BhG 3.1

analiza syntaktyczna

arjunaḥ (Ardźuna) uvāca (powiedział):
he janārdana (Dźanardano!), he keśava (Keśawo!),
karmaṇaḥ (od czynu) buddhiḥ (roztropność) jyāyasī (lepsza) te (przez ciebie) matā (uważana) cet (jeśli),
tat kiṃ (to dlaczego?) ghore (w okropnym) karmaṇi (w czynie) māṃ (mnie) niyojayasi (zaprzęgasz).

analiza gramatyczna

arjunaḥ	–	arjuna 1i.1 m. – biały, jasny;
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
jyāyasī	–	jyāyasī 1i.1 f. – lepsza, wyższa (stopień wyższy od √ ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo, sukces: jyāyas – lepszy, jyeṣṭha – najlepszy, najstarszy);
cet	–	av. – jeśli;
karmaṇaḥ	–	karman 5i.1 n. – od czynu, od działania (od: √ kṛ – robić);
te	–	yuṣmad sn. 6i.1 – twoja (skrócona forma od: tava);
matā	–	matā (od: √ man – myśleć, wierzyć) PP 1i.1 f. – myślana, uważana;
buddhiḥ	–	buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √ budh – budzić, rozumieć, percepować);
janārdana	–	jana-ardana 8i.1 m. – pobudzający / trapiący ludzi (od: √ jan – rodzić, stwarzać, jana – człowiek, ludzkość; √ ard – dręczyć, krzywdzić, ardana – niepokojenie niszczenie) lub BVx: yo janānām abhadram ardati sa – ten, który niszczy niepomyślność ludzi;
tat	–	tat sn. 1i.1 n. – to;
kim	–	av. – czy? jak? dlaczego? skąd? (od: kim – co?);
karmaṇi	–	karman 7i.1 n. – w czynie, w działaniu (od: √ kṛ – robić);
ghore	–	ghora 7i.1 n. – w okropnym, w przeraźliwym (od: √ ghur – krzyczeć przeraźliwie);
mām	–	asmad sn. 2i.1 – mnie;
niyojayasi	–	ni- √ yuj (łączyć, angażować) Praes. caus. P 2c.1 – zaprzęgasz, angażujesz;
keśava	–	keśa-va 8i.1 m. – posiadający [piękne] włosy (od: keśa – włosy; -va = -vant – posiadacz); lub ka-īśa-va – władca Brahmy i Śiwy (od: ka – Brahma; √ īś – posiadać, władać, īśa – władca, Śiwa; -va = -vant – posiadacz);

warianty tekstu

matā buddhir → mato-buddhir (roztropność umysłu);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

„Dlatego ty zaiste spełniaj czyn…” (BhG 4.15) – tymi słowy, z pełnym przekonaniem [Bóg] ukazuje niemożność Ardźuny do stałości w wiedzy:		kuru karmaiva tasmāt tvam (BhG 4.15) iti ca jñāna-niṣṭhāsambhavam arjunasyāvadhāraṇena darśayiṣyati |
Ardźuna rzekł: Dźanardano, jeśli uważasz, że roztropność lepsza jest od czynu, to dlaczego, Keśawo, zaprzęgasz mnie do okropnego czynu?		arjuna uvāca jyāyasī cet karmaṇas te matā buddhir janārdana | tat kiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava ||3.1||
O Dźanadano, jeśli uważasz – przyjmujesz, że lepsza, pomyślniejsza (śreyasī), jest roztropność, czyli wiedza (jñāna) od czynu…		jyāyasī śreyasī cet yadi karmaṇaḥ sakāśāt te tava matā abhipretā buddhir jñānam | he janārdana!
Jeśli pożądana byłaby synteza wiedzy i czynu, wówczas tylko jedna byłaby praktyka wiodąca do pomyślności, a wypowiedź Ardźuny: „Od czynu lepsza jest roztropność” odróżniająca czyn od rozumu, byłaby nie na miejscu. Jednak tak nie jest i dlatego [ścieżki te] różnią się rezultatem.		yadi buddhi-karmaṇī samuccite iṣṭe tadaikaṃ śreyaḥ-sādhanam iti karmaṇo jyāyasī buddhir iti karmaṇo ’tirikta-karaṇaṃ buddher anupapannam arjunena kṛtaṃ syāt | na hi tad eva tasmāt phalato ’tiriktaṃ syāt |
Tak [stanowisko] rozumu, przedstawione przez Boga, niesie pomyślność [większą] od czynu. „Czyń czyn będący przyczyną niepomyślności”, „Z jakiego powodu mnie ku niemu prowadzisz?” Jakby krytykując [słowa] Boga [Ardźuna] oznajmia: To dlaczego, z jakiego powodu, do okropnego czynu – okrutnego, cechującego się przemocą, zaprzęgasz mnie, o Keśawo? Taka mowa również nie byłaby właściwa / logiczna.		tathā ca, karmaṇaḥ śreyas-karī bhagavatoktā buddhiḥ | aśreyas-karaṃ ca karma kurv iti māṃ pratipādayati, tat kiṃ nu kāraṇam iti bhagavata upālambham iva kurvan tat kiṃ kasmāt karmaṇi ghore krūre hiṃsā-lakṣaṇe māṃ niyojayasi keśava iti ca yad āha, tac ca nopapadyate |
Gdyby Bóg zawsze zachęcał Ardźunę do syntezy [wiedzy] z rytami bramińskimi, to jak oznajmienie: „To dlaczego zaprzęgasz mnie do okropnego czynu?” mogłoby być logiczne?		atha smārtenaiva karmaṇā samuccayaḥ sarveṣāṃ bhagavatokto ’rjunena cāvadhārita cet, tat kiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi ity ādi kathaṃ yuktaṃ vacanam ||3.1||

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 3.2

Śrīdhara

sāṅkhye yoge ca vaiṣamyaṃ matvā mugdhāya jiṣṇave |
tayor bheda-nirāsāya karma-yoge udīryate ||

evaṃ tāvad aśocyān anvaśocas tvam [Gītā 2.11] ity ādinā prathamaṃ mokṣa-sādhanatvena dehātma-viveka-buddhir uktā | tad-anantaram eṣā te 'bhihitā sāṅkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu [Gītā 2.39] ity ādinā karma coktam | na ca tayor guṇa-pradhāna-bhāvaḥ spaṣṭaṃ darśitaḥ | tatra buddhi-yuktasya sthita-prajñasya niṣkāmatva-niyatendriyatva-nirahaṅkāratvādy-abhidhānād eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha [Gītā 2.72] iti sapraśaṃsam upasaṃhārāc ca buddhi-karmaṇor madhye buddheḥ śreṣṭhatvaṃ bhagavato 'bhipretaṃ manvāno 'rjuna uvāca jyāyasī ced iti | karmaṇaḥ sakāśāt mokṣāntaraṅgatvena buddhir jyāyasī adhikatarā śreṣṭhā cet tava saṃmatā tarhi kim arthaṃ tasmād yudhyasveti tasmād uttiṣṭeti ca vāraṃ vāraṃ vadan ghore hiṃsātmake karmaṇi māṃ niyojayasi pravartayasi

Madhusūdana

he janārdana ! sarvair janair ardyate yācyate svābhilaṣita-siddhaya iti tvaṃ tathābhūto mayāpi śreyo 'niścayārthaṃ yācyasa iti naivānucitam iti sambodhanābhiprāyaḥ | karmaṇo niṣkāmād api buddhir ātma-tattva-viṣayā jyāyasī praśastatarā ced yadi te tava matā tat tadā kiṃ karmaṇi ghore hiṃsādy-anekāyāsa-bahule mām atibhaktaṃ niyojayasi karmaṇy evādhikāras ta ity ādinā viśeṣeṇa prerayasi | he keśava sarveśvara | sarveśvarasya sarveṣṭa-dāyinas tava māṃ bhaktaṃ śiṣyas te 'haṃ śādhi mām ity ādinā tvad-eka-śaraṇatayopasannaṃ prati pratāraṇā noicitety abhiprāyaḥ

Viśvanātha

niṣkāmam arpitaṃ karma tṛtīye tu prapañcyate |
kāma-krodha-jigīṣāyāṃ viveko 'pi pradarśyate ||

pūrva-vākyeṣu jñāna-yogān niṣkāma-karma-yogāc ca nistraiguṇya-prāpakasya guṇātīta-bhakti-yogasya utkarṣam ākalayya tatraiva svautsukyam abhivyañjan sva-dharme saṃgrāme pravartakaṃ bhagavantaṃ sakhya-bhāvenopālabhate | jyāyasī śreṣṭhā buddhir vyavasāyātmikā guṇātītā bhaktir ity arthaḥ | ghore yuddha-rūpe karmaṇi kiṃ niyojayasi pravartayasi | he janārdana janān svajanān svājñayā pīḍayasīty arthaḥ | na ca tavājñā kenāpi anyathā kartuṃ śakyata ity āha | he keśava ko brahmā īśo mahādevaḥ | tāv api vayase vaśīkaroṣi

Baladeva

tṛtīye karma-niṣkāmaṃ vistareṇopavarṇitam |
kāmāder vijayopāyo durjayasyāpi darśitaḥ ||

pūrvatra kṛpāluḥ pārthasārathir ajñāna-kardama-nimagnaṃ jagat svātma-jñānopāsanopadeśena samuddidhīrṣus tad-aṅga-bhūtāṃ jīvātma-yāthātmya-buddhim upadiśya tad-upāyatayā niṣkāmakam abuddhim upadiṣṭavān | ayam evārtho viniścayāya caturbhir adhyāyair vidhāntarair varṇyate | tatra karma-buddhi-niṣpādyatvāj jīvātma-buddheḥ śreṣṭhaṃ sthitam | tatrārjunaḥ pṛcchati jyāyasīti | karmaṇā niṣkāmād api cet tava tat-sādhyatvāt jīvātma-buddhir jyāyasī śreṣṭhā matā | tarhi tat-siddhaye māṃ ghore hiṃsādy-anekāyāse karmaṇi kiṃ niyojayasi tasmād yuddhasvety ādinā kathaṃ prerayasi | ātmānubhava-hetu-bhūtā khalu sā buddhir nikhilendriya-vyāpāra-virati-sādhyā tad-arthaṃ tat-svajātīyāḥ śamādaya eva yujyeran na tu sarvendriya-vyāpāra-rūpāṇi tad-vijātīyāni karmāṇīti bhāvaḥ | he janārdana śreyo 'rthi-jana-yācanīya, he keśava vidhi-rudra-vaśa-kārin |

ka iti brahmaṇo nāma īśo 'haṃ sarva-dehinām |
āvāṃ tavāṅga-sambhūtau tasmāt keśava-nāma-bhāg ||

iti hari-vaṃśe kṛṣṇaṃ prati rudroktiḥ | durlaṅghyājñas tvaṃ śreyo 'rthinā mayābhyarthito mama śreyo niścitya brūhīti bhāvaḥ

Michalski

Ardźuna rzekł:
Jeżeli więc mówisz, pogromco wrogów, że poznanie jest wyższe, niźli czyn, to dlaczego pchasz mnie do tak straszliwego dzieła, o Bujnowłosy?

Olszewski

Ardżuna.
Jeżeli w twych oczach, wojowniku straszliwy, rozum jest lepszy, niż czyn, czemuż więc zachęcasz mię do czynu tak okropnego?

Dynowska

Ardżuna Mówi:
Jeżeli uważasz, o Dżanardano, iż droga mądrości wyższą jest od działania, czemuż, o Keszawo, zalecasz mi tak straszliwy czyn?

Sachse

Ardżuna rzekł:
Jeżeli wyżej niż czyn
cenisz rozum, o Niepokojący,
to dlaczego popychasz mnie
ku spełnieniu straszliwego czynu, o Bujnowłosy?

Kudelska

Ardżuna powiada:
Jeżeli twoim zdaniem, Dżanardano, droga rozumu wyższa jest niż droga czynu,
To czemu nakłaniasz mnie, Keśawo, do działania, i to tak straszliwego?

Rucińska

Rzekł Ardżuna:
Jeżeli ponad czyn rozum przedkładasz, o Dżanardano,
To czemu ów czyn straszliwy każesz mi spełnić, Kesiawo?

Szuwalska

Skoro ścieżka poznania – powiedział Ardżuna –
Jest Twoim zdaniem lepsza od pracy dla zysku,
Dlaczego, Dżanardano, zmuszasz mnie do czynu
Tak przerażającego?

Byrski

Rzekł Ardźuna:
Jeśli mniemasz, że od czynu przekonanie lepsze, Panie,
Czemu do strasznego dzieła mnie używasz, o Keśawo?!

Babkiewicz

Ardźuna rzekł:
O Ciemiężco, jeśli myślisz,
że od czynu lepszy rozum,
do strasznego dzieła czemu
skłaniasz mnie, o Pięknowłosy?