BhG 18.28

analiza syntaktyczna

ayuktaḥ (niezaprzężony) prākṛtaḥ (prostak) stabdhaḥ (arogancki) śaṭhaḥ (oszust) naikṛtikaḥ (niszczycielski) alasaḥ (leniwy) viṣādī (przygnębiony) dīrgha-sūtrī ca (i opieszały) kartā (sprawca) tāmasaḥ (tamasowym) ucyate (jest nazywany).

analiza gramatyczna

ayuktaḥ	–	a-yukta ( √ yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – niepołączony, niezaprzęgnięty, niezajęty, nieodpowiedni;
prākṛtaḥ	–	prākṛta 1i.1 m. – normalny, zwykły, prostak, niewyrafinowany (od: pra- √ kṛ – stwarzać, prakṛti – natura, podstawa, praprzyczyna, przejawiony świat);
stabdhaḥ	–	stabdha ( √ stambh – stać stabilnie, zatrzymywać, stawać się nieruchomym) PP 1i.1 m. – nieruchomy, dumny, arogancki;
śaṭhaḥ	–	śaṭha 1i.1 m. – oszust, fałszywiec, łotr, drań (od: ???);
naikṛtikaḥ	–	naikṛtika 1i.1 m. – nieuczciwy, błędny, niszczycielski (od: ni- √ kṛ – niszczyć, upokarzać, pokonywać);
alasaḥ	–	alasa 1i.1 m. – nieaktywny, bez energii, leniwy (od: √ las – jaśnieć, błyszczeć, bawić się);
viṣādī	–	viṣādin 1i.1 m. – rozpaczający, przygnębiony, smutny, skonsternowany (od: vi- √ sad – rozpaczać; viṣāda – rozpacz, smutek; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
dīrgha-sūtrī	–	dīrgha-sūtrin  1i.1 m. – powolny, opieszały, spóźniający się (od: dīrgha – długi, wielki, głęboki; √ siv – szyć, kleić, łączyć, sūtra – nić, lina, sznur, lakoniczne formuły; -in, -min, -vin – sufiksy tworzące przymiotniki posesywne);
ca	–	av. – i;
kartā	–	kartṛ 1i.1 m. – sprawca (od: √ kṛ – robić);
tāmasaḥ	–	tāmasa 1i.1 m. – związany z tamasem, tamasowy (od: √ tam – dławić się, mdleć, znikać, zatrzymywać; tamas – ciemność, mrok, tępota, bierność, jedna z trzech gun);
ucyate	–	√ vac (mówić) Praes. pass. 1c.1 – jest powiedziane, nazywane;

warianty tekstu

naikṛtiko → naiṣkṛtiko / naiḥ-kṛtiko (zaniedbujący);
dīrgha-sūtrī → dīrgha-sūtraś (ten którego nić [działania] jest długa);

Śāṃkara

ayukto na yukto’samāhitaḥ | prākṛto’tyantāsaṃskṛta-buddhir bāla-samaḥ | stabdho daṇḍāvat na namati kasmaicit | śaṭhaḥ māyāvī śakti-gūhana-kārī | naikṛtikaḥ para-vibhedana-paraḥ | alaso’pravṛtti-śīlaḥ kartavyeṣv api | viṣādī viṣādavān sarvadāvasanna-svabhāvaḥ | dīrgha-sūtrī ca kartavyānāṃ dīrgha-prasāraṇaḥ sarvadā manda-svabhāvaḥ, yad adya śvo vā kartavyaṃ tan māsenāpi na karoti | yaś caivambhūtaḥ, sa kartā tāmasa ucyate

Rāmānuja

ayuktaḥ śāstrīyakarmāyogyaḥ, vikarmasthaḥ, prākṛtaḥ anadhigatavidyaḥ, stabdhaḥ anārambhaśīlaḥ, śaṭhaḥ abhicārādikarmaruciḥ, naikṛtikaḥ vañcanaparaḥ, alasaḥ ārabdheṣv api karmasu mandapravṛttiḥ, viṣādī atimātrāvasādaśīlaḥ dīrghasūtrī abhicārādikarma kurvan pareṣu dīrghakālavartyanarthaparyālocanaśīlaḥ, evaṃbhūto yaḥ kartā, sa tāmasaḥ

Śrīdhara

tāmasaṃ kartāram āha ayukta iti | ayukto 'navahitaḥ | prākṛto viveka-śūnyaḥ | stabdho 'namraḥ | śaṭhaḥ śakti-gūhana-kārī | naikṛtikaḥ para-vṛtti-chedana-paraḥ | alaso 'pravṛtti-śīlaḥ [viṣādī] kartavyeṣv api sarvadā 'vasanna-svabhāvaḥ | dīrgha-sūtrī ca kartavyānāṃ dīrgha-prasāraṇaḥ sarvadā manda-svabhāvaḥ | yad adya śvo vā kartavyaṃ tan māsenāpi na karoti | yaś caivambhūtaḥ sa kartā tāmasa ucyate

Viśvanātha

ayukto 'naucitya-kārī prākṛtaḥ prakṛtau sva-svabhāva eva vartamānaḥ, yad eva sva-manasi āyāti tad evānutiṣṭhati, na tu guror api vacaḥ pramāṇayatīty arthaḥ | naikṛtikaḥ parāpamāna-kartā |
tad evaṃ jñānibhir ukta-lakṣaṇaḥ sāttvika eva tyāgaḥ kartavyaḥ sāttvikam eva karma-niṣṭhaṃ jñānam āśrayaṇīyaṃ sāttvikam eva karma kartavyaṃ sāttvikenaiva kartrā bhavitavyaṃ | eṣa eva sannyāso jñāninām iti me jñānaṃ prakaraṇārtha-niṣkarṣaḥ | bhaktānāṃ tu triguṇātītam eva jñānaṃ triguṇātītaṃ me karma bhakti-yogākhyaṃ triguṇātītā eva kartāraḥ | yad uktaṃ bhagavataiva śrīmad-bhāgavate –
kaivalyaṃ sāttvikaṃ jñānaṃ
rajo vaikalpikaṃ tu yat |
prākṛtaṃ tāmasaṃ jñānaṃ
man-niṣṭhaṃ nirguṇaṃ smṛtam || (BhP 11.25.24) iti |
lakṣaṇaṃ bhakti-yogasya
nirguṇasya hy udāhṛtam || (BhP 3.29.11) iti |
sāttvikaḥ kārako 'saṅgī
rāgāndho rājasaḥ smṛtaḥ |
tāmasaḥ smṛti-vibhraṣṭo
nirguṇo mad-apāśrayaḥ || (BhP 11.25.26) iti |
kiṃ ca na kevalam etat trikam eva bhakti-mate guṇātītam api tu bhakti-sambandhi sarvam eva guṇātītam | yad uktaṃ tatraiva –
sāttvikyādhyātmikī śraddhā
karma-śraddhā tu rājasī |
tāmasy adharme yā śraddhā
mat-sevāyāṃ tu nirguṇā || (BhP 11.25.27) iti |
vanaṃ tu sāttviko vāso
grāmo rājasa ucyate |
tāmasaṃ dyuta-sadanaṃ
man-niketaṃ tu nirguṇam || (BhP 11.25.25) iti |
sāttvikaṃ sukham ātmotthaṃ
viṣayotthaṃ tu rājasam |
tāmasaṃ moha-dainyotthaṃ
nirguṇaṃ mad-apāśrayam || (BhP 11.25.29) iti |
tad evaṃ guṇātītānāṃ bhaktānāṃ bhakti-sambandhīni jñāna-karma-śraddhādau sva-sukhādīni sarvāṇy eva guṇātītāni | sāttvikānāṃ jñānināṃ jñāna-sambandhīni tāni sarvāṇi sāttvikāny eva | rājasānāṃ karmiṇāṃ tāni sarvāṇi rājasāny eva | tāmasānām ucchṛṅkhalānāṃ tāni sarvāṇi tāmasāny eveti śrī-gītā-bhāgavatārtha-dṛṣṭyā jñeyam | jñāninām api punar antima-daśāyāṃ jñāna-sannyāsānantaram urvaritayā kevalayā bhaktyaiva guṇātītatvaṃ caturdaśādhyāya uktam

Baladeva

ayukto 'naucitya-kṛt | prākṛtaḥ prakṛtau svabhāve vartamānaḥ sva-prakṛty-anusāreṇaiva, na tu śāstrānusāreṇa karma-kṛd ity arthaḥ | stabdho 'namraḥ śaṭhaḥ sva-śakti-gopana-kṛt | naikṛtikaḥ parāpamāna-kṛt | alasaḥ prārabdhe karmaṇi śithilaḥ | viṣādī śokākulaḥ | dīrgha-sūtrī divasaika-kartavyaṃ varṣeṇāpi yo na karoti | īdṛśaḥ kartā tāmasa

Michalski

Sprawca niezdolny, gburowaty, uparty, fałszywy, nieuczciwy, leniwy, małoduszny, opieszały – nazywa się tamas.

Olszewski

Człowiek niezdolny, nikczemny, uparty, kłamliwy, niedbały, próżniaczy, leniwy, zawsze gotowy usiąść i w gnuśności wlekący swe życie jest działaczem ciemności.

Dynowska

Nieopanowany, brutalny, uparty, przebiegły i do nędznych zdolny czynów, leniwy, niezdecydowany, łatwo wpadający w rozpacz, taki działacz jest gnuśny i ciemny.

Sachse

Natomiast nieopanowany, prymitywny, próżny,
zdradziecki, podły, gnuśny,
strapiony i pełen wahań sprawca
uznany jest za będącego w mocy tamasu.

Kudelska

Człowiek pospolity, którego umysł nie jest opanowany, który jest pyszny, kłamliwy,
Nieuczciwy, leniwy, posępny i ociężały, taki człowiek jest nazywany mrocznym z natury.

Rucińska

Niedbały, głupi i hardy, fałszywy, podły, leniwy,
Ponury i opieszały sprawca się zwie tamasowym.

Szuwalska

Nieświadomy, uparty, grubiański, leniwy,
Ponury, opieszały, tępy, nieuczciwy
Jest sprawca, który działa pod bierności wpływem.

Babkiewicz

Niezaprzężon, arogancki,
prostak, oszust, wielce gnuśny,
niszczycielski, opieszały,
smutny – sprawca oto mroczny.