BhG 3.40

analiza syntaktyczna

indriyāṇi (zmysły), manaḥ (umysł), buddhiḥ (roztropność) asya (jego) adhiṣṭhānam (siedziba) ucyate (jest nazwane).
eṣaḥ (on) etaiḥ (przez nie) jñānam (wiedzę) āvṛtya (okrywszy)
dehinam (mającego ciało) vimohayati (sprawia omroczenie).

analiza gramatyczna

indriyāṇi	–	indriya 1i.3 n. – zmysły (od: √ ind – posiadać moc);
manaḥ	–	manas 1i.1 n. – umysł (od: √ man – myśleć);
buddhiḥ	–	buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √ budh – budzić, rozumieć, percepować);
asya	–	idam sn. 6i.1 n. – tego;
adhiṣṭhānam	–	adhiṣṭhāna 1i.1 n. – podstawa, pozycja, siedziba, forteca, rząd (od: adhi- √ sthā – stać na, polegać na, władać);
ucyate	–	√ vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 – mówi się o nim, jest nazywany;
etaiḥ	–	etat sn. 3i.3 m. – przez nie;
vimohayati	–	vi- √ muh (mylić się, być skonfundowanym, omroczonym, ogłupiałym) Praes. caus. P 1c.3 – omraczają;
eṣaḥ	–	etat sn. 1i.1 m. – on;
jñānam	–	jñāna 2i.1 n. – wiedzę, mądrość, inteligencję (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
āvṛtya	–	ā- √ vṛ (okrywać) absol. – okrywszy;
dehinam	–	dehin 2i.1 m. – mającego ciało (od: √ dih – namaszczać, kleić, deha – forma, kształt, ciało; dehin = dehavant = dehābhimānin – posiadacz ciała, myślący [o sobie jako] o ciele);

warianty tekstu

vimohayaty eṣa → vimohayaty eṣu (omracza, w nich);
dehinam → dehināṃ / dehinaḥ (posiadaczy ciała, posiadacza ciała);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jakie jest umiejscowienie żądzy, która z powodu zakrywania wiedzy jest wrogiem całego świata? Przewidując [taką wątpliwość] mówi: „Gdy pozna się siedzibę wroga, z łatwością można dokonać jego zniszczenia”.		kim adhiṣṭhānaḥ punaḥ kāmo jñānasyāvaraṇatvena vairī sarvasya lokasya? ity apekṣāyām āha, jñāte hi śatror adhiṣṭhāne sukhena nibarhaṇaṃ kartuṃ śakyata iti —
Zmysły, umysł i roztropność nazywane są jej fortem. Dzięki nim, gdy już wiedzę okryje, omracza właściciela ciała.		indriyāṇi mano buddhir asyādhiṣṭhānam ucyate | etair vimohayaty eṣa jñānam āvṛtya dehinam ||3.40||
Zmysły, umysł i roztropność nazywane są jej, czyli żądzy, fortem – schronieniem (āśraya). Dzięki nim – dzięki schronieniom począwszy od zmysłów, omracza – różnorako ogłupia, ona, czyli żądza, okrywszy, przesłoniwszy, wiedzę właściciela ciała – wcielonego.		indriyāṇi mano buddhiś cāsya kāmasyādhiṣṭhānam āśraya ucyate | etair indriyādibhir āśrayair vimohayati vividhaṃ mohayaty eṣa kāmo jñānam āvṛtya ācchādya dehinaṃ śarīriṇam ||3.40||

Rāmānuja

kair upakaraṇair ayaṃ kāma ātmānam adhiṣṭhitīty atrāha

adhitiṣṭhaty ebhir ayaṃ kāma ātmānam itīndriyāṇi mano buddhir asyādhiṣṭhānam; etair indriyamanobuddhibhiḥ kāmo 'dhiṣṭhānabhūtair viṣayapravaṇair dehinaṃ prakṛtisaṃsṛṣṭaṃ jñānam āvṛtya vimohayati vividhaṃ mohayati, ātmajñānavimukhaṃ viṣayānubhavaparaṃ karotītyarthaḥ

Śrīdhara

idānīṃ tasyādhiṣṭhānaṃ kathayan jayopāyam āha indriyāṇīti dvābhyām | viṣaya-darśana-śravaṇādibhiḥ saṃkalpenādhyavasāyena ca kāmasya āvirbhāvād indriyāṇi ca manaś ca buddhiś cāsyādhiṣṭhānam ucyate | etair indriyādibhir darśanādi-vyāpāravadbhir āśraya-bhūtair viveka-jñānam āvṛtya dehinaṃ vimohayati

Madhusūdana

jñāte hi śatror adhiṣṭhāne sukhena sa jetuṃ śakyata iti tad-adhiṣṭhānam āha indriyāṇīti | indriyāṇi śabda-sparśa-rūpa-rasa-gandha-grāhakāṇi śrotrādīni vacanādāna-gamana-visargānanda-janakāni vāg-ādīni ca | manaḥ saṅkalpātmakaṃ buddhir adhyavasāyātmikā ca | asya kāmasyādhiṣṭhānam āśraya ucyate | yata etair indriyādibhiḥ sva-sva-vyāpāravadbhir āśrayair vimohayati vividhaṃ mohayati eṣa kāmo jñānam viveka-jñānam āvṛtyācchādya dehinaṃ dehābhimāninam

Viśvanātha

kvāsau tiṣṭhaty ata āha indriyāṇīti | asya vairiṇaḥ kāmasyādhiṣṭhānaṃ mahā-durga-rājadhānyaḥ | śabdādayo viṣayās tu tasya rājño deśā iti bhāvaḥ | etair indriyādibhir dehinaṃ jīvam

Baladeva

vairiṇaḥ kāmasya durgeṣu nirjiteṣu tasya jayaḥ sukara iti tāny āha indriyāṇīti | viṣaya-śravaṇādinā saṅkalpenādhyavasāyena ca kāmasyābhivyakteḥ śrotrādīni ca manaś ca buddhiś ca tasyādhiṣṭhānaṃ mahā-durga-rājadhānī-rūpaṃ bhavati viṣayās tu tasya tasya janapadā bodhyāḥ | etair viṣaya-saṃcāribhir indriyādibhir dehinaṃ prakṛti-sṛṣṭa-dehavantaṃ jīvam ātma-jñānodyatam eṣa kāmo vimohayati ātma-jñāna-vimukhaṃ viṣaya-rasa-pravaṇaṃ ca karotīty arthaḥ

Michalski

Zmysły, serce i rozum uważane są za jego siedzibę. Z ich pomocą oślepia on ducha, okrywszy mrokiem poznanie.

Olszewski

Zmysły, duch, rozum są pod jej panowaniem. Przez zmysły zamracza ona wiedzę i mąci rozum człowieka.

Dynowska

Mówią iż zmysły, umysł i intelekt są jego mieszkaniem, poprzez nie przysłania ono mądrość i paczy widzenie człowieka.

Sachse

Mówią, że jego siedliskiem
są zmysły, umysł i rozum.
Dzięki nim zwodzi on ucieleśnionego,
przesłaniając przed nim wiedzę.

Kudelska

Powiadają, iż zmysły, umysł i rozum są jego mieszkaniem,
Poprzez nie przysłonięta jest mądrość ducha wcielonego i to go bałamuci.

Rucińska

Mówią, że jego siedzibą są zmysły, umysł i rozum,
To nimi mami on duszę, zakrywszy przed nią poznanie,

Szuwalska

Jej siedliskiem są zmysły, umysł i intelekt,
Poprzez które oślepia, gasząc światło wiedzy.

Byrski

Zmysły, serce, rozum – mówią – dlań podstawą. Za ich sprawą
Wcielonego on omamia, rozpoznanie okrywając.

Babkiewicz

Zmysły, umysł oraz rozum
jej fortecą są nazwane –
dzięki nim, okrywszy wiedzę,
wcielonego ona mami.