BhG 18.15

analiza syntaktyczna

naraḥ (człowiek) śarīra-vāṅ-manobhiḥ (ciałem, mową lub słowami) yat nyāyyam vā viparītam vā (który właściwy lub przeciwny) karma (czyn) prārabhate (podejmuje),
ete pañca (te pięć) tasya (tego) hetavaḥ (przyczynami) [santi] (jest).

analiza gramatyczna

śarīra-vāṅ-manobhiḥ	–	śarīra-vāk-manas 3i.3 m. ; DV : śarīrena ca vācā ca manasā ceti – ciałem, słowami i umysłem (od: √ śṝ – łamać, niszczyć, śarīra – łatwe do zniszczenia, ciało; od: √ vac – mówić, vāk – mowa; √ man – myśleć, manas – umysł);
yat	–	yat sn. 2i.1 n. –który;
karma	–	karman 2i.1 n. – czyn, działanie i jego skutki (od: √ kṛ – robić);
prārabhate	–	pra-ā– √ rabh (podejmować, rozpoczynać) Praes. Ā 1c.1 – rozpoczyna, podejmuje;
naraḥ	–	nara 1i.1 m. – człowiek (od: nṛ – człowiek, ludzkość);
nyāyyam	–	nyāyya 2i.1 n. – zwykłe, właściwe, dobre, poprawne (od: √ nī – prowadzić, nyāya – zasada, reguła, system);
vā	–	av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże;
viparītam	–	viparīta (vi-pari- √ i – iść w koło, zawracać) PP 2i.1 n. – przeciwne, odwrotne, złe;
vā	–	av. – lub, i, z drugiej strony, nawet jeśli, jednakże;
pañca	–	pañca 1i.3 n. – pięć;
ete	–	etat sn. 1i.3 m. – ci;
tasya	–	tat sn. 6i.1 m. – jego;
hetavaḥ	–	hetu 1i.3 m. – przyczyny, impulsy, powody;

warianty tekstu

yat → hi (zaiste);
karma prārabhate → yat karmārabhate (który czyn rozpoczyna);
naraḥ → ‘rjuna (Ardźuno!);
karma prārabhate naraḥ → karma prārabhyate naraiḥ (czyn rozpoczęty przez ludzi);
nyāyyaṃ → nyāyaṃ (zasadę);
nyāyyaṃ vā viparītaṃ vā → vāpi parītaṃ ca (lub też i przeciwne);
pañcaite → paṃca te (te pięć);

Śāṃkara

śarīra-vāṅ-manobhir yat karma tribhir etaiḥ prārabhate nirvartayati naraḥ nyāyyaṃ vā dharmyaṃ śāstrīyam, viparītaṃ vāśāstrīyam adharmyaṃ yac cāpi nimiṣita-ceṣṭitādi jīvana-hetus tad api pūrva-kṛta-dharmādharmayor eva kāryam iti nyāyya-viparītayor eva grahaṇena gṛhītam, pañcaite yathoktās tasya sarvasyaiva karmaṇo hetavaḥ kāraṇāni |

nanv etāny adhiṣṭhānādīni sarva-karmaṇāṃ nirvartakāni katham ucyate śarīra-vāṅ-manobhir yat karma prārabhata iti ? naiṣa doṣaḥ | vidhi-pratiṣedha-lakṣaṇaṃ sarvaṃ karma śarīrādi-traya-pradhānam | tad-aṅgatayā darśana-śravaṇādi ca jīvana-lakṣaṇaṃ tridhaiva rāśīkṛtam ucyate śarīrādibhir ārabhyata iti | phala-kāle’pi tat-pradhānaiḥ sādhanair bhujyata iti pañcānām eva hetutvaṃ na virudhyata iti |

Rāmānuja

tad idam āha
nyāyye śāstrasiddhe, viparīte pratiṣiddhe vā sarvasmin karmaṇi śarīre, vācike, mānase ca pañcaite hetavaḥ / adhiṣṭhānam śarīram; adhiṣṭhīyate jīvātmaneti mahābhūtasaṃghātarūpaṃ śarīram adhiṣṭhānam / tathā kartā jīvātmā; asya jīvātmano jñātṛtvaṃ kartṛtvaṃ ca, „jño 'ta eva”, „kartā śāstrārthavattvāt ” iti ca sūtropapāditam / karaṇaṃ ca pṛthagvidham vākpāṇipādādipañcakaṃ samanaskaṃ karmendriyaṃ pṛthagvidham karmaniṣpattau pṛthagvyāpāram / vividhā ca pṛthakceṣṭā / ceṣṭāśabdena pañcātmā vāyur abhidhīyate tadvṛttivācinā; śarīrendriyadhāraṇasya prāṇāpānādibhedabhinnasya vāyoḥ pañcātmano vividhā ca ceṣṭā vividhā vṛttiḥ / daivaṃ caivātra pañcamam atra karmahetukalāpe daivaṃ pañcamam paramātmā antaryāmī karmaniṣpattau pradhānahetur ityarthaḥ / uktaṃ hi, „sarvasya cāhaṃ hṛdi sanniviṣṭo mattaḥ smṛtir jñānam apohanaṃ ca” iti / vakṣyati ca, „īśvaraḥ sarvabhūtānāṃ hṛddeśe 'rjuna tiṣṭhati / bhrāmayan sarvabhūtāni yantrārūḍhāni māyayā//” iti / paramātmāyattaṃ ca jīvātmanaḥ kartṛtvam, „parāt tu tacchruteḥ” ityādyupapāditam / nanv evaṃ paramātmāyatte jīvātmanaḥ kartṛtve jīvātmā karmaṇy aniyojyo bhavatīti vidhiniṣedhaśāstrāṇy anarthakāni syuḥ // idam api codyaṃ sūtrakāreṇa parihṛtam, „kṛtaprayatnāpekṣas tu vihitapratiṣiddhāvaiyārthyādibhyaḥ” iti / etad uktaṃ bhavati paramātmanā dattais tadādhāraiś ca karaṇakalebarādibhis tadāhitaśaktibhiḥ svayaṃ ca jīvātmā tadādhāras tadāhitaśaktis san karmaniṣpattaye svecchayā karaṇādyadhiṣṭhānākāraṃ prayatnaṃ cārabhate; tadantaravasthitaḥ paramātmā svānumatidānena taṃ pravartayatīti jīvasyāpi svabuddhyaiva pravṛttihetutvam asti; yathā gurutaraśilāmahīruhādicalanādiphalapravṛttiṣu bahupuruṣasādhyāsu bahūnāṃ hetutvaṃ vidhiniṣedhabhāktvaṃ ceti

Śrīdhara

eteṣām eva sarva-karma-hetutvam āha śarīreti | yathoktaiḥ pañcabhiḥ prārabhyamānaṃ karma triṣv evāntarbhāvyam | śarīra-vāṅ-manobhir ity uktaṃ śārīraṃ vācikaṃ mānasaṃ ca trividhaṃ karmeti prasiddheḥ | śarīrādibhiḥ yat karma dharmyam adharmyaṃ vā karoti naras tasya karmaṇa ete pañca hetavaḥ |

Viśvanātha

śarīrādibhir iti śārīraṃ vācikaṃ mānasaṃ ceti karma trividham | tac ca sarvaṃ dvividham | nyāyyaṃ dharmyaṃ viparītam anyāyyam adharmyaṃ | tasya sarvasyāpi karmaṇa ete pañca-hetavaḥ |

Baladeva

śarīreti – nyāyyaṃ śāstrīyam, viparītam aśāstrīyam |

Michalski

Jakikolwiekbądż czyn – prawy czy nie-prawy, – przedsiębierze człowiek przy pomocy swego ciała, mowy i myśli, zawsze każdy czyn jego będzie miał pięć powyższych przyczyn.

Olszewski

Wszelkie dzieło sprawiedliwe lub niesprawiedliwe, które człowiek spełnia myślą, mową lub uczynkiem, pochodzi z tych pięciu zasad.

Dynowska

Te pięć czynników to sprawcy każdego czynu, czy będzie on dobry czy zły, myślą, mową, czy działaniem spełniany.

Sachse

Jakiekolwiek podjąłby człowiek działanie,
pomyślne, czy niepomyślne,
ciałem, słowem czy myślą,
wywołuje je tych pięć przyczyn.

Kudelska

Każde działanie, które człowiek podejmuje swym ciałem, mową czy umysłem,
l czy działanie to jest właściwe, czy złe, wszystko to zależy od pięciu czynników.

Rucińska

Jaki czyn człowiek podejmie ciałem, umysłem lub mową,
Czy zgodny z prawem, czy sprzeczny, te pięć to jego przyczyny.

Szuwalska

Są przyczyną uczynków, tak złych, jak i dobrych,
Spełnianych ciałem, mową i ludzkim umysłem.

Babkiewicz

Jaki człowiek czyn podejmie
ciałem, słowem czy też myślą,
niestosowny czy właściwy –
piątka ta jest w nim przyczyną.