BhG 16.6

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!)
asmin loke (w tym świecie) daivaḥ āsuraḥ ca (boskie i demoniczne) [etau] dvau bhūta-sargau (te dwie emanacje bytów).
daivaḥ [sargaḥ] (emanacja boska) vistaraśaḥ (obszernie) proktaḥ (omówiona),
[tvam] (ty) āsuram [sargam] (o emanacji demonicznej) me (ode mnie) śṛṇu (posłuchaj).

analiza gramatyczna

dvau	–	dvi 1i.2 m. – dwa;
bhūta-sargau	–	bhūta-sarga 1i.2 m. ; TP : bhūtānāṃ sargav iti – emanacje bytów (od: √ bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt; √ sṛj – wypuszczać, emitować, sarga – emanacja, stworzenie);
loke	–	loka 7i.1 m. – w świecie;
asmin	–	idam sn. 7i.1 m. – w tym;
daivaḥ	–	daiva 1i.1 m. – boski, niebiański, związany z bogami (od: √ div – jaśnieć, bawić się, deva – bóg, niebianin);
āsuraḥ	–	āsura 1i.1 m. – demoniczny, diabelski, związany z przeciwnikami niebian (od: asura – przeciwnik niebian, demon);
eva	–	av. – z pewnością, właśnie, dokładnie, jedynie;
ca	–	av. – i;
daivaḥ	–	daiva 1i.1 m. – boski, niebiański, związany z bogami (od: √ div – jaśnieć, bawić się, deva – bóg, niebianin);
vistaraśaḥ	–	av. – rozlegle, rozwlekle, w pełni (od: vi- √ stṛ – rozciągać, ekspandować, vistara – rozwlekły);
proktaḥ	–	prokta (pra- √ vac – mówić) PP 1i.1 m. – powiedziany;
āsuram	–	āsura 2i.1 m. – demoniczny, diabelski, związany z przeciwnikami niebian (od: asura – przeciwnik niebian, demon);
pārtha	–	pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √ pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
me	–	asmat sn. 6i.1 – moich [słów] (skrócona forma od: mama);
śṛṇu	–	√ śru (słuchać) Imperat. P 2c.1 – słuchaj;

warianty tekstu

bhūta-sargau → bhūta-saṃghau (w zbiorach bytów);
loke 'smin → bhūte 'smin  (w tym bycie);
daiva → daivī (boska);
vistaraśaḥ → vistarataḥ (obszernie);

Śāṃkara

dvau dvi-saṃkhyākau bhūta-sargau bhūtānāṃ manuṣyāṇāṃ sargau sṛṣṭī bhūta-sargau sṛjyeteti sargau bhūtāny eva sṛjyamānāni daivāsura-saṃpad-dvaya-yuktānīti dvau bhūta-sargāv ity ucyate | dvayā ha vai prājāpatyā devāś cāsurā ca [bhāvātmauttaṃ 1.3.1] iti śruteḥ | loke’smin, saṃsāra ity arthaḥ | sarveṣāṃ dvaividhyopapatteḥ | kau tau bhūta-sargau ? ity ucyate—prakṛtāv eva daiva āsura eva ca | uktayor eva punar anuvāde prayojanam āha—daivo bhūta-sargo’bhayaṃ sattva-saṃśuddhir ity ādinā vistaraśo vistara-prakāraiḥ proktaḥ kathitaḥ, na tu āsuro vistaraśaḥ | atas tat-parivarjanārtham āsuraṃ pārtha me mama vacanād ucyamānaṃ vistaraśaḥ sṛṇu avadhāraya

Rāmānuja

asmin karmaloke karmakarāṇāṃ bhūtānāṃ sargo dvividhau daivaś cāsuraś ceti / sargaḥ utpattiḥ, prācīnapuṇyapāparūpakarmavaśād bhagavadājñānuvṛttitadviparītakaraṇāyotpattikāla eva vibhāgena bhūtāny utpadyanta ityarthaḥ / tatra daivaḥ sargo vistaraśaḥ proktaḥ devānāṃ madājñānuvṛttiśīlānām utpattir yadācārakaraṇārthā, sa ācāraḥ karmayogajñānayogabhaktiyogarūpo vistaraśaḥ proktaḥ / asurāṇāṃ sargaś ca yadācārārthaḥ, tam ācāraṃ me śṛṇu mama sakāśāc chṛṇu

Śrīdhara

āsurī sampat sarvātmanā varjayitavyety etad artham āsurīṃ sampadaṃ prapañcayitum āha dvāv iti | dvau dvi-prakārau bhūtānāṃ sargau me sad-vacanāt śṛṇu | āsura rākṣasa-prakṛtyor ekī-karaṇena dvāv ity uktam | ato rākṣasīm āsurīṃ caiva prakṛtiṃ mohinīṃ śritā ity ādinā navādhyāyokta-prakṛti-traividhyenāvirodhaḥ | spaṣṭam anyat

Madhusūdana

nanu bhavatu rākṣasī prakṛtir āsuryām antar-bhūtā śāstra-niṣiddha-kriyonmukhatvena sāmānyāt kāmopabhoga-prādhānya-prāṇi-hiṃsā-prādhānyābhyāṃ kvacid bhedena vyapadeśopapatteḥ, mānuṣī tu prakṛtis tṛtīyā pṛthag asti trayāḥ prājāpatyāḥ prajāpatau pitari brahmacaryam ūṣur devā manuṣyā asurāḥ [BAU 5.2.1] iti śruteḥ | ataḥ sāpi heya-koṭāv upādeya-koṭau vā vaktavyety atrāha dvāv iti |
asmin loke sarvasminn api saṃsāra-mārge dvau dvi-prakārāv eva bhūta-sargau manuṣya-sargau bhavataḥ | kau tau daiva āsuraś ca, na tu rākṣaso mānuṣo vādhikaḥ sargo 'stīty arthaḥ | yo yadā manuṣyaḥ śāstra-saṃskāra-prābalyena svabhāva-siddhau rāga-dveṣāv abhibhūya dharma-parāyaṇo bhavati sa tadā devaḥ | yadā tu svabhāva-siddha-rāga-dveṣa-prābalyena śāstra-saṃskāram abhibhūyādharma-parāyaṇo bhavati sa tadāsura iti dvaividhyopapatteḥ | na hi dharmādharmābhyāṃ tṛtīyā koṭir asti | tathā ca śrūyate — dvayā ha prājāpatyā devāś cāsurāś ca | tataḥ kānīyasā eva devā jyāyasā asurās ta eṣu lokeṣv aspardhanta | te ha devā ūcur hantāsurān yajña udgīthenātyayām eti [BAU 1.3.1] iti | dama-dāna-dayā-vidhi-pare tu vākye trayāḥ prājāpatyā ity ādau dama-dāna-dayā-rahitā manuṣyā asurā eva santaḥ kenacit sādharmyeṇa devā manuṣyā asurā ity upacaryanta iti nādhikyāvakāśaḥ | ekenaiva da ity akṣareṇa prajāpatinā dama-rahitān manuṣyān prati damopadeśaḥ kṛtaḥ | dāna-rahitān prati dānopadeśaḥ, dayā-rahitān prati dayopadeśaḥ, na tu vijātīyā eva devāsura-manuṣyā iha vivakṣitā mauṣyādhikāratvāc chāstrasya | tathā cānta upasaṃharati — tad etad evaiṣā daivī vāg anuvadati stanayitnur da da da iti dāmyata datta dayadhvamiti | tad etat trayaṃ śikṣed damaṃ dānaṃ dayām [BAU 5.2.3] iti | tasmād rākṣasī mānuṣī ca prakṛtir āsuryām evāntarbhavatīti yuktam uktaṃ dvau bhūta-sargāv iti |
tatra daivo bhūta-sargo mayā tvāṃ prati visataraśo vistara-prakāraiḥ proktaḥ sthita-prajña-lakṣaṇe dvitīye bhakta-lakṣaṇe dvādaśe jñāna-lakṣaṇe trayodaśe guṇātīta-lakṣaṇe caturdaśa iha cābhayam ity ādinā | idānīm āsuraṃ bhūta-sargaṃ me mad-vacanair vistaraśaḥ pratipādyamānaṃ tvaṃ śṛṇu hānārtham avadhāraya samyaktayā jñātasya hi parivarjanaṃ śakyate kartum iti | he pārtheti sambandha-sūcanenānupekṣaṇīyatāṃ darśayati

Viśvanātha

tad api viṣaṇṇam arjunaṃ praty āsurīṃ sampadaṃ prapañcayitum āha dvāv iti | vistaraśaḥ prokta ity abhayaḥ sattva-saṃśuddhir ity ādi

Baladeva

tathāpy anivṛtta-śokaṃ tam ālakṣya āsurīṃ sampadaṃ prapañcayati dvāv iti | asmin karmādhikāriṇi manuṣya-loke dvivdhau bhūta-sargau manuṣya-sṛṣṭī bhavataḥ | yadāyaṃ manuṣya-loke śāstrāt svābhāvikau rāga-dveṣau vinirdhūya śāstrīyārthānuṣṭhāyī tadā daivaḥ | yadā śāstram utsṛjya svābhāvika-rāga-dveṣādhīno 'śāstrīyān dharmān ācarati, tadā tv āsuraḥ | na hi dharmādharmābhyām anyā koṭi-sṛtīyāsti | śrutiś caivam āha – dvayā ha prājapatyā devāś cāsurāś ca ity [BAU 1.3.1] ādinā | tatra daivo vistaraśaḥ proktaḥ abhayam ity ādinā | athāsuraṃ śṛṇu vistaraśo vakṣyāmi

Michalski

Dwojakie istoty żyją na świecie: boskie i szatańskie. O boskich mówiłem ci już szeroko, posłuchaj teraz, Partho, o szatańskich.

Olszewski

Są dwie natury między żyjącymi: natura boska i natura asurowa. Wyjaśniłem ci obszernie pierwszą: posłuchaj teraz, jaką jest druga.

Dynowska

Dwa rodzaje istot żywych na tym świecie istnieją: jedne o naturze świetlistej, inne o mrocznej naturze; o pierwszych mówiłem ci już, o Parto, teraz usłysz o drugich ode Mnie.

Sachse

Dwa są rodzaje stworzeń na tym świecie,
boski i asurowy.
O boskim mówiłem szczegółowo.
Posłuchaj więc o asurowym, o synu Prithy.

Kudelska

Dwa są rodzaje stworzeń na tym świecie, boskie i demoniczne,
Boskie już dokładnie omówiono; posłuchaj teraz, Partho, o demonicznych.

Rucińska

Dwa stwory, Partho, są w Świecie tym: boski i asurowy.
O boskim rzekłem szeroko – o asurowym posłuchaj!

Szuwalska

W tym świecie dwa rodzaje istot są stworzone:
Boskie i demoniczne. Pierwsze opisałem.
A teraz, synu Kunti, posłuchaj o drugich.

Babkiewicz

W świecie tym dwie emanacje
istot: boska, antyboska.
Rzekłem o tej boskiej wiele,
słuchaj więc o antyboskiej.