BhG 2.67

analiza syntaktyczna

ambhasi (na wodzie) vāyuḥ iva (jak wiatr) nāvam (łódź) [harati] (porywa),
[tadvat] (podobnie) caratām (wędrujących) indriyāṇāṃ (zmysłów) yat (na który) [indriyam] (na zmysł) manaḥ (umysł) anuvidhīyate (jest skierowany),
tat (ten) [indriyam] hi (zmysł zaiste) asya (jego) prajñām (mądrość) harati (porywa).

analiza gramatyczna

indriyāṇām	–	indriya 6i.2 n. – zmysłów (od: √ind – posiadać moc);
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania);
caratām	–	carant (√car – poruszać się) PPr 6i.2 m. – idących, poruszających się, wędrujących;
yat	–	yat sn. 2i.1 n. – na którym;
manaḥ	–	manas 1i.1 n. – umysł (od: √man – myśleć);
anuvidhīyate	–	anu-vi-√dhā (wyznaczać, regulować, umieszczać) Praes. pass. 1c.1 – jest osadzony, jest skierowany na, jest wyszkolony do podążania za regułami;
tat	–	tat sn. 1i.1 n. – ten;
asya	–	idam sn 6i.1 n. – jego;
harati	–	√hṛ (zabierać) Praes. P 1c.1 – zabiera, kradnie;
prajñām	–	prajñā 2i.1 f. – rozeznanie, mądrość, orzeczenie, werdykt (od: pra-√jñā – wiedzieć, rozumieć, rozróżniać);
vāyuḥ	–	vāyu 1i.1 m. – wiatr (od: √vā – dmuchać);
nāvam	–	nau 2i.1 f. – łódź, statek;
iva	–	av. – jakby, w taki sam sposób, niczym, prawie, dokładnie;
ambhasi	–	ambhas 7i.1 n. – na wodzie;

warianty tekstu

hi caratāṃ → vicaratāṃ (tych, które się rozchodzą);
harati → harate / harataṃ (kradnie);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Dlaczego niezdyscyplinowany jest nierozumny? Odpowiada:		ayuktasya kasmād buddhir nāsti ity ucyate –
Na który spośród wędrujących zmysłów umysł się skieruje, ten mądrość jego porywa, tak jak wiatr łódź na wodzie.		indriyāṇāṃ hi caratāṃ yan mano’nuvidhīyate | tad asya harati prajñāṃ vāyur nāvam ivāmbhasi ||2.67||
Spośród zmysłów wędrujących – skupiających się na swych odpowiednich przedmiotach, na który umysł się skieruje, za którym podąży, ten umysł skupiony na wyobrażeniu przedmiotu zmysłu, jego, czyli ascety, mądrość porywa – niszczy mądrość zrodzoną z rozróżnienia na jaźń i niejaźń.		indriyāṇāṃ hi yasmāt caratāṃ sva-sva-viṣayeṣu pravartamānānāṃ yat mano ’nuvidhīyate anupravartate tat indriya-viṣaya-vikalpanena pravṛttaṃ mano ’sya yateḥ harati prajñām ātmānātma-vivekajāṃ nāśayati |
W jaki sposób? Tak jak wiatr łódź na wodzie. Tak jak wiatr porywa z właściwej drogi łódź żeglarza i kieruje ją na bezdroża, podobnie umysł zabiera mądrość od tematu jaźni i wiedzie ją ku kolejnym przedmiotom.		kathaṃ? vāyuḥ nāvam iva ambhasi udake jigamiṣatāṃ mārgād uddhṛtya unmārge yathā vāyuḥ nāvaṃ pravartayati, evam ātma-viṣayāṃ prajñāṃ hṛtvā mano viṣaya-viṣayāṃ karoti ||2.67||

Rāmānuja

punar apy uktena prakāreṇa indriyaniyamanam akaurvato’nartham āha—indriyāṇām iti | indriyāṇāṃ viṣayeṣu caratāṃ vartamānānāṃ vartanam anu yan mano’nuvidhīyate puruṣeṇānuvartyate tan mano’sya viviktātma-pravaṇāṃ prajñāṃ harati viṣaya-pravaṇatāṃ karotīty arthaḥ | yathāmbhasi nīyamānāṃ nāvaṃ pratikūlo vāyuḥ prasahya harati

Śrīdhara

nāsti buddhir ayuktasya [Gītā 2.66] ity atra hetum āha indriyāṇām iti | indriyāṇām avaśīkṛtānāṃ svairaṃ viṣayeṣu caratāṃ madhye yadaivaikam indriyaṃ mano 'nuvidhīyate |vaśīkṛtaṃ sad-indriyeṇa saha gacchati, tadaivaikam indriyasya manasaḥ puruṣasya vā prajñāṃ buddhiṃ harati viṣaya-vikṣiptāṃ karoti | kim uta vaktavyaṃ bahūni prajñāṃ harantīti | yathā pramattasya karṇadhārasya nāvaṃ vāyuḥ sarvataḥ paribhramayati tadvad iti

Madhusūdana

ayuktasya kuto nāsti buddhir ity ata āha indriyāṇām iti | caratāṃ sva-viṣayeṣu sva-sva-viṣayeṣu pravartamānānām avaśīkṛtānām indriyāṇāṃ madhye yad ekam apīndriyam anulakṣyīkṛtya mano vidhīyate preryate pravartate iti yāvat | karma-kartari la-kāraḥ | tat indriyam ekam api manasānusṛtam asya sādhakasya manaso vā prajñām ātma-viṣayāṃ śāstrīyāṃ harati apanayati manasas tad-viṣayāviṣṭatvāt | yadaikam apīndriyaṃ prajñāṃ harati tadā sarvāṇi harantīti kim u vaktavyam ity arthaḥ |
dṛṣṭāntas tu spaṣṭaḥ | abhyasyeti vāyor naukā-haraṇa-sāmarthyaṃ na bhuvīti sūcayitum ambhasīty uktam | evaṃ dārṣṭāntike 'py ambhaḥ-sthānīye manaś cāñcalye saty eva prajñā-haraṇa-sāmarthyam indriyasya na tu bhū-sthānīye manaḥ-sthairya iti sūcitam

Viśvanātha

ayuktasya buddhir nāstīty upapādayati indriyāṇāṃ sva-sva-viṣayeṣu caratāṃ madhye yan mama ekam indriyam anuvidhīyate | puṃsāṃ sarvendriyānuvartiḥ kriyate, tad eva mano 'sya prajñāṃ buddhiṃ harati | yathāmbhasi nīyamānāṃ nāvaṃ pratikūlo vāyuḥ

man-niveśita-manaskatayeindriya-niyamanābhāve doṣam āha indriyāṇām iti | viṣayeṣu caratām avijitānām indriyāṇāṃ madhye yad ekaṃ śrotraṃ vā cakṣur vānulakṣyīkṛtya mano vidhīyate pravartate, tad ekam evendriyaṃ manasānugatam asya pravartakasya prajñāṃ viviktātma-viṣayāṃ haraty apanayati manasasas tad-viṣayākṛṣṭatvāt | kiṃ punaḥ ? sarvāṇi tānīti | pratikūlo vāyur yathāmbhasi nīyamānāṃ nāvaṃ tadvat

Michalski

Gdy bowiem zmysły błądzą, a serce idzie za niemi, porywa ono mądrość za sobą, jak wicher okręt na oceanie.

Olszewski

Kto duszę swoją oddaje podszeptom zmysłów, tego rozum zostaje przez nie porwany, jako okręt na wzburzonych wodach Oceanu.

Dynowska

Ten spośród zmysłów który uwodzi wzruszenia, pociąga też i rozsądek człowieka, jak wicher co łódź bez steru na wzburzone porywa fale.

Sachse

Jeśli umysł
podąża w ślad za rozbieganymi zmysłami,
porywa rozum człowieka
niczym wiatr — łódkę na falach.

Kudelska

Gdyż umysł tak podąża za wiecznie rozbieganymi zmysłami,
Jak wiatr statek porywa na wody szerokie.

Rucińska

Albowiem umysł, gdy goni za biegnącymi zmysłami,
Porywa za sobą rozum, jak wicher czółno na fali!

Szuwalska

Umysł, gdy zmysł go wzruszy, porywa za sobą
Rozsądek, tak jak statek wiatr wznosi na wodzie.

Byrski

Myśl, jak wicher nawą w morzu, tak poznaniem człeka miota,
Kiedy zmysłom jest powolna, co są właśnie rozbiegane.

Babkiewicz

Na który z dążących zmysłów
umysł się nakierowuje,
ten porywa rozum człeka
niczym nawę wiatr na wodzie.