BhG 14.1

analiza syntaktyczna

śrī-bhagavān (chwalebny Pan) uvāca (powiedział):
jñānānām uttamam (najlepszą pośród wiedzy) param jñānam (najwyższą wiedzę) bhūyaḥ (ponownie) pravakṣyāmi (oznajmię).
yat [jñānam] (którą wiedzę) jñātvā (poznawszy)
sarve munayaḥ (wszyscy mędrcy) itaḥ (od teraz) parām siddhim (najwyższą doskonałość) gatāḥ (ci, którzy dotarli) [santi] (są).

analiza gramatyczna

śrī-bhagavān	–	śrī-bhagavant 1i.1 m. ; TP : śriyā yukto bhagavān iti – Pan połączony z majestatem (od: śrī – blask, majestat, fortuna; √ bhaj – dzielić, dostarczać, radować się, oddawać cześć, bhaga – dział, udział, pomyślność, majątek; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza, bhagavant – posiadacz fortuny);
uvāca	–	√ vac (mówić) Perf. P 1c.1 – powiedział;
param	–	para 2i.1 n. – dalekie, odległe, poza, wcześniejsze, późniejsze, starożytne, ostateczne, najwyższe, najlepsze;
bhūyaḥ	–	av. – bardziej, ponownie, ponadto;
pravakṣyāmi	–	pra- √ vac (oznajmiać) Fut. P 3c.1 – oznajmię;
jñānānām	–	jñāna 6i.3 n. – pośród wiedzy, pośród mądrości (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
jñānam	–	jñāna 2i.1 n. – wiedzę, mądrość (od: √ jñā – wiedzieć, rozumieć);
uttamam	–	uttama 2i.1 n. – najlepsze, najbardziej wyniesione, najwyższe (stopień najwyższy od: ud – do góry, ponad);
yat	–	yat sn. 2i.1 n. – co;
jñātvā	–	√ jñā (wiedzieć, rozumieć) absol. – zrozumiawszy;
munayaḥ	–	muni 1i.3 m. – mędrcy, święci, wieszczowie (od: √ man – myśleć, wyobrażać sobie);
sarve	–	sarva sn. 1i.3 m. – wszyscy;
parām	–	para 2i.1 f. – daleką, ostateczną, najwyższą, najlepszą;
siddhim	–	siddhi 2i.1 f. – osiągnięcie, spełnienie, doskonałość, sukces (od: √ sidh – odnosić sukces, osiągać doskonałość);
itaḥ	–	av. – od tego, stąd, od teraz (od: idam – to; ablativus nieodmienny zakończony na: -tas);
gatāḥ	–	gata ( √ gam – iść) PP 1i.3 m. – ci, którzy doszli;

warianty tekstu

ito gatāḥ → upāgatāḥ / udāgatāḥ / ato gatāḥ (którzy osiągnęli / którzy dotarli / którzy stąd doszli);

Śāṃkara

sarvam utpadyamānaṃ kṣetra-kṣetrajña-saṃyogād utpadyata ity uktam | tat kathamiti, tat-pradarśanārthaṃ paraṃ bhūya ity ādir adhyāya ārabhyate | athavā, īśvara-paratantrayoḥ kṣetra-kṣetrajñayoḥ jagat-kāraṇatvaṃ na tu sāṃkhyānām iva svatantrayor ity evam artham | prakṛti-sthatvaṃ guṇeṣu ca saṅgaḥ saṃsāra-kāraṇam ity uktam | kasmin guṇe kathaṃ saṅgaḥ ? ke vā guṇāḥ ? kathaṃ vā te badhnantīti ? guṇebhyaś ca mokṣaṇaṃ kathaṃ syāt ? muktasya ca lakṣaṇaṃ vaktavyam, ity evam arthaṃ ca bhagavān uvāca—
paraṃ jñānam iti vyavahitena saṃbandhaḥ | bhūyaḥ punaḥ pūrveṣu sarveṣv adhyāyeṣu asakṛd uktam api pravakṣyāmi | tac ca paraṃ para-vastu-viṣayatvāt | kiṃ tat ? jñānaṃ sarveṣāṃ jñānānām uttamam, uttama-phalatvāt | jñānānām iti nāmānitvādīnām | kiṃ tarhi ? yajñādi-jñeya-vastu-viṣayāṇām iti | tāni na mokṣāya, idaṃ tu mokṣāyeti parottama-śabdābhyāṃ stauti śrotṛ-buddhi-rucy-utpādanārtham | yaj jñātvā yaj jñānaṃ jñātvā prāpya munayaḥ saṃnyāsino manana-śīlāḥ sarve parāṃ siddhiṃ mokṣākhyām ito’smāt deha-bandhanāt ūrdhvaṃ gatāḥ prāptāḥ

Rāmānuja

param pūrvoktād anyat prakṛtipuruṣāntargatam eva sattvādiguṇaviṣayaṃ jñānaṃ bhūyaḥ pravakṣyāmi / tac ca jñānaṃ sarveṣāṃ prakṛtipuruṣaviṣayajñānānām uttamam / yaj jñānaṃ jñātvā sarve munayas tan mananaśīlāḥ itaḥ saṃsārabandhāt parāṃ siddhiṃ gatāḥ parāṃ pariśuddhātmasvarūpaprāptirūpāṃ siddhim avāptāḥ

Śrīdhara

yāvat sañjāyate kiñcit sattvaṃ sthāvara-jaṅgamam | kṣetra-kṣetrajña-saṃyogāt tad viddhi bharatarṣabha || ity uktam | sa ca kṣetra-kṣetrajñayoḥ saṃyogo nirīśvara-sāṅkhyānām iva na svātantryeṇa | kintu īśvarecchayiveti kathana-pūrvakaṃ kāraṇaṃ guṇa-saṅgo 'sya sad-asad-yoni-janmasu ity anenoktaṃ sattvādi-guṇīkṛtaṃ saṃsāra-vaicitryaṃ prapañcayiṣyan evambhūtaṃ vakṣyamānam arthaṃ stauti bhagavān paraṃ bhūya iti dvābhyām | paraṃ paramātma-niṣṭham | jñāyate aneneti jñānam upadeśaḥ | taj jñānaṃ bhūyo 'pi tubhyaṃ prakarṣeṇa vakṣyāmi | kathambhūtam | jñānānāṃ tapaḥ-karmādi-viṣayāṇāṃ madhya uttamam | mokṣa-hetutvāt | tad evāha yaj jñātvā munayo manana-śīlāḥ sarve | ito deha-bandhanāt | parāṃ siddhiṃ mokṣam | gatāḥ prāptāḥ

Madhusūdana

pūrvādhyāye – yāvat saṃjāyate kiṃcit sattvaṃ sthāvara-jaṅgamam | kṣetra-kṣetrajña-saṃyogāt tad viddhi [Gītā 13.26] ity uktaṃ tatra nirīśvara-sāṅkhyam atinirākaraṇena kṣetra-kṣetrajña-saṃyogasyeśvarādhīnatvaṃ vaktavyam | evaṃ kāraṇaṃ guṇa-saṅgo 'sya sad-asad-yoni-janmasu ity uktaṃ tatra kasmin guṇa kathaṃ saṅgaḥ ke vā guṇāḥ kathaṃ vā te badhnantīti vaktavyam | tathā bhūta-prakṛti-mokṣaṃ ca ye vidur yānti te param ity uktaṃ tatra bhūta-prakṛti-śabditebhyo guṇebhyaḥ kathaṃ mokṣaṇaṃ syān muktasya ca kiṃ lakṣaṇam iti vaktavyaṃ, tad etat sarvaṃ vistareṇa vaktuṃ caturdaśo 'dhyāya ārabhyate | tatra vakṣyamāṇam arthaṃ dvābhyāṃ stuvan śrotṝṇāṃ rucy-utpattaye śrī-bhagavān uvāca param iti | jñāyate 'nena jñānaṃ paramātma-jñāna-sādhanaṃ paraṃ śreṣṭhaṃ para-vastu-viṣayatvāt | kīdṛśaṃ tat ? jñānānāṃ jñāna-sādhanānāṃ bahiraṅgāṇāṃ yajñādīnāṃ madhya uttamam uttama-phalatvāt | na tvam ānitvādīnāṃ teṣām antaraṅgatvenottama-phalatvāt | param ity anenotkṛṣṭa-viṣayatvam uktam | uttamam ity anena tūtkṛṣṭa-phalatvam iti bhedaḥ | īdṛśaṃ jñānam ahaṃ pravakṣyāmi bhūyaḥ punaḥ pūrveṣv adhyāyeṣv asakṛd uktam api yaj jñānaṃ jñātvānuṣṭhāya munayo manana-śīlāḥ saṃnyāsinaḥ sarve parāṃ siddhiṃ mokṣākhyām ito deha-bandhanād gatāḥ prāptāḥ

Viśvanātha

pūrvādhyāye kāraṇaṃ guṇa-saṅgo 'sya sad-asad-yoni-janmasu ity uktam | tatra ke guṇāḥ, kīdṛśo guṇa-saṅgaḥ, kasya guṇasya saṅgāt kiṃ phalaṃ syāt, guṇa-yuktasya kiṃvā lakṣaṇam | kathaṃ vā guṇebhyo mocanam ity apekṣāyāṃ vakṣyamānam arthaṃ stuvāno vaktuṃ pratijānīte param iti | jñāyate æneneti jñānam upadeśaḥ param atyuttamam

Baladeva

pūrvādhyāye mithaḥ-sampṛktānāṃ prakṛti-jīveśvarāṇāṃ svarūpāṇi vivicya jānann amānitvādi-dharmair viśiṣṭaḥB prakṛti-bandhād vimucyate bandha-hetuś ca guṇa-saṅga ity uktam | tatra ke guṇāḥ, kasmin guṇe kathaṃ saṅgaḥ, kasya guṇasya saṅgāt kiṃ phalaṃ, guṇa-saṅginaḥ kiṃvā lakṣaṇaṃ kathaṃ vā guṇebhyo muktiḥ ity apekṣāyāṃ vakṣyamāṇam artham ātma-rucy-utpattaye bhagavān stauti param iti dvābhyām |
paraṃ pūrvoktād anyaṃ prakṛti-jīvāntargatam eva guṇa-viṣayakaṃ jñānaṃ bhūyo vakṣyāmi yaj-jñānānāṃ prakṛti-jīva-viṣayakāṇām uttamaṃ śreṣṭhaṃ navanītavad uddhṛtatvāt | yaj jñātvopalabhya sarve munayas tan-manana-śīlā ito loke param ātma-yāthātmyopalabdhi-lakṣaṇāṃ siddhiṃ gatāḥ | yad vā jñāyate 'neneti jñānam upadeśam, tac ca prāg uktam api bhūyaḥ punar vidhāntareṇa vakṣyāmi | tac ca jñānānāṃ tapaḥ-prabhṛtīnāṃ jñāna-sādhanānāṃ madhye param uttamam atyuttamaṃ tad-antaraṅga-sādhanatvāt | yaj jñātvā sarve munaya ito lokāt parāṃ mokṣa-lakṣaṇāṃ siddhiṃ gatāḥ

Michalski

Wzniosły rzekł:
A teraz cię nauczę najwyższej wiedzy, ze wszystkich wiedz najlepszej. Wszyscy wielcy odbieżcy dzięki tej wiedzy idą ku najwyższej doskonałości.

Olszewski

Błogosławiony.
Wyłożę ci wzniosłą naukę, pierwszą z nauk, której posiadanie wiodło wszystkich samotników z tego padołu do stanu szczęśliwości.

Dynowska

Pan rzecze:
Znów wyłożę ci wzniosłą naukę, ze wszystkich nauk najlepszą, którą poznawszy wielu mędrców osiągnęło tu doskonałość najwyższą.

Sachse

Czcigodny rzekł:
Dalej jeszcze mówić będę o wiedzy doskonałej,
najwyższej ze wszystkich.
Wszyscy mędrcy przez to, że ją poznali,
przeszli stąd do najwyższej doskonałości.

Kudelska

Czcigodny pan rzecze:
Nadal ci prawić będę o mądrości najwyższej, która z wszystkich mądrości najwznioślejsza,
Wszyscy mędrcy, którzy ją poznali, odchodząc z tego świata osiągają najwyższą doskonałość.

Rucińska

Rzekł Pan:
O wzniosłym, z wszystkich najlepszym poznaniu dalej opowiem –
Zdobywszy je, wszyscy muni stąd w stan najwyższy odeszli.

Szuwalska

A teraz – mówił dalej Władca Wszelkich Bogactw –
Wyjaśnię ci najwyższą wiedzę transcendentną.
Dzięki niej święci mędrcy największą posiedli
Doskonałość.

Babkiewicz

Chwalebny Pan rzekł:
Dalej wiedzę ci obwieszczę,
tę najlepszą pośród wiedzy,
mędrcy, którzy ją poznali
stąd wkroczyli w doskonałość.