BhG 9.10

analiza syntaktyczna

he kaunteya (Kunjowicu!),
mayā (przeze mnie) adhyakṣeṇa (przez nadzorcę) prakṛtiḥ (natura) sa-carācaram [viśvam] (świat wraz z ruchomym i nieruchomym [stworzeniem]) sūyate (rodzi).
[evam] (w ten sposób) anena hetunā (z tej przyczyny) jagat (świat) viparivartate (toczy się).

analiza gramatyczna

mayā	–	asmat sn. 3i.1 – przeze mnie;
adhyakṣeṇa	–	adhi-akṣa 3i.1 m. – przez rządcę oka, przez nadzorcę (adhi – ponad; √ īkṣ – widzieć, akṣa – oko, organ zmysłu);
prakṛtiḥ	–	prakṛti 1i.1 f. – natura, podstawa, praprzyczyna, przejawiony świat (od: pra- √ kṛ – stwarzać);
sūyate	–	√ sū (stworzyć, począć, urodzić) Praes. Ā 1c.1 – rodzi;
sa-carācaram	–	sa-cara-acara 2i.1 n. ; DV / BV : yat caraiś cācaraiś ca sahāsti tat – będący wraz z ruchomym i nieruchomym [stworzeniem] (od: sa – razem z, wespół; krótka forma od: saha lub sama; występuje głównie w złożeniach, wymaga instrumentalisu; √ car –poruszać się, cara – poruszający się, ruchomy, żywy; a-cara – nie poruszający się, nieruchomy, nieżywy);
hetunā	–	hetu 3i.1 m. – dzięki przyczynie, z impulsu, z powodu;
anena	–	idam sn. 3i.1 m. – dzięki temu;
kaunteya	–	kaunteya 8i.1 m. – o synu Kunti (od: kunti – lud Kuntiów, kuntī – Kunti, matka Pandowiców);
jagat	–	jagat 1i.1 n. – świat, poruszający się, ludzkość (od: √ gam – iść);
viparivartate	–	vi-pari- √ vṛt (toczyć się, poruszać, powracać) Praes. Ā 1c.1 – toczy się;

Śāṃkara

tatra bhūta-grāmam imaṃ visṛjāmy udāsīnavad āsīnam iti ca viruddham ucyate, iti tat-parihārārtham āha—

mayādhyakṣeṇa sarvato dṛśi-mātra-svarupeṇāvikriyātmanādhyakṣeṇa mayā, mama māyā triguṇātmikāvidyā-lakṣaṇā prakṛtiḥ sūyate utpādayati sa-carācaraṃ jagat | tathā ca mantra-varṇaḥ—

eko devaḥ sarva-bhūteṣu gūḍhaḥ
sarva-vyāpī sarva-bhūtāntarātmā |
karmādhyakṣaḥ sarva-bhūtādhivāsaḥ
sākṣī cetā kevalo nirguṇaś ca || [śāstrvetuttaṃ 6.11] iti |

hetunā nimittenānenādhyakṣatvena kaunteya jagat sa-carācaraṃ vyaktāvyaktātmakaṃ viparivartate sarvāvasthāsu | dṛśi-karmatvāpatti-nimittā hi jagataḥ sarvā pravṛttiḥ—aham idaṃ bhokṣye, paśyāmīdam, śṛṇomīdam, sukham anubhavāmi, duḥkham anubhavāmi, tad-artham idaṃ kariṣye, idaṃ jñāsyāmi, ity ādyāvagati-niṣṭhāvagaty-avasānaiva | yo asyādhyakṣaḥ parame vyoman [rādhāk 8.7.17.7, sthitaittbhāv 2.8.9] ity ādayaś ca mantrā etam arthaṃ darśayanti | tataś caikasya devasya sarvādhyakṣa-bhūta-caitanya-mātrasya paramārthataḥ sarva-bhogānabhisaṃbandhino’nyasya cetanāntarasyābhāve bhoktur anyasyābhāvāt | kiṃ-nimitteyaṃ sṛṣṭir ity atra praśna-prativacane’nupapanne, ko addhā veda ka iha pravocat | kuta ājātā kuta iyaṃ visṛṣṭiḥ [rādhāk 8.7.17.8] ity ādi-mantra-varṇebhyaḥ | darśitaṃ ca bhagavatā—ajñānenāvṛtaṃ jñānaṃ tena muhyanti jantavaḥ [gītā 5.15] iti

Rāmānuja

tasmāt kṣetrajñakarmānuguṇaṃ madīyā prakṛtiḥ satyasaṅkalpena mayā+adhyakṣeṇekṣitā sacarācaraṃ jagat sūyate / anena kṣetrajñakarmānuguṇamadīkṣaṇena hetunā jagat parivartata iti matsvāmyaṃ satyasaṅkalpatvaṃ nairghṛṇyādidoṣarahitatvam ity evam ādikaṃ mama vasudevasūnor aiśvaraṃ yogaṃ paśya / yathā+āha śrutiḥ, „asmān māyī sṛjate viśvam etat tasmiṃś cānyo māyayā sanniruddhaḥ / māyāṃ tu prakṛtiṃ vidyān māyinaṃ tu mheśvaram // BhGR_1.” iti

Śrīdhara

tad evopapādayati mayeti | mayādhyakṣeṇādhiṣṭhātrā nimitta-bhūtena prakṛtiḥ sa-carācaraṃ viśvaṃ sūyate janayati | anena mad-adhiṣṭhānena hetunedaṃ jagad viparivartate punaḥ punar jāyate | sannidhi-mātreṇādhiṣṭhātṛtvāt kartṛtvam udāsīnatvaṃ cāviruddham iti bhāvaḥ

Madhusūdana

bhūta-grāmam imaṃ visṛjāmy udāsīnavad āsīnam iti ca paraspara-viruddham iti śaṅkā-parihārārthaṃ punar māyāmayatvam eva prakaṭayati mayeti | mayā sarvato-dṛśi-mātra-svarūpeṇāvikriyeṇādhyakṣeṇa niyantrā bhāsakenāvabhāsitā prakṛtis triguṇātmikā sattvāsattvādibhir anirvācyā māyā sūyata utpādayati sa-carācaraṃ jagan māyāvinādhiṣṭhiteva māyā kalpita-gaja-turagādikam | na tv ahaṃ sva-kārya-māyābhāsanam antareṇa karomi vyāpārāntaram | hetunā nimittenānenādhyakṣatvena he kaunteya ! jagat sa-carācaraṃ viparivartate vividhaṃ parivartate janmādi-vināśāntaṃ dity-āder iva kartṛtvābhāvād udāsīnavad āsīnam ity uktam iti na virodhaḥ | tad uktam –

asya dvaitendra-jālasya yad upādāna-kāraṇam |
ajñānaṃ tad upāśritya brahma kāraṇam ucyate || iti |

śruti-smṛti-vādāś cātrārthe sahasraśa udāhāryāḥ

Viśvanātha

nanu sṛṣṭy-ādi-kartus tavedam audāsīnyaṃ na pratyemīty ata āha mayeti | adhyakṣeṇa mayā nimitta-bhūtena prakṛtiḥ sa-carācaraṃ jagat sūyate | prakṛtir eva jagat janayati | mamātrādhyakṣatā-mātram | yathā kasyacid ambarīṣāder iva bhūpateḥ prakṛtibhir eva rājya-kṛtyaṃ nirvāhyate | atrodāsīnasya bhūpateḥ sattā-mātram iti yathā tasya rāja-siṃhāsane sattā-mātreṇa vinā prakṛtibhiḥ kim api na śakyate kartum | tathaiva mamādhiṣṭhāna-lakṣaṇam adhyakṣatvaṃ vinā prakṛtir api jaḍā kim api kartuṃ na śaknotīti bhāvaḥ | anena mad-adhiṣṭhānena hetunedaṃ jagat viparivartate punaḥ punar jāyate

Baladeva

tat pratipādayati mayeti | satya-saṅkalpena prakṛty-adhyakṣeṇa mayā sarveśvareṇa jīva-pūrva-pūrva-karmānuguṇatayā vīkṣitā prakṛtiḥ sa-carācaraṃ jagat sūyate janayati | viṣama-guṇā satī anena jīva-pūrva-karmānuguṇena mad-vīkṣaṇena hetunā taj jagad viparivartate punaḥ punar udbhavati | he kaunteya | śrutiś caivam āha-
vikāra-jananīm ajñām aṣṭa-rūpām ajāṃ dhruvām |
dhyāyate 'dhyāsitā tena tanyate preritā punaḥ |
sūyate puruṣārthaṃ ca tenaivādhiṣṭhitā jagat ||

iti sannidhi-mātreṇādhiṣṭhātṛtvāt kartṛtvam udāsaniṃ ca na viruddham | yathā sannidhi-mātreṇagandhaḥ kṣobhāya jāyate ity ādi smaraṇāc caitad evaṃ mad-adhiṣṭhātṛ-mātraṃ khalu prekṛter apekṣyam | mad-vinā kim api kartuṃ na sā prabhavet na hy asati rājñaḥ siṃhāsanādhiṣṭhātṛtve tad-amātyāḥ kārye prabhavaḥ

Michalski

Rozsnowa, podległa memu władaniu, wyłania z siebie bezwład i ruch, – dzięki temu władaniu, Kauntejo, świat cały obraca się w koło.

Olszewski

Pod mojem zwierzchnictwem emanacya poczyna rzeczy ruchome i nieruchome; w takich warunkach, synu Kunti, świat dokonywa swoich przewrotów.

Dynowska

Ja też sprawiam, jako Przyrody zwierzchność nieuchwytna, iż wyłania ona wszystko co istnieje, wszelki ruchomy i nieruchomy twór; oto dlaczego, o Kauntejo, krąg istnienia obraca się wciąż.

Sachse

To ja czuwam, aby natura
zrodziła to, co pełne ruchu i co nieruchome.
Z tej to właśnie przyczyny, o synu Kunti,
świat kręci się w koło.

Kudelska

Pod moim przewodnictwem natura stwarza rzecz każdą, tę co się porusza i tę co nieruchoma;
I z tej właśnie przyczyny, synu Kunti, ten świat się obraca.

Rucińska

Pod moim, nadzorcy, okiem Przyroda rodzi ruchome
I nieruchome, Kauntejo, i przez to świat się obraca.

Szuwalska

Według Moich wskazówek doczesna natura
Tworzy to, co się rusza i co nieruchome.
Oto jak świat ten działa, Ardżuno Kauntejo.

Babkiewicz

Pod nadzorem mym Natura
bierne i ruchome rodzi,
to dlatego, synu Kunti,
wszechświat może się obracać.