BhG 7.16

analiza syntaktyczna

he arjuna (Ardźuno!), he bharata-rṣabha (o byku wśród Bharatów!),
ārtaḥ (cierpiący) jijñāsuḥ (dążący do wiedzy) arthārthī (pragnący korzyści) jñānī ca [iti] (i mądry)
catur-vidhāḥ (cztery działy) sukṛtinaḥ (czyńcy dobra) janāḥ (ludzie) mām (mnie) bhajante (wielbią).

analiza gramatyczna

catur-vidhāḥ	–	catur-vidha 1i.3 m. – czworaki, mający cztery części (od: catur – cztery; vi- √ dhā – rozdzielać, vidhā – dział, część);
bhajante	–	√ bhaj (dzielić, czcić, kochać, radować się) Praes. Ā 1c.3 – oddają cześć, wielbią;
mām	–	asmat sn. 2i.1 – mnie;
janāḥ	–	jana 1i.3 m. – ludzie, rasy, rody (od: √ jan – rodzić, stwarzać);
sukṛtinaḥ	–	sukṛta  1i.3 m. – szlachetni, pobożni, czyńcy dobra (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; √ kṛ – robić, PP kṛta – uczyniony; sukṛta  – dobrze uczynione, korzyść, zasługa, nagroda, pomyślność; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
arjuna	–	arjuna 8i.1 m. – biały, jasny;
ārtaḥ	–	ārta (ā- √ ṛ  – osiągać, popadać w) 1i.1 m. – cierpiący, nieszczęśliwy, znajdujący się w kłopotach;
jijñāsuḥ	–	jijñāsu ( √ jñā – wiedzieć) des. 1i.1 m. ; jñātum icchantaḥ – pragnący wiedzieć;
arthārthī	–	artha-arthin 1i.1 m. ; yo ‘rtam arthayate saḥ – ten który pragnie korzyści (od: √ arth – pragnąć, prosić, artha – korzyść, zdobycz, cel, zamiar, sprawa, kwestia, rzecz, użycie; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne; arthin – pragnący, tęskniący, żebrzący);
jñānī	–	jñānin 1i.1 m. – mądry, wiedzący (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć), -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne;
ca	–	av. – i;
bharata-rṣabha	–	bharata-rṣabha 8i.1 m. ; TP : bharatāṇām ṛṣabha iti – byk wśród Bharatów (od: √ bhṛ – dzierżyć lub bharata – król Bharata, utrzymywany, aktor, w l. mnogiej – potomkowie Bharaty; ṛṣabha – byk, dominujący, najlepszy);

warianty tekstu

‘rjuna → sadā (stale);

Śāṃkara

ye punar narottamāḥ puṇya-karmāṇaḥ—

catur-vidhāś catuḥ-prakārā bhajante sevante māṃ janāḥ sukṛtinaḥ puṇya-karmāṇo he’rjuna | ārta ārti-parigṛhītas taskara-vyāghra-rogādinābhibhūta āpannaḥ | jijñāsur bhagavat-tattvaṃ jñātum icchati yaḥ | arthārthī dhana-kāmaḥ | jñānī viṣṇos tattva-vic ca he bharatarṣabha

Rāmānuja

sukṛtinaḥ puṇyakarmāṇo māṃ śaraṇam upagamya mām eva bhajante / te ca sukṛtatāratamyena caturvidhāḥ, sukṛtagarīyastvena pratipattivaiśeṣyād uttarottarā adhikatamā bhavanti / ārtaḥ pratiṣṭhāhīnaḥ bhraṣṭāiśvaryaḥ punar tatprāptikāmaḥ / arthārthī aprāptāiśvaryatayā aiśvaryakāmaḥ / tayor mukhabhedamātram / aiśvaryaviṣayatayāikyād eka evādhikāraḥ / jijñāsuḥ prakṛtiviyuktātmasvarūpāvāptīcchuḥ / jñānam evāsya svarūpam iti jijñāsur ity uktam / jñānī ca, „itas tv anyāṃ prakṛtiṃ viddhi me parām” ityādinābhihitabhagavaccheṣataikarasātmasvarūpavit; prakṛtiviyuktakevalātmani aparyavasyan bhagavantaṃ prepsuḥ bhagavantam eva paramaprāpyaṃ manvānaḥ

Śrīdhara

sukṛtinas tu māṃ bhajanty eva | te sukṛti-tāratamyena catur-vidhā ity āha catur-vidhā iti | pūrva-janmasu ye kṛta-puṇyās te māṃ bhajanti | te caturvidhāḥ | ārto vegādy-abhibhūtaḥ sa yadi pūrvaṃ kṛta-puṇyas tarhi māṃ bhajati | anyathā kṣudra-devatā-bhajanena saṃsarati | evam uttaratrāpi draṣṭavyam | jijñāsur ātma-jñānecchuḥ | arthārthī atra vā paratra vā bhoga-sādhana-bhūto 'rtha-lipsuḥ | jñānī cātma-vit

Madhusūdana

ye tv āsura-bhāva-rahitāḥ puṇya-karmāṇo vivekinas te puṇya-karma-tāratamyena catur-vidhāḥ santo māṃ bhajante krameṇa ca kāmanā-rāhityena mat-prasādān māyāṃ tarantīty āha catur-vidhā iti | ye sukṛtinaḥ pūrva-janma-kṛta-puṇya-saṃcayā janāḥ saphala-janmānas ta eva nānye te māṃ bhajante sevante | he arjuna ! te ca trayaḥ sa-kāmā eko 'kāma ity evaṃ caturvidhāḥ | ārta ārtyā śatru-vyādhy-ādy-āpadā grastas tan-nivṛttim icchan | yathā makha-bhaṅgena kupita indre varṣati vraja-vāsī janaḥ | yathā vā jarāsandha-kārāgāravartī rāja-nicayaḥ | dyūta-sabhāyāṃ vastrākarṣaṇe draupadī ca | grāha-grasto gajendraś ca | jijñāsur ātma-jñānārthī mumukṣuḥ | yathā mucukundaḥ, yathā vā maithilo janakaḥ śrutadevaś ca, nivṛtte mausale yathā coddhavaḥ | arthārthī iha vā paratra vā yad bhogopakaraṇaṃ tal-lipsuḥ | tatreha yathā sugrīvo vibhīṣaṇaś ca, yathā copamanyuḥ paratra yathā dhruvaḥ | ete trayo 'pi bhagavad-bhajanena māyāṃ taranti | tatra jijñāsur jñānotpattyā sākṣād eva māyāṃ tarati ārto 'rthārthī ca jijñāsutvaṃ prāpyeti viśeṣaḥ | ārtasyārthārthinaś ca jijñāsutva-sambhavāj jijñāsoś cārtatva-jñānopakaraṇārthārthitva-sambhavād ubhayor madhye jijñāsur uddiṣṭaḥ |

tad ete trayaḥ sa-kāmā vyākhyātāḥ niṣkāmaś caturtha idānīm ucyate jñānī ca | jñānaṃ bhagavat-tattva-sākṣātkāras tena nitya-yukto jñānī tīrṇa-māyo nivṛtta-sarva-kāmaḥ | ca-kāro yasya kasyāpi niṣkāma-prema-bhaktasya jñāniny-antar-bhāvārthaḥ | he bharatarṣabha tvam api jijñāsur vā jñānī veti katamo 'haṃ bhakta iti mā śaṅkiṣṭhā ity arthaḥ | tatra niṣkāma-bhakto jñānī yathā sanakādir yathā nārado yathā prahlādo yathā pṛthur yathā vā śukaḥ | niṣkāmaḥ śuddha-prema-bhakto yathā gopikādir yathā vākrūra-yudhiṣṭhirādiḥ | kaṃsa-śiśupālādayas tu bhayād dveṣāc ca santata-bhagavac-cintā-parā api na bhaktā bhagavad-anurakter abhāvāt | bhagavad-anurakti-rūpāyās tu bhakteḥ svarūpaṃ sādhanaṃ bhedās tathā bhaktānām api bhagavad-bhakti-rasāyane 'smābhiḥ sa-viśeṣaṃ prapañcitā itīhoparamyate

Viśvanātha

tarhi ke tvāṃ bhajanta ity ata āha caturvidhā iti | sukṛtaṃ varṇāśramācāra-lakṣaṇo dharmas tadvantaḥ santo māṃ bhajante | tatra ārto rogādy-āpad-grastas tan-nivṛtti-kāmaḥ | jijñāsuḥ ātma-jñānārthī vyākaraṇādi-śāstra-jñānārthī vā | arthārthī kṣiti-gaja-turaga-kāminī-kanakādyaihika-pāratrika-bhogārthīti | ete trayaḥ sakāmā gṛhasthāḥ | jñānī viśuddhāntaḥ-karaṇaḥ sannyāsīti caturtho 'yaṃ niṣkāmaḥ | ity ete pradhānībhūta-bhakty-adhikāriṇaś catvāro nirūpitāḥ | tatrādimeṣu triṣu karma-miśrā bhaktiḥ | antime caturthe jñāna-miśrā | sarva-dvārāṇi saṃnyasya [Gītā 8.12] ity agrima-granthe yoga-miśrāpi vakṣyate | jñāna-karmādy-amiśrā kevalā bhaktir yā sā tu saptamādhyāyārambha eva mayy āsakta-manaḥ pārtha [Gītā 7.1] ity anena uktā | punaś cāṣṭame 'py adhyāye ananya-cetāḥ satatam [Gītā 8.14] ity anena, navame mahātmānas tu māṃ pārtha [Gītā 9.13] iti śloka-dvayena ananyāś cintayanto mām [Gītā 9.22] ity anena ca nirūpayitavyeti |

pradhānībhūtā kevalā iti dvividhaiva bhaktir madhyame 'sminn adhyāya-ṣaṭke bhagavatoktā | yā tu tṛtīyā guṇībhūtā bhaktiḥ karmaṇi jñānini yogini ca karmādi-phala-siddhy-arthā dṛśyate | tasyāḥ prādhānyābhāvāt na bhaktitva-vyapadeśaḥ | kintu tatra tatra karmādīnām eva prādhānyāt | prādhānyena vyapadeśā bhavanti iti nyāyena karmatva-jñānatva-yogatva-vyapadeśaḥ | tadvatām api karmitva-jñānitva-yogitva-vyapadeśaḥ | na tu bhaktatva-vyapadeśaḥ | phalaṃ ca sakāma-karmaṇaḥ svargo niṣkāma-karmaṇo jñāna-yogo jñāna-yogayor nirvāṇa-mokṣa iti |

atha dvidhāyā bhakteḥ phalam ucyate | tatra pradhānībhūtāsu bhaktiṣu madhye ārtādiṣu triṣu yāḥ karma-miśrās tisraḥ sa-kāmā bhaktayas tāsāṃ phalaṃ tat-tat-kāma-prāptiḥ | viṣaya-sādguṇyāt tad-ante sukhaiśvarya-pradhāna-sālokya-mokṣa-prāptiś ca, na tu karma-phala-svarga-bhogānta iva pātaḥ | yad vakṣyate yānti mad-yājino 'pi mām [Gītā 9.25] iti | caturthyā jñāna-miśrāyās tata utkṛṣṭāyās tu phalaṃ śānta-ratiḥ sanakādiṣv iva | bhakta-bhagavat-kāruṇyādhikya-vaśāt kasyāścit tasyāḥ phalaṃ premotkarṣaś ca śrī-śukādiṣv iva | karma-miśrā bhaktir yadi niṣkāmā syāt tadā tasyāḥ phalaṃ jñāna-miśrā bhaktiḥ | tasyāḥ phalam uktam eva | kvacic ca svabhāvād eva dā̆sādi-bhakta-saṅgottha-vāsanā vaśād vā jñāna-karmādi-miśra-bhaktimatām api dāsyādi-premā syāt, kintu aiśvarya-pradhānam eveti |

atha jñāna-karmādy-amiśrāyāḥ śuddhāyā ananyākiñcanottamādi-paryāyāḥ bhakter bahu-prabhedāyā dāsya-sakhyādi-premavat-pārṣadatvam eva phalam ity ādikaṃ śrī-bhāgavata-ṭīkāyāṃ bahuśaḥ pratipāditam | atrāpi prasaṅga-vaśāt sādhya-bhakti-vivekaḥ saṃkṣipya darśitaḥ

Baladeva

tarhi tvāṃ ke prapadyante tatrāha catur-vidhā iti | sukṛtinaḥ supaṇḍitāḥ sva-varṇāśramocita-karmaṇā mad-ekānti-bhāvena ca sampannā janā māṃ bhajante | te ca catur-vidhāḥ | tatrārtaḥ śatru-kleśādyāpad-grastas tad-vināśecchur gajendrādiḥ | jijñāsur viviktātma-svarūpa-jñānecchuḥ śaunakādiḥ | arthārthī rājyādi-sampad-icchur dhruvādiḥ | jñānī śeṣatvena svāmtānaṃ śeṣitvena parātmānaṃ ca māṃ jñātavān śukādiḥ | eṣv ārtādayaḥ sa-kāmāḥ, jñānī tu niṣkāmaḥ | ārtārthārthinoḥ paratra jijñāsutā-sampattaye tayor antarāle jijñāsor upanyāsaḥ

Michalski

Cztery rodzaje cnotliwych ludzi czczą mnie, Ardżuno: uciśnieni, pragnący poznania, pragnący bogactw i poznający, Bharato-buhaju!

Olszewski

Cztery rodzaje ludzi prawych mię wielbi, Ardżuno: człowiek strapiony, człowiek żądny wiedzy, ten który pragnie mądrości i mędrzec.

Dynowska

Cztery są rodzaje ludzi sprawiedliwych, którzy Mi cześć z całą miłością oddają, o Ardżuno: ci, którzy cierpią, którzy wiedzy łakną, którzy osobiste żywią pragnienia, oraz ci, którzy posiedli mądrość.

Sachse

Cztery są grupy mych wyznawców,
sprawców czynów godziwych, Ardżuno:
cierpiący,
spragnieni poznania prawdy,
łaknący bogactwa
oraz ci, którzy już prawdę poznali,
o najlepszy z Bharatów.

Kudelska

Cztery są rodzaje ludzi szlachetnych, którzy mnie wielbią, Ardżuno:
Ludzie pełni cierpień, poszukiwacze wiedzy, wypracowujący bogactwa i mędrcy, o Władco Bharatów.

Rucińska

Czterech grup zacni, Ardżuno, czczą mnie, najlepszy z Bharatów! –
Strapieni, wiedzy złaknieni, pragnący rzeczy i mędrcy.

Szuwalska

Cztery klasy ludzi
Cześć oddają Mi czcząc Mnie. Wśród nich są strapieni,
Poszukujący prawdy, bogactwa spragnieni
I mędrcy żądni wiedzy, Bharato potężny.

Babkiewicz

Cztery zaś rodzaje ludzi
zacnych, wielbi mnie, Ardźuno:
strapiony, łaknący wiedzy,
żądny zysku oraz mądry.