BhG 4.29

analiza syntaktyczna

tathā (w ten sposób) apare (inni) prāṇāyāma-parāyaṇāḥ (całkowicie oddani powściągnięciu powietrz) prāṇāpāna-gatī (ścieżki wdechu i wydechu) ruddhvā (zablokowawszy),
apāne (we wdechu) prāṇam (wydech) juhvati (składają w ofierze),
prāṇe ca (i w wydechu) apānam (wdech) [juhvati] (składają w ofierze).

analiza gramatyczna

apāne	–	apāna 7i.1 m. –  w powietrze kierujące się w dół (od: ap- √ an – oddychać w dół);
juhvati	–	√ hu (składać w ofierze) Praes. P 1c.3 – składają w ofierze;
prāṇam	–	prāṇa 2i.1 m. – oddech, życie, powietrze kierujące się w górę (od: pra- √ an – oddychać w górę → √ prāṇ – oddychać, żyć);
prāṇe	–	prāṇa 7i.1 m. – w oddechu, w powietrze kierujące się w górę (od: pra- √ an – oddychać w górę → √ prāṇ – oddychać, żyć);
apānam	–	apāna 2i.1 m. –powietrze kierujące się w dół (od: ap- √ an – oddychać w dół);
tathā	–	av. – tak, w ten sposób, podobnie;
apare	–	a-para 1i.3 m. – inni, późniejsi, różni;
prāṇāpāna-gatī	–	prāṇa-apāna-gati 2i.2 f. ; TP : prāṇasyāpānasya ca gatīti – ścieżkę powietrza idącego ku górze i ku dołowi (od: pra- √ an – oddychać w górę → √ prāṇ – oddychać, żyć, prāṇa – oddech, powietrze kierujące się w górę; ap- √ an – oddychać w dół, apāna – jedno z powietrz życia kierujące się w dół; √ gam – iść, gati – poruszanie się, droga, podróż, rezultat, schronienie, źródło);
ruddhvā	–	√ rudh (przeszkadzać, zatrzymywać) absol. – zablokowawszy;
prāṇāyāma-parāyaṇāḥ	–	prāṇa-āyāma-parāyaṇa 1i.3 m. ; BV : yeṣāṃ prāṇānām āyāmaḥ parāyaṇam asti te – ci, dla których powstrzymanie oddechów jest najwyższym celem (od: pra- √ an – oddychać w górę → √ prāṇ – oddychać, żyć, prāṇa – oddech, powietrze; ā- √ yam – rozciągać, powstrzymywać, āyāma – rozciągnięcie, powstrzymanie; para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najlepszy; ayana – droga; parāyaṇa – najwyższa droga, ostateczny cel; w złożeniach – całkowicie poświęcony czemuś, oddany);

warianty tekstu

juhvati → nirjahati / juhvatī (podnosi / dwie ofiarowujące);

Śāṃkara

kiṃ ca—

apāne’pāna-vṛttau juhvati pratikṣipanti prāṇaṃ prāṇa-vṛttiṃ, pūrakākhyaṃ prāṇāyāmaṃ kurvantīty arthaḥ | prāṇe’pānaṃ tathāpare juhvati | recakākhyaṃ ca prāṇāyāmaṃ kurvantīty etat | prāṇāpāna-gatī mukhya-nāsikābhyāṃ vāyor nirgamanaṃ prāṇasya gatis tad-viparyayeṇādho-gamanam apānasya gatis, te prāṇāpāna-gatī | ete ruddhvā nirudhya prāṇāyāma-parāyaṇāḥ prāṇāyāma-tat-parāḥ kumbhakākhyaṃ prāṇāyāmaṃ kurvantīty arthaḥ

Rāmānuja

apare karmayoginaḥ prāṇāyāmeṣu niṣṭhāṃ kurvanti / te ca trividhāḥ pūrakarecakakumbhakabhedena; apāne juhvati prāṇam iti pūrakaḥ, prāṇe 'pānam iti recakaḥ, prāṇāpānagatī ruddhvā ….. prāṇān prāṇeṣu juhvati iti kumbhakaḥ / prāṇāyāmapareṣu triṣv apy anuṣajyate niyatāhārā iti

Śrīdhara

kiṃ ca apāne iti | apāne 'dho-vṛttau prāṇam ūrdhva-vṛttiṃ pūrakeṇa juhvati | pūraka-kāle prāṇam apānenaikīkurvanti | tathā kumbhakena prāṇāpānayor ūrdhvādho-gatī ruddhvā recaka-kāle 'pānaṃ prāṇe juhvati | evaṃ pūraka-kumbhaka-recakaiḥ prāṇāyāma-parāyaṇā apara ity arthaḥ | kiṃ ca apara iti | apare tv āhāra-saṅkocam abhyasyantaḥ svayam eva jīryamāṇeṣv indriyeṣu tat-tad-indriya-vṛtti-layaṃ bhāvayantīty arthaḥ |

yad vā – apāne juhvati prāṇaṃ prāṇe 'pānaṃ tathāpara ity anena pūraka-recakayor āvartamānayor haṃsaḥ so 'ham ity anulomataḥ pratilomataś ca abhivyajyamānenājapā-mantreṇa tat-ttvaṃ-padārthaikyaṃ vyatīhāreṇa bhāvayantīty arthaḥ | tad uktaṃ yoga-śāstre –
sa-kāreṇa bahir yāti haṃ-kāreṇa viśet punaḥ |
prāṇas tatra sa evāhaṃ haṃsa ity anucintayet || iti |

prāṇāpāna-gatī ruddhvety anena tu ślokena prāṇāyāma-yajñā aparaiḥ kathyante | tatrāyam arthaḥ – dvau bhāgau pūrayed annair jalenaikaṃ prapūrayet | pracārārthaṃ caturtham avaśeṣayed iti | evam ādi-vacanokto niyata āhāro yeṣāṃ te | kumbhakena prāṇāpāna-gatī ruddhvā prāṇāyāma-parāyaṇāḥ santaḥ prāṇān indriyāṇi prāṇeṣu juhvati | kumbhake hi sarve prāṇā ekībhavantīti tatraiva layamāneṣv indriyeṣu homaṃ bhāvayantīty arthaḥ | tad uktaṃ yoga-śāstre –

yathā yathā sadābhyāsān manasaḥ sthiratā bhavet |
vāyu-vāk-kāya-dṛṣṭīnāṃ sthiratā ca tathā tathā || iti

Madhusūdana

apāne juhvati prāṇaṃ prāṇe 'pānaṃ tathāpare prāṇāpāna-gatī ruddhvā prāṇāyāma-parāyaṇāḥ

Viśvanātha

apare prāṇāyāma-niṣṭhāḥ apāne 'dho-vṛttau prāṇam ūrdhva-vṛttaṃ juhvati pūraka-kāle prāṇam apānenaikīkurvanti | tathā recaka-kāle 'pānaṃ prāṇe juhvati | kumbhaka-kāle prāṇāpānayor gatī ruddhvā prāṇāyāma-parāyaṇā bhavanti | apare indriya-jaya-kāmāḥ | niyatāhārā alpāhārāḥ prāṇeṣv āhāra-saṅkocanenaiva jīvyamāneṣu prāṇān indriyāṇi juhvati | indriyāṇāṃ prāṇādhīna-vṛttitvāt prāṇa-daurbalye sati svayam eva sva-sva-viṣaya-grahaṇāsamarthānīndriyāṇi prāṇeṣv evālpīyanta ity arthaḥ

Baladeva

kiṃ cāpāne iti | tathāpare prāṇāyāma- parāyaṇās te tridhā adho-vṛttāv apāne prāṇam ūrdhva-vṛttiṃ juhvati | pūrakeṇa prāṇam apānena sahaikīkurvanti | tathā prāṇe 'pānaṃ juhvati recakenāpānaṃ prāṇena sahaikīkṛtya bahir nirgamayanti | yathā prāṇāpānayor gatī śvāsa-praśvāsau kumbhakena ruddhvā vartanta iti | āntarasya vāyor nāsāsyena bahir nirgamaḥ śvāsaḥ prāṇasya gatiḥ | vinirgatasya tasyāntaḥ-praveśaḥ praśvāso 'pānasya gatiḥ | tayor nirodhaḥ kumbhakaḥ sa dvividhaḥ vāyum āpūrya śvāsa-praśvāsayor nirodho 'ntaḥ-kumbhakaḥ | vāyuṃ virecya tayor nirodho bhaiḥ kumbhakaḥ | apare nityatāhārāḥ bhojana-saṅkocaam abhyasyantaḥ prāṇān indriyāṇi prāṇeṣu juhvati | teṣv alpāhāreṇa jīryamāṇeṣu tad-āyatta-vṛttikāni tāni viṣaya-grahaṇākṣamāṇi taptāyoniṣiktoda-binduvat teṣv eva vilīyante

Michalski

Jedni ofiarują wydech przy wdychaniu i wdech przy wydychaniu; powstrzymując bieg obydwuch, uważają okiełzanie oddechu za najwyższy cel.

Olszewski

Inni czynią poświęcenie z wciągania i wydychania powietrza i zamykając drogi jednemu i drugiemu, silą się zatrzymać swój oddech.

Dynowska

A niektórzy w kierowaniu oddechem pełną zdobywszy władzę, wydech w ofierze oddają wdechowi, a wdech wydechowi, a zatrzymanie obu za cel sobie stawiają.

Sachse

Ci, których celem jest opanowanie prany,
zatrzymawszy bieg prany i apany
apanie składają w ofierze pranę,
pranie — apanę.

Kudelska

A jeszcze inni wydech ofiarowują we wdechu, a w wydechu wdech,
Zatrzymują wdech i wydech, co jest celem ćwiczeń oddechowych.

Rucińska

Jedni w wydechu składają wdech albo wydech we wdechu;
Inni, bieg obu wstrzymawszy, skupieni na pranajamie,

Szuwalska

Jest też inna droga–
Wstrzymywanie powietrza wdechu i wydechu.

Babkiewicz

We wdechu składają wydech
i podobnie wdech w wydechu,
drogi obudwu blokują
ci, co oddech chcą okiełznać.