BhG 18.3

analiza syntaktyczna

[tatra tyāge] (w kwestii porzucenia) eke manīṣiṇaḥ (jedni mędrcy) karma doṣa-vat iti (czyn posiadający wady) tyājyam (do odrzucenia) prāhuḥ (mówią),
apare [mīmāṃsakāḥ] (inni myśliciele) yajña-dāna-tapaḥ-karma (czyny ofiarne, jałmużna i asceza) na tyājyam iti (nie do porzucenia) [prāhuḥ] (mówią).

analiza gramatyczna

tyājyam	–	tyājya ( √ tyaj – porzucać) PF 1i.1 n. – do porzucenia;
doṣa-vat	–	doṣa-vant 1i.1 n. – mający błędy, pełne przewiny, grzeszne (od: √ duṣ – stawać się złym, psuć się, ginąć, doṣa – błąd, wada, przewina; -mant / -vant – sufiks oznaczający posiadacza);
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
eke	–	eka sn. 1i.3 m. – jedni, niektórzy;
karma	–	karman 1i.1 n. – czyn, działanie i jego skutki (od: √ kṛ – robić);
prāhuḥ	–	pra- √ ah (obwieszczać) Perf. P 1c.3 – nazwali (odmieniane jedynie w Perf. , pozostałe formy od: √ brū);
manīṣiṇaḥ	–	manīṣin 1i.3 m. – mądrzy, myślący (od: √ man – myśleć, wierzyć);
yajña-dāna-tapaḥ-karma	–	yajña-dāna-tapaḥ-karma 1i.1 n. ; DV / TP : yajñānāṃ ca dānānāṃ ca tapasāṃ ca karmeti – czyny ofiarne, darowizny i czyny asetyczne (od: √ yaj – poświęcać, składać w ofierze, czcić, yajña – ofiara, czczenie, imię Wisznu; √ dā – dawać, dāna – dar, jałmużna, dobroczynność; √ tap – topić, palić, tapas – gorąco, asceza; √ kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki);
na	–	av. – nie;
tyājyam	–	tyājya ( √ tyaj – porzucać) PF 1i.1 n. – do porzucenia;
iti	–	av. – tak (zaznacza koniec wypowiedzi);
ca	–	av. – i;
apare	–	a-para 1i.3 m. – inni, późniejsi, różni;

warianty tekstu

tyājyam → tyāgam (wyrzeczenie się);
doṣa-vat → mokṣa-vat (niczym wyzwolenie);
eke → ete (oni);
manīṣiṇaḥ → vicakṣaṇaḥ (mądry);

Trzecia pada BhG 18.3 jest podobna do drugiej pady BhG 17.24 oraz taka sama jak pierwsza pada BhG 18.5;

Śāṃkara

tyājyaṃ tyaktavyaṃ doṣavad doṣo’syāstīti doṣavat | kiṃ tat ? karma bandha-hetutvāt sarvam eva | athavā, doṣo yathā rāgādis tyajyate, tathā tyājyam ity eke karma prāhur manīṣiṇaḥ paṇḍitāḥ sāṃkhyādi-dṛṣṭim āśritāḥ, adhikṛtānāṃ karmiṇām apīti | tatraiva yajña-dāna-tapaḥ-karma na tyājyam iti cāpare | karmiṇa evādhikṛtās tān apekṣyaite vikalpāḥ, na tu jñāna-niṣṭhān vyutthāyinaḥ saṃnyāsino’pekṣya | jñāna-yogena sāṃkhyānāṃ [gītā 3.3] niṣṭhā mayā purā proktā iti karmādhikārād arpitā ye, na tān prati cintā ||

nanu karma-yogena yogināṃ [gītā 3.3] ity adhikṛtāḥ pūrvaṃ vibhakta-niṣṭhā apīha sarva-śāstrārthopasaṃhāra-prakaraṇe yathā vicāryante, tathā sāṃkhyāpi jñāna-niṣṭhā vicāryantām iti | na, teṣāṃ moha-duḥkha-nimitta-tyāgānupapatteḥ | na kāya-kleśa-nimittaṃ duḥkhaṃ sāṃkhyā ātmani paśyanti, icchādīnāṃ kṣetra-dharmatvenaiva darśitatvāt | atas te na kāya-kleśa-duḥkha-bhayāt karma parityajanti | nāpi te karmāṇy ātmani paśyanti, yena niyataṃ karma mohāt parityajeyuḥ | guṇānāṃ karma naiva kiṃcit karomi [gītā 5.8] iti hi te saṃnyasyanti |

sarva-karmāṇi manasā saṃnyasya [gītā 5.13] ity ādibhis tattva-vidaḥ saṃnyāsa-prakāra uktaḥ | tasmād ye’nye’dhikṛtāḥ karmaṇy anātma-vido, yeṣāṃ ca moha-nimittas tyāgaḥ sambhavati kāya-kleśa-bhayāc ca, ta eva tāmasās tyāgino rājasāś ceti nindyante karmiṇām anātma-jñānāṃ karma-phala-tyāga-stuty-artham | sarvārambha-parityāgī maunī santuṣṭo yena kenacit | aniketaḥ sthira-matir [gītā 12.19] iti guṇātīta-lakṣaṇe ca paramārtha-saṃnyāsino viśeṣitvāt | vakṣyati ca niṣṭhā jñānasya yā parā [gītā 18.10] iti | tasmāt jñāna-niṣṭhāḥ saṃnyāsino na iha vivakṣitāḥ | karma-phala-tyāga eva sāttvikatvena guṇena tāmasatvādy-apekṣayā saṃnyāsocyate, na mukhyaḥ sarva-karma-saṃnyāsaḥ ||

sarva-karma-saṃnyāsāsambhave ca na hi deha-bhṛtā [gītā 18.11] iti hetu-vacanāt mukhya eveti cet, na | hetu-vacanasya stuty-arthatvāt | yathā tyāgāc chāntir anantaraṃ [gītā 12.12] iti karma-phala-tyāga-stutir eva yathoktāneka-pakṣānuṣṭhānāśaktimantam arjunam ajñaṃ prati vidhānāt | tathedam api na hi deha-bhṛtā śakyaṃ [gītā 18.11] iti karma-phala-tyāga-stuty-artham | na sarva-karmāṇi manasā saṃnyasya naiva kurvan na kārayann āste [gītā 5.12] ity asya pakṣasyāpavādaḥ kenacid darśayituṃ śakyaḥ | tasmat karmaṇy adhikṛtān praty evaiṣa saṃnyāsa-tyāga-vikalpaḥ | ye tu paramārtha-darśinaḥ sāṃkhyāḥ, teṣāṃ jñāna-niṣṭhāyām eva sarva-karma-saṃnyāsa-lakṣaṇāyām adhikāraḥ, nānyatra, iti na te vikalpārhāḥ | tac copapāditam asmābhir vedāvināśinaṃ [gītā 2.21] ity asmin pradeśe, tṛtīyādau ca

Rāmānuja

eke manīṣiṇaḥ kāpilāḥ vaidikāś ca tanmatānusāriṇaḥ rāgādidoṣavad bandhakatvāt sarvaṃ yajñādikaṃ karma mumukṣuṇā tyājyam iti prāhuḥ; apare paṇḍitāḥ yajñādikaṃ karma na tyājyam iti prāhuḥ

Śrīdhara

aviduṣaḥ phala-tyāga-mātram eva tyāga-śabdārthaḥ | na karma-tyāga iti | etad eva matāntara-nirāsena dṛḍhīkartuṃ mata-bhedaṃ darśayati tyājyam iti | doṣavad dhiṃsādi-doṣakatvena kevalaṃ bandhakam iti hetoḥ sarveṣām api karma tyājyam iti eke sāṅkhyāḥ prāhur manīṣiṇa iti | asyāyaṃ bhāvaḥ – mā hiṃsyāt sarva-bhūtānīti niṣedhaḥ puruṣasyānartha-hetur hiṃsā ity āha | agnīṣomīyaṃ paśum ālabhetety ādi-prākaraṇiko vidhis tu hiṃsāyāḥ kratūpakārakatvam āha | ato bhinna-viṣayakatvena sāmānya-viśeṣa-nyāyāgocaratvād vādhyavādhakatā nāsti | dravya-sādhyeṣu ca sarveṣv api karmasu hiṃsādeḥ sambhavāt sarvam api karma tyājyam eveti | tad uktaṃ – dṛṣṭavad ānuśravikaḥ sa hy aviśuddhi-kṣayātiśaya-yukta iti | asyārthaḥ guru-pāṭhād anuśrūyata iti anuśravo vedaḥ | tad bodhita upāyo jyotiṣṭhomādir ānuśravikaḥ | tatrāviśuddhir hiṃsā | tathā kṣayo vināśaḥ | agnihotra-jyotiṣṭhomādi-janyeṣu svargeṣu tāratamyaṃ ca vartate | parotkarṣas tu sarvān duḥkhīkaroti |

apare tu mīmāṃsakā yajñādikaṃ karma na tyājyam iti prāhuḥ | ayaṃ bhāvaḥ kratv-arthāpi satīyaṃ hiṃsā puruṣeṇa kartavyā | sā cānyoddeśenāpi kṛtā puruṣasya pratyavāya-hetur eva | yathā hi vidhir vidheyasya tad-uddeśyenānuṣṭhānaṃ vidhatte | tādarthya-lakṣaṇatvāc cheṣatvasya | na tv evaṃ niṣedho niṣedhasya tādarthyam apekṣate prāpti-mātrāpekṣitatvāt | anyathājñāna-pramādādi-kṛte doṣābhāva-prasaṅgāt | tad evaṃ samāna-viṣayakatvena sāmānya-śāstrasya viśeṣeṇa bādhān nāsti doṣavattvam | ato nityaṃ yajñādi-karma na tyājyam iti | anena vidhi-niṣedhayoḥ samāna-balatā bādhyate sāmānya-viśeṣa-nyāyaṃ sampādayitum

Viśvanātha

tyāge punar api mata-bhedam upakṣipati tyājyam iti | doṣavat hiṃsādi-doṣavattvāt karma svarūpata eva tyājyām ity eke sāṅkhyāḥ | pare mīmāṃsakā yajñādikaṃ karma śāstre vihitatvān na tyājyam ity āhuḥ

Baladeva

tyāge punar api mata-bhedam āha tyājyam iti | eke manīṣiṇo doṣavat na hiṃsyāt sarva-bhūtānīti śruti-nidarśinaḥ kāpilāḥ karma-doṣavat paśu-hiṃsādi-doṣa-yuktaṃ bhavaty atas tyājyaṃ svarūpato heyam ity āhuḥ | agnīṣomīyaṃ paśum ālabheteti śrutis tu hiṃsāyāḥ kratv-aṅgatvam āha tv anartha-hetutvaṃ tasyā nivārayati | tathā ca dravya-sādhyatvena hiṃsāyāḥ sambhavāt | sarvaṃ karma tyājyam iti | apare jaiminīyās tu yajñādikarma na tyājyaṃ tasya veda-vihitatvena nirdoṣatvād ity āhuḥ – yadyapi hiṃsānugrahātmakaṃ karma tathāpi tasya vedena dharmatvābhidhānān na doṣavattvam ataḥ kāryam evety arthaḥ | na hiṃsyāt iti sāmānyato niṣedhas tu krator anyatra tasyāḥ pāpatām āheti na kiñcid avadyam

Michalski

Jedni mędrcy mówią, iż należy wyrzec się każdego czynu, jak grzechu, inni zaś mówią, że czynów, dotyczących ofiary, darów i pokuty, wyrzekać się nie trzeba.

Olszewski

Niektórzy mędrcy mówią, że wszelki czyn, który trzeba zaniechać jest niejako grzechem; inni powiadają, że nie należy wyrzekać się dzieł litości, szczodrobliwości i surowości.

Dynowska

„Należy zaniechać działania, bowiem ono cierpienie sprowadza”, mówią niektórzy biegli w Piśmie; „Ofiar, wewnętrznego wysiłku, darów miłosierdzia, oraz czynów szlachetnych nie należy zaprzestawać nigdy”, mówią inni.

Sachse

Niektórzy twierdzą,
że należy zaniechać wszelkiego czynu,
jako że niesie on zło.
Inni — że nie należy zaniechać czynu,
który służy ofierze, darowi i ascezie.

Kudelska

Jedni mędrcy powiadają, że należy wyrzec się czynu, gdyż czyn jest grzeszny,
Zaś inni sądzą, że nie należy się wyrzekać ofiar, darów, ani ascezy.

Rucińska

”Czyn wszelki trzeba porzucić, gdyż złem jest” – mówią uczeni,
Zas inni: „Nie wolno zrzec się ofiary, darów, ascezy”.

Szuwalska

Pewne czyny należy porzucić, tak mówią
Niektórzy myśliciele. Inni uważają,
Że ofiar, darów, pokut i czynów nie można
Zaniechać,

Babkiewicz

Jedni mędrcy zapewniają:
„czyn ma wady, trza się zrzec go”,
inni zrzekać się nie radzą
ofiar, darów i ascezy.