BhG 11.9-11

analiza syntaktyczna

saṃjayaḥ (Sandźaja) uvāca (powiedział):
he rājan (o królu!),
tataḥ (wówczas) mahā-yogeśvaraḥ (wielki pan jogi) hariḥ (Hari) evam (w ten sposób) uktvā (powiedziawszy)
pārthāya (Prythowicowi) paramam aiśvaram rūpam (najwyższą monarszą postać)
aneka-vaktra-nayanam (posiadającą liczne usta i oczy) anekādbhuta-darśanam (posiadającą liczne cudowne wizje) aneka-divyābharaṇam (posiadającą liczne boskie ozdoby) divyānekodyatāyudham (posiadającą liczny boski podniesiony oręż) divya-mālyāmbara-dharam (noszącą boskie girlandy i szaty) divya-gandhānulepanam (namaszczoną boskimi wonnościami) sarvāścarya-mayam (składającą się ze wszelkich dziwów) viśvato-mukham (mającą twarze wszędzie) devam (boską) anantam (nieograniczoną) darśayāmāsa (ukazał).

analiza gramatyczna

 

saṃjayaḥ	–	sam-jaya 1i.1 m. – podbój, całkowite zwycięstwo (od: sam- √ ji – zwyciężać całkowicie, jaya – zwycięstwo);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
evam	–	av. – w ten sposób;
uktvā	–	√ vac (mówić) absol. – powiedziawszy;
tataḥ	–	av. – wówczas, po tym, od tego, wskutek tego (od: tat – ablativus nieodmienny zakończony na -tas);
rājan	–	rājan 8i.1 m. – o władco! (od: √ raj – władać);
mahā-yogeśvaraḥ	–	mahā-yoga-īśvara 1i.1 m. ; TP : mahānto yogasyeśvara iti  – władca wielkiej jogi (od: √ mah – powiększać, mahant – wielki; √ yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga  – przyłączanie, zysk, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej; √ īś – posiadać, władać, īśa / īśvara – pan, władca);
hariḥ	–	hari 1i.1 m. – zabierający, niosący; żółty, brązowo-czerwony, ogień, słońce, lew, małpa; Hari (od: √ hṛ – zabierać; Raghu-vaṃśa 3.49: harir yathaikaḥ puruṣottamaḥ smṛtaḥ – jako Hari znany jest pierwszy najlepszy z ludzi);
darśayāmāsa	–	√ dṛś (patrzeć) caus. Perf. (opisowe) P 1c.1 – ukazał;
pārthāya	–	pārtha 4i.1 m. – synowi Prythy (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
paramam	–	parama 2i.1 n. – najdoskonalszy, najlepszy (stopień najwyższy od: para – daleki, odległy, poza, wcześniejszy, późniejszy, starożytny, ostateczny);
rūpam	–	rūpa 2i.1 n. – postać, kształt, piękno (od: √ rūp – formować);
aiśvaram	–	aiśvara 2i.1 n. – majestat, władztwo, moc (od: √ īś – posiadać, władać, īśa / īśvara – pan, władca);

*****

aneka-vaktra-nayanam	–	aneka-vaktra-nayana 2i.1 n. ; DV / BV :  yasmin anekāni vaktrāṇi ca nayanāni ca santi tat – to, w którym są liczne oczy i usta (od: an-eka – nie jeden, liczny, wiele; √ vac – mówić, vaktra – usta, twarz; √ nī – prowadzić, nayana – prowadzenie, oko);
anekādbhuta-darśanam	–	aneka-adbhuta-darśana 2i.1 n. ; BV :  yasmin anekāni adbhutāni darśanāni santi tat – to, w którym są liczne niezwykłe wizje (od: an-eka – nie jeden, liczny, wiele; ad-bhuta – nadnaturalne, wspaniałe, zadziwiające; √ dṛś – widzieć, darśa – widok, wygląd, darśana – widzenie, obserwacja, spojrzenie);
aneka-divyābharaṇam	–	aneka-divya-ābharaṇa 2i.1 n. ; BV :  yasmin anekāni divyāny ābharaṇāni santi tat – to, w którym są liczne boskie ozdoby (od: an-eka – nie jeden, liczny, wiele; √ div – jaśnieć, diva – niebiosa, divya – boski; √ bhṛ – nieść, trzymać, dzierżyć, bhara – utrzymywanie, noszenie, ā-bharaṇa – dekoracje, ozdoby);
divyānekodyatāyudham	–	divya-aneka-udyata-āyudha 2i.1 n. ; BV :  yasmin anekāni divyāny udyatāny āyudhāni santi tat – to, w którym jest liczny podniesiony oręż (od: √ div – jaśnieć, diva – niebiosa, divya – boski; an-eka – nie jeden, liczny, wiele; ud- √ yam – powstać, podjąć, PP udyata – podjęty, podniesiony; √ yudh – walczyć przeciw, atakować, ā-yuddha – oręż);

*****

divya-mālyāmbara-dharam	–	divya-mālya-ambara-dhara 2i.1 n. ; yat divyāni mālyāni ca ambarāṇi ca dhārayatīti tat – to, które posiada boskie girlandy i szaty (od: √ div – jaśnieć, diva – niebiosa, divya – boski; mālā – sznur, rząd, korale, różaniec, girlanda, mālya – wieniec, girlanda; ambara – ubranie, szata; √ dhṛ – dzierżyć, dhara – dzierżący, trzymający);
divya-gandhānulepanam	–	divya-gandha-anulepana 2i.1 n. ; BV :  yasya divyena gandhenānulepanam asti tat – namaszczone boskimi wonnościami (od: √ div – jaśnieć, diva – niebiosa, divya – boski; gandha – zapach, woń; anu- √ lip – namaszczać, smarować, anulepana – namaszczenie, naoliwienie [ciała]);
sarvāścarya-mayam	–	sarva-āścarya-maya 2i.1 n. – składające się z wszelkich dziwów (od: sarva – wszystko; ā- √ car – podchodzić, āścarya – ciekawy, cudowny, wspaniały, zadziwiający, niezwykły, przedziwny; –maya – w złożeniach: uczyniony z, składający się z);
devam	–	deva 2i.1 m. – boga, niebianina (od: √ div – jaśnieć, bawić się);
anantam	–	an-anta 2i.1 n. – nie mającego końca, nieskończonego (od: anta – koniec, limit, granica, śmierć);
viśvato-mukham	–	viśvato-mukha 2i.1 n. ; BV : yasya mukhāni viśvataḥ santi tat – to, czego twarze są wszędzie (od: √ viś – wchodzić, viśva – wszystko, całość, świat, av. viśvatas – zewsząd, wszędzie; mukha – twarz);

warianty tekstu

tato rājan → agrato rājan / mahā-rājan (przed, o królu / o wielki królu);
mahā-yogeśvaro → mahā-yogīśvaro (władca wielkich joginów);
divya-mālyāmbara-dharaṃ → divya-mālāṃbara-dharaṃ (noszącego boskie girlandy i szaty);
devam → viṣṇum (Wisznu);

Śāṃkara

evaṃ yathokta-prakāreṇoktvā tato’nantaraṃ rājan dhṛtarāṣṭra ! mahā-yogeśvaro mahāṃś cāsau yogeśvaraś mahā-yogeśvaro harir nārāyaṇo darśayāmāsa darśitavān pārthāya pṛthā-sutāya paramaṃ rūpaṃ viśva-rūpam aiśvaram
aneka-vaktra-nayanam anekāni vaktrāṇi nayanāni ca yasmin rūpe tad aneka-vaktra-nayanam, anekādbhuta-darśanam anekāny adbhutāni vismāpakāni darśanāni yasmin rūpe tad anekādbhuta-darśanaṃ rūpam | tathāneka-divyābharaṇam anekāni divyāny ābharaṇāni yasmin tad aneka-divyābharaṇam | tathā divyānekodyatāyudhaṃ divyāny anekāny asyādīni udyatāny āyudhāni yasmin tad divyānekodyatāyudham | darśayāmāseti pūrveṇa saṃbandhaḥ
kiṃ ca—
divya-mālyāmbara-dharaṃ divyāni mālyāni puṣpāṇy ambarāṇi vasrāṇi ca dhriyante yeneśvareṇa taṃ divya-mālyāmbara-dharam, divya-gandhānulepanaṃ divyaṃ gandhānulepanaṃ yasya taṃ divya-gandhānulepanam, sarvāścarya-mayaṃ sarvāścarya-prāyaṃ devam anantaṃ nāsyānto’stīty anantas tam, viśvato-mukhaṃ sarvato-mukhaṃ sarva-bhūtātma-bhūtatvāt, taṃ darśayāmāsa | arjuno dadarśeti vādhyāhriyate

Rāmānuja

evam uktvā sārathye 'vasthitaḥ pārthamātulajo mahāyogeśvaro hariḥ mahāścaryayogānām īśvaraḥ parabrahmabhūto nārāyaṇaḥ paramam aiśvaraṃ svāsādhāraṇaṃ rūpaṃ pārthāya pitṛṣvasuḥ pṛthāyāḥ putrāya darśayām āsa / tad vividhavicitranikhilajagadāśrayaṃ viśvasya praśāsitṛ ca rūpam; tac cedṛśam
devaṃ dyotamānam, anantam kālatrayavarti; nikhilajagadāśrayatayā deśakālaparicchedānarham, viśvatomukham viśvadigvartimukham, svocitadivyāmbaragandhamālyābharaṇāyudhānvitam

Śrīdhara

evam uktvā bhagavān arjunāya svarūpaṃ darśitavān | tac ca rūpaṃ dṛṣṭvārjunaḥ śrī-kṛṣṇaṃ vijñāpitavān itīmam arthaṃ ṣaḍbhiḥ ślokair dhṛtarāṣṭraṃ prati sañjaya uvāca evam uktveti | he rājan dhṛtarāṣṭra ! mahān cāsau yogeśvaraś ca hariḥ paramam aiśvaraṃ rūpam darśitavān
kathambhūtaṃ tad iti ? ata āha aneka-vaktra-nayanam iti | anekāni vaktrāṇi nayanāni ca yasmiṃs tat | anekānām adbhutānāṃ darśanam yasmiṃs tat | anekāni divyābharaṇāni yasmiṃs tat | divyāny anekāny udyatāny āyudhāni yasmiṃs tat
kiṃ ca divyeti | divyāni mālyāni ambarāṇi ca dhārayatīti tat | tathā divyo gandho yasya tādṛśaṃ anulepanaṃ yasya tat | sarvāścarya-mayam anekāścarya-prāyam | devam dyotanātmakam | anantam aparicchinnam | viśvataḥ sarvato mukhāni yasmiṃs tat

Madhusūdana

bhagavān arjunāya divyaṃ rūpaṃ darśitavān | sa ca tad dṛṣṭvā vismayāviṣṭo bhagavantaṃ vijñāpitavān itīmaṃ vṛttāntam evam uktvety ādibhiḥ ṣaḍbhiḥ ślokair dhṛtarāṣṭraṃ prati saṃjaya uvāceti | evam na tu māṃ śakyase draṣṭum anena cakṣuṣā divyaṃ dadāmi te cakṣur ity uktvā tato divya-cakṣuḥ-pradānād anantaraṃ he rājan dhṛtarāṣṭra sthiro bhava śravaṇāya | mahān sarvotkṛṣṭaś cāsau yogeśvaraś ceti mahā-yogeśvaro harir bhaktānāṃ sarva-kleśāpahārī bhagavān darśanāyogyaṃ api darśayāmāsa pārthāyaikānta-bhaktāya paramaṃ divyaṃ rūpam aiśvaram
tad eva rūpaṃ viśinaṣṭi aneketi | anekāni vaktrāṇi nayanāni ca yasmin rūpe | anekānām adbhutānāṃ vismaya-hetūnāṃ darśanam yasmin | anekāni divyāny ābharaṇāni bhūṣaṇāni yasmin | divyāny anekāny udyatāny āyudhāni astrāṇi yasmiṃs tat tathārūpam | divyāni mālyāni puṣpa-mayāni ratnamayāni ca tathā divyāmbarāṇi vastrāṇi ca dhriyante yena tad-divya-mālyāmbara-dharaṃ | divyo gandho 'syeti divya-gandhas tad-anulepanam yasya tat | sarvāścarya-mayam anekādbhuta-pracuraṃ | devam dyotanātmakam | anantam aparicchinnaṃ viśvataḥ sarvato mukhāni yasmiṃs tad-rūpaṃ darśayāmāseti pūrveṇa sambandhaḥ | arjuno dadarśety adhyāhāro vā

Viśvanātha

viśvataḥ sarvato mukhāni yasya tat

Baladeva

evam uktvā hariḥ pārthāya viśva-rūpaṃ darśitavān | tac ca rūpaṃ vīkṣya pārtho harim evaṃ vijñāpitavān itīmam arthaṃ sañjayaḥ prāha evam ṣaḍbhiḥ | tato divya-cakṣur dānānantaraṃ he rājan dhṛtarāṣṭra ! mahāṃś cāsau yogeśvaraś ca hariḥ
aneketi anekāni sahasrāṇi vaktrāṇi nayanāni ca yasya tad-rūpaṃ sahasra-bāho bhava viśva-mūrte ity agrima-vākyāt | ihāneka-bahu-sahasra-śabdā asaṅkhyeyārtha-vācinaḥ | viśvataś cakṣur uta viśvatomukhaḥ ity ādi-jñāpakāt | anekānām adbhutānāṃ darśanam yatra tat divyo gandho yatra tādṛg anulepanaṃ yasya tat | devaṃ dyotamānam anantam apāraṃ viśvataḥ sarvato mukhāni yasya tat

Michalski

Sandżaja rzekł:
Wyrzekłszy to, o królu, wielki cudotwórca Hari dał się oglądać synowi Prithy w swej najwyższej, boskiej postaci, –
posiadającej wiele ust i oczu, z wieloma cudnemi obliczami, z wieloma boskiemi klejnotami na sobie, potrząsającej różnolitym boskim orężem, –
ozdobionej wieloma boskiemi wieńcami i sukniami, namaszczonej boskiemi maściami, pachnącej, – pełnej wszelkich cudów, – płomiennej, nieskończonej, na wszystkie strony zwróconej.

Olszewski

Sandźaya.
To wyrzekłszy, Hari, pan świętej Jedności, pokazał synowi Prithy swoją postać najdostojniejszą i najwyższą,
mającą wiele oczu i twarzy, wiele cudnych kształtów, wiele boskich ozdób, trzymającą insygnia boskie,
przybraną w girlandy i boskie odzienia, woniejącą boskiemi esencyami, cudowną we wszystkiem, jaśniejącą, nieskończoną, z twarzą obróconą na wszystkie strony.

Dynowska

Sandżaja rzekł:
Z tymi słowy, o królu, Hari – wielki Jogi Władca – przed Ardżuną w swym wzniosłym, kosmicznym stanął kształcie.
Wielousty, wielooki, o cudownych a niezliczonych obliczach, w rajskie zdobny klejnoty, z boskim a mnogim w górę wzniesionym orężem;
w tkań świetlistą obleczony, w girlandy z gwiazd odziany, niebiańską wonność rozsiewa, blaskami lśni; Bóg niezmierzony, bezbrzeżny, przestwory wszechprzenikającym ogarnia wejrzeniem.

Sachse

Sandżaja rzekł:
Tak wtedy przemówił, o królu,
wielki Pan Jogi, Hari,
i ukazał synowi Prithy
swą doskonałą, boską postać,
wieloustą, wielooką,
tonącą w bezliku zjawisk dziwnych
i ozdób niebiańskich,
zbrojną nieprzeliczonym, boskim orężem,
przybraną w boskie szaty i wieńce,
namaszczoną boskim, wonnym olejkiem,
pełną wszelkich znamion cudownych:
boga nieskończonego,
o obliczach zwróconych we wszystkich kierunkach.

Kudelska

Sandżaja powiada:
Natenczas Kriszna, wielki Władca Jogi, wypowiedziawszy, o królu, te słowa,
Objawił się Ardżunie w swej boskiej, najwyższej postaci.
O niezliczonych twarzach i oczach, w wielu wspaniałych postaciach,
Przybrany w boskie klejnoty, dzierżący boską broń,
Odziany jest w boskie szaty i z kwiatów wite wieńce, a ciała jego
namaszczone boskimi olejkami i wonnościami,
Wszystko to cudowne w blasku oślepiającym, nieskończonym, a twarze jego zwrócone we wszystkie strony.

Rucińska

Rzekł Sandżaja:
l wtedy, królu, po słowach tych Wielki Pan Jogi, Hari,
Pokazał synowi Prythy najwyższą swą boską postać,
O wielu ustach i oczach, wielu cudownych widziadłach
l z mnóstwem ozdób niebiańskich, w przeliczną boską broń zbrojną,
W boskich girlandach i szatach, boską wonnością natartą,
Wszech dziwów pełną, świetlistą, bezkresną, wszędy patrzącą!

Szuwalska

Sandżaja opowiadał: „Wyrzekłszy te słowa
Władca mocy mistycznych, Pan Hari, ukazał
Ardżunie swą potężną, niepojętą postać.
Zachwycający widok jej ust niezliczonych,
Oczu i ornamentów rajskich, boskiej broni
Wysoko uniesionej w każdej z licznych dłoni…
Cudownych girland sznury, szaty najpiękniejsze,
Upojna woń i twarzy niezliczonych urok
Przenikający przestrzeń przestworzy bezkresną…

Jurewicz

Sańdźaja rzekł:
To rzekłszy, Hari, wielki władca jogi, ukazał synowi Prythy swoją postać królewską, najwyższą, o królu! O niezliczonych obliczach i oczach, w niezliczonych cudownych przejawach, strojny w niezliczone boskie ozdoby, broń niezliczoną unosił. Umajony boskimi girlandami, boskimi pachnidłami namaszczony – Bóg pełen cudu wszelkiego, nieskończony, z twarzą zwróconą wszędzie.

Babkiewicz

Sańdźaja rzekł:
Wtenczas, gdy tak rzekł, o królu,
Hari, wielki włodarz jogi,
ukazał synowi Prythy
najwyższą, wszechwładczą postać.
Liczne usta w niej i oczy,
wiele cudów do ujrzenia,
boskie mnogie ornamenty,
boski oręż uniesiony,
w boskich szatach i girlandach,
namaszczona wonnościami,
z wszelkich cudów utworzona –
Bóg, bez kresu, wszędolicy.