BhG 9.18

analiza syntaktyczna

[aham](ja) gatiḥ (drogą) bhartā (utrzymującym) prabhuḥ (panem) sākṣī (świadkiem) nivāsaḥ (siedzibą) śaraṇam (schronieniem) suhṛt (przyjacielem) prabhavaḥ (źródłem) pralayaḥ (końcem) sthānam (nieruchomym stanem) nidhānam (miejscem złożenia) avyayam (niezmiennym) bījam (nasieniem) [asmi] (jestem).

analiza gramatyczna

gatiḥ	–	gati 1i.1 f. – poruszanie się, droga, podróż, rezultat, schronienie, źródło (od: √ gam – iść);
bhartā	–	bhartṛ 1i.1 m. – utrzymujący, dzierżący (od: √ bhṛ – dzierżyć);
prabhuḥ	–	pra-bhu 1i.1 m. – doskonały, potężny, bogaty, Pan, Władca (od: pra- – prefiks: na przedzie, bardzo; √ bhū – być);
sākṣī	–	sākṣin 1i.1 m. – naoczny świadek (od: sa-akṣa – mający oczy);
nivāsaḥ	–	nivāsa 1i.1 m. – siedziba, mieszkanie (od: ni- √ vas – mieszkać, spędzać czas);
śaraṇam	–	śaraṇa 1i.1 n. – schronienie, oparcie, opoka (od: √ śri – zbliżać się do, spoczywać na, polegać na, oddać się);
suhṛt	–	su-hṛt 1i.1 m. – życzliwy, przyjaciel (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; hṛt – serce);
prabhavaḥ	–	prabhava 1i.1 m. – powstanie, źródło (od: pra- √ bhū – powstawać, wyłaniać się);
pralayaḥ	–	pralaya 1i.1 m. – zniknięcie, rozpuszczenie, koniec, śmierć (od: pra- √ lī – rozpuszczać, zakańczać);
sthānam	–	sthāna 1i.1 n. – stanie, utrzymanie, miejsce, pozycja, siedziba (od: √ sthā – stać);
nidhānam	–	nidhāna 1i.1 n. – miejsce przechowywania, pojemnik, skarbiec, depozyt (od: ni- √ dhā – składać, deponować);
bījam	–	bīja 1i.1 n. – nasienie, zarodek, źródło;
avyayam	–	a-vyaya 1i.1 n. – niezmienne (od: vi- √ i – odchodzić, znikać, vyaya – odejście, rozchód, zniszczenie);

warianty tekstu

pralayaḥ → pralaya- / pralayaṃ (rozpuszczenie);
prabhavaḥ pralayaḥ sthānaṃ → prabhava-pralaya-sthānaṃ (źródło, zakończenie i utrzymanie);
nidhānaṃ → nidānaṃ (pierwsza przyczyna);

Śāṃkara

kiṃ ca—

gatiḥ karma-phalam, bhartā poṣṭā, prabhuḥ svāmī, sākṣī prāṇināṃ kṛtākṛtasya, nivāso yasmin prāṇino nivasanti, śaraṇam ārtānām, prapannānām ārti-haraḥ | suhṛt pratyupakārānapekṣaḥ sann upakārī, prabhava utpattir jagataḥ, pralayaḥ pralīyate’smin iti, tathā sthānaṃ tiṣṭhaty asminn iti, nidhānaṃ nikṣepaḥ kālāntaropabhogyaṃ prāṇinām, bījaṃ praroha-kāraṇaṃ praroha-dharmiṇām, avyayaṃ yāvat-saṃsāra-bhāvitvāt avyayam, na hy abījaṃ kiṃcit prarohati | nityaṃ ca praroha-darśanād bīja-saṃtatir na vyetīti gamyate

Rāmānuja

gamyata iti gatiḥ; tatra tatra prāpyasthānam ityarthaḥ; bhartā dhārayitā, prabhuḥ śāsitā, sākṣī sākṣāddṛṣṭā, nivāsaḥ vāsasthānaṃ veśmādi / śaraṇam / iṣṭasya prāpakatayā+aniṣṭasya nivāraṇatayā ca samāśrayaṇīyaś cetanaḥ śaraṇam / sa cāham eva; sukṛd dhitaiṣī, prabhavapralayasthānam yasya kasyacid yatra kutracid utpattipralayayor yat sthānam, tad aham eva / nidhānaṃ nidhīyata iti nidhānam, utpādyam upasaṃhāryaṃ cāham evetyarthaḥ; avyayaṃ bījam tatra tatra vyayarahitaṃ yat kāraṇam, tad aham eva

Śrīdhara

kiṃ ca gatir iti | gamyata iti gatiḥ phalam | bhartā poṣaṇa-kartā | prabhur niyantā | sākṣī śubhāśubha-draṣṭā | nivāso bhoga-sthānam | śaraṇaṃ rakṣakaḥ | suhṛd dhita-kartā | prakarṣeṇa bhavaty aneneti prabhavaḥ sraṣṭā | pralīyate 'neneti pralayaḥ saṃhartā | tiṣṭhaty asminn iti sthānam ādhāraḥ | nidhīyate 'sminn iti nidhānaṃ laya-sthānam | bījaṃ kāraṇam | tathāpy avyayam avināśi | na tu brīhy-ādi-bījavan naśvaram ity arthaḥ

Madhusūdana

kiṃ ca gatir iti | gamyata iti gatiḥ karma-phalam |

brahmā viśva-sṛjo dharmo mahān avyaktam eva ca |
uttamāṃ sāttvikīm etāṃ gatim āhur manīṣiṇaḥ || ity [Manu 12.50] evaṃ manvādy-uktam |

bhartā poṣṭā sukha-sādhanasyaiva dātā | prabhuḥ svāmī madīyo 'yam iti svīkartā | sākṣī sarva-prāṇināṃ śubhāśubha-draṣṭā | nivasanty asminn iti nivāso bhoga-sthānam | śīryate duḥkham asminn iti śaraṇaṃ prapannānām ārti-hṛt | suhṛt pratyupakārānapekṣaḥ sannupakārī | prabhava utpattiḥ | pralayo vināśaḥ | sthānaṃ sthitḥ | yad vā prakarṣeṇa bhavanty aneneti prabhavaḥ sraṣṭā | prakarṣeṇa līyante 'neneti pralayaḥ saṃhartā | tiṣṭhanty asminn iti sthānam ādhāraḥ | nidhīyate nikṣipyate tat-kāla-bhogyatayā kālāntaropabhogyaṃ vastv asminn iti nidhānaṃ sūkṣma-rūpa-sarva-vastv-adhikaraṇaṃ pralaya-sthānam iti yāvat | śaṅkha-padmādi-nidhir vā | bījam utpatti-kāraṇam | avyayam avināśi na tu brīhy-ādivad vinaśvaram | tenānādy-anantaṃ yat kāraṇaṃ tad apy aham eveti pūrveṇaiva sambandhaḥ

Viśvanātha

bahudhopāsate kathaṃ tvām evety āśaṅkyātmano viśvarūpatvaṃ prapañcayati caturbhiḥ | kratuḥ śrauto 'gniṣṭomādiḥ yajñaḥ smārto vaiśvadevādiḥ | auṣadham auṣadhi-prabhavam annam | pitā vyaṣṭi-samaṣṭi-sarva-jagad-utpādanāt | mātā jagato 'sya svakukṣi-madhya eva dhāraṇāt | dhātā jagato 'sya poṣaṇāt | pitāmahaḥ jagat sraṣṭuḥ brahmaṇo 'pi janakatvāt | vedyaṃ jñeyaṃ vastu | pavitraṃ śodhakaṃ vastu | gatiḥ phalam | bhartā patiḥ | prabhur niyantā | sākṣī śubhāśubha-draṣṭā | nivāsa āspadam | śaraṇaṃ vipadbhyas trātā | suhṛn nirupādhi-hita-kārī | prabhavādyāḥ sṛṣṭi-saṃhāra-sthitayaḥ kriyāś cāham | nidhānaṃ nidhiḥ padma-śaṅkhādiḥ | bījaṃ kāraṇam | avyayam avināśi na tu brīhy-ādivan naśvaram

Baladeva

komentarz wspólny przy wersecie BhG 9.19

Michalski

Celem, opiekunem, panem, widzem, mieszkaniem, ucieczką, przyjacielem, źródłem wszystkiego, zatratą wszystkiego, oparciem, skarbem, – nasieniem nieprzemijającym.

Olszewski

Jestem drogą, podporą, panem, świadkiem, mieszkaniem, ucieczką, przyjacielem, jestem narodzeniem i śmiercią; przystanią, skarbem, nasieniem nieśmiertelnem.

Dynowska

Jam jest Droga i Cel, Oblubieniec i Pan, Jam Ostoja Opoka i Schron, Jam Przyjaciel odwieczny i Świadek, Świt i Zmierzch istnienia, bezdenna Skarbnica i wieczyste, niezniszczalne wszystkiego Nasienie.

Sachse

Jestem przeznaczeniem, panem i władcą,
świadkiem, domem, ostoją, przyjacielem,
powstawaniem i zagładą,
przestrzenią, skarbcem i nasieniem niezmiennym.

Kudelska

To Ja jestem celem, opiekunem i potężnym władcą, naocznym świadkiem i przyjacielem, ostoją i ochroną,
Jam jest powstaniem i zagłada, podstawą, miejscem spoczynku i niezniszczalnym nasieniem.

Rucińska

Celem, patronem i panem, świadkiem, siedzibą, schronieniem,
Początkiem, kresem, ostoją, skarbcem, nasieniem bez końca!

Szuwalska

Celem i opiekunem, Panem oraz świadkiem,
Siedzibą i schronieniem, wiernym przyjacielem,
Początkiem świata tego i unicestwieniem,
Podstawą rzeczy wszelkiej, oparciem, nasieniem.

Babkiewicz

Jestem celem, mężem, panem,
świadkiem, domem i schronieniem,
przyjacielem i skarbnicą,
powstaniem, zniszczeniem, trwaniem,
jam niezmiennym jest nasieniem.