BhG 8.21

analiza syntaktyczna

avyaktaḥ (nieprzejawiony) akṣaraḥ iti (niezniszczalny) uktaḥ (nazwany),
tam (to) paramām gatim (najwyższym celem) āhuḥ (nazwali).
yam (który) prāpya (osiągnąwszy) na nivartante (nie zawracają),
tat (to) mama (moja) paramam dhāma (najwyższa siedziba) [asti] (jest).

analiza gramatyczna

avyaktaḥ	–	a-vyakta (vi- √ añj – dekorować, powodować powstanie) PP 1i.1 m. – niewidoczny, nierozwinięty, niepowstały;
akṣaraḥ	–	a-kṣara 1i.1 m. – niezniszczalny, głoska (od: √ kṣar – zmniejszać się, znikać, kṣara – zniszczalny, ginący);
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
uktaḥ	–	ukta ( √ vac – mówić) PP 1i.1 m. – nazwany;
tam	–	tat sn. 2i.1 m. – go;
āhuḥ	–	√ ah (mówić – odmiana jedynie w Perf. reszta form od: √ brū) Perf. P 1c.3 – powiedzieli, nazwali;
paramām	–	paramā 2i.1 f. – najdoskonalszy, najlepszy (stopień najwyższy od: para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny);
gatim	–	gati 2i.1 f. – poruszanie się, drogę, podróż, rezultat, cel, schronienie, źródło (od: √ gam – iść);
yam	–	yat sn. 2i.1 m. – który;
prāpya	–	pra- √ āp (osiągać) absol. – osiągnąwszy, otrzymawszy;
na	–	av. – nie;
nivartante	–	ni- √ vṛt (zatrzymać, zawrócić) Praes. Ā 1c.3 – zatrzymują się, zawracają;
tat	–	tat sn. 1i.1 n. – to;
dhāma	–	dhāman 1i.1 n. – siedziba, dom, miejsce zamieszkania, stan, majestat, postać, świetność (od: √ dhā – umieszczać);
paramam	–	parama 1i.1 n. – najdoskonalsze, najlepsze (stopień najwyższy od: para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny);
mama	–	asmat sn. 6i.1 – moje;

warianty tekstu

yaṃ → yat / yaḥ (który / kto);
nivartante → nivarteta (nie zawróciłby);

Trzecia i czwarta pada BhG 8.21 prawie identyczna z trzecią i czwartą padą BhG 15.6. (ostatnia pada nawiązuje do czwartej pady: Kaṭhopaniṣad 3.9);

Śāṃkara

yo’sāv avyakto’kṣara ity uktas tam evākṣara-saṃjñakam avyaktaṃ bhāvam āhuḥ paramāṃ prakṛṣṭāṃ gatim | yaṃ paraṃ bhāvaṃ prāpya gatvā na nivartante saṃsārāya, tad dhāma sthānaṃ paramaṃ prakṛṣṭaṃ mama, viṣṇoḥ paramaṃ padam ity arthaḥ

Rāmānuja

atha kaivalyaṃ praptānām api punarāvṛttir na vidyata ity aha

tasmād avyaktād acetanaprakṛtirūpāt puruṣārthatayā paraḥ utkṛṣṭo bhāvo 'nyo jñānaikākāratayā tasmād visajātīyaḥ, avyaktaḥ kenacit pramāṇena na vyajyata ity avyaktaḥ, svasaṃvedyasvāsādhāraṇākāra ityarthaḥ; sanātanaḥ utpattivināśānarhatayā nityaḥ yaḥ sarveṣu viyadādibhūteṣu sakāraṇeṣu sakāryeṣu vinaśyatsu tatra tatra sthito 'pi na vinaśyati; saḥ avyakto 'kṣara ityuktaḥ, „ye tv akṣaram anirdeśyam avyaktaṃ paryupāsate”, „kūṭastho 'kṣara ucyate” ityādiṣu taṃ vedavidaḥ paramāṃ gatim āhuḥ / ayam eva, „yaḥ prayāti tyajan dehaṃ sa yāti paramāṃ gatim” ity atra paramagatiśabdanirdiṣṭo 'kṣaraḥ prakṛtisaṃsargaviyuktasvasvarūpeṇāvasthita ātmetyarthaḥ / yam evaṃbhūtaṃ svarūpeṇāvasthitaṃ prāpya na nivartante; tan mama paramaṃ dhāma paraṃ niyamanasthānam / acetanaprakṛtir ekaṃ niyamanasthānam; tatsaṃsṛṣṭarūpā jīvaprakṛtir dvitīyaṃ niyamanasthānam / acitsaṃsargaviyuktaṃ svarūeṇāvathitaṃ muktasvarūpaṃ paramaṃ niyamanasthānam ityarthaḥ / tac cāpunarāvṛttirūpam / atha vā prakāśavācī dhāmaśabdaḥ; prakāśaḥ ceha jñānam abhipretam; prakṛtisaṃsṛṣṭāt parichinnajñānarūpād ātmano 'paricchinnajñānarūpatayā muktasvarūpaṃ paraṃ dhāma

Śrīdhara

avināśe pramāṇaṃ darśayann āha avyakta iti | yo bhāvo 'vyakto 'tīndriyaḥ | akṣaraḥ praveśa-nāśa-śūnya iti | tathākṣarāt saṃbhavatīha viśvaṃ ity ādi-śrutiṣv akṣara ity uktaḥ | taṃ paramāṃ gatiṃ gamyaṃ puruṣārtham āhuḥ | puruṣān na paraṃ kiṃcit sā kāṣṭhā sā parā gatiḥ ity-ādi-śrutayaḥ | parama-gatitvam evāha yaṃ prāpya na nivartanta iti | tac ca mamaiva dhāma svarūpam | mamety upacāre ṣaṣṭhī | rāhoḥ śira itivat | ato 'ham eva paramā gatir ity arthaḥ

Madhusūdana

yo bhāva ihāvyakta ity akṣara iti cokto 'nyatrāpi śrutiṣu smṛtiṣu ca taṃ bhāvam āhuḥ śrutayaḥ smṛtayaś ca puruṣān na paraṃ kiṃcit sā kāṣṭhā paramā gatiḥ ity ādyāḥ | paramām utpatti-vināśa-śūnya-sva-prakāśa-paramānanda-rūpāṃ gatiṃ puruṣārtha-viśrāntim | yaṃ bhāvaṃ prāpya na punar nivartante saṃsārāya tad-dhāma svarūpaṃ mama viṣṇoḥ paramaṃ sarvotkṛṣṭam | mama dhāmeti rāhoḥ śira itivad bheda-kalpanayā ṣaṣṭhī | ato 'ham eva paramā gatir ity arthaḥ

Viśvanātha

pūrvokta-ślokoktam avyakta-śabdaṃ vyācaṣṭe avyakta iti | na kṣaratīty akṣaro nārāyaṇaḥ eko nārāyaṇa āsīn na brahmā na ca śaṅkaraḥ iti śruteḥ | mama paramaṃ dhāma nityaṃ svarūpam | yad vā akṣaraḥ paraṃ dhāma brahmaiva mad-dhāma mat-tejo-rūpam

Baladeva

yo bhāvo mayehāvyakta ity akṣara iti cocyate taṃ vedāntāḥ paramāṃ gatim āhuḥ puruṣān na paraṃ kiṃcit sā kāṣṭhā paramā gatiḥ ity ādau | yaṃ bhāvaṃ prāpyopetya janāḥ punar na nivartante janma nāpnuvanti sa bhāvo 'ham evety āha tad iti | tan mamaiva dhāma svarūpaṃ paramaṃ śrīmat ṣaṣṭhīyaṃ caitanyam ātmanaḥ svarūpam itivad avagantavyā

Michalski

Ten bezpostaciowy pierwiastek nazywają Nieprzemijającem i mówią o nim, że jest najwyższym celem. Kto do niego dojdzie, więcej nie wraca: on jest moją najwyższą siedzibą.

Olszewski

Ona zowie się Niewidzialnem i Niepodzielnem, ona jest drogą najwyższą; kto jej dosiągł, nie wraca już; tam właśnie jest moja siedziba najwyższa.

Dynowska

To nieobjawione „Niezmiennym i Niezniszczalnym” zwą, a także stanem najwyższym; kto Jego dosięgnie nie wraca już więcej. Ten ci jest Mój najgórniejszy „Przybytek”.

Sachse

[Ów] byt nieprzejawiony
zwany jest nieprzemijalnym.
On to jest najwyższym przeznaczeniem.
Ci, którzy go osiągnęli,
nie wracają już [do ziemskiego żywota].
To moja najwyższa siedziba.

Kudelska

Nazywany on jest nieprzejawionym i niezmiennym, powiadają o nim, iż jest najwspanialszą drogą;
Gdy się na nią wejdzie, już się więcej nie wraca, to jest właśnie moja siedziba.

Rucińska

Nieprzejawionym, Akszarą go zwą i Celem ostatnim.
Kto dotrze doń, już nie wraca – to mój najwyższy przybytek!

Szuwalska

Mówią, że niestworzona jest i nie przemija.
Podobno jest najwyższym miejscem przeznaczenia,
Z którego się nie wraca – to Mój świat najwyższy.

Babkiewicz

Niezjawiony, niepodzielny –
mówią o nim: „cel najwyższy”.
Gdy go sięgną, nie wracają –
oto świetna ma siedziba.