BhG 2.69

analiza syntaktyczna

yā (która) sarva-bhūtānām (wszystkich istot) niśā (noc) [asti] (jest),
tasyām (w niej) saṃyamī (powściągnięty) jāgarti (jest obudzony).
yasyām (w której) bhūtāni (istoty) jāgrati (są obudzone),
sā (ona) paśyataḥ (widzącego) muneḥ (mędrca) niśā (nocą) [asti] (jest).

analiza gramatyczna

yā	–	yat sn. 1i.1 f. – która;
niśā	–	niśā 1i.1 f. – noc, sen;
sarva-bhūtānām	–	sarva-bhūta 6i.1 m.; sarvāṇāṃ bhūtānām iti – wszystkich istot (od: sarva – wszystko; √bhū – być, PP bhūta – będący, prawdziwy, istota, byt);
tasyām	–	tat sn. 7i.1 f. – w niej;
jāgarti	–	√jāgṛ (być obudzonym, świadomym) Praes. P 1c.1 – jest obudzony;
saṃyamī	–	saṃyamin 1i.1 m. – powściągający się (od: sam-√yam – łączyć razem, powściągać, saṃyama – powściągnięcie, kontrola);
yasyām	–	yat sn. 7i.1 f. – w której;
jāgrati	–	√jāgṛ (być obudzonym, świadomym) Praes. P 1c.3 – są obudzone;
bhūtāni	–	bhūta (√bhū – być) PP 1i.3 n. – byty, istoty;
sā	–	tat sn. 1i.1 f. – ta;
niśā	–	niśā 1i.1 f. – noc, sen;
paśyataḥ	–	paśyant (√dṛś – widzieć) PPr 6i.1 m. – widzącego;
muneḥ	–	muni 6i.1 m. – mędrca, świętego, wieszcza (od: √man – myśleć, wyobrażać sobie);

warianty tekstu

jāgarti → jāgrati (są obudzone);
yasyāṃ → tasyāṃ (w tej);
jāgrati → jāgarti / jāgraṃti (jest obudzony / są obudzone);
niśā → rātriḥ (noc);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Ponieważ światowe i wedyjskie procedury postępowania (vyavahāra) podlegają niewiedzy, gdy niewiedza zanika nie dotyczą tego, kogo mądrość jest stała i w kim zrodziła się zdolność rozróżniania. Niewiedza zanika, ponieważ jest opozycją wiedzy. By owe zagadnienie uczynić jasnym, mówi:		yo ’yaṃ laukiko vaidika ca vyavahāraḥ sa utpanna-viveka-jñānasya sthita-prajñasya avidyā-kāryatvāt avidyā-nivṛttau nivartate, avidyāyā ca vidyā-virodhāt nivṛttiḥ, ity etam arthaṃ sphuṭī-kurvann āha –
Podczas nocy wszystkich istot powściągliwy czuwa. A istoty czuwają podczas nocy widzącego mędrca.		yā niśā sarva-bhūtānāṃ tasyāṃ jāgarti saṃyamī | yasyāṃ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ ||69||
Podczas nocy – noc swą naturą mroku wszelkie materialne obiekty (padārtha) czyni niewidocznymi, dla wszystkich istot – dla wszelkich stworzeń. Czym jest owa [noc]? To prawda widziana z absolutnego oglądu (paramārtha-tattva), będąca przedmiotem poznania osoby o niewzruszonej mądrości.		yā niśā rātriḥ sarva-padārthānām aviveka-karī tamaḥ-svabhāvatvāt sarva-bhūtānāṃ sarveṣāṃ bhūtānām | kiṃ tat paramārtha-tattvaṃ sthita-prajñasya viṣayaḥ |
Tak jak to, co dla innych [stworzeń] jest nocą, stworzeniom nocnym zdaje się pięknym dniem, tak wszystkim istotom pogrążonym w niewiedzy i przebywającym [w mroku tak jak] nocne stworzenia, nocą jawi się prawda widziana z absolutnego oglądu, ponieważ jest niepoznawalna przez tych, których rozum nie jest na nią [skierowany].		yathā naktaṃ-carāṇām ahar eva sad anyeṣāṃ niśā bhavati, tadvat naktaṃ-cara-sthānīyānām ajñānāṃ sarva-bhūtānāṃ niśeva niśā paramārtha-tattvam, agocaratvād atad-buddhīnām |
Podczas owej [nocy], charakteryzującej prawdę widzianą z absolutnego oglądu, czuwający, czyli przebudzony ze snu niewiedzy, powściągliwy, czyli zdolny do skupienia jogin, który okiełznał zmysły. Oto znaczenie.		tasyāṃ paramārtha-tattva-lakṣaṇāyām ajñāna-nidrāyāḥ prabuddho jāgarti saṃyamī saṃyamavān, jitendriyo yogīty arthaḥ |
[Natomiast] podczas nocy będącej niewiedzą, charakteryzującej się rozróżnieniem na poznającego i poznawane, choć uśpione, istoty nazywane są czuwającymi. Podczas tej nocy [istoty] jakby śpią, oglądają marzenia senne. Oto noc o kształcie niewiedzy dla mędrca widzącego prawdę z absolutnego oglądu.		yasyāṃ grāhya-grāhaka-bheda-lakṣaṇāyām avidyā-niśāyāṃ prasuptāny eva bhūtāni jāgrati iti ucyante, yasyāṃ niśāyāṃ prasuptā iva svapna-dṛśaḥ, sā niśā avidyā-rūpatvāt paramārtha-tattvaṃ paśyato muneḥ |
Zatem [autor] nakłania do wypełniania czynów jedynie [istoty] będące w stanie niewiedzy, a nie [będące w stanie] wiedzy. Zaiste tak jak podczas wschodu słońca odchodzi mrok, podobnie gdy pojawia się wiedza [odchodzi] niewiedza, niczym noc.		ataḥ karmāṇi avidyāvasthāyām eva codyante, na vidyāvasthāyām | vidyāyāṃ hi satyām udite savitari śārvaram iva tamaḥ praṇāśam upagacchati avidyā |
Przed zrodzeniem się wiedzy, niewiedza percepowana jest dzięki temu, co uważa się za właściwe środki poznania, jako rozróżnienie na aktywność, działającego i owoc. Tak powoduje ona przyczynowość wszelkich czynów. Jednak nie można dowodzić przyczynowości czynów, gdy [niewiedza] percepowana jest środkami poznania, które uzna się za niewłaściwe.		prāk vidyotpatteḥ avidyā pramāṇa-buddhyā gṛhyamāṇā kriyā-kāraka-phala-bheda-rūpā satī sarva-karma-hetutvaṃ pratipadyate | na apramāṇa-buddhyā gṛhyamāṇāyāḥ karma-hetutvopapattiḥ |
Sprawca dokonuje czynów [myśląc]: „Wedy jako właściwe środki poznania nakłaniają mnie do działania”, a nie [myśląc]: „wszystko to jest jedynie iluzją niczym noc”. Kto ma zrozumienie: „wszystko to jest niczym noc, zaledwie iluzją tworzącą różnorodność”, ten znawca jaźni jest kompetentny, by odrzucić wszelkie czyny, a nie, by [pozostawać] aktywnym.		pramāṇa-bhūtena vedena mama coditaṃ kartavyaṃ karma iti hi karmaṇi kartā pravartate, na avidyā-mātram idaṃ sarvaṃ niśā iva iti | yasya punaḥ niśā iva avidyā-mātram idaṃ sarvaṃ bheda-jātam iti jñānaṃ tasya ātmajñasya sarva-karma-saṃnyāse eva adhikāro na pravṛttau |
Jak będzie to ukazane [dalej]: [Ci], których roztropność jest na tym [skupiona], których jaźń jest tym [pochłonięta], (BhG 5.17) – w tej i innych [strofach mówi się o] jego kompetencji jedynie do stałości w wiedzy.		tathā ca darśayiṣyati – tad-buddhayas tad-ātmānaḥ ity ādinā jñāna-niṣṭhāyām eva tasya adhikāram |
Można twierdzić: Jeśli nie będą działać właściwe środki poznania, nawet w tej sferze [czyli w stałości w wiedzy] aktywność nie będzie mieć sensu. Tak nie jest, gdyż przy poznawaniu jaźni, jaźń staje się własnym przedmiotem [poznania]. Z powodu bycia [jednorodną] jaźnią, jaźń poznająca siebie nie opiera się na aktywności środków poznania. Co więcej, [poznanie jaźni] jest ostatecznym celem aktywności środków poznania. Gdy poznaje się naturę jaźni, ponownie nie odbywa się to [przy użyciu] środków poznania i [przy percepcji] przedmiotów poznania (pramāṇa-prameya).		tatrāpi pravartaka-pramāṇābhāve pravṛtty-anupapattiḥ iti cet, na | svātma-viṣayatvād ātma-vijñānasya | na hy ātmanaḥ svātmani pravartaka-pramāṇāpekṣatā, ātmatvād eva | tad-antatvāc ca sarva-pramāṇānāṃ pramāṇatvasya | na hy ātma-svarūpādhigame sati punaḥ pramāṇa-prameya-vyavahāraḥ saṃbhavati |
Ostateczny środek poznania [czyli Weda] zaprzecza, by jaźń była poznającym. A gdy temu zaprzecza sama staje się niewłaściwym środkiem poznania, niczym środki poznania ze snu dla przebudzonego.		pramātṛtvaṃ hy ātmanaḥ nivartayati antyaṃ pramāṇam | nivartayad eva cāpramāṇī-bhavati, svapna-kāla-pramāṇam iva prabodhe |
Podobnie jest w [sprawach] światowych: gdy doświadczy się przedmiotu, nie istnieje już przyczyna dla aktywności środków poznania. Zatem dowiedziono, że ten, kto poznał jaźń, nie ma kompetencji do działania.		loke ca vastv-adhigame pravṛtti-hetutvādarśanāt pramāṇasya | tasmān nātma-vidaḥ karmaṇy adhikāra iti siddham ||2.69||

Rāmānuja

evaṃ niyatendriyasya prasanna-manasaḥ siddhim āha—yā niśā iti | yā ātma-viṣayā buddhiḥ sarva-bhūtānāṃ niśā | niśevāprakāśā | tasyām ātma-viṣayāyāṃ buddhāv indriya-saṃyamī prasanna-manā jāgarti | ātmānam avalokayann āsta ity arthaḥ | yasyāṃ śabdādi-viṣayāyāṃ buddhau sarvāṇi bhūtāni jāgrati prabuddhāni bhavanti | sā śabdādi-viṣayā buddhir ātmānaṃ paśyato muner niśevāprakāśā bhavati

Śrīdhara

nanu na kaścid api prasupta iva darśanādi-vyāpāra-śūnyaḥ sarvātmanā nigṛhītendriyo loke dṛśyate | ato 'saktāvitam idaṃ lakṣaṇam ity āśaṅkyāha yā niśeti | sarveṣāṃ bhūtānāṃ yā niśā | niśeva niśā ātma-niṣṭhā | ajñāna-dhvāntāvṛta-matīnāṃ tasyāṃ darśanādi-vyāpārābhāvāt | tasyāṃ ātma-niṣṭhāyāṃ saṃyamī nigṛhītendriyo jāgrati prabudhyante | sātma-tattvaṃ paśyato muner niśā | tasyāṃ darśanādi-vyāpāras tasya nāsti ity arthaḥ | etad uktaṃ bhavati – yathā divāndhānām ulukādīnāṃ rātrāv eva darśanaṃ na tu divase | evaṃ brahmajñasyonmīlitākṣasyāpi brahmaṇy eva dṛṣṭiḥ | na tu viṣayeṣu | ato nāsambhāvitam idaṃ lakṣaṇam iti

Madhusūdana

tad evaṃ mumukṣuṇā prajñā-sthairyāya prayatna-pūrvakam indriya-saṃyamaḥ kartavya ity uktaṃ sthita-prajñasya tu svataḥ siddha eva sarvendriya-saṃyama ity āha yā niśeti | yā vedānta-vākya-janita-sākṣātkāra-rūpāhaṃ brahmāsmīti prajñā sarva-bhūtānām ajñānāṃ niśeva niśā tān praty aprakāśa-rūpatvāt | tasyāṃ brahma-vidyā-lakṣaṇāyāṃ sarva-bhūta-niśāyāṃ jāgarti ajñāna-nidrāyāḥ prabuddhaḥ san sāvadhāno vartate saṃyamīndriya-saṃyamavān sthita-prajña ity arthaḥ | yasyāṃ tu dvaita-darśana-lakṣaṇāyām avidyā-nidrāyāṃ prasuptāny eva bhūtāni jāgrati svapnavad vyavaharanti sā niśā na prakāśata ātma-tattvaṃ paśyato 'parokṣatayā muneḥ sthita-prajñasya | yāvad dhi na prabudhyate tāvad eva svapna-darśanaṃ bodhya-paryantatvād bhramasya tattva-jñāna-kāle tu na bhrama-nimittaḥ kaścid vyavahāraḥ | tad uktaṃ vārtika-kāraiḥ –

kāraka-vyavahāre hi śuddhaṃ vastu na vīkṣyante |
śuddhe vastuni siddhe ca kāraka-vyāpṛtis tathā ||
kākolūka-niśevāyaṃ saṃsāro 'jñātma-vedinoḥ |
yā niśā sarva-bhūtānām ity avocat svayaṃ hariḥ || iti |

tathā ca yasya viparīta-darśanaṃ tasya na vastu-darśanaṃ viparīta-darśanasya vastv-adarśana-janyatvāt | yasya ca vastu-darśanaṃ tasya na viparīta-darśanaṃ viparīta-darśana-kāraṇasya vastv-adarśanasya vastu-darśanena bādhitatvāt | tathā ca śrutiḥ – yatra vā anyad iva syāt tatrānyo 'nyat paśyet | yatra svasya sarvam ātmaivābhūt tat kena kaṃ paśyet || iti vidyāvidyayor vyavasthām āha | yathā kākasya rātry-andhasya dinam ulūkasya divāndhasya niśā rātrau paśyataś colūkasya yad dinaṃ rātrir eva sā kākasyeti mahad āścaryam etat | atas tattva-darśibhiḥ katham āvidyaka-kriyā-kārakādi-vyavahāraḥ syād iti svataḥ siddha eva tasyendriya-saṃyama ity arthaḥ

Viśvanātha

sthita-prajñasya tu svataḥ-siddha eva sarvendriya-nigraha ity āha yeti | buddhir hi dvividhā bhavati ātma-pravaṇā viṣaya-pravaṇā ca | tatra yā ātma-pravaṇā buddhiḥ sā sarva-bhūtānāṃ niśā | niśāyāṃ kiṃ kiṃ syād iti tasyāṃ svapanto janā yathā na jānanti, tathaiva ātma-pravaṇa-buddhau prāpyamāṇaṃ vastu sarva-bhūtāni na jānanti | kintu tasyāṃ saṃyamī sthita-prajño jāgarti | na tu svapiti | ata ātma-buddhi-niṣṭham ānandaṃ sākṣād anubhavati | yasyāṃ viṣaya-pravaṇāyāṃ buddhau bhūtāni jāgrati, tan-niṣṭhaṃ viṣaya-sukha-śoka-mohādikaṃ sākṣād anubhavanti na tu tatra svapanti | sā muneḥ sthita-prajñasya niśā tan-niṣṭhaṃ kim api nānubhavati ity arthaḥ | kintu paśyataḥ sāṃsārikānāṃ sukha-duḥkha-pradān viṣayān tatraudāsīnyenāvalokayataḥ svabhogyān viṣayān api yathocitaṃ nirlepam ādadānasyety arthaḥ

Baladeva

sādhakāvasthasya sthita-prajñasyendriya-saṃyamaḥ prayatna-sādhya ity uktam | siddhāvasthasya tu tasya tan-niyamaḥ svābhāvika ity āha yā niśeti | viviktātma-niṣṭhā viṣaya-niṣṭhā ceti buddhir dvividhā | yātma-niṣṭhā buddhiḥ sarva-bhūtānāṃ niśā-rūpakeṇopamātra vyajyate rātri-tulyā tadvad aprakāśikā | rātrāv ivātma-niṣṭhāyāṃ buddhau svapanto janās tal-labhyam ātmānaṃ sarve nānubhavantīty arthaḥ | saṃyamī jitendriyas tu tasyāṃ jāgarti na tu svapiti | tayā labhyam ātmānam anubhavatīty arthaḥ | yasyāṃ viṣya-niṣṭhāyāṃ buddhau bhūtānio jāgrati viṣaya-bhogān anubhavanti na tu tatra svapanti sā muneḥ sthita-prajñasya niśā | tasya viṣaya-bhogāprakāśikety arthaḥ | kīdṛśasyety āha paśyata iti | ātmānaṃ sākṣād anubhavataḥ prārabdhaākṛṣṭān viṣayān apy audāsīnyena bhuñjānasya cety arthaḥ | nartakī-mūrdha-ghaṭāvadhāna-nyāyenātma-dṛṣṭer na tad-anya-rasa-graha iti bhāvaḥ |

Michalski

Gdy noc usypia wszystkie stworzenia, wtedy czuwa ten, co siebie przezwyciężył, ale gdy stworzenia zbudzone, wtedy jest głucha noc dla jasnowidza odbieżcy.

Olszewski

Co jest nocą dla wszystkich istot, jest dniem dla człowieka, który siebie ujarzmił; a to, co jest dla nich czuwaniem, jest nocą dla jasnowidzącego pustelnika

Dynowska

Co nocą dla wszystkich innych, dla niego jasnym świeci dniem; lecz co dniem dla innych dla mędrca jest niewiedzy nocą.

Sachse

To, co dla wszystkich ludzi jest mrokiem,
dostrzegalne jest dla tego,
kto panuje nad samym sobą.
To natomiast, co widzą inni,
mrokiem jest dla mędrca, który widzi [prawdę].

Kudelska

Opanowany, w pełni czuwa, gdy dla innych stworzeń noc jest ciemna,
A czas czuwania innych – mędrcowi nocą się zdaje.

Rucińska

Gdy noc trwa dla wszystkich istot, on czuwa, opanowany,
A gdy czuwają stworzenia, to noc dla tego, kto widzi!

Szuwalska

Co ciemnością okrywa wszelakie istnienie,
Dla mędrca jest dniem jasnym i czasem czuwania.
Co porą przebudzenia jest dla wszystkich stworzeń,
Dla niego jest jedynie ciemnością niewiedzy.

Byrski

Gdy jest noc dla wszystkich istot, powściągliwy czuwa wtedy.
Gdy istoty znów czuwają, to noc milczka co postrzega.

Babkiewicz

Co dla wszystkich istot nocą,
w tym się budzi powściągliwy,
co istoty zaś przebudza,
nocą jawi się czujnemu.