BhG 10.32

analiza syntaktyczna

he arjuna (o Ardźuno!),  
sargāṇām (spośród emanacji) aham eva (ja zaiste) ādiḥ antaḥ madhyam ca [asmi] (jestem początkiem, końcem i środkiem),
vidyānām (pośród nauk) [aham] (ja) adhyātma-vidyā [asmi] (jestem wiedzą o rządcy jaźni),
pravadatām (wśród dysput) aham (ja) vādaḥ [asmi] (jestem mową konkludującą).

analiza gramatyczna

sargāṇām	–	sarga 6i.3 m. – wśród emanacji, wśród kreacji (od: √ sṛj – wypuszczać, emitować);
ādiḥ	–	ādi 1i.1 m. – początek, powstanie;
antaḥ	–	anta 1i.1 m. – koniec, limit, granica, konkluzja, wnętrze, natura;
ca	–	av. – i;
madhyam	–	madhya 1i.1 n. – środek, wnętrze;
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;
arjuna	–	arjuna 8i.1 m. – biały, jasny;
adhy-ātma-vidyā	–	adhi-ātma-vidyā 1i.1 f. ; TP : adhy-ātmano vidyeti – wiedza dotycząca rządcy jaźni (od: adhi – ponad; ātman – jaźń; adhy-ātma – własny, Najwyższy Duch, Nadjaźń; √ vid – wiedzieć, vidyā – wiedza, nauka, mądrość);
vidyānām	–	vidya 6i.3 m. – między naukami (od: √ vid – wiedzieć, vidyā – wiedza, mądrość);
vādaḥ	–	vāda 1i.1 m. – mowa, dysputa, doktryna ( √ vad – mówić; jeden z trzech rodzajów dysputy: vāda, jalpa, vitaṇḍa);
pravadatām	–	pravadant (pra- √ vad – mówić, deklarować) PPr 6i.3 m. – wśród deklarujących, wśród dysput;
aham	–	asmat sn. 1i.1 – ja;

warianty tekstu

sargāṇām → svargāṇām (pośród niebios);
madhyaṃ → madhyaś (środek);

Śāṃkara

sargāṇāṃ sṛṣṭīnām ādir antaś ca madhyaṃ caivāham utpatti-sthiti-layā aham arjuna | bhūtānāṃ jīvādhiṣṭhitānām eva ādir antaś cety ādy uktam upakrame, iha tu sarvasyaiva sarga-mātrasyeti viśeṣaḥ | adhyātma-vidyā vidyānāṃ mokṣārthatvāt pradhānam asmi | vādo’rtha-nirṇaya-hetutvāt pravadatāṃ pradhānam, ataḥ so’ham asmi | pravaktṛ-dvāreṇa vadana-bhedānām eva vāda-jalpa-vitaṇḍānām iha grahaṇaṃ pravadatām iti

Rāmānuja

sṛjyanta iti sargāḥ, teṣām ādiḥ kāraṇam; sarvadā sṛjyamānānāṃ sarveṣāṃ prāṇināṃ tatra tatra sraṣṭāro 'ham evetyarthaḥ / tathā antaḥ sarvadā saṃhriyamāṇānāṃ tatra tatra saṃhartāro 'py aham eva / tathā ca madhyaṃ pālanam; sarvadā pālyamānānāṃ pālayitāraś cāham evetyarthaḥ / jalpavitaṇḍādi kurvatāṃ tattvanirṇayāya pravṛtto vādo yaḥ, so 'ham

Śrīdhara

sargāṇām iti | sṛjyanta iti sargā ākāśādayaḥ | teṣām ādivantaś ca madhyaṃ caivāham | aham ādiś ca madhyaṃ cety atra sṛṣṭy-ādi-kartṛtvaṃ pāramaiśvaryam uktam | atra tūtpatti-sthiti-pralayā mad-vibhūtitvena dhyeyā ity ucyate iti viśeṣaḥ | adhyātma-vidyātma-vidyā | pravadatāṃ vādināṃ sambandhinyo vāda-jalpa-vitaṇḍākhyās tisraḥ kathāḥ prasiddhāḥ | tāsāṃ madhye vādo 'ham | yatra dvābhyām api pramāṇatas tarkataś ca svapakṣaḥ sthāpyate para-pakṣaś ca cchala-jāti-nigraha-sthānais tat-pakṣaṃ dūṣayati na tu sva-pakṣaṃ sthāpayati, sā vitaṇḍā nāma kathā | tatra jalpa-vitaṇḍe vijigīṣamāṇayor vādinoḥ śakti-parīkṣā-mātra-phale | vādas tu vīta-rāgayoḥ śiṣyācāryayor anyayor vā tattva-nirūpaṇa-phalaḥ | ato 'sau śreṣṭhatvān mad-vibhūtir ity arthaḥ

Madhusūdana

sargāṇām acetana-sṛṣṭīnām ādir antaś ca madhyaṃ cotpatti-sthiti-layā aham eva | he arjuna | bhūtānāṃ jīvāviṣṭānāṃ cetanatvena prasiddhānām evādir antaś ca madhyaṃ cety uktam upakrame, iha tv acetana-sargāṇām iti na paunaruktyam | vidyānāṃ madhye 'dhyātma-vidyā mokṣa-hetur ātma-tattva-vidyāham | pravadatāṃ pravadat-sambandhināṃ kathā-bhedānāṃ vāda-jalpa-vitaṇḍātmakānāṃ madhye vādo 'ham | bhūtānām asmi cetanety atra yathā bhūta-śabdena tat-sambandhinaḥ pariṇāmā lakṣitās tatheha pravadac-chabdena tat-sambandhinaḥ kathā-bhedā lakṣyante | ato nirdhāraṇopapattiḥ | yathā śrute tūbhayatrāpi sambandhe ṣaṣṭhī | tatra tattva-bubhutsvor vītarāgayoḥ sa-brahmacāriṇor guru-śiṣyayor vā pramāṇena tarkeṇa ca sādhana-dūṣaṇātmā sa-pakṣa-pratipakṣa-parigrahas tattva-nirṇaya-paryanto vādaḥ | tad uktaṃ pramāṇa-tarka-sādhanopālambhaḥ siddhāntāviruddhaḥ pañcāvayavopapannaḥ pakṣa-pratipakṣa-parigraho vādaḥ iti | vāda-phalasaya tattva-nirṇayasya durdurūḍha-vādi-nirākaraṇena saṃrakṣaṇārthaṃ vijigīṣu-kathe jalpa-vitaṇḍe jaya-parāyaja-mātra-paryante | tad uktam tattvādhyavasāya-saṃrakṣaṇārthaṃ jalpa-vitaṇḍe bīja-praroha-saṃrakṣaṇārthaṃ kaṇṭaka-śākhā-prāvaraṇavat [NyāyaD 4.2.47] iti | chala-jāti-nigraha-sthānaiḥ para-pakṣo dūṣyata iti jalpe vitaṇḍāyāṃ ca samānam | tatra vitaṇḍāyām ekena sva-pakṣaḥ sthāpyata eva, anyena ca sa dūṣyata eva | jalpe tūbhābhyām api sva-pakṣaḥ sthāpyata ubhābhyām api para-pakṣo dūṣyata iti viśeṣaḥ | tad uktaṃ yathoktopapanna-cchala-jāti-nigraha-sthāna-sādhanopalambho jalpaḥ sa pratipakṣa-sthāpanā-hīno vitaṇḍā iti | ato vitaṇḍā-dvaya-śarīratvāj jalpo nāma naikā kathā, kintu śakty-atiśaya-jñānārthaṃ samaya-bandha-mātreṇa pravartata iti khaṇḍana-kārāḥ | tattvādhyvasāya-paryavasāyitvena tu vādasya śreṣṭhatvam uktam eva

Viśvanātha

sṛjyanta iti sargā ākāśādayas teṣām ādiḥ sṛṣṭir antaḥ saṃhāraḥ | madhyaṃ pālanaṃ ceti sṛṣṭi-sthiti-pralayā mad-vibhūtitvena dhyeyā ity arthaḥ | aham ādiś ca madhyaṃ cety atra sṛṣṭy-ādi-kartā parameśvara evoktaḥ | vidyānāṃ jñānānāṃ madhye aham ātma-vidyā ātma-jñānam | pravadatāṃ sva-pakṣaṃ sthāpana-para-pakṣa-dūṣaṇādi-rūpa-jalpa-vitaṇḍādi-kurvatāṃ vādas tattva-nirṇayaḥ pravṛtti-siddhānte yaḥ so 'ham

Baladeva

sargāṇāṃ mahad-ādīnāṃ jaḍa-sṛṣṭīnām ādir anto madhyaṃ cāham iti teṣāṃ sarga-saṃhāra-pālanāni mad-vibhūtitayā bhāvyānīty arthaḥ | aham ādiś ca ity ādau mat-svāṃśa-cetanānāṃ bhūtānāṃ sargādi-hetur mad-vibhūtir ity uktamato na punaḥ punar-uktiḥ |

aṅgāni vedāś catvāro mīmāṃsā nyāya-vistaraḥ |
dharma-śāstraṃ purāṇaṃ ca vidyā hy etāś caturdaśa ||

ity uktānāṃ vidyānāṃ madhye 'dhyātma-vidyā saparikara-paramātma-nirṇetrī caturlakṣaṇī vedānta-vidyāham evety arthaḥ | pravadatāṃ sambandhī yo vādaḥ so 'ham | teṣāṃ khalu vāda-jalpa-vitaṇḍās tisraḥ kathāḥ prasiddhāḥ | tatrobhaya-sādhanavatī vijigīṣu-kathā jalpaḥ | yatrobhābhyāṃ pramāṇena tarkenṇa sva-pakṣaḥ sthāpyate chala-jāti-nigraha-sthānaiḥ para-pakṣo dūṣyate sva-pakṣa-sthāpana-hanā para-pakṣa-dūṣaṇāvasānā kathā vitaṇḍā | ete pravadator vijigīṣvoḥ śakti-mātra-parīkṣake niṣphale tattva-bubhutsu-kathā vādaḥ | sa ca tattva-nirṇaya-phalakatvenotkṛṣṭatvān mad-vibhūtir iti

Michalski

Jestem początkiem wyłonień kosmicznych, ich środkiem i końcem – Ardżuno! Wśród nauk jestem nauką o najwyższej duszy i – mową jestem mówców.

Olszewski

W rzeczach stworzonych, Ardżuno, jestem początkiem, środkiem i końcem; między naukami nauką o Duszy najwyższej; dla tych, którzy mówią, jestem słowem.

Dynowska

Wszechstworzenia początek Jam jest i środek i koniec, Ardżuno; wśród nauk wszystkich – Jam wiedzą o Najwyższym Duchu; wśród argumentów krasomówców tym, co o samą prawdę dba.

Sachse

Jestem początkiem, Ardżuno,
środkiem i końcem stworzenia.
Jestem wiedzą o atmanie w świecie wiedzy,
jestem wymową mówców.

Kudelska

Ja jestem, Ardżuno, początkiem, trwaniem i końcem każdego stworzenia,
Wśród nauk wszelkich Ja jestem wiedzą o najwyższym duchu, Ja jestem celem i wnioskiem każdej dysputy.

Rucińska

Jam jest początkiem, Ardżuno, końcem i środkiem stworzenia!
Wiedzą duchową wśród nauk, wywodem biegłych w dysputach,

Szuwalska

Także świata początkiem, jak i jego końcem
Oraz środkiem, Ardżuno, a ze wszystkich nauk
Jestem wiedzą duchową oraz mówców mową.

Babkiewicz

Kreacji początkiem wszelkich,
środkiem, końcem, o Ardźuno,
wśród nauk o jaźni wiedzą,
a konkluzją pośród dysput.