BhG 10.12-13

analiza syntaktyczna

arjunaḥ (Ardźuna) uvāca (powiedział):
bhavān (Pan) param brahma (najwyższym brahmanem) param dhāma (najwyższą siedzibą) paramam pavitram (najwyższą czystością) [asi] (jesteś).
[ataḥ] (dlatego) devarṣiḥ nāradaḥ (boski wieszcz Narada) asitaḥ devalaḥ (Asita Dewala) vyāsaḥ (Wjasa) tathā sarve ṛṣayaḥ (jak również wszyscy wieszczowie) tvām (ciebie) puruṣam (Mężem) śāśvatam (wiecznym) divyam (niebiańskim) ādi-devam (pierwszym z bogów) ajam (nienarodzonym) vibhum (potężnym) āhuḥ (nazywają).
svayam ca (i osobiście) tvam [tathā] (ty w ten sposób) me (mi) bravīṣi (mówisz).

analiza gramatyczna

arjunaḥ	–	arjuna 1i.1 m. – biały, jasny;
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
param	–	para 1i.1 n. – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najwyższy, najlepszy;
brahma	–	brahman 1i.1 n. – duch, Weda (od: √ bṛh – zwiększać);
param	–	para 1i.1 n. – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny, najwyższy, najlepszy;
dhāma	–	dhāman 1i.1 n. – siedziba, dom, miejsce zamieszkania, stan, majestat, postać, świetność (od: √ dhā – umieszczać);
pavitram	–	pavitra 1i.1 n. – środek oczyszczający, filtr, czystość, oczyszczenie (od: √ pū – oczyszczać);
paramam	–	parama 1i.1 n. – najdoskonalszy, najlepszy (stopień najwyższy od: para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny);
bhavān	–	bhavant 1i.1 m. – pan (od: √ bhū – być, bha-vant – tytuł honoryfikatywny, wygląda tak samo jak PPr od √ bhū, ale różni się odmianą w: nominativus liczby poj.; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);
puruṣam	–	puruṣa 2i.1 m. – człowiekiem (od: √ pur – poprzedzać, prowadzić lub √ pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie);
śāśvatam	–	śāśvata 2i.1 m. – wiecznym, nieustannym, stałym;
divyam	–	divya 2i.1 m. – boskim (od: √ div – jaśnieć, diva – niebiosa);
ādi-devam	–	ādi-deva 2i.1 m. ; TP : devānām ādim iti – pierwszym wśród niebian (od: ādi – początek, źródło, pierwszy; √ div – jaśnieć, bawić się, deva – bóg, niebianin);
ajam	–	a-ja 2i.1 m. – nienarodzonym (od: √ jan – rodzić się, ja – na końcu złożeń: zrodzony);
vibhum	–	vi-bhu 2i.1 m. – wybitnym, potężnym, władnym, Panem, Władcą (od: vi- – prefiks: rozdzielać, w różne strony, na zewnątrz; √ bhū – być);

*****

āhuḥ	–	√ ah (mówić – odmiana jedynie w Perf. reszta form od: √ brū) Perf. P 1c.3 – powiedzieli, nazwali;
tvām	–	yuṣmat sn. 2i.1 – ciebie;
ṛṣayaḥ	–	ṛṣi 1i.3 m. – święci, wieszczowie;
sarve	–	sarva sn. 1i.3 m. – wszyscy;
deva-rṣiḥ	–	deva-rṣi 1i.1 m. ; TP : devānām ṛṣir iti – wieszcz wśród niebian (od: √ div – jaśnieć, bawić się, deva – bóg, niebianin; ṛṣi – święty, wieszcz);
nāradaḥ	–	nāra-da 1i.1 m. – Narada, dawca człowieczego (od: nṛ – człowiek, ludzkość, nara – człowiek, nāra – związane z człowiekiem, wody; da – na końcu złożenia oznacza dawcę);
tathā	–	av. – tak, w ten sposób, podobnie;
asitaḥ	–	a-sita 1i.1 m. – Asita, nie biały, ciemnego koloru (od: sita – biały, jaśniejący);
devalaḥ	–	devala 1i.1 m. – Dewala, sługa bóstwa;
vyāsaḥ	–	vyāsa 1i.1 m. – Wjasa, układający (od: vi- √ as – dzielić, rozdzielać, układać, urządzać);
svayam	–	av. – osobiście, sam, samemu;
ca	–	av. – i;
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
bravīṣi	–	√ brū (mówić) Praes. P 2c.1 – mówisz;
me	–	asmat sn. 6i.1 – mi (skrócona forma od: mama);

warianty tekstu

brahma i dhāma zamieniają się miejscami;
me → māṃ (mi);

Śāṃkara

yathoktāṃ bhagavato vibhūtiṃ yogaṃ ca śrutvārjuna uvāca—

paraṃ brahma paramātmā paraṃ dhāma paraṃ tejaḥ pavitraṃ pāvanaṃ paramaṃ prakṛṣṭaṃ bhavān | puruṣaṃ śāśvataṃ nityaṃ divyaṃ divi bhavam ādi-devaṃ sarva-devānām ādau bhavam ādi-devam ajaṃ vibhuṃ vibhavana-śīlam

īdṛśaṃ—

āhuḥ kathayanti tvām ṛṣayo vasiṣṭhādayaḥ sarve devarṣir nāradas tathā | asito devalo’pi evam evāha, vyāsaś ca, svayaṃ caiva tvaṃ ca bravīṣi me

Rāmānuja

evaṃ sakaletaravisajātīyaṃ bhagavadasādhāraṇaṃ śṛṇvatāṃ niratiśayānandajanakaṃ kalyāṇaguṇagaṇayogaṃ tadaiśvaryavitatiṃ ca śrutvā tadvistāraṃ śrotukāmo 'rjuna uvāca

paraṃ brahma paraṃ dhāma paramaṃ pavitraṃ iti yaṃ śrutayo vadanti, sa hi bhavān / „yato vā imāni bhūtāni jāyante, yena jātāni jīvanti, yat prayanty abhisaṃviśanti, tad vijijñāsasva tad brahmeti”, „brahmavid āpnoti param”, „sa yo ha vai tat paramaṃ brahma veda brahmaiva bhavati” iti / tathā paraṃ dhāma; dhāmaśabdo jyotirvacanaḥ; paraṃ jyotiḥ „atha yad ataḥ paro divo jyotir dīpyate”, „paraṃ jyotir upasaṃpadya svena rūpeṇābhiniṣpadyate”, „taṃ devā jyotiṣāṃ jyotiḥ” iti / tathā ca paramaṃ pavitram paramaṃ pāvanam; smartur aśeṣakalmaṣāśleṣakaram, vināśakaraṃ ca / „yathā puṣkarapalāśa āpo na śliṣyante evam evaṃvidi pāpaṃ karma na śliṣyate”, „tad yatheṣīkātūlam agnau protaṃ pradūyetaivaṃ hāsya sarve pāpmānaḥ pradūyante”, „nārāyaṇa paraṃ brahma tattvaṃ nagarāyaṇaḥ paraḥ / nārāyaṇa paro jyotir ātmā nārāyaṇaḥ paraḥ” iti hi śrutayo vadanti

ṛṣayaś ca sarve parāvaratattvayāthātmyavidas tvām eva śāśvataṃ divyaṃ puruṣam ādidevam ajaṃ vibhum āhuḥ; tathaiva devarṣir nāradaḥ asitaḥ devalaḥ vyāsaś ca / „ye ca devavido vipro ye cādhyātmavido janāḥ / te vadanti mahātmānaṃ kṛṣṇaṃ dharmaṃ sanātanam // pavitāṇāṃ hi govindaḥ pavitraṃ param ucyate / puṇyānām api puṇyo 'sau maṅgalānāṃ ca maṅgalam / trailokyaṃ puṇḍarīkākṣo devadevaḥ sanātanaḥ / āste harir acintyātmā tatraiva madhusūdanaḥ // „eṣa nārāyaṇaḥ śrīmān kṣīrārṇavaniketanaḥ / nāgaparyaṅkam utsṛjya hy āgato madhurāṃ purīm // „puṇyā dvāravatī tatra yatrāste madhusūdahaḥ / sākṣād devaḥ purāṇo 'sau sa hi dharmas sanātanaḥ” / tathā, „yatra nārāyaṇo devaḥ paramātmā sanātanaḥ / tatra kṛtsnaṃ jagat pārtha tīrthāny āyatanāni ca // tat puṇyaṃ tat paraṃ brahma tat tīrthaṃ tat tapovanam / tatra devarṣayas siddhāḥ sarve caiva tapodhanāḥ // ādidevo mahāyogī yatrāste madhusūdanaḥ / puṇyānām api tat puṇyaṃ mā bhūt te saṃśayo 'tra vai // „kṛṣṇa eva hi lokānām utpattir api cāpyayaḥ / kṛṣṇasya hi kṛte bhūtam idaṃ viśvaṃ carācaram // iti / tathā svayam eva bravīṣi ca, „bhūmir apo 'nalo vāyuḥ khaṃ mano budhir eva ca / ahaṃkāra itīyaṃ me bhinnā prakṛtir aṣṭadhā // ityādinā, „ahaṃ sarvasya prabhavo mattas sarvaṃ pravartate” ityantena

Śrīdhara

saṃkṣepeṇoktāṃ vibhūtiṃ vistareṇa jijñāsuḥ bhagavantaṃ stuvann arjuna uvāca paraṃ brahmeti saptabhiḥ | paraṃ dhāma cāśrayaḥ | paramaṃ ca pavitraṃ ca bhavān eva | kuta iti ? ata āha yataḥ śāśvataṃ nityaṃ puruṣam | tathā divyaṃ dyotanātmakaṃ svayaṃ prakāśam | ādiś cāsau devaś ceti tam | devānām ādi-bhūtam ity arthaḥ | tathājam ajanmānam | vibhuṃ ca vyāpakam | tvām evāhuḥ | ke ta iti ? āha āhur iti | ṛṣayo bhṛgv-ādayaḥ sarve | devarṣiś ca nāradaḥ | asitaś ca devalaś ca vyāsaś ca svayaṃ tvam eva ca sākṣān me mahyaṃ bravīṣi

Madhusūdana

evaṃ bhagavato vibhūtiṃ yogaṃ ca śrutvā paramotkaṇṭhito 'rjuna uvāca paraṃ brahmeti saptabhiḥ | paraṃ brahma paraṃ dhāma āśrayaḥ prakāśo vā | paramaṃ pavitraṃ pāvanaṃ ca bhavān eva | yataḥ puruṣam paramātmānaṃ śāśvataṃ sadaika-rūpaṃ divi parame vyomni sva-svarūpe bhavaṃ divyaṃ sva-prapañcātītam ādiṃ ca sarva-kāraṇaṃ devaṃ ca dyotanātmakaṃ sva-prakāśam ādi-devam ata evājaṃ vibhuṃ sarva-gataṃ tvām āhur iti sambandhaḥ

āhuḥ kathayanti tvām ananta-mahimānam ṛṣayas tattva-jñāna-niṣṭhāḥ sarve bhṛgu-vaśiṣṭhādayaḥ | tathā devarṣi-nārado 'sito devalaś ca dhaumyasya jyeṣṭho bhrātā | vyāsaś ca bhagavān kṛṣṇa-dvaipāyanaḥ | ete 'pi tvāṃ pūrvokta-viśeṣaṇaṃ me mahyam āhuḥ sākṣāt kim anyair vaktṛbhiḥ svayam eva tvaṃ ca mahyaṃ bravīṣi | atra ṛṣitve 'pi sākṣād-vaktṝṇāṃ nāradādīnām ativiśiṣṭatvāt pṛthag-grahaṇam

Viśvanātha

saṅkṣepeṇoktam arthaṃ vistareṇa śrotum icchan stuti-pūrvakam āha param iti | paraṃ sarvotkṛṣṭaṃ dhāma śyāmasundaraṃ vapur eva paraṃ brahma | gṛha-dehatviṭ-prabhāvā dhāmāni ity amaraḥ | tad dhāmaiva bhavān bhavati | jīvasyeva tava deha-dehi-vibhāgo nāstīti bhāvaḥ | dhāma kīdṛśam ? paraṃ pavitraṃ draṣṭṝṇām avidyā-mālinya-haram ataeva ṛṣayo 'pi tvāṃ śāśvataṃ puruṣam āhuḥ puruṣākārasyāsya nityatvaṃ vadanti

Baladeva

saṅkṣepeṇa śrutāṃ vibhūtiṃ vistareṇa śrotum icchann arjuna uvāca param iti | bhavān eva satyaṃ jñānam anantaṃ brahma iti śrūyamāṇaṃ paraṃ brahma | bhavān eva tasminn evāśritāḥ sarve tad u nātyeti kaścana iti śrūyamāṇaṃ paraṃ dhāma nikhilāśraya-bhūtaṃ vastu | bhavān eva paramaṃ pavitraṃ jñātvā devaṃ mucyate sarva-pāpaiḥ sarvaṃ pāpmānaṃ tarati nainaṃ pāpmā tarati ity ādi śrūyamāṇaṃ smartur akhila-pāpa-haraṃ vastu ity ahaṃ vedmi | tathā sarve tad-anukampitā ṛṣayas teṣu pradhāna-bhūtā nāradādayaś ca tasmāt kṛṣṇa eva paro devas taṃ dhyāyet taṃ raset taṃ bhajet taṃ yajet [GTU 1.48] iti | oṃ tat sat iti janma-jarābhyāṃ bhinnaḥ sthāṇur ayam acchedyo 'yaṃ [GTU 2.22] iti śruty-artha-vidas tvāṃ divyaṃ puruṣam ādidevam ajaṃ vibhum āhus [Gītā 10.12] tat-kathā-saṃvādeṣu purāṇeṣv itihāseṣu ca svayaṃ ca vravīṣīti ajo 'pi sann avyayātmā [Gītā 4.6] iti yo mām ajam anādiṃ ca [Gītā 10.3] iti ahaṃ sarvasya prabhavaḥ [Gītā 10.8] ity ādibhiḥ

Michalski

Ardżuna rzekł:
Jesteś najwyższym Brahmanem, najwyższą siedzibą, najwyższą wodą oczyszczenia, o Panie ! Jesteś wiecznym boskim Puruszą, jesteś prabóstwem, nieurodzonym, przenikającym wszystko.
Tak mówią o tobie wszyscy wieszczowie, nawet boski wieszcz Narada, nawet Asita, Dewala i Wjasa, a teraz ty sam mi to mówisz!

Olszewski

Ardżuna.
Ty jesteś Bogiem najwyższym, mieszkaniem najwyższem, oczyszczeniem najwyższem, Duchem wiecznym niebieskim, Pierwszem Bóstwem, bez początku, Panem.
Tak wyznają wszyscy riszyowie, dewarszi Narada, Asita, Dewala, Vyasa. Tak i ty mi oznajmiasz.

Dynowska

Ardżuna mówi:
Iżeś jest Brahman najwyższy, najwznioślejszy, przeczysty, jedyna Ostoja i najgórnirjszy Cel i wieczny Człowiek-Bóg, Ty, bez początku i końca, wszechobecny Pan,
wszyscy mędrcy to powiadali; takim sławił Cię boski wieszcz Narada i Asita, Dewala i Wjasa, a teraz objawiasz mi to Sam.

Sachse

Ardżuna rzekł:
Tyś jest najwyższym brahmanem,
najwyższą siedzibą,
tyś dawcą najwyższego oczyszczenia.
Wszyscy mędrcy, i boski Narada,
i Asita, Dewala i Wjasa
zwą cię odwiecznym, boskim puruszą,
bóstwem pierwotnym,
niezrodzonym i wszechmocnym.
Ty sam także mi to mówisz.

Kudelska

Ardżuna powiada:
Tyś najwyższym brahmanem, najwyższą ostoją, najwyższym panem Wszechoczyszczającym,
Tyś boską odwieczną osobą, Tyś Bóg najpierwszy, nie narodzony i wszystko przenikający.
Tak o Tobie wszyscy wieszczowie powiadali, boski Narada, Asita,
Dewala, Wjasa, a teraz Ty sam mnie to właśnie objaśniasz.

Rucińska

Rzekł Ardżuna:
Tyś jest najwyższym Brahmanem, przybytkiem i czyścicielem,
Puruszą wiecznym, niebiańskim, pierwotnym i niezrodzonym!
Bogiem Cię zwą wszechobecnym mędrcy, wieszcz boski Narada,
Asita, Dewala, Wjasa – i ty sam mówisz to do mnie!

Szuwalska

Jesteś prawdą najświętszą – powiedział Ardżuna –
Najwspanialszym schronieniem i tym, co najczystsze,
Wieczną, boską osobą, pierwszym pośród bogów,
Nienarodzony, wszędzie obecny – tak mówią
Wszyscy mędrcy i święci, tacy jak Narada,
Asita czy Dewala, jak również sam Wjasa.
Dziś słyszę to od Ciebie.

Babkiewicz

Ardźuna rzekł:
Tyś najwyższym jest brahmanem,
przeczystością, pierwszym domem.
Wszyscy mędrcy, wieszcz Narada,
Asita Dewala, Wjasa
zowią ciebie źródłem bogów,
Człowiekiem, nienarodzonym,
wiecznym, boskim, wszechpotężnym
i ty sam mi to ogłaszasz.