BhG 4.1

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
aham (ja) imam (tę) avyayam (niezmienną) yogam (jogę) vivasvate (Wiwaswantowi) proktavān (ten, który powiedział),
vivasvān (Wiwaswant) manave (Manu) prāha (powiedział),
manuḥ (Manu) ikṣvākave (Ikszwaku) abravīt (oznajmił).

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān	–	śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √ bhaj – dzielić, miłować, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
imam	–	idam sn. 2i.1 m. – tę;
vivasvate	–	vi-vasvant 4i.1 m. – jaśniejącemu, mającemu promienie, Słońcu (od: vi- √ vas – rozjaśniać; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);
yogam	–	yoga 2i.1 m. – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej (od: √ yuj – zaprzęgać, łączyć);
proktavān	–	proktavant (pra- √ vac – mówić) PP 1i.1 m. – ten, który powiedział;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
avyayam	–	a-vyaya 2i.1 n. – niezmienny, niewyczerpalny (od: vi- √ i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie);
vivasvān	–	vi-vasvant 1i.1 m. – jaśniejący, mający promienie, Słońce (od: vi- √ vas – rozjaśniać; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);
manave	–	manu 4i.1 m. – Manu, myślącemu, człowiekowi (od: √ man – myśleć);
prāha	–	pra- √ ah (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział (odmieniane jedynie w Perf. , pozostałe formy od: √ brū);
manuḥ	–	manu 1i.1 m. – Manu, myślący, człowiek (od: √ man – myśleć);
ikṣvākave	–	ikṣvāku 4i.1 m. – Ikszwaku, pierwszy władca dynastii słonecznej, potomkowie Ikszwaku władający w Ajodhji (od: ikṣu – trzcina cukrowa);
abravīt	–	√ brū (mówić) Imperf. P 1c.1 – powiedział;

warianty tekstu

imaṃ → evam (w ten sposób);
vivasvate → vivasvato (Wiwaswanta / od Wiwaswanta);

Śāṃkara

yo’yaṃ yogo’dhyāya-dvayenokto jñāna-niṣṭhā-lakṣaṇaḥ sa sannyāsaḥ karma-yogopāyaḥ | yasmin vedārthaḥ parisamāptaḥ pravṛtti-lakṣaṇo nivṛtti-lakṣaṇaś ca gītāsu ca sarvāsv ayam eva yogo vivakṣito bhagavatā | ataeva parisamāptaḥ pravṛttiṃ vedārthaṃ manvānas taṃ vaṃśa-kathanena stauti śrī-bhagavān |

imam adhyāya-dvayenoktaṃ yogaṃ vivasvate ādityāya sargādau proktavān aham | jagat-paripālayitṝṇāṃ kṣatriyāṇāṃ balādhānāya | tena yoga-balena yuktāḥ samarthā bhavanti brahma parirakṣituṃ, brahma-kṣatre paripālite jagat paripālayitum alam | avyayam avyaya-phalatvāt | na hy asya samyag darśana-niṣṭhā-lakṣaṇasya mokṣākhyaṃ phalaṃ vyeti | sa ca vivasvān manave prāha | manur ikṣvākave sva-putrāyādirājāyābravīt

Rāmānuja

komentarz wspólny przy wersecie BhG 4.3

Śrīdhara

āvirbhāva-tirobhāvāv āviṣkartuṃ svayaṃ hariḥ |
tattvaṃ pada-vivekārthaṃ karma-yogaṃ praśaṃsati ||

evaṃ tāvad adhyāya-dvayena karma-yogopāyaka-jñāna-yogo mokṣa-sādhanatvenoktaḥ | tad evaṃ brahmārpaṇādi-guṇa-vidhānena tattvaṃ padārtha-vivekādinā ca prapañciṣyan prathamaṃ tāvat parasparāprāptatvena stuvan bhagavān uvāca imam iti tribhiḥ | avyaya-phalatvād avyayam | imaṃ yogaṃ purāham vivasvata ādityāya kathitavān | sa ca sva-putrāya manave śrāddha-devāya | sa ca manuḥ sva-putrāyekṣvākave 'bravīt

Madhusūdana

yadyapi pūrvam upeyatvena jñāna-yogas tad-upāyatvena ca karma-yoga iti dvau yogau kathitau tathāpi ekaṃ sāṅkhyaṃ ca yogaṃ ca paśyati sa paśyati [Gītā 5.6] ity anayā diśā sādhya-sādhanayoḥ phalaikyād aikyam upacarya sādhana-bhūtaṃ karma-yogaṃ sādhya-bhūtaṃ ca jñāna-yogam aneka-vidha-guṇa-vidhānāya stauti vaṃśa-kathanena bhagavān |

imam adhyāya-dvayenoktaṃ yogaṃ jñāna-niṣṭhā-lakṣaṇaṃ karma-niṣṭhopāya-labhyaṃ vivasvate sarva-kṣatriya-vaṃśa-bīja-bhūtāyādityāya proktavān prakarṣeṇa sarva-sandehocchedādi-rūpeṇoktavān ahaṃ bhagavān vāsudevaḥ sarva-jagat-paripālakaḥ sargādi-kāle rājñāṃ balādhānena tad-adhīnaṃ sarvaṃ jagat pālayitum | katham anena balādhānam iti viśeṣeṇena darśayati — avyayam avyaya-veda-mūlatvād avyaya-phalatvāc ca na vyeti sva-phalād ity avyayam avyabhicāri-phalam | tathā caitādṛśena balādhānaṃ śakyam iti bhāvaḥ |

sa ca mama śiṣyo vivasvān manave vaivasvatāya sva-putrāya prāha | sa ca manur ikṣvākave sva-putrāyādi-rājāyābravīt | yadyapi prati manvantaraṃ svāyambhuvādi-sādhāraṇo 'yaṃ bhāgavad-updeśas tathāpi sāmpratika-vaivasvata-manvantarābhi-prāyeṇādityam ārabhya sampradāyo gaṇitaḥ

Viśvanātha

turye svāvirbhāva-hetor nityatvaṃ janma-karmaṇoḥ |
svasyoktiṃ brahma-yajñādi-jñānotkarṣa-prapañcam ||

adhyāya-dvayenoktaṃ niṣkāma-karma-sādhyaṃ jñāna-yogaṃ stauti imam iti

Baladeva

turye svābhivyakti-hetuṃ sva-līlā-
nityatvaṃ sat-karmasu jñāna-yogam |
jñānasyāpi prāy yan-māhātmyam uccaiḥ
prākhyad devo devakīnandano 'sau ||

pūrvādhyāyābhyām uktaṃ jñāna-yogaṃ karma-yogaṃ caika-phalatvād ekīkṛtya tad-vaṃśaṃ kīrtayan stauti imam iti | imaṃ tvāṃ sūryāyāhaṃ proktavān | avyayaṃ nityaṃ vedārtahtvān naveyeti sva-phalādityavyabhicāri-phalatvāc ca | sa ca mac-chiṣyo vivasvān sva-putrāya manave vaivasvatāya prāha | sa ca manur ikṣvākave sva-putrāyābravīt

Michalski

Wzniosły rzekł:
Tę nieprzemijającą naukę Jogi wyjawiłem Wiwaswanowi, Wiwaswan opowiedział ją Manu, Manu przekazał ją Ikszwakowi.

Olszewski

Błogosławiony.
Naukę tej Jedności wiecznej wyłożyłem naprzód Visvavatowi; Visvavat nauczył jej Manu; Manu powtórzył ją Ikszwaku.

Dynowska

Błogosławiony rzecze Pan:
Tej Jogi odwiecznej i niezniszczalnej Jam Wiwaswata nauczał, Wiwaswat przekazał ją Manu, Manu zaś podał ją synowi swemu – Ikszwaku.

Sachse

Czcigodny rzeki:
Niezmienną tę jogę objawiłem Wiwaswatowi,
Wiwaswat powtórzył ją Manu,
a od Manu usłyszał o niej Ikszwaku.

Kudelska

Czcigodny pan rzecze:
Tę jogi naukę odwieczną oznajmiłem Wiwaswatowi,
Wiwaswat objaśnił ją Manu, a Manu przekazał Ikszwaku.

Rucińska

Rzekł Pan:
Tę jogę nieprzemijalną podałem Wiwaswanowi,
Wiwaswan powtórzył Manu, Manu przekazał Ikszwaku.

Szuwalska

Wiedzę tę – mówił dalej Władca Wszystkich Bogactw –
Wiwaswantowi najpierw objawiłem, który
Przekazał ją następnie Manu, a Ikszwaku
Usłyszał ją od niego.

Babkiewicz

Chwalebny Pan rzekł:
Ową jogę niezniszczalną
bogu Słońca przekazałem,
on znów Manu ją powtórzył,
Manu wyrzekł zaś Ikszwaku.