaṃ ca—
yathāgnir uddhata-śikhaḥ kakṣaṃ dahati sānilaḥ |
tathā citta-sthito viṣṇur yogināṃ sarva-kilbiṣam || [vi.pu. 6.7.74] iti |
tad āha—vaśe hi yasyendriyāṇi tasya prajñā pratiṣṭhitā iti
Śrīdhara
yasmād evaṃ tasmāt tānīti | yukto yogī tāni indriyāṇi saṃyamya mat-paraḥ sann āsīta | yasya vaśe vaśavartinīndriyāṇi | etena ca katham āsīteti praśnasya vaśīkṛtendriyaḥ sann āsīteti
Madhusūdana
evaṃ tarhi tatra kaḥ pratīkāra ity ata āha tānīti | tānīndriyāṇi sarvāṇi jñāna-karma-sādhana-bhūtāni saṃyamya vaśīkṛtya yuktaḥ samāhito nigṛhīta-manāḥ sann āsīta nirvāpāras tiṣṭhet | pramāthināṃ kathaṃ sva-vaśīkaraṇam iti cet tatrāha mat-para iti | ahaṃ sarvātmā vāsudeva eva para utkṛṣṭa upādeyo yasya sa mat-para ekānta-mad-bhakta ity arthaḥ | tathā coktam na vāsudeva-bhaktānām aśubhaṃ vidyate kvacit iti | yathā hi loke balavantaṃ rājānam āśritya dasyavo nigṛhyante rājāśrito 'yam iti jñātvā ca svayam eva tad-vaśyā bhavanti tathaiva bhagavantaṃ sarvāntaryāminam āśritya tat-prabhāveṇaiva duṣṭānīndriyāṇi nigrāhyāṇi punaś ca bhagavad-āśrito 'yam iti matvā tāni tad-vaśyāny eva bhavantīti bhāvaḥ | yathā ca bhagavad-bhakter mahā-prabhāvatvaṃ tathā vistareṇāgre vyākhyāsyāmaḥ | indriya-vaśīkāre phalam āha vaśe hīti | spaṣṭam | tad etad vaśīkṛtendriyaḥ sann āsīteti kim āsīteti praśnasyottaram uktaṃ bhavati
Viśvanātha
mat-paro mad-bhakta iti | mad-bhaktiṃ vinā naivendriya-jaya ity agrima-granthe 'pi sarvatra draṣṭavyam | yad uktam uddhavena –
prāyaśaḥ puṇḍarīkākṣa yuñjanto yogino manaḥ |
viṣīdanty asamādhānān mano-nigraha-karśitāḥ |
athāta ānanda-dughaṃ padāmbujaṃ haṃsāḥ śrayeran || [BhP 11.29.1-2] iti |
vaśe hīti sthita-prajñasyendriyāṇi vaśībhūtāni bhavantīti sādhakād viśeṣa uktaḥ
Baladeva
nanu nirjitendriyāṇām apy ātmānubhavo na pratītas tatra ko 'bhyupāya iti cet tatrāha tānīti | tāni sarvāṇi saṃyamya mat-paro man-niṣṭhaḥ san yuktaḥ kṛtāma-samādhir āsīta tiṣṭheta | mad-bhakti-prabhāvena sarvendriya-vijaya-pūrvikā svātma-dṛṣṭiḥ sulabheti bhāvaḥ | evaṃ smaranti –
yathāgnir uddhata-śikhaḥ kakṣaṃ dahati sānilaḥ |
tathā citta-sthito viṣṇur yogināṃ sarva-kilbiṣam || [ViP 6.7.74] ity ādi |
vaśe hīti spaṣṭam | itthaṃ ca vaśīkṛtendriyatayāvasthitiḥ kim āsītety asyottaram uktam
Michalski
Niech więc je wszystkie powściągnie i siądzie oddany, mnie mając przed sobą jako cel najwyższy, — kto bowiem zmysłami zawładnął, tego mądrość jest trwała.
Olszewski
Niechaj, opanowawszy je, pozostaje w skupieniu, we Mnie utkwiwszy ducha; albowiem, kiedy jest panem swoich zmysłów, mądrość w nim jest umocniona.
Dynowska
Niech więc powściągnie wszystkie swe zmysły i niewzruszony usiądzie, oddając się Jodze. Mnie mając za jedyny swój cel; bowiem myśl tych co w pełni opanowali swe zmysły trwa w równowadze harmonii.
Sachse
Niech je więc trzyma na wodzy,
i niech trwa, pogrążony w jodze,
mnie uważając za najwyższe dobro.
Bo tylko tego rozum
zastygł [dotarłszy do prawdy],
kto zapanował nad swymi zmysłami.
Kudelska
A gdy zmysły wszelkie powściągnął, ów, który trwa w pełnej harmonii, niech usiądzie, we mnie jedynie wpatrzony;
Albowiem ten, który stał się władcą swoich zmysłów, myśl ma niewzruszoną.
Rucińska
Niech powściągnąwszy je wszystkie, trwa w jodze, we mnie oparty –
Kto zmysły ma w swojej władzy, ten się umocnił w mądrości!
Szuwalska
Należy je powstrzymać, skupiając się na Mnie.
Bez wątpienia świadomość tego, kogo żądze
Są tak opanowane, jest zrównoważona.
Byrski
Wszystkie je opanowawszy, obyś siedział wyćwiczony,
Mnie oddany. Władca zmysłów ma poznanie ustalone.
Babkiewicz
Niechaj wszystkie je powściągnie,
zaprzęgnięty, mnie oddany,
kto okiełznał swoje zmysły,
ten jest w wiedzy umocniony.
BhG 2.62
dhyāyato viṣayān puṃsaḥ saṅgas teṣūpajāyate
saṅgāt saṃjāyate kāmaḥ kāmāt krodho ‘bhijāyate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
viṣayān (o przedmiotach) dhyāyataḥ (rozmyślającego) puṃsaḥ (człowieka)
teṣu (do nich) [viṣayeṣu] (do przedmiotów) saṅgaḥ (lgnięcie) upajāyate (powstaje),
saṅgāt (z lgnięcia) kāmaḥ (żądza) saṃjāyate (wespół powstaje),
kāmāt (z żądzy) krodhaḥ (gniew) abhijāyate (wyłania się).
analiza gramatyczna
| dhyāyataḥ | – | dhyāyant (√dhyai – myśleć) PPr 6i.1 m. – rozmyślającego, kontemplującego; |
| viṣayān | – | viṣaya 2i.3 m. – sfery, terytoria, zasięgi, obiekty zmysłów, przedmioty (od: √viṣ – być aktywnym, działać); |
| puṃsaḥ | – | puṃs (pumān) 6i.1 m. – człowieka; |
| saṅgaḥ | – | saṅga 1i.1 m. – lgnięcie, zejście się, związek, towarzystwo, nadzieje, pragnienia, przywiązania (od: sam-√gam – schodzić się lub √sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt); |
| teṣu | – | tat sn. 7i.3 m. – w nich; |
| upajāyate | – | upa-√jan (rodzić się, powstawać) Praes. Ā 1c.1 – powstaje; |
| saṅgāt | – | saṅga 5i.1 m. – z lgnięcia, z przywiązania (od: sam-√gam – schodzić się lub √sañj – lgnąć, sklejać, kurczowo trzymać, przywiązywać się, wchodzić w kontakt); |
| saṃjāyate | – | sam-√jan (rodzić się wespół) Praes. Ā 1c.1 – wespół powstaje; |
| kāmaḥ | – | kāma 1i.1 m. – pragnienie, żądza, miłość, przyjemność (od: √kām –pragnąć, kochać, tęsknić); |
| kāmāt | – | kāma 5i.1 m. – z pragnienia, z żądzy (od: √kām –pragnąć, kochać, tęsknić); |
| krodhaḥ | – | krodha 1i.1 m. – złość, gniew (od: √krudh – gniewać się); |
| abhijāyate | – | abhi-√jan (rodzić się, powstawać) Praes. Ā 1c.1 – powstaje; |
warianty tekstu
saṅgas teṣūpajāyate → saṅgas teṣv abhijāyate / saṅgas teṣv apajāyate (lgnięcie do nich się rodzi);
krodho ‘bhijāyate → krodho ‘pi jāyate (co więcej gniew się rodzi);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
Michalski
W człowieku, który rozmyśla o rzeczach zmysłowych, rodzi się skłonność do nich, ze skłonności powstaje żądza, z żądzy gniew;
Olszewski
W człowieku, który rozważa przedmioty zmysłowe, rodzi się skłonność ku nim, z tej skłonności rodzi się pragnienie; z pragnienia żądza gwałtowna.
Dynowska
Człowiek, który dużo uwagi i myśli poświęca przedmiotom zmysłów, silny łącznik z nimi nawiązuje; ze związania tego rodzi się pożądanie, a z pożądania gniew;
Sachse
Kiedy człowiek myśli o świecie zmysłów,
rodzi się przywiązanie do niego.
Z przywiązania powstaje pragnienie,
z pragnienia — gniew.
Kudelska
U człowieka, który o przedmiotach zmysłów rozmyśla, powstaje do nich przywiązanie,
przywiązanie rodzi pożądanie, a pożądanie gniew.
Rucińska
Gdy człowiek myśli o rzeczach, to rodzi się przywiązanie,
Zaś z przywiązania – pragnienie, pragnienie w gniew się przeradza,
Szuwalska
Człowiek, który rozmyśla o rzeczach zmysłowych
Przywiązuje się do nich, po czym ich pożąda.
Z takiego pożądania wszelki gniew się rodzi,
Byrski
W człeku, co o rzeczach zmysłów duma, lgnięcie krzepnie ku nim.
Z lgnięcia rośnie miłowanie. Z miłowania gniew wynika.
Babkiewicz
Gdy człek myśli o przedmiotach,
lgnięcie ku nim się rozbudza,
z lgnięcia żądza wnet powstaje,
z żądzy gniew się zaraz rodzi,
BhG 2.63
krodhād bhavati saṃmohaḥ saṃmohāt smṛti-vibhramaḥ
smṛti-bhraṃśād buddhi-nāśo buddhi-nāśāt praṇaśyati
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
krodhāt (z gniewu) sammohaḥ (omroczenie) bhavati (jest),
saṃmohāt (z omroczenia) smṛti-vibhramaḥ (zamęt w pamięci) [bhavati] (jest),
smṛti-bhraṃśāt (z utraty pamięci) buddhi-nāśaḥ (zniszczenie roztropności) [bhavati] (jest),
buddhi-nāśāt (ze zniszczenia roztropności) [pumān] (człowiek) praṇaśyati (ginie).
analiza gramatyczna
| krodhāt | – | krodha 5i.1 m. – ze złości, z gniewu (od: √krudh – gniewać się); |
| bhavati | – | √bhū (być) Praes. P 1c.1 – jest; |
| saṃmohaḥ | – | saṃ-moha 1i.1 m. – ogłupienie, oszołomienie, zamęt (od: sam-√muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym); |
| saṃmohāt | – | saṃ-moha 5i.1 m. – z ogłupienia, z oszołomienia, z zamętu (od: sam-√muh – mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym); |
| smṛti-vibhramaḥ | – | smṛti-vibhrama 1i.1 m.; TP: smṛter vibhrama iti – zamęt pamięci (od: √smṛ – myśleć, pamiętać, smṛti – pamięć, tradycja, święte teksty przekazane przez tradycję; vi-√bhram – wędrować, wałęsać się, toczyć się, vibhrama – zaniepokojenie, błąd, zamęt); |
| smṛti-bhraṃśāt | – | smṛti-bhraṃśa 5i.1 m.; TP: smṛter bhraṃśāt iti – z utraty pamięci (od: √smṛ – myśleć, pamiętać, smṛti – pamięć, tradycja, święte teksty przekazane przez tradycję; √bhraṃś – odpadać, upadać, ulec zniszczeniu, bhraṃśa – odpadnięcie, zniszczenie, zniknięcie); |
| buddhi-nāśaḥ | – | buddhi-nāśa 1i.1 m.; TP: buddher nāśa iti – zniszczenie roztropności (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować, buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; √naś – niszczeć, ginąć, znikać, nāśa – zniszczenie); |
| buddhi-nāśāt | – | buddhi-nāśa 5i.1 m.; TP: buddher nāśād iti – ze zniszczenia roztropności (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować, buddhi – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd; √naś – niszczeć, ginąć, znikać, nāśa – zniszczenie); |
| praṇaśyati | – | pra-√naś (niszczeć, ginąć, znikać) Praes. P 1c.1 – ginie; |
warianty tekstu
smṛti-vibhramaḥ → vismṛti-bhramaḥ (zamęt zapomnienia);
praṇaśyati → viṇaśyati (ginie);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Z gniewu jest omroczenie, z omroczenia od Tradycji odejście, |
krodhād bhavati saṃmohaḥ saṃmohāt smṛti-vibhramaḥ | smṛti-bhraṃśād buddhi-nāśo buddhi-nāśāt praṇaśyati ||2.63|| |
|
|
Z gniewu jest omroczenie – brak rozróżnienia między tym co należy, a tym czego nie należy czynić. Zaiste gniewny staje się omroczony i zbruka nawet mistrza. |
krodhād bhavati saṃmoho ’vivekaḥ kāryākārya-viṣayaḥ | kruddho hi saṃmūḍhaḥ san gurum apy ākrośati | | |
|
Z omroczenia od Tradycji / pamięci (smṛti) odejście – odejście, czyli utrata Tradycji / pamięci. [Tradycja /pamięć] powstaje z impresji (saṃskāra) wywołanych pouczeniami pism i nauczycieli. Choć pojawia się bodziec przywołujący wspomnienia, to [one] nie powstają. |
saṃmohāt smṛti-vibhramaḥ śāstrācāryopadeśāhita-saṃskāra-janitāyāḥ smṛteḥ syāt vibhramo bhraṃśaḥ smṛty-utpatti-nimitta-prāptau anutpattiḥ | | |
|
Następnie utrata Tradycji rozum niszczy – zniszczeniem rozumu, czyli narządu wewnętrznego zwie się niemożnością dokonania rozróżnienia między tym co należy, a tym czego nie należy czynić. |
tataḥ smṛti-bhraṃśāt buddhi-nāśaḥ | kāryākārya-viṣaya-vivekāyogyatā antaḥ-karaṇasya buddher nāśa ucyate | | |
|
Gdy rozum jest zniszczony, przepada. Dopóty jest się człowiekiem, dopóki panuje się nad narządem wewnętrznym, jest się zdolnym do rozróżnienie między tym co należy, a tym czego nie należy czynić. Gdy zdolność ta jest utracona, człowiek przepada. |
buddher nāśāt praṇaśyati | tāvad eva hi puruṣaḥ yāvad antaḥ-karaṇaṃ tadīyaṃ kāryākārya-viṣaya-viveka-yogyam | tad-ayogyatve naṣṭa eva puruṣo bhavati | | |
|
Zatem [człowiek] przepada wraz ze zniszczeniem rozumu, narządu wewnętrznego – nie może już osiągnąć celów żywota (puruṣārtha). Oto znaczenie. |
ataḥ tasyāntaḥ-karaṇasya buddher nāśāt praṇaśyati puruṣārthāyogyo bhavatīty arthaḥ ||2.63|| |
Rāmānuja
evaṃ mayy aniveśya manaḥ sva-yatna-gauraveṇa indriya-jaye pravṛtto vinaṣṭo bhavatīty āha—dhyāyata iti | anirasta-viṣayānurāgasya hi mayi aniveśita-manasa indriyāṇi saṃyamyāvasthitasyāpi anādi-pāpa-vāsanayā viṣaya-dhyānam avarjanīyaṃ syāt | dhyāyato viṣayān puṃsaḥ punar api saṅgo’tipravṛddho jāyate | saṅgāt saṃjāyate kāmaḥ | kāmo nāma saṅgasya vipāka-daśā | puruṣo yāṃ daśām āpanno viṣayān abhuktvā sthātuṃ na śaknoti sa kāmaḥ | kāmāt krodho’bhijāyate | kāme vartamāne viṣaye cāsannihite sannihitān puruṣān prati ebhiḥ asmad-iṣṭaṃ vihitam iti krodho bhavati |
krodhād bhavati saṃmohaḥ | saṃmohaḥ kṛtyākṛtya-viveka-śūnyatā tayā sarvaṃ karoti | tataś ca prārabdhe indriya-jayādike prayatne smṛti-dhvaṃśo bhavati | smṛti-dhvaṃśād buddhi-nāśaḥ, ātma-jñāne yo vyavasāyaḥ kṛtaḥ, tasya nāśaḥ syāt | buddhi-nāśād punar api saṃsāre nimagno vinaṣṭo bhavati
Śrīdhara
bāhyendriya-saṃyamābhāve doṣam uktvā manaḥ-saṃyamābhāve doṣam āha dhyāyata iti dvābhyām | guṇa-buddhyā viṣayān dhyāyataḥ puṃsaḥ teṣu saṅga āsaktir bhavati | āsaktyā ca teṣu adhikaḥ kāmo bhavati | kāmāc ca kenacit pratihatāt krodho bhavati | kiṃ ca, krodhād iti | krodhāt saṃmohaḥ kāryākārya-vivekābhāvaḥ | tataḥ śāstrācāryopadiṣṭa-smṛter vibhramo vicalanaṃ bhraṃśaḥ | tato buddheś cetanāyā nāśaḥ | vṛkṣādiṣv ivābhibhavaḥ | tataḥ praṇaśyati mṛta-tulyo bhavati
Madhusūdana
nigṛhīta-bāhyendriyasyāpi śabdādīnviṣayān dhyāyato manasā punaḥ punaś cintayataḥ puṃsas teṣu viṣayeṣu saṅga āsaṅgo mamātyantaṃ sukha-hetava eta ity evaṃ śobhanādhyāsa-lakṣaṇaḥ prīti-viśeṣa upajāyate saṅgāt sukha-hetutva-jñāna-lakṣaṇāt saṃjāyate kāmo mamaite bhavantv iti tṛṣṇā-viśeṣaḥ | tasmāt kāmāt kutaścit pratihanyamānāt tat-pratighāta-viṣayaḥ krodho 'bhijvalanātmābhijāyate | krodhād bhavati saṃmohaḥ kāryākārya-vivekābhāva-rūpaḥ | saṃmohāt smṛti-vibhramaḥ smṛteḥ śāstrācāryopadiṣṭārthānusandhānasya vibhramo vicalanaṃ vibhraṃśaḥ | tasmāc ca smṛti-bhraṃśād buddher aikātmyākāra-mano-vṛtter nāśo viparīta-bhāvanopacaya-doṣeṇa pratibandhād anutpattir utpannāyāś ca phalāyogyatvena vilayaḥ | buddhi-nāśāt praṇaśyati tasyāś ca phala-bhūtāyā buddher vilopāt praṇaśyati sarva-puruṣārthāyogyo bhavati | yo hi puruṣārthāyogyo jātaḥ sa mṛta eveti loke vyavahriyate | ataḥ praṇaśyatīty uktam | yasmād evaṃ manaso nigrahābhāve nigṛhīta-bāhyendriyasyāpi paramānartha-prāptis taramān mahatā prayatnena mano nigṛhṇīyād ity abhiprāyaḥ | ato yuktam uktaṃ tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīteti
Viśvanātha
sthita-prajñasya mano-vaśīkāra eva bāhyendriya-vaśīkāra-kāraṇaṃ sarvathā mano-vaśīkārābhāve tu yat syāt tat śṛṇv ity āha dhyāyata iti | saṅga āsaktiḥ | āsaktyā ca teṣv adhikaḥ kāmo 'bhilāṣaḥ | kāmāc ca kenacit pratihatāt krodhaḥ | krodhāt saṃmohaḥ kāryākārya-vivekābhāvaḥ | tasmāc ca śāstropadiṣṭa-svārthasya smṛti-nāśaḥ | tasmāc ca buddheḥ sad-vyavasāyasya nāśaḥ | tataḥ praṇaśyati saṃsāra-kūpe patati
Baladeva
vijitendriyasyāpi mayy aniveśita-manasaḥ punar anartho durvāra ity āha dhyāyata iti dvyābhyām | viṣayān śabdādīn sukha-hetutva-buddhyā dhyāyataḥ punaḥ punaś cintayato yoginas teṣu saṅga āsaktir bhavati | saṅgād dhetos teṣu kāma-tṛṣṇā jāyate | kāmāc ca kenacit pratihatāt krodhaś citta-jvālas tat-pratighātako bhavati | krodhāt saṃmohaḥ kāryākārya-viveka-vijñāna-vilopaḥ | saṃmohāt smṛter indriya-vijayādi-prayatnānusandher vibhramo vibhraṃśaḥ | smṛti-bhraṃśād buddher ātma-jñānārthakasyādhyavasāyasya nāśaḥ | buddhi-nāśāt praṇaśyati punar viṣaya-bhoga-nimagno bhavati saṃsaratīty arthaḥ | madanāśrayaṇād durbalaṃ manas tāni sva-viṣayair yojayantīti bhāvaḥ | tathā ca mano-vijigīṣuṇā mad-upāsanaṃ vidheyam
Michalski
Z gniewu rodzi się zaślepienie, z zaślepienia niemocna pamięć, z braku pamięci utrata rozumu, po utracie rozumu przychodzi zguba.
Olszewski
Z tej żądzy zmącenie myśli, z tego zmącenia rozluźnienie pamięci; z ruiny pamięci utrata rozumu; a postradawszy rozum, człowiek jest stracony.
Dynowska
gniew mąci rozpoznawanie i ułudę stwarza; do zaćmienia pamięci brak rozpoznawania wiedzie, pamięć przyćmiona do zaniku Rozumu prowadzi, a zanik Rozumu to zguba człowieka.
Sachse
Z gniewu wywodzi się zaślepienie,
z zaślepienia — błędy myślenia,
z błędów myślenia — zatrata rozumu,
a z zatraty rozumu — śmierć.
Kudelska
Gniew rodzi zaślepienie, a zaślepienie pamięci utratę,
Zanik pamięci do zguby rozum wiedzie, a gdy rozum się gubi, człowiek się zatraca.
Rucińska
Gniew wiedzie do zaślepienia, ono zaś pamięć odbiera,
A przez to traci się rozum. Kto rozum utraci, ginie!
Szuwalska
Który całkiem oślepia, tworząc chaos w głowie.
W chaosie zatracona pamięć niszczy rozum.
Tak stracony rozsądek jest przyczyną zguby.
Byrski
Z gniewu zaś jest omroczenie, w omroczeniu pamięć błądzi.
Błąd pamięci przekonanie gubi; zguba przekonania
Wydaje na zatracenie.
Babkiewicz
a znów z gniewu omroczenie,
omroczony pamięć traci,
jej utrata niszczy rozum,
bez rozumu człowiek ginie.
BhG 2.64
rāga-dveṣa-viyuktais tu viṣayān indriyaiś caran
ātma-vaśyair vidheyātmā prasādam adhigacchati
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
rāga-dveṣa-viyuktaiḥ (przez oddzielone od namiętności i awersji) ātma-vaśyaiḥ (przez będące w mocy jaźni) indriyaiḥ (przez zmysły) viṣayān (do przedmiotów) caran (poruszający się) vidheyātmā tu (ale ten, którego jaźń jest posłuszna) prasādam (zadowolenie) adhigacchati (osiąga).
analiza gramatyczna
| rāga-dveṣa-viyuktaiḥ | – | rāga-dveṣa-viyukta 3i.3 m.; TP: ye rāgena ca dveṣena ca viyukto ‘sti taiḥ – przez te, które oddzielone są od namiętności i awersji (od: √rañj – być pokolorowanym, podnieconym, zachwyconym, rāga – kolor, namiętności, podniecenie, miłość, piękno; √dviṣ – nienawidzić, dveṣa – nienawiść, awersja, wrogość; vi-√yuj – rozdzielać, porzucać, viyukta – rozdzielony); |
| tu | – | av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i; |
| viṣayān | – | viṣaya 2i.3 m. – sfery, terytoria, zasięgi, obiekty zmysłów, przedmioty (od: √viṣ – być aktywnym, działać); |
| indriyaiḥ | – | indriya 3i.3 n. – przez zmysły (od: √ind – posiadać moc); |
| caran | – | carant (√car – poruszać się) PPr 1i.1 m. – idący, poruszający się; |
| ātma-vaśyaiḥ | – | ātma-vaśya 3i.3 n.; TP: ātmano vaśyair iti – przez będące w mocy jaźni (od: ātman – jaźń; √vaś – pragnąć, podporządkowywać, rozkazywać, vaśya – podporządkowany, pod kontrolą, oswojony); |
| vidheyātmā | – | vidheya-ātman 1i.1 m.; BV: yasyātmā vidheyo ‘sti saḥ – ten, czyja jaźń jest podporządkowana (od: vi-√dhā – złożyć, ułożyć, obdarzyć, PF vidheya – to co należy ułożyć, posłuszny; ātman – jaźń); |
| prasādam | – | prasāda 2i.1 m. – zadowolenie, łaska, przejrzystość, jasność, spokój, ukojenie, stateczność, sukces, przychylność, względy (od: pra-√sad – osiąść, stać się zadowolonym, odnieść sukces); |
| adhigacchati | – | adhi-√gam (przekraczać, osiągać) Praes. P 1c.1 – osiąga; |
warianty tekstu
rāga-dveṣa-viyuktas tu → rāga-dveṣa-vimuktais tu / rāga-dveṣa-vimuktas tu / rāga-dveṣa-viyuktaiś ca (ale przez uwolnione od namiętności i nienawiści / ale wolny od namiętności i nienawiści / i przez wolne od namiętności i nienawiści);
viṣayān indriyaiś caran → viṣayāṇīndriyaiś caran (wędrujący przez zmysły do przedmiotów);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Kontemplacja przedmiotów została uznana za źródło wszelkiego zła (anartha). Teraz będzie mowa o przyczynie wyzwolenia (mokṣa): |
sarvānarthasya mūlam uktaṃ viṣayābhidhyānam | atha idānīṃ mokṣa-kāraṇam idamu cyate – | |
|
Kto nad jaźnią swą panuje, chociaż do przedmiotów zdąża |
rāga-dveṣa-viyuktais tu viṣayān indriyaiś caran | ātma-vaśyair vidheyātmā prasādam adhigacchati ||2.64|| |
|
|
Wyzbytymi namiętności i awersji – naturalna aktywność zmysłowa łączy się z namiętnością (rāga) i awersją (dveṣa). Kto wyzwolenia pragnie, ten zmysłami poczynając od słuchu, wolnymi od tych dwóch [impulsów], podległymi, czyli poddanymi swej kontroli, opanowanymi, do przedmiotów, których nie da się uniknąć, zdąża – wchodzi z nimi w kontakt. Kto nad jaźnią swą panuje – kto pragnie panowania nad jaźnią, czyli nad narządem wewnętrznym, ten zadowolenie osiąga. Zadowolenie to stan błogości (prasannatā). |
rāga-dveṣa-viyuktai rāgaś ca dveṣaś ca rāga-dveṣau, tat-puraḥsarā hi indriyāṇāṃ pravṛttiḥ svābhāvikī, tatra yo mumukṣuḥ bhavati saḥ tābhyāṃ viyuktaiḥ śrotrādibhir indriyair viṣayān avarjanīyān caran upalabhamānaḥ ātma-vaśyair ātmano vaśyāni vaśībhūtāni indriyāṇi tair ātma-vaśyair vidheyātmā icchātaḥ vidheya ātmā antaḥ-karaṇaṃ yasya so ’yaṃ prasādam adhigacchati | prasādaḥ prasannatā svāsthyam ||2.64|| |
Rāmānuja
uktena prakāreṇa mayi sarveśvare cetasaḥ śubhāśraya-bhūte nyasta-mana nirdagdhāśeṣa-kalmaṣatayā rāga-dveṣa-viyuktaiḥ ātma-vaśyaiḥ indriyair viṣayān caran viṣayān tiraskṛtya vartamāno vidheyātmā vidheya-manāḥ prasādam adhigacchati | nirmalāntaḥ-karaṇo bhavati ity arthaḥ
Śrīdhara
nanv indriyāṇāṃ viṣaya-pravaṇa-svabhāvānāṃ niroddhum aśakyatvād ayaṃ doṣo duṣparihara iti sthita-prajñatvaṃ kathaṃ syāt ? ity āśaṅkyāha rāga-dveṣa iti dvābhyām | rāga-dveṣa-rahitaiḥ vigata-darpair indriyaiḥ viṣayāṃś carann upabhuñjāno 'pi prasādaṃ śāntiṃ prāpnoti | rāga-dveṣa-rāhityam evāha ātmeti | ātmano manasaḥ vaśyair indriyaiḥ vidheyo vaśavartī ātmā mano yasyeti | anenaiva kathaṃ vrajetety asya caturtha-praśnasya svādhīnair indriyair viṣayān gacchatīty uttaram uktaṃ bhavati
Madhusūdana
manasi nigṛhīte tu bāhyendriya-nigrahābhāve 'pi na doṣa iti vadan kiṃ vrajetety asyottaram āhāṣṭabhiḥ | yo 'samāhita-cetāḥ sa bāhyendriyāṇi nigṛhyāpi rāga-dveṣa-duṣṭena manasā viṣayāṃś cintayan puruṣārthād bhraṣṭo bhavati | vidheyātmā tu tu-śabdhaḥ pūrvasmād vyatirekārthaḥ | vaśīkṛtāntaḥ-karaṇas tu ātma-vaśyair mano 'dhīnaiḥ svādhīnair iti vā rāga-dveṣābhyāṃ viyuktair virahitair indriyaiḥ śrotrādibhir viṣayān śabdādīn aniṣiddhāṃś carann upalabhamānaḥ prasādaṃ prasannātāṃ cittasya svacchatāṃ paramātma-sākṣātkāra-yogyatām adhigacchati | rāga-dveṣa-prayuktānīndriyāṇi doṣa-hetutāṃ pratipadyante | manasi sva-vaśe tu na rāga-dveṣau | tayor abhāve ca na tad-adhīnendriya-pravṛttiḥ | avarjanīyatayā tu viṣayopalambho na doṣam āvahatīti na śuddhi-vyāghāta iti bhāvaḥ |
etena viṣayāṇāṃ smaraṇam api ced anartha-kāraṇaṃ sutarāṃ tarhi bhogas tena jīvanārthaṃ viṣayān bhuñjānaḥ katham anarthaṃ na pratipadyeteti śaṅkā nirastā | svādhīnair indriyair viṣayān prāpnotīti ca kiṃ vrajeteti praśnasyottaram uktaṃ bhavati
Viśvanātha
mānasa-viṣaya-grahaṇābhāve sati sva-vaśyair indriyair viṣaya-grahaṇe 'pi na doṣa iti vadan sthita-prajño vrajeta kim ity asyottaram āha rāgeti | vidheyo vacane sthta ātmā mano yasya saḥ |
vidheyo vinaya-grāhī vacane sthita āśravaḥ |
vaśyaḥ praṇayo nibhṛta-vinīta-praśritāḥ || ity amaraḥ |
prasādam adhigacchatīty etādṛśasyādhikāriṇo viṣaya-grahaṇam api na doṣa iti kiṃ vaktavyam ? pratyuta guṇa eveti | sthita-prajñasya viṣaya-tyāga-svīkārāv eva āsana-vrajane te ubhe api tasya bhadre iti bhāvaḥ
Baladeva
manasi nirjite śrotrādi-nirjayābhāvo 'pi na doṣa iti bruvan vrajeta kim ity asottaram āha rāgeti ādibhir aṣṭabhiḥ | vijita-bahir-indriyo 'pi mad-anarpita-manāḥ paramārthād vicyuta ity uktam | yo vidheyātmā svādhīna-manā mad-arpita-manās tata eva nidagdha-rāgādi-mano-malaḥ sa tv ātma-vaśyair mano 'dhīnair ata eva rāga-dveṣābhyāṃ viyuktair indriyaiḥ śrotrādyair viṣayān niṣiddhān śabdādīṃś caran bhuñjāno 'pi prasādaṃ viṣayāsakty-ādi-malānāgamād vimala-manas tam adhigacchatīty prāpnotīty arthaḥ
Michalski
Lecz kto się zbliża do rzeczy zmysłowych, mając zmysły wolne od miłowania i nienawidzenia, podwładne sobie, — ten, panujący nad swym duchem, osiąga spokój.
Olszewski
Lecz jeżeli przystępuje do przedmiotów zmysłowych, mając zmysły wyzwolone z miłości i nienawiści i posłusznie poddane jego woli, wówczas idzie ku spokojowi duszy.
Dynowska
Lecz człowiek opanowany, poruszający się swobodnie wśród rozlicznych przedmiotów, od pożądań wolny i od wstrętów, o zmysłach w pełniej władzy Ducha, osiąga spokój prawdziwy.
Sachse
A jeśli ktoś porusza się w świecie zmysłów,
lecz posłuszne mu zmysły
wolne są od nienawiści i pożądania,
wówczas jako ten, kto panuje nad samym sobą,
dochodzi do niezmąconej wewnętrznej czystości.
Kudelska
Zaś człowiek opanowany, który wśród przedmiotów zmysłowych porusza
się pewnie, od przywiązań wolny i gniewu,
Który zmysły ma w swym władaniu, osiąga pogodę umysłu.
Rucińska
Lecz gdy pan siebie przedmioty chwyta przez zmysły posłuszne,
Chęci-niechęci wyzbyte – osiąga pogodę ducha.
Szuwalska
Jednak ten, kto jest wolny, wbrew zmysłów działaniu,
Od atrakcji czy wstrętu do przedmiotów żądzy,
Mimo iż wśród nich żyje, zachowuje spokój.
Byrski
A kto zmysły wyzbytymi namiętności, nienawiści,
Przez siebie okiełznanymi, rzeczy zmysłów by kosztował,
Rządząc sobą, ten osiąga ukojenie.
Babkiewicz
Lecz nad sobą panujący,
bez pragnienia i niechęci,
kiedy zmysły ma we władzy,
chociaż dążą ku przedmiotom,
to osiąga stan błogości.
BhG 2.65
prasāde sarva-duḥkhānāṃ hānir asyopajāyate
prasanna-cetaso hy āśu buddhiḥ paryavatiṣṭhate
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
prasāde [sati] (w zadowoleniu) asya (tego) [puruṣasya] (człowieka) sarva-duḥkhānāṃ (wszystkich cierpień) hāniḥ (zniszczenie) upajāyate (powstaje).
prasanna-cetasaḥ hi (zaiste tego, którego umysł jest zadowolony) buddhiḥ (roztropność) āśu (szybko) paryavatiṣṭhate (stabilizuje się).
analiza gramatyczna
| prasāde | – | prasāda 7i.1 m. loc.abs. – w zadowoleniu (od: pra-√sad – osiąść, stać się zadowolonym, odnieść sukces, prasāda – zadowolenie, łaska, przejrzystość, jasność, spokój, ukojenie, stateczność, sukces, przychylność, względy); |
| sarva-duḥkhānām | – | sarva-duḥkha 6i.2 n.; sarvāṇāṃ duḥkhānām iti – wszystkich cierpień (od: sarva – wszystko; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; kha – zagłębienie, otwór, piasta; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], poruszanie się z oporem; lub od: duḥ-√sthā; przeciwieństwo do: sukha – radość, szczęście); |
| hāniḥ | – | hāni 1i.1 f. – zniszczenie, zabranie, nieobecność (od: √han – uderzać, zabijać niszczyć lub od: √hā – zostawiać, porzucać); |
| asya | – | idam sn 6i.1 m. – tego; |
| upajāyate | – | upa-√jan (rodzić się, powstawać) Praes. Ā 1c.1 – powstaje; |
| prasanna-cetasaḥ | – | prasanna-cetas 6i.1 m.; BV: yasya cetas prasannam asti tasya – tego, którego umysł jest zadowolony (od: pra-√sad – osiąść, stać się zadowolonym, odnieść sukces, PP prasanna – klarowny, przejrzysty, zadowolony, ukojony; √cit – myśleć, cetas – umysł, myśl, serce, świadomość); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| āśu | – | av. – szybko, natychmiast, bezpośrednio; |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| paryavatiṣṭhate | – | pari-ava-√sthā (stać się stałym) Praes. Ā 1c.1 – stabilizuje się; |
warianty tekstu
paryavatiṣṭhate → paryavatiṣṭhati (stabilizuje się);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Następnie mówi, co dzieje się, gdy pojawia się zadowolenie: |
prasāde sati kiṃ syāt ity ucyate – | |
|
A gdy jest zadowolony, wszelki ból jego zanika. |
prasāde sarva-duḥkhānāṃ hānir asyopajāyate | prasanna-cetaso hy āśu buddhiḥ paryavatiṣṭhate ||2.65|| |
|
|
A gdy jest zadowolony, wszelki ból, czyli cierpienia poczynając od wynikłych z ciała i umysłu (ādhyātmika), zanika, zostaje zniszczony, jego, czyli ascety. |
prasāde sarva-duḥkhānām ādhyātmikādīnāṃ hānir vināśo ’sya yater upajāyate | | |
|
Co więcej, kogo serce jest radosne, czyli kogo narząd wewnętrzny jest zdrowy / w naturalnym stanie (svastha), tego rozum wnet, czyli szybko, staje się niezachwiany – trwa niczym przestwór, który ze wszech stron [wszystko] otacza. Wówczas, dzięki naturze jaźni, staje się on nieporuszony. Oto znaczenie. |
kiṃ ca prasanna-cetasaḥ svasthāntaḥ-karaṇasya hi yasmāt āśu śīghraṃ buddhiḥ paryavatiṣṭhate ākāśam iva pari samantāt avatiṣṭhate, ātma-svarūpeṇaiva niścalībhavatīty arthaḥ | | |
|
Znaczenie wypowiedzi jest następujące: Ponieważ osoba o radosnym sercu ma stabilny rozum i osiągnęła wszystko co jest do osiągnięcia, dlatego powinna wykonywać jedynie konieczne działania, nieprzeciwne nakazom pism, zmysłami wyzbytymi namiętności i awersji. |
evaṃ prasanna-cetaso ’vasthita-buddhiḥ kṛta-kṛtyatā yataḥ, tasmāt rāga-dveṣa-viyuktair indriyaiḥ śāstrā-viruddheṣu avarjanīyeṣu yuktaḥ samācaret iti vākyārthaḥ ||2.65|| |
Rāmānuja
asya puruṣasya manasaḥ prasāde sati prakṛti-saṃsarga-prayukta-sarva-duḥkhānāṃ hānir upajāyate | prasanna-cetasa ātmāvalokana-virodhi-doṣa-rahita-manasaḥ tadānīm eva hi viviktātma-viṣayā buddhir mayi paryavatiṣṭhate | ato manaḥ-prasāde sarva-duḥkhānāṃ hānir bhavati eva
Śrīdhara
prasāde sati kiṃ syād ity atrāha prasāda iti | prasāde sati sarva-duḥkha-nāśaḥ | tataś ca prasanna-cetaso buddhiḥ pratiṣṭhitā bhavatīty arthaḥ
Madhusūdana
prasādam adhigacchatīty uktaṃ tatra prasāde sati kiṃ syād ity ucyate prasāda iti | cittasya prasāde svacchatva-rūpe sati sarva-duḥkhānām ādhyātmikādīnām ajñāna-vilasitānāṃ hānir vināśo 'sya yater upajāyate | hi yasmāt prasanna-cetaso yater āśu śīghram eva buddhir brahmātmaikyākārā paryavatiṣṭhate pari samantād avatiṣṭhate sthirā bhavati viparīta-bhāvanādi-pratibandhābhāvāt | tataś ca prasāde sati buddhi-paryavasthānaṃ tatas tad-virodhy-ajñāna-nivṛttiḥ | tatas tat-kārya-sakala-duḥkha-hānir iti krame 'pi prasāde yatrādhikyāya sarva-duḥkha-hāni-karatva-kathanam iti na virodhaḥ
Viśvanātha
buddhiḥ paryavatiṣṭhate sarvato-bhāvena svābhīṣṭaṃprati sthirī-bhavatīti viṣaya-grahaṇābhāvād api samucita-viṣaya-grahaṇaṃ tasya sukham iti bhāvaḥ | prasanna-cetaso iti citta-prasādo bhaktyaiveti jñeyam | tayā vinā tu na citta-prasāda iti prathama-skandha eva prapañcitam | kṛta-vedānta-śāstrasyāpi vyāsasyāprasanna-cittasya śrī-nāradopadiṣṭayā bhaktyaiva citta-prasāda-dṛṣṭeḥ
Baladeva
prasāde sati kiṃ syād ity āha asya yogino manaḥ prasāde sati sarveṣāṃ prakṛti-saṃsarga-kṛtānāṃ duḥkhānāṃ hānir upajāyate | prasanna-cetasaḥ svātma-yāthātmya-viṣayā buddhiḥ paryavatiṣṭhate sthirā bhavati
Michalski
Gdy spokój osiągnie, wygaśnie w nim wszelkie cierpienie, — kto bowiem ma serce spokojne, w tym się poznanie prędko umacnia.
Olszewski
Z tej pogody duszy rodzi się w nim oddalenie od wszelkich cierpień; a kiedy dusza jest pogodna, rozum człowieka jest wkrótce utwierdzony.
Dynowska
W spokoju tym wszelkie cierpienie znajduje swój kres, bowiem gdy uciszą się wzruszenia, umysł wkrótce podąża za nimi i równowagę osiąga.
Sachse
W stanie owej niezmąconej czystości wewnętrznej
nadchodzi kres wszystkich jego nieszczęść,
albowiem u człowieka o czystym sercu
wkrótce daje się słyszeć głos rozumu.
Kudelska
W umyśle, tak pogodnym nieszczęścia wszelkie kres swój znajdują,
A gdy umysł tak czysty, świadomość prędko pełną harmonii osiąga.
Rucińska
Gdy posiadł pogodę ducha, nastaje kres wszystkich cierpień,
Bo gdy pogodne jest serce, wnet rozum nieruchomieje.
Szuwalska
W tym stanie satysfakcji kończą się cierpienia,
A życie w szczęściu sprzyja umacnianiu wiedzy.
Byrski
W ukojeniu smutków wszelkich dlań narodzi się zniszczenie.
Przekonanie tego, który ma świadomość ukojoną,
Bardzo szybko się utwierdzi.
Babkiewicz
Kiedy błogość go wypełni,
wszelkie znika udręczenie,
a gdy w sercu błogość gości,
wnet i rozum jest stabilny.
BhG 2.66
nāsti buddhir ayuktasya na cāyuktasya bhāvanā
na cābhāvayataḥ śāntir aśāntasya kutaḥ sukham
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
ayuktasya (niezaprzężonego) buddhiḥ (roztropność) na asti (nie istnieje),
ayuktasya ca (i niezaprzężonego) bhāvanā (przekonanie) na [asti] (nie istnieje),
abhāvayataḥ ca (nie posiadającego przekonania) śāntiḥ (spokój) na [asti] (nie istnieje),
aśāntasya (niespokojnego) sukhaṃ (szczęście) kutaḥ (skąd?)
analiza gramatyczna
| na | – | av. – nie; |
| asti | – | √as (być) Praes. P 1c.1 – jest; |
| buddhiḥ | – | buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować); |
| ayuktasya | – | a-yukta (√yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 6i.1 m. – niepołączonego, niezaprzęgniętego, niezajętego, niewłaściwego, nieodpowiedniego; |
| na | – | av. – nie; |
| ca | – | av. – i; |
| ayuktasya | – | a-yukta (√yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 6i.1 m. – niepołączonego, niezaprzęgniętego, niezajętego, niewłaściwego, nieodpowiedniego; |
| bhāvanā | – | bhāvanā 1i.1 f. – istniejące w umyśle, wyobrażenie, koncept, kontemplacja, pewność, wiara, przekonanie (od: √bhū – być, bhāva – bycie, istnienie, charakter, uczucie); |
| na | – | av. – nie; |
| ca | – | av. – i; |
| abhāvayataḥ | – | a-bhāvayant (√bhū – być) PPr 6i.1 m. – nieistniejącego, niewyobrażającego sobie, niekontemplującego, nie mającego pewności; |
| śāntiḥ | – | śānti 1i.1 f. – spokój, wyciszenie, zadowolenie, zakończenie, śmierć (od: √śam – wyciszać, kończyć, niszczyć); |
| aśāntasya | – | a-śānta 6i.1 m. – niespokojnego, niewyciszonego (od: √śam – wyciszać, kończyć, niszczyć, PP śānta – spokojny, wyciszony); |
| kutaḥ | – | av. – skąd? (od: kim – co? ablativus nieodmienny zakończony na: -tas); |
| sukham | – | sukha 2i.1 n. – radość, komfort (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście, dosłownie: dobre zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko; lub od: su-√sthā; przeciwieństwo do: duḥkha – cierpienie, niedola); |
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jak sławiona jest owa błogość (prasannatā)? |
seyaṃ prasannatā stūyate – | |
|
Niezdyscyplinowanemu brak rozumu, brak mu również przekonania, |
nāsti buddhir ayuktasya na cāyuktasya bhāvanā | na cābhāvayataḥ śāntir aśāntasya kutaḥ sukham ||2.66|| |
|
|
Oto znaczenie: brak jest, czyli nie istnieje, nie ma rozumu, czyli przedmiotu przyrodzonej natury jaźni (ātma-svarūpa-viṣayā), u niezdyscyplinowanego – tego, kto nie panuje nad narządem wewnętrznym. Również brakuje mu przekonania (bhāvanā) – pojmowania wiedzy o jaźni. |
nāsti na vidyate na bhavatīty arthaḥ, buddhiḥ ātma-svarūpa-viṣayā ayuktasya asamāhitāntaḥ-karaṇasya | na ca asti ayuktasya bhāvanā ātma-jñānābhiniveśaḥ | | |
|
Nie ma spokoju, wyciszenia, ten, któremu brak przekonania, kto nie jest w stanie pojąć wiedzy o jaźni. |
tathā na cāsty abhāvayata ātma-jñānābhiniveśam akurvataḥ śāntir upaśamaḥ | | |
|
A gdzie szczęście bez spokoju? Szczęściem jest powściągnięcie zmysłów od chciwości kontaktu z przedmiotem, a nie chciwe [pragnienie] przedmiotów. Zaiste to [ostatnie] jest cierpieniem. |
aśāntasya kutaḥ sukhaṃ? indriyāṇāṃ hi viṣaya-sevā-tṛṣṇātaḥ nivṛttir yā tat-sukham, na viṣaya-viṣayā tṛṣṇā | duḥkham eva hi sā | | |
|
Gdy istnieje chciwość, nie może być nawet mowy o niewielkiej dozie (gandha-mātra) szczęścia. Oto znaczenie. |
na tṛṣṇāyāṃ satyāṃ sukhasya gandha-mātram apy upapadyate ity arthaḥ ||2.66|| |
Rāmānuja
mayi saṃnyasta-mano-rahitasya sva-yatnena indriya-damane pravṛttasya kadācid api viviktātma-viṣayā buddhir na setsyati | ataeva tasya tad-bhāvanā ca na saṃbhavati | viviktātmānam abhāvayato viṣaya-spṛhā-śāntir na bhavati | aśāntasya viṣaya-spṛhā-yuktasya kuto nitya-niratiśaya-sukha-prāptiḥ
Śrīdhara
indriya-nigrahasya sthita-prajñatā-sādhanatvaṃ vyatireka-mukhenopapādayati nāstīti | ayuktasya avaśī-kṛtendriyasya nāsti buddhiḥ | śāstrācāryopadeśābhyām ātma-viṣayā buddhiḥ prajñaiva notpadyate | kutas tasyāḥ pratiṣṭhā-vārtā | kuta ity atrāha na ceti | na cāyuktasya bhāvanā dhyānam | bhāvanayā hi buddher ātmani pratiṣṭhā bhavati, sā ca ayuktasya yato nāsti | na cābhāvayataḥ ātma-dhyānam akurvataḥ śāntiḥ ātmani cittoparamaḥ | aśāntasya kutaḥ sukham mokṣānanda ity arthaḥ
Madhusūdana
imam evārthaṃ vyatireka-mukhena draḍhayati nāstīti | ayuktasyājita-cittasya buddhir ātma-viṣayā śravaṇa-mananākhya-vedānta-vicāra-janyā nāsti notpadyate | tad-buddhy-abhāve na cāyuktasya bhāvanā nididhyāsanātmikā vijātīya-pratyayānantaritasajātīya-pratyaya-pravāha-rūpā | sarvatra naño 'stīty anenānvayaḥ | na cābhāvayata ātmānaṃ śāntiḥ sakāryāvidyā-nivṛtti-rūpā vedānta-vākya-janyā brahmātmaikya-sākṣāt-kṛtiḥ | aśāntasyātma-sākṣātkāra-śūnyasya kutaḥ sukhaṃ mokṣānanda ity arthaḥ
Viśvanātha
uktam arthaṃ vyatireka-mukhena draḍhayati nāstīti | ayuktasyāvaśīkṛta-manaso buddhir ātma-viṣayiṇī prajñā nāsti | ayuktasya tādṛśa-prajñā-rahitasya bhāvanā parameśvara-dhyānaṃ ca | abhāvayato 'kṛta-dhyānasya śāntir viṣayoparamo nāsti | aśāntasya sukham ātmānandaḥ
Baladeva
pūrvoktam arthaṃ vyatireka-mukhenāha ayuktasyāyogino mad-aniveśita-manaso buddhir ukta-lakṣaṇā nāsti na bhavati | ataeva tasya bhāvanā tādṛg-ātma-cintāpi nāsti | tādṛśam ātmānam abhāvayataḥ śāntir viṣaya-tṛṣṇā-nivṛttir nāsti | aśāntasya tat-tṛṣṇākulasya sukham sva-prakāśānandātmānubhava-lakṣaṇaṃ kutaḥ syāt
Michalski
Niema poznania bez oddania, niema skupienia bez oddania, kto nie skupiony, nie zna spokoju, — jak bez spokoju pozyskać szczęście?
Olszewski
Człowiek, który nie uprawia Jedności boskiej, niema rozumu i nie może rozmyślać; kto nie rozmyśla, ten pozbawiony jest pokoju duszy; bez pokoju duszy jakże może osiągnąć szczęście?
Dynowska
Lecz człowiek nieopanowany w Rozum czysty nie sięgnie, ni w skupienie najgłębsze; bez skupienia zaś nie ma spokoju, a czyż może zaistnieć szczęście tam, gdzie spokoju brak?
Sachse
Głosu rozumu nie zdoła posłyszeć ten,
kto nie stąpa ścieżką jogi.
Ten, kto nie stąpa ścieżką jogi, nie dąży też do poznania prawdy.
Ten zaś, kto nie dąży do poznania prawdy,
nie zaznaje ciszy.
A gdzież szczęście tego, kto nie zaznaje ciszy?
Kudelska
Lecz ten, kto w harmonii nie ustalony, świadomości pełnej nie
dosięgnie ani skupiony trwać nie będzie;
Gdy się nie skupi, spokoju nie zazna, a jak szukać szczęścia, gdy spokoju me ma?
Rucińska
Rozumu i kontemplacji pozbawion jest nieskupiony,
A bez niej nie wejdzie w ciszę. Jak znajdzie szczęście bez ciszy?
Szuwalska
Nie panując nad sobą, nie można być mądrym.
Bez mądrości skupienie niemożliwym będzie,
Bez skupienia zaś spokój, bez spokoju szczęście.
Byrski
A kto nie jest wyćwiczony, temu brak jest przekonania.
Nie odczuwa uwielbienia nie ćwiczący, a spokoju –
Nie wielbiący. Skąd więc szczęściem ma się cieszyć niespokojny ?
Babkiewicz
Kiedy nie jest zaprzęgnięty –
brak rozumu oraz wiary,
a bez wiary brak spokoju,
gdzież niespokojnego szczęście?
BhG 2.67
indriyāṇāṃ hi caratāṃ yan mano ‘nuvidhīyate
tad asya harati prajñāṃ vāyur nāvam ivāmbhasi
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
ambhasi (na wodzie) vāyuḥ iva (jak wiatr) nāvam (łódź) [harati] (porywa),
[tadvat] (podobnie) caratām (wędrujących) indriyāṇāṃ (zmysłów) yat (na który) [indriyam] (na zmysł) manaḥ (umysł) anuvidhīyate (jest skierowany),
tat (ten) [indriyam] hi (zmysł zaiste) asya (jego) prajñām (mądrość) harati (porywa).
analiza gramatyczna
| indriyāṇām | – | indriya 6i.2 n. – zmysłów (od: √ind – posiadać moc); |
| hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania); |
| caratām | – | carant (√car – poruszać się) PPr 6i.2 m. – idących, poruszających się, wędrujących; |
| yat | – | yat sn. 2i.1 n. – na którym; |
| manaḥ | – | manas 1i.1 n. – umysł (od: √man – myśleć); |
| anuvidhīyate | – | anu-vi-√dhā (wyznaczać, regulować, umieszczać) Praes. pass. 1c.1 – jest osadzony, jest skierowany na, jest wyszkolony do podążania za regułami; |
| tat | – | tat sn. 1i.1 n. – ten; |
| asya | – | idam sn 6i.1 n. – jego; |
| harati | – | √hṛ (zabierać) Praes. P 1c.1 – zabiera, kradnie; |
| prajñām | – | prajñā 2i.1 f. – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt (od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać); |
| vāyuḥ | – | vāyu 1i.1 m. – wiatr (od: √vā – dmuchać); |
| nāvam | – | nau 2i.1 f. – łódź, statek; |
| iva | – | av. – jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie; |
| ambhasi | – | ambhas 7i.1 n. – na wodzie; |
warianty tekstu
hi caratāṃ → vicaratāṃ (tych, które się rozchodzą);
harati → harate / harataṃ (kradnie);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
Rāmānuja
punar apy uktena prakāreṇa indriyaniyamanam akaurvato’nartham āha—indriyāṇām iti | indriyāṇāṃ viṣayeṣu caratāṃ vartamānānāṃ vartanam anu yan mano’nuvidhīyate puruṣeṇānuvartyate tan mano’sya viviktātma-pravaṇāṃ prajñāṃ harati viṣaya-pravaṇatāṃ karotīty arthaḥ | yathāmbhasi nīyamānāṃ nāvaṃ pratikūlo vāyuḥ prasahya harati
Śrīdhara
nāsti buddhir ayuktasya [Gītā 2.66] ity atra hetum āha indriyāṇām iti | indriyāṇām avaśīkṛtānāṃ svairaṃ viṣayeṣu caratāṃ madhye yadaivaikam indriyaṃ mano 'nuvidhīyate |vaśīkṛtaṃ sad-indriyeṇa saha gacchati, tadaivaikam indriyasya manasaḥ puruṣasya vā prajñāṃ buddhiṃ harati viṣaya-vikṣiptāṃ karoti | kim uta vaktavyaṃ bahūni prajñāṃ harantīti | yathā pramattasya karṇadhārasya nāvaṃ vāyuḥ sarvataḥ paribhramayati tadvad iti
Madhusūdana
ayuktasya kuto nāsti buddhir ity ata āha indriyāṇām iti | caratāṃ sva-viṣayeṣu sva-sva-viṣayeṣu pravartamānānām avaśīkṛtānām indriyāṇāṃ madhye yad ekam apīndriyam anulakṣyīkṛtya mano vidhīyate preryate pravartate iti yāvat | karma-kartari la-kāraḥ | tat indriyam ekam api manasānusṛtam asya sādhakasya manaso vā prajñām ātma-viṣayāṃ śāstrīyāṃ harati apanayati manasas tad-viṣayāviṣṭatvāt | yadaikam apīndriyaṃ prajñāṃ harati tadā sarvāṇi harantīti kim u vaktavyam ity arthaḥ |
dṛṣṭāntas tu spaṣṭaḥ | abhyasyeti vāyor naukā-haraṇa-sāmarthyaṃ na bhuvīti sūcayitum ambhasīty uktam | evaṃ dārṣṭāntike 'py ambhaḥ-sthānīye manaś cāñcalye saty eva prajñā-haraṇa-sāmarthyam indriyasya na tu bhū-sthānīye manaḥ-sthairya iti sūcitam
Viśvanātha
ayuktasya buddhir nāstīty upapādayati indriyāṇāṃ sva-sva-viṣayeṣu caratāṃ madhye yan mama ekam indriyam anuvidhīyate | puṃsāṃ sarvendriyānuvartiḥ kriyate, tad eva mano 'sya prajñāṃ buddhiṃ harati | yathāmbhasi nīyamānāṃ nāvaṃ pratikūlo vāyuḥ
man-niveśita-manaskatayeindriya-niyamanābhāve doṣam āha indriyāṇām iti | viṣayeṣu caratām avijitānām indriyāṇāṃ madhye yad ekaṃ śrotraṃ vā cakṣur vānulakṣyīkṛtya mano vidhīyate pravartate, tad ekam evendriyaṃ manasānugatam asya pravartakasya prajñāṃ viviktātma-viṣayāṃ haraty apanayati manasasas tad-viṣayākṛṣṭatvāt | kiṃ punaḥ ? sarvāṇi tānīti | pratikūlo vāyur yathāmbhasi nīyamānāṃ nāvaṃ tadvat
Michalski
Gdy bowiem zmysły błądzą, a serce idzie za niemi, porywa ono mądrość za sobą, jak wicher okręt na oceanie.
Olszewski
Kto duszę swoją oddaje podszeptom zmysłów, tego rozum zostaje przez nie porwany, jako okręt na wzburzonych wodach Oceanu.
Dynowska
Ten spośród zmysłów który uwodzi wzruszenia, pociąga też i rozsądek człowieka, jak wicher co łódź bez steru na wzburzone porywa fale.
Sachse
Jeśli umysł
podąża w ślad za rozbieganymi zmysłami,
porywa rozum człowieka
niczym wiatr — łódkę na falach.
Kudelska
Gdyż umysł tak podąża za wiecznie rozbieganymi zmysłami,
Jak wiatr statek porywa na wody szerokie.
Rucińska
Albowiem umysł, gdy goni za biegnącymi zmysłami,
Porywa za sobą rozum, jak wicher czółno na fali!
Szuwalska
Umysł, gdy zmysł go wzruszy, porywa za sobą
Rozsądek, tak jak statek wiatr wznosi na wodzie.
Byrski
Myśl, jak wicher nawą w morzu, tak poznaniem człeka miota,
Kiedy zmysłom jest powolna, co są właśnie rozbiegane.
Babkiewicz
Na który z dążących zmysłów
umysł się nakierowuje,
ten porywa rozum człeka
niczym nawę wiatr na wodzie.
BhG 2.68
tasmād yasya mahā-bāho nigṛhītāni sarvaśaḥ
indriyāṇīndriyārthebhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he mahābāho (o potężnoramienny!),
tasmāt (dlatego) yasya (kogo) indriyāṇi (zmysły) indriyārthebhyaḥ (od celów zmysłów) sarvaśaḥ (całkowicie) nigṛhītāni (powstrzymane) [santi] (są),
tasya (jego) prajñā (mądrość) pratiṣṭhitā (stabilna) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| tasmāt | – | av. – dlatego (od: tat sn. 5i.1 m. – z tego); |
| yasya | – | yat sn. 6i.1 m. – kogo, którego (korelatiwum do: tasya); |
| mahā-bāho | – | mahā-bāhu 8i.1 m.; BV: yasya bāhū mahāntau staḥ saḥ – o ty, którego ramiona są potężne (od: √mah – powiększać, mahant – wielki; √baṃh – zwiększać, bāhu – ramię, przedramię); |
| nigṛhītāni | – | nigṛhīta (ni-√grah – chwytać, trzymać, powstrzymywać) PP 2i.3 n. – powstrzymane; |
| sarvaśaḥ | – | av. – całkowicie, gruntownie, wspólnie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko); |
| indriyāṇi | – | indriya 2i.3 n. – zmysły (od: √ind – posiadać moc); |
| indriyārthebhyaḥ | – | indriya-artha 5i.3 m.; TP: indriyāṇām arthebhya iti – od celów zmysłów (od: √ind – posiadać moc, indriya – zmysły; √arth – pragnąć, chcieć zdobyć, artha – cel, zamiar, motyw, użycie, rzecz, obiekt, bogactwo, posiadłości); |
| tasya | – | tat sn. 6i.1 m. – jego; |
| prajñā | – | prajñā 1i.1 f. – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt (od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać); |
| pratiṣṭhitā | – | prati-ṣṭhita (prati-√sthā – stać stabilnie) PP 1i.1 f. – stała, stabilna, solidna; |
warianty tekstu
sarvaśaḥ → sarvataḥ (od wszystkiego, całkowicie);
tasya prajñā pratiṣṭhitā → sthita-prajñā ca sa smṛtā (on znany jest jako mający stałą mądrość);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Na różne sposoby dowiódłszy tezy postawionej [w strofie poczynającej się od słów]: „Choć się stara” (BhG 2.60) i potwierdziwszy jej słuszność, podsumowuje: |
yatato hi ity upanyastasyārthasya anekadhā upapattim uktvā taṃ cārtham upapādya upasaṃharati – | |
|
Kto zaś, o potężny, zmysły całkowicie powściąga |
tasmād yasya mahābāho nigṛhītāni sarvaśaḥ | indriyāṇīndriyārthebhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā ||2.68|| |
|
|
Ponieważ zostało dowiedzione zło [powstające] z aktywności zmysłowej, dlatego ten asceta, o potężny, który całkowicie powściąga przy użyciu wszelkich dostępnych [mu] środków wynikających z różnicy umysłów i innych [narządów wewnętrznych], zmysły od celów zmysłów, takich jak dźwięk, tego mądrość jest niewzruszona. |
indriyāṇāṃ pravṛttau doṣa upapādito yasmāt tasmāt yasya yateḥ he mahābāho, nigṛhītāni sarvaśaḥ sarva-prakāraiḥ mānasādi-bhedaiḥ indriyāṇi indriyārthebhyaḥ śabdādibhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā ||2.68|| |
Rāmānuja
tasmād uktena prakāreṇa śubhāśraye mayi niviṣṭa-manaso yasya indriyāṇi indriyārthebhyaḥ sarvaśo nigṛhītāni tasyaivātmani prajñā pratiṣṭhitā bhavati
Śrīdhara
indriya-saṃyamasya sthita-prajñatve sādhanatvaṃ coktam upasaṃharati tasmād iti | sādhanatvopasaṃhāre tasya prajñā pratiṣṭhitā jñātavyety arthaḥ | mahābāho ! iti sambodhayan vairi-nigrahe samarthasya tavātrāpi sāmarthyaṃ bhaved iti sūcayati
Madhusūdana
hi yasmād evaṃ tasmād iti | sarvaśaḥ sarvāṇi samanaskāni | he mahābāho iti sambodhayan sarva-śatru-nivāraṇa-kṣamatvād indriya-śatru-nivāraṇe 'pi tvaṃ kṣamo 'sīti sūcayati | spaṣṭam anyat | tasyeti siddhasya sādhakasya ca parāmarśaḥ | indriya-saṃyamasya sthita-prajñaṃ prati lakṣaṇatvasya mumukṣuṃ prati prajñā-sādhanatvasya copasaṃharaṇīyatvāt
Viśvanātha
yasya nigṛhīta-manasaḥ | he mahā-bāho ! iti yathā śatrūn nigṛhṇāsi, tathā mano 'pi nigṛhāṇeti bhāvaḥ
Baladeva
tasmād iti | yasya man-niṣṭha-manasaḥ pratiṣṭhitātma-niṣṭhā bhavati | he mahābāho iti yathā ripūn nigṛhṇāsi tathendriyāṇi nigṛhāṇety arthaḥ | ebhiḥ ślokair bhagavan-niviṣṭatayendriya-vijayaḥ sthita-prajñasya siddhasya svābhāvikaḥ | sādhakasya tu sādhana-bhūta iti bodhyam
Michalski
Kto więc wszędzie, o silnoramienny, zmysły swe od rzeczy zmysłowych odciąga, tego mądrość jest trwała.
Olszewski
Przeto więc, bohaterze na wielkim wozie, tylko w tym, czyje zmysły są zamknięte ze wszystkich stron dla przedmiotów zmysłowych, mądrość jest utwierdzona.
Dynowska
Toteż tylko ten może posiąść myśli niewzruszoność, o mocno orężny, kto zmysły swe z zależności od wszelkich uwolni przedmiotów.
Sachse
Stąd tego tylko rozum
zastyga [dotarłszy do prawdy], o Waleczny,
kto całkiem oderwie zmysły od przedmiotów zmysłów.
Kudelska
Myśl tego tylko człowieka, którego zmysły nie są zależne
Od przedmiotów zmysłów, o Potężnoramienny, jest niewzruszona.
Rucińska
Przeto kto w pełni oderwał zmysły od rzeczy zmysłowych,
Ten człowiek, o Długoręki, jest umocniony w mądrości!
Szuwalska
Dlatego, o Potężny, kto zmysły wstrzymuje,
Nie będąc już zależnym od przedmiotów żądzy,
Ten jedynie posiada niewzruszoną mądrość.
Byrski
A więc tego, o Barczysty, ustalone jest poznanie,
Czyje zmysły z każdej strony od spraw zmysłów powściągnięte.
Babkiewicz
Zatem, o długoramienny,
kto swe zmysły od przedmiotów
powściąga na wszelki sposób,
ten jest w wiedzy umocniony.
BhG 2.69
yā niśā sarva-bhūtānāṃ tasyāṃ jāgarti saṃyamī
yasyāṃ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yā (która) sarva-bhūtānām (wszystkich istot) niśā (noc) [asti] (jest),
tasyām (w niej) saṃyamī (powściągnięty) jāgarti (jest obudzony).
yasyām (w której) bhūtāni (istoty) jāgrati (są obudzone),
sā (ona) paśyataḥ (widzącego) muneḥ (mędrca) niśā (nocą) [asti] (jest).
analiza gramatyczna
| yā | – | yat sn. 1i.1 f. – która; |
| niśā | – | niśā 1i.1 f. – noc, sen; |
| sarva-bhūtānām | – | sarva-bhūta 6i.1 m.; sarvāṇāṃ bhūtānām iti – wszystkich istot (od: sarva – wszystko; √bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt); |
| tasyām | – | tat sn. 7i.1 f. – w niej; |
| jāgarti | – | √jāgṛ (być obudzonym, świadomym) Praes. P 1c.1 – jest obudzony; |
| saṃyamī | – | saṃyamin 1i.1 m. – powściągający się (od: sam-√yam – łączyć razem, powściągać, saṃyama – powściągnięcie, kontrola); |
| yasyām | – | yat sn. 7i.1 f. – w której; |
| jāgrati | – | √jāgṛ (być obudzonym, świadomym) Praes. P 1c.3 – są obudzone; |
| bhūtāni | – | bhūta (√bhū – być) PP 1i.3 n. – byty, istoty; |
| sā | – | tat sn. 1i.1 f. – ta; |
| niśā | – | niśā 1i.1 f. – noc, sen; |
| paśyataḥ | – | paśyant (√dṛś – widzieć) PPr 6i.1 m. – widzącego; |
| muneḥ | – | muni 6i.1 m. – mędrca, świętego, wieszcza (od: √man – myśleć, wyobrażać sobie); |
warianty tekstu
jāgarti → jāgrati (są obudzone);
yasyāṃ → tasyāṃ (w tej);
jāgrati → jāgarti / jāgraṃti (jest obudzony / są obudzone);
niśā → rātriḥ (noc);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Ponieważ światowe i wedyjskie procedury postępowania (vyavahāra) podlegają niewiedzy, gdy niewiedza zanika nie dotyczą tego, kogo mądrość jest stała i w kim zrodziła się zdolność rozróżniania. Niewiedza zanika, ponieważ jest opozycją wiedzy. By owe zagadnienie uczynić jasnym, mówi: |
yo ’yaṃ laukiko vaidika ca vyavahāraḥ sa utpanna-viveka-jñānasya sthita-prajñasya avidyā-kāryatvāt avidyā-nivṛttau nivartate, avidyāyā ca vidyā-virodhāt nivṛttiḥ, ity etam arthaṃ sphuṭī-kurvann āha – | |
|
Podczas nocy wszystkich istot powściągliwy czuwa. |
yā niśā sarva-bhūtānāṃ tasyāṃ jāgarti saṃyamī | yasyāṃ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ ||69|| |
|
|
Podczas nocy – noc swą naturą mroku wszelkie materialne obiekty (padārtha) czyni niewidocznymi, dla wszystkich istot – dla wszelkich stworzeń. Czym jest owa [noc]? To prawda widziana z absolutnego oglądu (paramārtha-tattva), będąca przedmiotem poznania osoby o niewzruszonej mądrości. |
yā niśā rātriḥ sarva-padārthānām aviveka-karī tamaḥ-svabhāvatvāt sarva-bhūtānāṃ sarveṣāṃ bhūtānām | kiṃ tat paramārtha-tattvaṃ sthita-prajñasya viṣayaḥ | | |
|
Tak jak to, co dla innych [stworzeń] jest nocą, stworzeniom nocnym zdaje się pięknym dniem, tak wszystkim istotom pogrążonym w niewiedzy i przebywającym [w mroku tak jak] nocne stworzenia, nocą jawi się prawda widziana z absolutnego oglądu, ponieważ jest niepoznawalna przez tych, których rozum nie jest na nią [skierowany]. |
yathā naktaṃ-carāṇām ahar eva sad anyeṣāṃ niśā bhavati, tadvat naktaṃ-cara-sthānīyānām ajñānāṃ sarva-bhūtānāṃ niśeva niśā paramārtha-tattvam, agocaratvād atad-buddhīnām | | |
|
Podczas owej [nocy], charakteryzującej prawdę widzianą z absolutnego oglądu, czuwający, czyli przebudzony ze snu niewiedzy, powściągliwy, czyli zdolny do skupienia jogin, który okiełznał zmysły. Oto znaczenie. |
tasyāṃ paramārtha-tattva-lakṣaṇāyām ajñāna-nidrāyāḥ prabuddho jāgarti saṃyamī saṃyamavān, jitendriyo yogīty arthaḥ | | |
|
[Natomiast] podczas nocy będącej niewiedzą, charakteryzującej się rozróżnieniem na poznającego i poznawane, choć uśpione, istoty nazywane są czuwającymi. Podczas tej nocy [istoty] jakby śpią, oglądają marzenia senne. Oto noc o kształcie niewiedzy dla mędrca widzącego prawdę z absolutnego oglądu. |
yasyāṃ grāhya-grāhaka-bheda-lakṣaṇāyām avidyā-niśāyāṃ prasuptāny eva bhūtāni jāgrati iti ucyante, yasyāṃ niśāyāṃ prasuptā iva svapna-dṛśaḥ, sā niśā avidyā-rūpatvāt paramārtha-tattvaṃ paśyato muneḥ | | |
|
Zatem [autor] nakłania do wypełniania czynów jedynie [istoty] będące w stanie niewiedzy, a nie [będące w stanie] wiedzy. Zaiste tak jak podczas wschodu słońca odchodzi mrok, podobnie gdy pojawia się wiedza [odchodzi] niewiedza, niczym noc. |
ataḥ karmāṇi avidyāvasthāyām eva codyante, na vidyāvasthāyām | vidyāyāṃ hi satyām udite savitari śārvaram iva tamaḥ praṇāśam upagacchati avidyā | | |
|
Przed zrodzeniem się wiedzy, niewiedza percepowana jest dzięki temu, co uważa się za właściwe środki poznania, jako rozróżnienie na aktywność, działającego i owoc. Tak powoduje ona przyczynowość wszelkich czynów. Jednak nie można dowodzić przyczynowości czynów, gdy [niewiedza] percepowana jest środkami poznania, które uzna się za niewłaściwe. |
prāk vidyotpatteḥ avidyā pramāṇa-buddhyā gṛhyamāṇā kriyā-kāraka-phala-bheda-rūpā satī sarva-karma-hetutvaṃ pratipadyate | na apramāṇa-buddhyā gṛhyamāṇāyāḥ karma-hetutvopapattiḥ | | |
|
Sprawca dokonuje czynów [myśląc]: „Wedy jako właściwe środki poznania nakłaniają mnie do działania”, a nie [myśląc]: „wszystko to jest jedynie iluzją niczym noc”. Kto ma zrozumienie: „wszystko to jest niczym noc, zaledwie iluzją tworzącą różnorodność”, ten znawca jaźni jest kompetentny, by odrzucić wszelkie czyny, a nie, by [pozostawać] aktywnym. |
pramāṇa-bhūtena vedena mama coditaṃ kartavyaṃ karma iti hi karmaṇi kartā pravartate, na avidyā-mātram idaṃ sarvaṃ niśā iva iti | yasya punaḥ niśā iva avidyā-mātram idaṃ sarvaṃ bheda-jātam iti jñānaṃ tasya ātmajñasya sarva-karma-saṃnyāse eva adhikāro na pravṛttau | | |
|
Jak będzie to ukazane [dalej]: [Ci], których roztropność jest na tym [skupiona], których jaźń jest tym [pochłonięta], (BhG 5.17) – w tej i innych [strofach mówi się o] jego kompetencji jedynie do stałości w wiedzy. |
tathā ca darśayiṣyati – tad-buddhayas tad-ātmānaḥ ity ādinā jñāna-niṣṭhāyām eva tasya adhikāram | | |
|
Można twierdzić: Jeśli nie będą działać właściwe środki poznania, nawet w tej sferze [czyli w stałości w wiedzy] aktywność nie będzie mieć sensu. Tak nie jest, gdyż przy poznawaniu jaźni, jaźń staje się własnym przedmiotem [poznania]. Z powodu bycia [jednorodną] jaźnią, jaźń poznająca siebie nie opiera się na aktywności środków poznania. Co więcej, [poznanie jaźni] jest ostatecznym celem aktywności środków poznania. Gdy poznaje się naturę jaźni, ponownie nie odbywa się to [przy użyciu] środków poznania i [przy percepcji] przedmiotów poznania (pramāṇa-prameya). |
tatrāpi pravartaka-pramāṇābhāve pravṛtty-anupapattiḥ iti cet, na | svātma-viṣayatvād ātma-vijñānasya | na hy ātmanaḥ svātmani pravartaka-pramāṇāpekṣatā, ātmatvād eva | tad-antatvāc ca sarva-pramāṇānāṃ pramāṇatvasya | na hy ātma-svarūpādhigame sati punaḥ pramāṇa-prameya-vyavahāraḥ saṃbhavati | | |
|
Ostateczny środek poznania [czyli Weda] zaprzecza, by jaźń była poznającym. A gdy temu zaprzecza sama staje się niewłaściwym środkiem poznania, niczym środki poznania ze snu dla przebudzonego. |
pramātṛtvaṃ hy ātmanaḥ nivartayati antyaṃ pramāṇam | nivartayad eva cāpramāṇī-bhavati, svapna-kāla-pramāṇam iva prabodhe | | |
|
Podobnie jest w [sprawach] światowych: gdy doświadczy się przedmiotu, nie istnieje już przyczyna dla aktywności środków poznania. Zatem dowiedziono, że ten, kto poznał jaźń, nie ma kompetencji do działania. |
loke ca vastv-adhigame pravṛtti-hetutvādarśanāt pramāṇasya | tasmān nātma-vidaḥ karmaṇy adhikāra iti siddham ||2.69|| |
Rāmānuja
evaṃ niyatendriyasya prasanna-manasaḥ siddhim āha—yā niśā iti | yā ātma-viṣayā buddhiḥ sarva-bhūtānāṃ niśā | niśevāprakāśā | tasyām ātma-viṣayāyāṃ buddhāv indriya-saṃyamī prasanna-manā jāgarti | ātmānam avalokayann āsta ity arthaḥ | yasyāṃ śabdādi-viṣayāyāṃ buddhau sarvāṇi bhūtāni jāgrati prabuddhāni bhavanti | sā śabdādi-viṣayā buddhir ātmānaṃ paśyato muner niśevāprakāśā bhavati
Śrīdhara
nanu na kaścid api prasupta iva darśanādi-vyāpāra-śūnyaḥ sarvātmanā nigṛhītendriyo loke dṛśyate | ato 'saktāvitam idaṃ lakṣaṇam ity āśaṅkyāha yā niśeti | sarveṣāṃ bhūtānāṃ yā niśā | niśeva niśā ātma-niṣṭhā | ajñāna-dhvāntāvṛta-matīnāṃ tasyāṃ darśanādi-vyāpārābhāvāt | tasyāṃ ātma-niṣṭhāyāṃ saṃyamī nigṛhītendriyo jāgrati prabudhyante | sātma-tattvaṃ paśyato muner niśā | tasyāṃ darśanādi-vyāpāras tasya nāsti ity arthaḥ | etad uktaṃ bhavati – yathā divāndhānām ulukādīnāṃ rātrāv eva darśanaṃ na tu divase | evaṃ brahmajñasyonmīlitākṣasyāpi brahmaṇy eva dṛṣṭiḥ | na tu viṣayeṣu | ato nāsambhāvitam idaṃ lakṣaṇam iti
Madhusūdana
tad evaṃ mumukṣuṇā prajñā-sthairyāya prayatna-pūrvakam indriya-saṃyamaḥ kartavya ity uktaṃ sthita-prajñasya tu svataḥ siddha eva sarvendriya-saṃyama ity āha yā niśeti | yā vedānta-vākya-janita-sākṣātkāra-rūpāhaṃ brahmāsmīti prajñā sarva-bhūtānām ajñānāṃ niśeva niśā tān praty aprakāśa-rūpatvāt | tasyāṃ brahma-vidyā-lakṣaṇāyāṃ sarva-bhūta-niśāyāṃ jāgarti ajñāna-nidrāyāḥ prabuddhaḥ san sāvadhāno vartate saṃyamīndriya-saṃyamavān sthita-prajña ity arthaḥ | yasyāṃ tu dvaita-darśana-lakṣaṇāyām avidyā-nidrāyāṃ prasuptāny eva bhūtāni jāgrati svapnavad vyavaharanti sā niśā na prakāśata ātma-tattvaṃ paśyato 'parokṣatayā muneḥ sthita-prajñasya | yāvad dhi na prabudhyate tāvad eva svapna-darśanaṃ bodhya-paryantatvād bhramasya tattva-jñāna-kāle tu na bhrama-nimittaḥ kaścid vyavahāraḥ | tad uktaṃ vārtika-kāraiḥ –
kāraka-vyavahāre hi śuddhaṃ vastu na vīkṣyante |
śuddhe vastuni siddhe ca kāraka-vyāpṛtis tathā ||
kākolūka-niśevāyaṃ saṃsāro 'jñātma-vedinoḥ |
yā niśā sarva-bhūtānām ity avocat svayaṃ hariḥ || iti |
tathā ca yasya viparīta-darśanaṃ tasya na vastu-darśanaṃ viparīta-darśanasya vastv-adarśana-janyatvāt | yasya ca vastu-darśanaṃ tasya na viparīta-darśanaṃ viparīta-darśana-kāraṇasya vastv-adarśanasya vastu-darśanena bādhitatvāt | tathā ca śrutiḥ – yatra vā anyad iva syāt tatrānyo 'nyat paśyet | yatra svasya sarvam ātmaivābhūt tat kena kaṃ paśyet || iti vidyāvidyayor vyavasthām āha | yathā kākasya rātry-andhasya dinam ulūkasya divāndhasya niśā rātrau paśyataś colūkasya yad dinaṃ rātrir eva sā kākasyeti mahad āścaryam etat | atas tattva-darśibhiḥ katham āvidyaka-kriyā-kārakādi-vyavahāraḥ syād iti svataḥ siddha eva tasyendriya-saṃyama ity arthaḥ
Viśvanātha
sthita-prajñasya tu svataḥ-siddha eva sarvendriya-nigraha ity āha yeti | buddhir hi dvividhā bhavati ātma-pravaṇā viṣaya-pravaṇā ca | tatra yā ātma-pravaṇā buddhiḥ sā sarva-bhūtānāṃ niśā | niśāyāṃ kiṃ kiṃ syād iti tasyāṃ svapanto janā yathā na jānanti, tathaiva ātma-pravaṇa-buddhau prāpyamāṇaṃ vastu sarva-bhūtāni na jānanti | kintu tasyāṃ saṃyamī sthita-prajño jāgarti | na tu svapiti | ata ātma-buddhi-niṣṭham ānandaṃ sākṣād anubhavati | yasyāṃ viṣaya-pravaṇāyāṃ buddhau bhūtāni jāgrati, tan-niṣṭhaṃ viṣaya-sukha-śoka-mohādikaṃ sākṣād anubhavanti na tu tatra svapanti | sā muneḥ sthita-prajñasya niśā tan-niṣṭhaṃ kim api nānubhavati ity arthaḥ | kintu paśyataḥ sāṃsārikānāṃ sukha-duḥkha-pradān viṣayān tatraudāsīnyenāvalokayataḥ svabhogyān viṣayān api yathocitaṃ nirlepam ādadānasyety arthaḥ
Baladeva
sādhakāvasthasya sthita-prajñasyendriya-saṃyamaḥ prayatna-sādhya ity uktam | siddhāvasthasya tu tasya tan-niyamaḥ svābhāvika ity āha yā niśeti | viviktātma-niṣṭhā viṣaya-niṣṭhā ceti buddhir dvividhā | yātma-niṣṭhā buddhiḥ sarva-bhūtānāṃ niśā-rūpakeṇopamātra vyajyate rātri-tulyā tadvad aprakāśikā | rātrāv ivātma-niṣṭhāyāṃ buddhau svapanto janās tal-labhyam ātmānaṃ sarve nānubhavantīty arthaḥ | saṃyamī jitendriyas tu tasyāṃ jāgarti na tu svapiti | tayā labhyam ātmānam anubhavatīty arthaḥ | yasyāṃ viṣya-niṣṭhāyāṃ buddhau bhūtānio jāgrati viṣaya-bhogān anubhavanti na tu tatra svapanti sā muneḥ sthita-prajñasya niśā | tasya viṣaya-bhogāprakāśikety arthaḥ | kīdṛśasyety āha paśyata iti | ātmānaṃ sākṣād anubhavataḥ prārabdhaākṛṣṭān viṣayān apy audāsīnyena bhuñjānasya cety arthaḥ | nartakī-mūrdha-ghaṭāvadhāna-nyāyenātma-dṛṣṭer na tad-anya-rasa-graha iti bhāvaḥ |
Michalski
Gdy noc usypia wszystkie stworzenia, wtedy czuwa ten, co siebie przezwyciężył, ale gdy stworzenia zbudzone, wtedy jest głucha noc dla jasnowidza odbieżcy.
Olszewski
Co jest nocą dla wszystkich istot, jest dniem dla człowieka, który siebie ujarzmił; a to, co jest dla nich czuwaniem, jest nocą dla jasnowidzącego pustelnika
Dynowska
Co nocą dla wszystkich innych, dla niego jasnym świeci dniem; lecz co dniem dla innych dla mędrca jest niewiedzy nocą.
Sachse
To, co dla wszystkich ludzi jest mrokiem,
dostrzegalne jest dla tego,
kto panuje nad samym sobą.
To natomiast, co widzą inni,
mrokiem jest dla mędrca, który widzi [prawdę].
Kudelska
Opanowany, w pełni czuwa, gdy dla innych stworzeń noc jest ciemna,
A czas czuwania innych – mędrcowi nocą się zdaje.
Rucińska
Gdy noc trwa dla wszystkich istot, on czuwa, opanowany,
A gdy czuwają stworzenia, to noc dla tego, kto widzi!
Szuwalska
Co ciemnością okrywa wszelakie istnienie,
Dla mędrca jest dniem jasnym i czasem czuwania.
Co porą przebudzenia jest dla wszystkich stworzeń,
Dla niego jest jedynie ciemnością niewiedzy.
Byrski
Gdy jest noc dla wszystkich istot, powściągliwy czuwa wtedy.
Gdy istoty znów czuwają, to noc milczka co postrzega.
Babkiewicz
Co dla wszystkich istot nocą,
w tym się budzi powściągliwy,
co istoty zaś przebudza,
nocą jawi się czujnemu.
BhG 2.70
āpūryamāṇam acala-pratiṣṭhaṃ samudram āpaḥ praviśanti yadvat
tadvat kāmā yaṃ praviśanti sarve sa śāntim āpnoti na kāma-kāmī
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yadvat (jak) āpaḥ (wody) āpūryamāṇam (do wypełnionego) acala-pratiṣṭham (do tego, którego podstawa jest nieporuszona) samudram (do oceanu) praviśanti (wchodzą),
tadvat (tak) sarve (wszelkie) kāmāḥ (pragnienia) yaṃ (do kogo) praviśanti (wchodzą),
saḥ (on) śāntim (spokój) āpnoti (osiąga),
kāma-kāmī (żądny przyjemności) [śāntim] (spokoju) na [āpnoti] (nie osiąga).
analiza gramatyczna
| āpūryamāṇam | – | āpūryamāṇa (ā-√pṝ – wypełniać) PPr 2i.1 m. – do wypełnionego; |
| acala-pratiṣṭham | – | acala-pratiṣṭha 2i.1 m.; BV: yasya pratiṣṭhācalāsti tam – do tego, którego podstawa jest nieporuszona (od: √cal – ruszać, trząść, cala – brak stabilności, poruszanie, a-cala – nieporuszony; prati-√sthā – stać stabilnie, pratiṣṭhā – podstawa, fundamenty, rezydencja); |
| samudram | – | sam-udra 2i.1 m. – do zebrania wód, do oceanu (od: udra – woda); |
| āpaḥ | – | ap 1i.3 f. – wody; |
| praviśanti | – | pra-√viś (wchodzić) Praes. P 1c.3 – wchodzą; |
| yadvat | – | av. – w jaki sposób, jak (korelatyw do tadvat); |
| tadvat | – | av. – w taki sposób, tak; |
| kāmāḥ | – | kāma 1i.3 m. – pragnienia, żądze miłości, przyjemności (od: √kām –pragnąć, kochać, tęsknić); |
| yam | – | yat sn. 2i.1 m. – do kogo, do którego; |
| praviśanti | – | pra-√viś (wchodzić) Praes. P 1c.3 – wchodzą; |
| sarve | – | sarva sn. 1i.3 m. – wszystkie; |
| saḥ | – | tat sn. 1i.1 m. – ten; |
| śāntim | – | śānti 2i.1 f. – spokój, wyciszenie, zadowolenie, zakończenie, śmierć (od: √śam – wyciszać, kończyć, niszczyć); |
| āpnoti | – | √āp (osiągać) Praes. P 1c.1 – osiąga, zdobywa; |
| na | – | av. – nie; |
| kāma-kāmī | – | kāma-kāmin 1i.1 m.; TP: kāmānāṃ kāmī – miłujący żądze (od: √kām –pragnąć, kochać, tęsknić, kāma – pragnienie, miłość, przyjemność, kāmin – pragnący, tęskniący, miłujący); |
warianty tekstu
āpūryamāṇam → āpūrvamāṇam (do pierwotnego);
acala-pratiṣṭhaṃ → acalaṃ pratiṣṭhaṃ / acala-pratiṣṭhitaṃ (do nieporuszonego, do podstawy / do stojącego i nieporuszonego);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
Rāmānuja
yathā ātmanā eva āpūryamāṇam eka-rūpaṃ samudraṃ nādeyā āpaḥ praviśanti, āsām apāṃ praveśe api apraveśe vā samudro na kañcana viśeṣam āpadyate | evaṃ sarve kāmāḥ śabdādayo viṣayā yaṃ saṃyaminaṃ praviśanti | indriya-gocaratāṃ yānti sa śāntim āpnoti | śabdadiṣu indriya-gocaratām āpanneṣv anāpanneṣu ca svātmāvalokana-tṛptyā eva yo na vikāram āpnoti sa eva śāntim āpnoti ity arthaḥ | na kāma-kāmī, yaḥ śabdādibhir vikriyate sa kadācid api na śāntim āpnoti
Śrīdhara
nanu viṣayeṣu dṛṣṭy-abhāve katham asau tān bhuṅkte ity apekṣāyām āha āpūryamāṇam iti | nānā-nada-nadīnbhir āpūryamāṇam api acala-pratiṣṭham anatikrānta-maryādam eva samudraṃ punar api anyā āpo yathā praviśanti tathā kāmā viṣayā yaṃ munim antar-dṛṣṭiṃ bhogair avikriyamāṇam eva prārabdha-karmabhir ākṣiptāḥ santaḥ praviśanti sa śāntim kaivalyaṃ prāpnoti | na tu kāma-kāmī bhoga-kāmanā-śīlaḥ
Madhusūdana
etādṛśasya sthita-prajñasya sarva-vikṣepa-śāntir apy artha-siddheti sa-dṛṣṭāntam āha āpūryamāṇam iti | sarvābhir nadībhir āpūryamāṇaṃ santaṃ vṛṣṭy-ādi-prabhavā api sarvā āpaḥ samudraṃ praviśanti | kīdṛśam acala-pratiṣṭham anatikrānta-maryādam | acalānāṃ mainākādīnāṃ pratiṣṭhā yasminn iti vā gāmbhīryātiśaya uktaḥ | yadvad yena prakāreṇa nirvikāratvena tadvat tenaiva nirvikāratva-prakāreṇa yaṃ sthita-prajñaṃ nirvikāram eva santaṃ kāmā ajñair lokaiḥ kāmyamānāḥ śabdādyāḥ sarve viṣayā avarjanīyatayā prārabdha-karma-vaśāt praviśanti na tu vikartuṃ śaknuvanti sa mahā-samudra-sthānīyaḥ sthita-prajñaḥ śāntiṃ sarva-laukikālaukika-karma-vikṣepa-nivṛttiṃ bādhitānuvṛttāvidyā-kārya-nivṛttiṃ cāpnoti jñāna-balena | na kāma-kāmī kāmān viṣayān kāmayituṃ śīlaṃ yasya sa kāma-kāmy ajñaḥ śāntiṃ samākhyātāṃ nāpnoti | api tu sarvadā laukikālaukika-karma-vikṣepeṇa mahati kleśārṇave magno bhavatīti vākyārthaḥ | etena jñānina eva phala-bhūto vidvat-saṃnyāsas tasyaiva ca sarva-vikṣepa-nivṛtti-rūpā jīvan-muktir daivāddhnīna-viṣaya-bhoge 'pi nirvikāratety-ādikam uktaṃ veditavyam
Viśvanātha
viṣaya-grahaṇe kṣobha-rāhityam eva nirlepety āha āpūryamāṇam iti | yathā varṣāsu itas tataḥ nādeyā āpaḥ samudraṃ praviśanti kīdṛśam | ā īṣad api āpūryamāṇam tāvatībhir apy adbhiḥ pūrayituṃ na śakyam | acala-pratiṣṭham anatikrānta-maryādaṃ tadvad eva kāmā viṣayā yaṃ praviśanti bhogyatvenāyānti | yathā apāṃ praveśe apraveśe vā samudro na kam api viśeṣam āpadyate | evam eva yaḥ kāmānāṃ bhoge abhoge ca kṣobha-rahita eva syāt sa sthita-prajñaḥ | śāntiṃ jñānam
Baladeva
uktaṃ bhāvaṃ sphuṭayann āha āpūryeti | svarūpeṇaivāpūryamāṇaṃ tathāpy acala-pratiṣṭham anullaṅghita-velaṃ samudraṃ yathāpo 'nyā varṣodbhavā nadyaḥ praviśanti, na tu tatra kiñcid viśeṣaṃ śaknuvanti kartuṃ, tadvat sarve kāmāḥ prārabdhākṛṣṭā viṣayā yaṃ praviśanti na tu vikartuṃ prabhavanti sa śāntim āpnoti | śabdādiṣu tad indriya-gocareṣv api sat svātmānandānubhava-tṛptair vikāra-leśam apy avindan sthita-prajña ity arthaḥ | yaḥ kāma-kāmī viṣaya-lipsuḥ sa tūkta-lakṣaṇāṃ śāntiṃ nāpnoti
Michalski
W morzu, co ciągle się napełnia, lecz pozostaje niewzruszonym, — giną bez śladu wody rzek. — Spokój ten zyszcze, w kim tak zginą żądze, — ten go nie zyszcze, kto się w żądzy kocha.
Olszewski
W niezmiennym Oceanie, który się wciąż napełnia, zatracają się wody; tak samo człowiek, w którym zatracają się wszystkie pożądliwości, otrzymuje pokój; ale nie ten, który jest pożądliwościom oddany.
Dynowska
Ten w spokój wchodzi prawdziwy, kto jak ocean, co wody rzek wielkich przyjmując, niezmienny zostaje, tak on wszelkie pragnienia w swą świadomość przyjmuje szeroką, a niewzruszony w równowadze trwa. Lecz ten co pożądanych wciąż pragnie przedmiotów, spokoju nie zazna.
Sachse
Ciszy zaznaje nie ten,
kto poddaje się swoim pragnieniom,
lecz ten, do kogo wszelkie pragnienia
wpływają tak samo, jak rzeki
do pełnego, niewzruszonego w swych brzegach oceanu.
Kudelska
Ten spokój osiąga wieczny, kto wszelkie pragnienia, jak ocean wody szerokie, w siebie przyjmując,
Niezachwiany i niewzruszony pozostaje; taki człowiek spokój osiąga, a nie ten, co przedmiotów pożądanych wciąż pragnie.
Rucińska
W kogo wpadają wszystkie rzeczy świata,
jak wody w pełne, lecz nieporuszone
W swych brzegach morze, ten osiąga ciszę –
nie ten, kto pragnie przedmiotów zmysłowych.
Szuwalska
Kogo pragnień potoki nie są w stanie wzburzyć,
Jak rzeki, co wpływają do wód oceanu,
Ciszy jego nie mącąc, ten zachowa spokój.
Lecz kto je zaspokaja, spokoju nie zazna.
Byrski
Tak jako wody w ocean spływają,
Nie przepełniony, co nie drży w posadach,
Tak w kogo wszelkie miłowania wchodzą
Ten spokój zyska nie pragnąc miłowań.
Babkiewicz
Jak rzeki wchodzą
do morza pełnego,
co dno ma trwałe,
jest nieporuszone,
tak wsze pragnienie
w nim się roztapiają.
Ten jest spokojny,
nie kto łaknie doznań.
BhG 2.71
vihāya kāmān yaḥ sarvān pumāṃś carati niḥspṛhaḥ
nirmamo nirahaṃkāraḥ sa śāntim adhigacchati
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
yaḥ (który) pumān (człowiek) sarvān (wszystkie) kāmān (żądze) vihāya (porzuciwszy),
niḥspṛhaḥ (bez tęsknot) nirmamaḥ (niesamolubny) nirahaṃkāraḥ (bez egotyzmu) [san] (będący) carati (porusza się),
saḥ (on) śāntim (spokój) adhigacchati (osiąga).
analiza gramatyczna
| vihāya | – | vi-√hā (porzucać) absol. – porzuciwszy, zostawiwszy; |
| kāmān | – | kāma 2i.3 m. – pragnienia, żądze, miłości, przyjemności (od: √kām –pragnąć, kochać, tęsknić); |
| yaḥ | – | yat sn. 1i.1 m. – który; |
| sarvān | – | sarva sn. 2i.3 m. – wszystkie; |
| pumān | – | puṃs (pumān) 1i.1 m. – człowiek; |
| carati | – | √car (poruszać się) Praes. P 1c.1 – porusza się, idzie; |
| niḥspṛhaḥ | – | nir-spṛha 1i.1 m. – bez tęsknot (od: niḥ – wolny od, bez; √spṛh – tęsknić, pragnąć, spṛhā – pragnienia, tęsknoty, zazdrość); |
| nirmamaḥ | – | nir-mama 1i.1 m. – bez [poczucia] „moje”, niezainteresowany, niesamolubny (od: niḥ – wolny od, bez; mama – moje); |
| nirahaṃkāraḥ | – | nir-ahaṃ-kāra 1i.1 m. – bez egotyzmu, niesamolubny, bez dumy (od: aham – ja; √kṛ – robić, kāra – twórca; ahaṃ-kāra – ego, egotyzm, duma); |
| saḥ | – | tat sn. 1i.1 m. – ten; |
| śāntim | – | śānti 2i.1 f. – spokój, wyciszenie, zadowolenie, zakończenie, śmierć (od: √śam – wyciszać, kończyć, niszczyć); |
| adhigacchati | – | adhi-√gam (zbliżyć się, spotkać) Praes. P 1c.1 – osiąga; |
warianty tekstu
niḥspṛhaḥ → nispṛhaḥ (bez tęsknot);
sa śāntim → sa śāntam (on spokojnego);
adhigacchati → abhigacchati (osiąga);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Jeśli tak, to: |
yasmād evaṃ tasmāt – | |
|
Człowiek, który porzucił wszelkie żądze [i] bez tęsknot, bez ‘moje’, |
vihāya kāmān yaḥ sarvān pumāṃś carati niḥspṛhaḥ | |
|
|
Człowiek, czyli wyrzeczeniec, który porzucił, czyli wyzbył się, wszelkie – ostatecznie i w pełni, żądze i się porusza – podróżuje wykonując aktywność jedynie, by [utrzymać] życie. Oto znaczenie. |
vihāya parityajya kāmān yaḥ saṃnyāsī pumān sarvān aśeṣataḥ kārtsnyena carati, jīvana-mātra-ceṣṭāśeṣaḥ paryaṭatīty arthaḥ | | |
|
Bez lgnięcia – ten, którego pragnienie zanikło [i działa] jedynie, by przeżyć. Bez ‘moje’ – wyzbyty utożsamienie „to jest moje” nawet w stosunku do własności zdobytej dla utrzymania życia i ciała. Bez utożsamienia – wyzbyty poczucia sprawczości (nimitta) jak bycie uczonym. |
niḥspṛhaḥ śarīra-jīvana-mātre ’pi nirgatā spṛhā yasya saḥ niḥspṛhaḥ san | nirmamaḥ śarīra-jīvana-mātrākṣipta-parigrahe ’pi mamedam ity abhiniveśa-varjitaḥ | nirahaṃkāraḥ vidyāvattvādi-nimittātma-saṃbhāvanā-rahitaḥ ity etat | | |
| Ten stały w wiedzy, znawca brahmana, spokój nazywany wyzwoleniem (nirvāṇa), a charakteryzujący się wyciszeniem wszelkich cierpień [związanych z] kołowrotem wcieleń, osiąga, zdobywa – staje się stanem brahmana. Oto znaczenie. | sa evaṃ bhūtaḥ sthita-prajñaḥ brahmavit śāntiṃ sarva-saṃsāra-duḥkhoparama-lakṣaṇāṃ nirvāṇākhyām adhigacchati prāpnoti brahma-bhūto bhavati ity arthaḥ ||2.71|| |
Rāmānuja
kāmyanta iti kāmāḥ śabdadayo viṣayāḥ | yaḥ pumān śabdadīn sarvān viṣayān vihāya tatra niḥspṛhaḥ mamatā-rahitaś cānātmani dehe ātmābhimāna-rahitaś carati, sa ātmānaṃ dṛṣṭvā śāntim adhigacchati
Śrīdhara
yasmād evaṃ tasmāt vihāyeti | prāptān kāmān vihāya tyaktvopekṣya aprāpteṣu ca niḥspṛhaḥ yato nirahaṅkāro 'taeva tad-bhoga-sādhaneṣu nirmamaḥ sann antar-dṛṣṭir bhūtvā yaś carati prārabdha-vaśena bhogān bhuṅkte | yatra kutrāpi gacchati vā | sa śāntim prāpnoti
Madhusūdana
yasmād evaṃ tasmāt vihāyeti | prāptān api sarvān bāhyān gṛha-kṣetrādīnāntarān manorājya-rūpān vāsanā-mātra-rūpāṃś ca pathi gacchaṃs tṛṇa-sparśa-rūpān kāmāṃs trividhān vihāyopekṣya śarīra-jīvana-mātre 'pi nispṛhaḥ san | yato nirahaṅkāra śarīrendriyādāv ayam aham ity abhimāna-śūnyaḥ | vidyāvattvādi-nimittātma-sambhāvanā-rahita iti vā | ato nirmamaḥ śarīra-yātrā-mātrārthe 'pi prārabdha-karmākṣipte kaupīnācchādanādau mamedam ity abhimāna-varjitaḥ san yaḥ pumāṃś carati prārabdha-karma-vaśena bhogān bhuṅkte yādṛcchikatayā yatra kvāpi gacchatīti vā | sa evaṃbhūtaḥ sthita-prajñaḥ śāntiṃ sarva-saṃsāra-duḥkhoparama-lakṣaṇām avidyā-tat-kārya-nivṛttim adhigacchati jñāna-balena prāpnoti | tad etad īdṛśaṃ vrajanaṃ sthita-prajñasyeti caturtha-praśnasyottaraṃ parisamāptam
Viśvanātha
kaścit tu kāmeṣu aviśvasan naiva tān bhuṅkte ity āha | vihāyeti nirahaṅkāro nirmama iti deha-daihikeṣu ahaṃtā-mamatā-śūnyaḥ
Baladeva
vihāyeti | prāptān kāmān viṣayān sarvān vihāya śarīropajīvana-mātre 'pi nirmamo mamtā-śūnyaḥ nirahaṅkāro 'nātmani śarīre ātmābhimāna-śūnyaś carati tad-upajīvana-mātraṃ bhakṣayati yatra kvāpi gacchati vā sa śāntiṃ labhate iti vrajeta kim ity asyottaram
Michalski
Ten, kto odstąpił umiłowań i kroczy bez pragnień swą drogą, trosk nieznający, jaźni wyzbyty, — ten do spokoju podchodzi.
Olszewski
Niechaj człowiek, wypędziwszy wszystkie żądze, idzie bez pragnień, bez chciwości, bez pychy; albowiem idzie ku pokojowi.
Dynowska
Kto wszelkie odrzuci pragnienia, kto żyje i działa bezosobiście, wolny od tęsknot i zachceń, od „ja” i „moje”, ten zaprawdę w Pokój Wielki wchodzi.
Sachse
W ciszę zagłębia się ten tylko,
kto, porzuciwszy wszelkie pragnienia,
idzie przez życie
wolny od pożądania, egoizmu i pychy.
Kudelska
Człowiek, który wszelkie pragnienia porzucił, od namiętności uwolniony,
Powinności swe spełnia na swe „ja” nie bacząc i nie myśląc o sobie, spokój osiąga.
Rucińska
Kto, zbywszy się wszystkich pragnień, nic nie chcąc idzie przez życie,
Wolny od „ja” i od „moje”, ten człowiek osiąga ciszę.
Szuwalska
Tylko ci, co odrzucą wszystkie swe pragnienia,
Uwolnią się od żądzy, chęci posiadania,
Nieprawdziwego ego, osiągają spokój –
Umysłu stan najwyższy.
Byrski
Człowiek wszelkie miłowania porzuciwszy, gdy wędruje
W niczym nigdy nie gustując i za swoje nic nie mając,
Pozbawiony egoizmu, spokój wtedy odnajduje.
Babkiewicz
Gdy porzuci człek pragnienia
wszystkie i wędrując, nie lgnie,
bez „ja” i poczucia „moje”,
wówczas spokój to osiąga.
BhG 2.72
eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha naināṃ prāpya vimuhyati
sthitvāsyām anta-kāle ‘pi brahma-nirvāṇam ṛcchati
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
analiza syntaktyczna
he pārtha (Prythowicu!),
eṣā (oto) brāhmī (brahmanowa) sthitiḥ (pozycja) [asti] (jest).
enāṃ (ją) prāpya (osiągnąwszy) [naraḥ] (człowiek) na vimuhyati (nie jest omroczony).
anta-kāle api (nawet w chwili śmierci) asyām (w niej) sthitvā (stanąwszy),
brahma-nirvāṇam (wygaszenie w brahmanie) ṛcchati (osiąga).
analiza gramatyczna
| eṣā | – | etat sn. 1i.1 f. – ta; |
| brāhmī | – | brāhmī 1i.1 f. – związana z brahmanem (od: √bṛḥ – zwiększać, brahman – duch, Weda); |
| sthitiḥ | – | sthiti 1i.1 f. – stanie, stan, pozycja, pobyt, egzystencja (od: √sthā – stać); |
| pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
| na | – | av. – nie; |
| enām | – | etat sn. 2i.1 f. – ją; |
| prāpya | – | pra-√āp (osiągać) absol. – osiągnąwszy; |
| vimuhyati | – | vi-√muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. P 1c.1 – jest omroczony, oszołomiony, ulega złudzeniu, jest ogłupiały, myli się; |
| sthitvā | – | √sthā (stać) absol. – znalazłszy się, stanąwszy; |
| asyām | – | idam sn. 7i.1 f. – w niej; |
| anta-kāle | – | anta-kāla 7i.1 m.; TP: antasya kālaiti – w końcu czasu, w chwili śmierci (od: anta – koniec, śmierć, granica; √kal – liczyć, kāla – czas); |
| api | – | av. – jak również, także, co więcej, nawet; |
| brahma-nirvāṇam | – | brahma-nirvāṇa 2i.1 n.; TP: brahmaṇi nirvāṇam iti – wygaszenie w brahmanie (od: √bṛḥ – zwiększać, brahman – duch, Weda; nir-√vā – zdmuchiwać, wygaszać, wyciszać, nirvāṇa – wygaszenie, spokój, wyciszenie, śmierć, wyzwolenie); |
| ṛcchati | – | √ṛ (iść, osiągać) lub √ṛcch (stać się martwym, iść) Praes. P 1c.1 – idzie, osiąga; |
warianty tekstu
brāhmī → brahmī (święta);
vimuhyati → vimuhyasi / vimucyati / na muhyati (ulegasz oszołomieniu / uwalnia się / nie jest oszołomiony);
anta-kāle ‘pi → anta-kāle tu (właśnie w chwili śmierci);
brahma-nirvāṇam → brahma-niryāṇam (odejście w brahmana);
ṛcchati → ṛcchasi / icchati / ṛcchatu (osiągasz / pragnie / oby osiągnął);
Śāṃkara
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
|
Oto jak sławiona jest owa stałość w wiedzy: |
saiṣā jñāna-niṣṭhā stūyate – | |
|
Prythowicu, oto stan brahmanowy. Kto go osiąga, nie ulega omroczeniu. |
eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha naināṃ prāpya vimuhyati | sthitvāsyām anta-kāle ’pi brahma-nirvāṇam ṛcchati ||2.72|| |
|
|
Oto, jak zostało to wcześniej opisane, brahmanowy, będący brahmanem, stan, sytuacja [osiągana] po wyrzeczeniu się wszelkiego czynu, dzięki [przyjęciu] kształtu brahmana. |
eṣā yathoktā brāhmī brahmaṇi bhavā iyaṃ sthitiḥ sarvaṃ karma saṃnyasya brahma-rūpeṇaiva avasthānam ity etat | | |
|
O Prythowicu, osiągnąwszy, czyli zdobywszy go, ten ów stan, nie ulega omroczeniu, nie podlega oszołomieniu. |
he pārtha, naināṃ sthitiṃ prāpya labdhvā na vimuhyati na mohaṃ prāpnoti | | |
|
Gdy się w nim znajdzie, jak powiedziano wcześniej w stanie brahmanowym, nawet w chwili śmierci, pod koniec życia, wygaszenie w brahmanie, wyzwolenie, zyskuje, czyli udaje się do [niego]. |
sthitvāsyāṃ sthitau brāhmyāṃ yathoktāyām anta-kāle ’pi antye vayasy api brahma-nirvāṇaṃ brahma-nirvṛtiṃ mokṣam ṛcchati gacchati | | |
|
Należy jeszcze powiedzieć, że kto żyje życiem w stanie brahmnanowym od studenta po wyrzeczeńca, ten zyska wygaszenie w bramnanie. |
kim u vaktavyaṃ brahmacaryād eva saṃnyasya yāvaj jīvaṃ yo brahmaṇy eva avatiṣṭhate sa brahma-nirvāṇam ṛcchati iti ||2.72|| |
Rāmānuja
eṣā nityātma-jñāna-pūrvikā asaṅga-karmaṇi sthitiḥ sthita-dhī-lakṣaṇā brāhmī brahma-prāpikā, īdṛśīṃ karmaṇi sthitiṃ prāpya na vimuhyati na punaḥ saṃsāram āpnoti | asyāṃ sthityām antime’pi vayasi sthitvā brahma-nirvāṇam ṛcchati nirvāṇam ayaṃ brahma gacchati, sukhaikatānam ātmānam āpnoti ity arthaḥ |
evam ātma-yāthātmyaṃ yuddhākhyasya ca karmaṇas tat-prāpti-sādhanatām ajānataḥ śarīrātma-jñānena mohitasya tena ca mohena yuddhāt nivṛttasya tan-moha-śāntaye nityātma-viṣayā yā sāṃkhya-buddhiḥ, tat-pūrvikā cāsaṅga-karmānuṣṭhāna-rūpa-karma-yoga-viṣayā buddhiḥ sthita-prajñatā-yoga-sādhana-bhūtā dvitīye’dhyāye proktā | tad uktam—
nityātmā-saṅgaka-mohāgocara sāṃkhya-yoga-dhīḥ |
dvitīye sthita-dhīlakṣyā proktā tan-moha-śāntaye || [gītārtha-saṃgrahe 6] iti
Śrīdhara
uktāṃ jñāna-niṣṭhāṃ stuvann upasaṃharati eṣeti | brāhmī sthitir brahma-jñāna-niṣṭhā | eṣaivaṃvidhā | enāṃ parameśvarārādhanena viśuddhāntaḥkaraṇaḥ pumān prāpya na vimuhyati | punaḥ saṃsāra-mohaṃ na prāpnoti | yato 'nta-kāle mṛtyu-samaye 'py asyāṃ lakṣa-mātram api sthitvā brahma-nirvāṇam brahmaṇi nirvāṇaṃ layam ṛcchati prāpnoti | kiṃ punar vaktavyaṃ bālyam ārabhya sthitvā prāpnotīti
Madhusūdana
tad evaṃ caturṇāṃ praśnānām uttara-vyājena sarvāṇi sthita-prajña-lakṣaṇāni mumukṣu-kartavyatayā kathitāni | samprati karma-yoga-phala-bhūtāṃ sāṅkhya-niṣṭhāṃ stuvann upasaṃharati eṣeti | eṣā sthita-prajña-lakṣaṇa-vyājena kathitā | eṣā te 'bhihitā sāṅkhye buddhir iti ca prāg uktā sthitir niṣṭhā sarva-karma-saṃnyāsa-pūrvaka-paramātma-jñāna-lakṣaṇā brāhmī brahma-viṣayā | he pārtha ! enāṃ sthitiṃ prāpya yaḥ kaścid api pnar na vimuhyati | na hi jñāna-bādhitasyājñānasya punaḥ sambhavo 'sti anāditvenotpatty-asambhavāt | asyāṃ sthitāv anta-kāle 'pi antye 'pi vaayasi sthitvā brahma-nirvāṇaṃ brahmaṇi nirvāṇaṃ nirvṛttiṃ brahma-rūpaṃ nirvāṇam iti vā | ṛcchati gacchaty abhedena | kim u vaktavyaṃ yo bramacaryād eva saṃnyasya yāvaj-jīvam asyāṃ brāhmyāṃ sthitāv avatiṣṭhate sa brahma-nirvāṇam ṛcchatīty api-śabdārthaḥ
Viśvanātha
upasaṃharati eṣeti | brāhmī brahma-prāpikā | anta-kāle mṛtyu-samaye 'pi | kiṃ punar ābālyam
Baladeva
sthita-prajñatāṃ stauti eṣeti | brāhmī brahma-prāpikā | anta-kāle carame vayasi | kiṃ punar ākaumāraṃ brahma ṛcchati labhate | nirvāṇam amṛta-rūpaṃ tat pradam ity arthaḥ | nanu tasyāṃ sthitaḥ kathaṃ brahma prāpnoti | tat-prāptes tad-bhakti-hetukatvād iti ced ucyate | tasyās tad-bhakti-hetukatvāt tad-bhakti-hetutvāc ca tat-prāpakateti
Michalski
Jest to stan Brahmana, o Partho, — kto go osiągnie, nie podda się złudzie, a gdy w tym stanie godziny śmierci doczeka, dostąpi zgaśnięcia, nirwany w Brahmanie.
Olszewski
Oto jest, synu Prithy, boska przystań: dusza, która do niej doszła, nie zna już rozterki; i kto w niej przebywa aż do ostatniego dnia, ten zgaśnie w Bogu.
Dynowska
Jest to, o synu Prity, stan niewzruszonego trwania w Brahmanie, kto go osiąga nie błądzi więcej; a kto nawet w ostatniej chwili życia zdoła ten stan posiąść, dostąpi wyzwolenia, Szczęśliwości w Brahmanie wieczystej.
Sachse
Jest to stan właściwy brahmanowi, o synu Prithy.
Ten, kto go dostąpi, nie błądzi.
Nawet jeśli dojdzie doń w ostatniej chwili [swego życia],
dozna ukojenia w brahmanie.
Kudelska
Jest to stan brahmana, synu Prithy, kto go osiągnął, już więcej nie błądzi;
Nawet gdy w ostatniej godzinie życia posiąść go zdołasz dostąpisz boskiego wyzwolenia.
Rucińska
To stan Brahmana, o Partho! Kto dotarł doń, już nie błądzi,
Choćby w ostatniej godzinie – zgaśnie na zawsze w Brahmanie!
Szuwalska
Ten kto trwać w nim będzie,
Nigdy więcej nie zbłądzi, a w momencie śmierci,
Mając taką świadomość, będzie wyzwolony.«
Byrski
Oto jest stan Słowa, Partho, w którym nie masz omroczenia.
Kto umiera w takim stanie, zgaśnięcie w Słowie zdobywa.
Babkiewicz
Partho, oto stan brahmana,
kto go sięgnął, już nie błądzi.
Choćby zdobył go w czas śmierci,
to rozpłynie się w brahmanie.
BhG 2.kolofon
iti śrī-mahābhārate bhiṣma-parvaṇi caturviṃśo ‘dhyāyaḥ
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
warianty tekstu
iti śrī-mahābhārate śata-sāhasryāṃ saṃhitāyāṃ vaiyāsakyāṃ bhīṣma-parvaṇi*
A oto w chwalebnej Mahabharacie, w sanhicie Wjasowej, posiadającej sto tysięcy [wersów] w parwanie Bhiszmy
śrīmad-bhagavad-gītāsu upaniṣatsu brahma-vidyāyāṃ yoga-śāstre śrī-kṛṣṇārjuna-saṃvāde sāṃkhya-yogo / indriya-saṃyama-yogo nāma dvitīyo ‘dhyāyaḥ
W chwalebnych pieśniach Pana, w upaniszadach, w wiedzy o brahmanie, w księdze jogi, w rozmowie chwalebnego Kryszny z Ardźuną drugi rozdział zatytułowany: Joga sankhji / Joga powściągnięcia zmysłów.
* Ta część kolofonu z: Śrīmad-Bhagavad-gītā (czcionka bengalska), komentarz: Śrīdhara Svāmipāda “Subodhinī”, tłumaczenie na język bengalski: Nārāyaṇa-dāsa Bhakti-sudhā-kara, Gaudīya mission Kalkuta 1996r.
Śāṃkara
|
Oto komentarz do drugiego rozdziału Pieśni |
iti śrīmat-paramahaṃsa-parivrājakācāryasya śrī-govinda-bhagavat-pūjya-pāda-śiṣyasya śrīmac-chaṃkara-bhagavataḥ kṛtau śrīmad-bhagavad-gītā-bhāṣye dvitīyo’dhyāyaḥ || |
Śrīdhara
śoka-paṅka-nimagnaṃ yaḥ sāṅkhya-yogopadeśataḥ |
ujjahārārjunaṃ bhaktaṃ sa kṛṣṇa-śaraṇaṃ mama ||
iti śrī-śrīdhara-svāmikṛtāyāṃ bhagavad-gītā-ṭīkāyāṃ subodhinyāṃ
dvitīyo 'dhyāyaḥ
Madhusūdana
iti śrīmat-paramahaṃsa-parivrājakācārya-śrī-viśveśvara-sarasvatī-pāda-śiṣya-śrī-madhusūdana-sarasvatī-viracitāyāṃ śrīmad-bhagavad-gītā-gūḍhārtha-dīpikāyām sarva-gītārtha-sūtraṇaṃ nāma
dvitīyo 'dhyāyaḥ
Viśvanātha
jñānaṃ karma ca vispaṣṭam aspaṣṭaṃ bhaktim uktavān |
ataevāyam adhyāyaḥ śrī-gītā-sūtram ucyate ||
iti sārārtha-varṣiṇyāṃ harṣiṇyāṃ bhakta-cetasām |
śrī-gītāsu dvitīyo 'yaṃ saṅgataḥ saṅgataḥ satām
- Copyright © 2010-2013 Quo Vadis Vision. Wszelkie prawa zastrzeżone.
- |
- O projekcie
- Dodatki
- Audio
- Forum
- Kontakt