BhG 8.24

analiza syntaktyczna

agniḥ (ogień) jyotiḥ (światło) ahaḥ (dzień) śuklaḥ (jasny [dwutydzień]) ṣaṇ-māsāḥ  uttarāyaṇam (sześć miesięcy północnego kursu [słońca]),
tatra (tutaj) prayātā (umierający) brahma-vidaḥ janāḥ (ludzie znający brahmana) brahma (do brahmana) gacchanti (udają się).

analiza gramatyczna

agniḥ	–	agni 1i.1 m. – ogień (od: √ ag – poruszać się pokrętnie);
jyotiḥ	–	jyotiḥ 1i.1 n. – światło, jasność, ogień, oko;
ahaḥ	–	ahar / ahan 1i.1 n. – dzień;
śuklaḥ	–	śukla 1i.1 m. – biały, jasny, jasny dwutydzień (śukla-pakṣa – połowa miesiąca, podczas której przybywa księżyca);
ṣaṇ-māsāḥ	–	ṣaṇ-māsa 1i.3 m. – sześć miesięcy (od: ṣaṭ / ṣaṣ – sześć; mās – księżyc, miesiąc, māsa – miesiąc);
uttarāyaṇam	–	uttara-ayaṇa 1i.1 n. – północny kurs [słońca], okres od przesilenia zimowego do letniego (od: uttara – wyższy, północny, lepszy, stopień wyższy od: ud – do góry, ponad; ayana – droga, kurs, bieg);
tatra	–	av. – tam (od: tat; locativus nieodmienny zakończony na -tra);
prayātāḥ	–	prayāta (pra- √ yā – iść, odchodzić) PP 1i.3 m. – odeszli, umarli;
gacchanti	–	√ gam (iść) Preas. P 1c.3 – idą;
brahma	–	brahman 2i.1 n. – do ducha (od: √ bṛh – zwiększać);
brahma-vidaḥ	–	brahma-vit 1i.3 m. ; ye brahma vidanti te – ci, którzy znają brahmana (od: √ bṛh – zwiększać, brahman – duch, Weda; √ vid – wiedzieć, rozumieć, -vit – sufiks: znający, znawca);
janāḥ	–	jana 1i.3 m. – ludzie, rasy, rody (od: √ jan – rodzić, stwarzać);

warianty tekstu

agnir jyotir → agni-jyotir (światło ognia);
śuklaḥ → śuklā ;
ṣaṇ-māsā → ṣaṇ-māsād (od okresu sześciomiesięcznego);

Śāṃkara

taṃ kālam āha—

agniḥ kālābhimāninī devatā | tathā jyotir api devataiva kālābhimāninī | athavā, agni-jyotiṣī yathā śrute eva devate | bhūyasā tu nirdeśo yatra kāle taṃ kālam iti āmra-vanavat | tathāhar devatāhar-abhimāninī | śuklaḥ śukla-pakṣa-devatā | ṣaṇ-māsā uttarāyaṇam, tatrāpi devataiva mārga-bhūtā [bhāvātmauttaṃ 4.3.4] iti sthito’nyatrāyaṃ nyāyaḥ | tatra tasmin mārge prayātā mṛtā gacchanti brahma brahma-vido brahmopāsakā brahmopāsana-parā janāḥ | krameṇeti vākya-śeṣaḥ | na hi sadyo-mukti-bhājāṃ samyag darśana-niṣṭhānāṃ gatir āgatir vā kvacid asti | na tasya prāṇā utkrāmanti [bhāvātmauttaṃ 4.4.6] iti śruteḥ | brahmasaṃlīnaprāṇaiva te brahmamayā brahma-bhūtaiva te |

Rāmānuja

athātmayāthātmyaviduḥ paramapuruṣaniṣṭasya ca sādharaṇīm arcirādikāṃ gatim āha dvayor apy arcirādikā gatiḥ śrutau śrutā / sā cāpunarāvṛttilakṣaṇā / yathā pañcāgnividyāyām, „tad ya itthaṃ vidur ye ceme 'raṇye śraddhā tapa ity upāsate, te 'rciṣam abhisaṃbhavanty arciṣo 'haḥ” ityādau / arcirādikayā gatasya parabrahmaprāptir apunarāvṛttiś cāmnātā, „sa enān brahma gamayati etena pratipadyamānā imaṃ mānavam āvartaṃ nāvartante” iti / na ca prajāpativākyādau śrutaparavidyāṅgabhūtātmaprāptiviṣayeyam, „tad ya itthaṃ viduḥ” iti gatiśrtuiḥ, „ye ceme 'raṇye śraddhā tapa ity upāsate” iti paravidyāyāḥ pṛthakchrutivaiyārthyāt / pañcāgnividyāyāṃ ca, „iti tu pañcamyām āhutāv āpaḥ puruṣavacaso bhavanti” iti, „ramaṇīyacaraṇāḥ … kapūyacaraṇāḥ” iti puṇyapāpahetuko manuṣyādibhāvo 'pām eva bhūtāntarasaṃsṛṣṭānām, ātmanas tu tatpariṣvaṅgamātram iti cidacitor vivekam abhidhāya, „tad ya itthaṃ viduḥ ,,, te 'rciṣam asaṃbhavanti … imaṃ mānavam āvartaṃ nāvartante” iti vivikte cidacidvastunī tyājyatayā prāpyatayā ca ya itthaṃ viduḥ te 'rcirādinā gacchanti, na ca punar āvartanta ity uktam iti gamyate / ātmayāthātmyavidaḥ paramapuruṣaniṣṭhasya ca „sa enān brahma gamayati” iti brahmaprāptivacanād acidviyuktam ātmavastu brahmātmakatayā brahmaśeṣataikarasam ity anusandheyam; tatkratunyāyāc ca / paraśeṣataikarasatvaṃ ca „ya ātmani tiṣṭhan … yasyātmā śarīram” ityādiśrutisiddham /

atra kālaśabdo mārgasyāhaḥprabhṛtisaṃvatarāntakālābhimānidevatābhūyastayā mārgopalakṣaṇārthaḥ / yasmin mārge prayātā yogino 'nāvṛttiṃ puṇyakarmāṇaś cāvṛttiṃ yānti taṃ mārgaṃ vakṣyāmītyarthaḥ / „agnir jyotir ahaś śuklaḥ ṣaṇmāsā uttarāyaṇam” iti saṃvatsarādīnāṃ pradarśanam

Śrīdhara

tatrānavṛtti-mārgam āha agnir iti | agni-jyotiḥ-śabdābhyāṃ te 'rcir abhisambhavanti iti śruty-uktārcir-abhimāninī devatopalakṣyate | ahar iti divasābhimāninī | śukla iti śukla-pakṣābhimāninī | uttarāyaṇa-rūpāḥ ṣaṇ-māsā ity uttarāyaṇābhimāninī | etac cānyāsām api śruty-uktānāṃ saṃvatsara devalokādi-devatānam upalakṣaṇārtham | evaṃ bhūto yo mārgas tatra prayātā gatā bhagavad-upāsakā janā brahma prāpnuvanti | yatas te brahma-vidaḥ | tathā ca śrutiḥ – te 'rciṣam abhi sambhavanti arciṣo 'rahna āpūryamāṇa-pakṣam āpūryamāṇa-pakṣād yān ṣaṇ-māsānudaṅṅāditya eti māsebhyo deva-lokam iti | na hi sadyo-mukti-bhājāṃ samyag-darśana-niṣṭhānāṃ gatir vā kvacid asti, na tasya prāṇā utkrāmanti

Madhusūdana

tatropāsakānāṃ deva-yānaṃ panthānam āha agnir iti | agnir-jyotir ity arcir abhimāninī devatā lakṣyate | ahar ity ahar-abhimāninī śukla-pakṣa iti śukla-pakṣābhimāninī ṣaṇ-māsā uttarāyaṇam iti uttarāyaṇa-rūpa-ṣaṇmāsābhimāninī devataiva lakṣyate ātivāhikās tal-liṅgāt (MD 4.3.4) iti nyāyāt | etac cānyāsām api śruty-uktānāṃ devatānam upalakṣaṇārtham | tathā ca śrutiḥ – te 'rciṣam abhi sambhavanti arciṣo 'rahna āpūryamāṇa-pakṣam āpūryamāṇa-pakṣād yān ṣaḍ-uṅṅeti māsāṃs tān māsebhyaḥ saṃvatsaraṃ saṃvatsarād ādityam ādityāc candramasaṃ candramaso vidyutaṃ tat-puruṣo 'mānavaḥ sa enān brahma gamayaty eṣa deva-patho brahma-patha etena pratipadyamānā imaṃ mānavam āvartaṃ nāvartante iti |

atra śruty-antarānusārāt saṃvatsarānantaraṃ deva-loka-devatā tato vāyu-devatā tata āditya ity ākare nirṇītam | evaṃ vidyuto 'nantaraṃ varuṇendra-prajāpatayas tāvatā mārga-parva-pūrtiḥ | tatrārcir-ahaḥ-śukla-pakṣottarāyaṇa-devatā ihoktāḥ | saṃvatsaro deva-loko vāyur ādityaś candramā vidyud-varuṇa indraḥ prajāpatiś cety anuktā api draṣṭavyāḥ | tatra deva-yāna-mārge prayātā gacchanti brahma kāryopādhikaṃ kāryaṃ vādarir asya gaty-upapatteḥ (Vs 4.3.7) iti nyāyāt | nirupādhikaṃ tu brahma tad-dvāraiva krama-mukti-phalatvāt | brahma-vidaḥ saguṇa-brahmopāsakā janāḥ | atra etena pratipadyamānā imaṃ mānavam āvartaṃ nāvartanta iti śrutāv imam iti viśeṣaṇāt kalpāntare kecid āvartanta iti pratīyate | ataevātra bhagavatodāsitaṃ śrauta-mārga-kathanenaiva vyākhyānāt

Viśvanātha

atrānavṛtti-mārgam āha agnir iti | agni-jyotiḥ-śabdābhyāṃ te 'rciṣam abhisambhavanti iti śruty-uktyārcir-abhimāninī devatopalakṣyate | ahar ity ahar-abhimāninī | śukla iti śukla-pakṣābhimāninī | uttarāyaṇa-rūpāḥ ṣaṇ-māsā ity uttarāyaṇābhimāninī devatā | etad-rūpo yo mārgas tatra prayātā brahma-vido jñānino brahma prāpnuvanti | tathā ca śrutiḥ – te 'rciṣam abhi sambhavanti arciṣo 'rahna āpūryamāṇa-pakṣam āpūryamāṇa-pakṣād yān ṣaṇ-māsānudaṅṅāditya eti mālebhyo deva-lokam iti

Baladeva

tatrānāvṛtti-patham āha agnir iti | agni-jyotiḥ-śabdābhyāṃ śruty-ukto 'rcir-abhimānī deva upalakṣyate | ahar iti divasābhimānī śukla iti śukla-pakṣābhimāninī | ṣaṇ-māsā ity uttarāyaṇam iti ṣaṇmāsātmakottarāyaṇābhābhimānī | etac cānyeṣāṃ saṃvatsarādīnāṃ śruty-uktānām upalakṣaṇam | chāndogyāḥ paṭhanti – atha yad u caivāsmin śavyaṃ kurvanti yadi ca nārciṣam evābhisaṃbhavanty arciṣo 'haraha āpūryamāṇa-pakṣam āpūryamāṇa-pakṣādyān ṣaḍ-udaṇṇeti māsāṃs tān māsebhyaḥ saṃvatsaraṃ saṃvatsarād ādityam ādityāc candramasaṃ candramaso vidyutaṃ tat puruṣo 'mānavaḥ sa enān brahma gamayaty eṣa deva-patho brahma-patha etena pratipadyamānā imaṃ mānavam āvartaṃ nāvartanta iti | (4.15.5)

asyārthaḥ – asminn akṣi-stha-brahmopāsaka-gaṇe mṛte sati yadi putra-śiṣyādayaḥ śabyaṃ śaba-sambandhi karma dāhādi kurvanti | yadi ca na kurvanti | ubhayathāpy akṣatopāsti-phalās te tad-upāsakā arcir-ādibhir devais tam upāsyaṃ prayāntīti sphuṭam anyat | atra saṃvatsarādityayor madhye vāyu-loko niveśyaḥ | vidyutaḥ paratra kramād varuṇendra- prajāpatayo bodhyāḥ | śruty-antarād ity ākare vistaraḥ | amānavo nitya-pārṣadaḥ pareśasya hareḥ puruṣaḥ | ete 'rcir-ādayo devā ity āha sūtra-kāraḥ – ātivāhikās tal-liṅgāt (Vs 4.3.4) iti | tathārcir-ādibhir bhagavan-nideśa-sthair dvādaśabhir devaiḥ sevyamānena pathā bhagavantaṃ tad-bhaktāḥ prayānti tataḥ punar nāvartanta iti | evam uktaṃ nirṇetṛbhiḥ-

arcir dina-sita-pakṣair ihottarāyaṇa-śaran-marud-ravibhiḥ |
vidhu-vidyud-varuṇndra-druhiṇaiś cāgāt padaṃ harer muktaḥ || iti

Michalski

Ogień, światło, dzień, jasna połowa miesiąca, sześć miesięcy, kiedy słońce kłoni się ku północy: w tym czasie zmarli, świadomi Brahmana, idą do Brahmana.

Olszewski

Ogień, światło, dzień, wzrastanie księżyca, sześć miesięcy Słońca północy, oto czas, kiedy ludzie, którzy znają Boga, idą do Niego.

Dynowska

Ogień, światłość, dzień, księżyc przybierający i północnego biegu słońca półrocze, towarzyszą śmierci Joga, który poznał Brahmana i do Brahmana powraca.

Sachse

Ogień, blask, dzień, jasne kwadry księżyca,
półroczna wędrówka słońca ku północy —
odchodzący w tych [okolicznościach]
jako znawcy brahmana idą do brahmana.

Kudelska

W ogień, światło, dzień, w jasną stronę księżyca, w sześć miesięcy północnej słońca drogi
Zdążają ludzie, którzy znają brahmana, oni do brahmana wędrują.

Rucińska

Ogień, dzień, jasną połowę miesiąca, pierwsze półrocze
Przeszedłszy po śmierci, wchodzą w Brahmana znawcy Brahmana.

Szuwalska

Ogień, światło, dzień, księżyc rosnący i słońce,
Co ku północy zmierza, towarzyszą śmierci
Jogina, który Światłość poznał i w niej będzie.

Babkiewicz

Ludzie, co brahmana znają,
umierając w ogniu, w świetle,
podczas dnia, w miesiącu jasnym
czy w półroczu ku północy –
do brahmana się udają.