yadi hy ahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇy atandritaḥ
mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ
he pārtha (Prythowicu!),
yadi (jeśli) aham (ja) jātu (kiedyś) atandritaḥ [san] (będąc wolnym od zmęczenia) karmaṇi (w czynie) na varteyam (bym nie pozostawał).
manuṣyāḥ hi (zaiste ludzie) sarvaśaḥ (całkowicie) mama (moją) vartma (drogą) anuvartante (podążają).
yadi | – | av. – jeśli (korelatym do: tarhi); |
hi | – | av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością; |
aham | – | asmat sn. 1i.1 – ja; |
na | – | av. – nie; |
varteyam | – | √ vṛt (toczyć się, poruszać, pozostawać) Pot. Ā 3c.1 – pozostawałbym; |
jātu | – | av. – całkowicie, zawsze, kiedykolwiek, pewnego razu; |
karmaṇi | – | karman 7i.1 n. – w czynie, w działaniu (od: √ kṛ – robić); |
atandritaḥ | – | a-tandrita 1i.1 m. – wolny od lenistwa, wolny od zmęczenia (tandrā – zmęczenie, wyczerpanie, lenistwo); |
mama | – | asmat sn. 6i.1 – mój; |
vartma | – | vartman 2i.1 n. – ścieżką, drogą, koleiną, przebiegiem (od: √ vṛt – toczyć się, poruszać, pozostawać); |
anuvartante | – | anu- √ vṛt (iść za, podążać) Praes. Ā 1c.3 – naśladują, podążają, przestrzegają; |
manuṣyāḥ | – | manuṣya 1i.3 m. – ludzie (od: √ man – myśleć, manu – człowiek); |
pārtha | – | pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców); |
sarvaśaḥ | – | av. – całkowicie, gruntownie, wspólnie, ze wszystkich stron (od: sarva – wszystko); |
yadi hy ahaṃ na varteyaṃ → yadi hy ahaṃ na varteya / yady ahaṃ na pravarteyaṃ / yady ahaṃ na pravarteya / yad ahaṃ na ca varteyaṃ (zaiste jeśli ja nie pozostawałbym);
vartmānuvartante → vartmānuvarteran (ścieżką podążaliby);
Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki
Prythowicu, jeśli kiedyś, wolny od znużenia zaprzestałbym czynu… |
yadi hy ahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇy atandritaḥ | |
|
Co więcej, jeśli kiedyś, czyli w jakimś czasie, ja wolny od znużenia – będąc nieleniwym, i najlepszym, zaprzestałbym czynu, [wówczas] ludzie podążyliby moją drogą – ścieżką. O Prythowicu, pod każdym względem – na wszelkie sposoby. |
yadi hi punar ahaṃ na varteyaṁ jātu kadācit karmaṇy atandrito ’nalasaḥ san mama śreṣṭhasya sato vatrma mārgam anuvartante manuṣyāḥ | he pārtha! sarvaśaḥ sarva-prakāraiḥ ||3.23|| |
Gdybym ja, wciąż niestrudzony,
choć raz działań swych zaprzestał,
moją drogą, synu Prythy,
ludzie poszliby z pewnością.