BhG 2.39

analiza syntaktyczna

he pārtha (Prythowicu!),
sāṃkhye (w sankhji) eṣā (ta) buddhiḥ (roztropność) te (tobie) abhihitā (przedstawiona).
yoge tu (z drugiej strony w jodze) imām (o niej) śṛṇu (słuchaj).
yayā (dzięki której) buddhyā (dzięki roztropności) yuktaḥ (zaprzężony) [san] (będący) karma-bandham (więzy czynu) prahāsyasi (porzucisz).

analiza gramatyczna

eṣā	–	etat sn. 1i.1 f. – ta;
te	–	yuṣmat sn. 4i.1 – tobie (skrócona forma od: tubhyam);
abhihitā	–	abhihitā (abhi-√dhā – nazywać, mówić) PP 1i.1 f. – powiedziana, przedstawiona;
sāṃkhye	–	sāṃkhya 7i.1 n. – w sankhji (od: sam-√khyā – liczyć, sāmkhya – związany z liczbami, racjonalny, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
buddhiḥ	–	buddhi 1i.1 f. – roztropność, rozum, myśl, rozsądek, intelekt, percepcja, poznanie, idea, pogląd (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować);
yoge	–	yoga 7i.1 m. – w jodze (od: √yuj – zaprzęgać, łączyć, yoga – przyłączanie, zaprzęgnięcie, zastosowanie, metoda, środki, jedna ze szkół filozofii indyjskiej);
tu	–	av. – ale, wtedy, z drugiej strony, i;
imām	–	idam sn. 2i.1 f. – ją;
śṛṇu	–	√śru (słuchać) Imperat. P 2c.1 – słuchaj;
buddhyā	–	buddhi 3i.1 f. – przez / z: roztropnością, rozumem, myślą, rozsądkiem, intelektem, percepcją, poznaniem, ideą, poglądem (od: √budh – budzić, rozumieć, percepować);
yuktaḥ	–	yukta (√yuj – zaprzęgać, łączyć) PP 1i.1 m. – połączony, zaprzężony;
yayā	–	yat sn. 3i.1 f. – z którą lub dzięki której;
pārtha	–	pārtha 8i.1 m. – o synu Prythy (od: √pṛth – rozszerzać, pṛthā – Kunti, matka Pandowiców);
karma-bandham	–	karma-bandha 2i.1 m.; TP: karmaṇo bandham iti – więzy czynu (od: √kṛ – robić, karman – czyn, działanie i jego skutki; √bhandh – wiązać, pętać, bandha – pętanie, więzy, więzienie);
prahāsyasi	–	pra-√hā (pozostawiać, porzucać) Fut. P 2c.1 – porzucisz;

warianty tekstu

yayā → yathā (jak);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Jedynie po to, by usunąć rozpacz i omroczenie, ukazał światową argumentację we fragmencie zaczynającym się od słów „Gdy rozważysz prawość własną” (BhG 2.31), a nie [mając na względzie] rzeczywisty cel. Teraz będzie ukazany absolutny ogląd (paramārtha). Dlatego mówi podsumowując: „Koncept ten… poznałeś…” (BhG 2.39), by ukazać podział przedmiotu rozważań księgi (śāstra-viṣaya-vibhāga).		śoka-mohāpanayanāya laukiko nyāyaḥ svadharmam api cāvekṣya (BhG 2.31) ity ādyaiḥ lokair uktaḥ, na tu tātparyeṇa | paramārtha-darśanam iha prakṛtam | tac coktam upasaṃhriyate – eṣā te ’bhihitā iti śāstra-viṣaya-vibhāga-pradarśanāya |
Dwojaki podział przedmiotu rozważań księgi przedstawiony w tym miejscu, jeszcze raz będzie zaprezentowany słowami: „Sankhjaikowie [zyskują ją] dzięki jodze wiedzy, a jogini dzięki jodze czynu” (BhG 3.3). [Autor] czyni to, by łatwiej kontynuować [rozważania] nad przedmiotem dwojakiej wiary [zaprezentowanej] w księdze i aby ten przedmiot łatwiej zrozumieli słuchacze. Dlatego mówi:		iha hi pradarśite punaḥ śāstra-viṣaya-vibhāge upariṣṭāt jñāna-yogena sāṃkhyānāṃ karma-yogena yoginām (BhG 3.3) iti niṣṭhā-dvaya-viṣayaṃ śāstraṃ sukhaṃ pravartiṣyate, śrotāraś ca viṣaya-vibhāgena sukhaṃ grahīṣyanti ity ata āha –
Koncept ten w kategoriach sankhji poznałeś, o nim w jodze posłuchaj. Gdy go opanujesz, Prythowicu, więzy czynu porzucisz.		eṣā te ’bhihitā sāṃkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu | buddhyā yukto yayā pārtha karmabandhaṃ prahāsyasi ||2.39||
Ów koncept (buddhir), czyli wiedza (jñāna), która bezpośrednio jest przyczyną usunięcia zła (doṣa) – kołowrotu wcieleń wynikłego z rozpaczy i omroczenia, tobie została przedstawiona, czyli wysłowiona, w kategoriach sankhji, która jest przedmiotem rozważań z absolutnego oglądu (paramārtha-vastu-viveka-viṣaya).		eṣā te tubhyam abhihitā uktā sāṃkhye paramārtha-vastu-viveka-viṣaye buddhir jñānaṃ sākṣāt śoka-mohādi-saṃsāra-hetu-doṣa-nivṛtti-kāraṇam |
Następnie słuchaj o nim, czyli o wzmiankowanym koncepcie, w kategoriach jogi – środka do osiągnięcia [celu] – rozpoczynającej się od odrzucenia przeciwieństw dzięki braku lgnięcia, a polegającej na wielbienie Władcy (īśvara) oraz jodze czynu – jodze wiodącej do skupienia (samādhi), ale opartej na działaniu.		yoge tu tat-prāpty-upāye niḥsaṅgatayā dvandva-prahāṇa-pūrvakam īśvarārādhanārthe karma-yoge karmānuṣṭhāne samādhi-yoge cemām anantaram evocyamānāṃ buddhiṃ śṛṇu |
Ów koncept [autor] wychwala w celu wzbudzenia atrakcji [ku niemu]: o Prytchowicu gdy uzbroisz się w ów koncept, czyli przedmiot jogi, wówczas więzy czynu, czyli więzy wynikłe z prawych i nieprawych działań, porzucisz, a stanie się to dzięki wiedzy mającej swe źródło w zadowoleniu Władcy (īśvara-prasāda).		tāṃ ca buddhiṃ stauti prarocanārthaṃ – buddhyā yayā yoga-viṣayayā yuktaḥ, he pārtha, karma-bandhaṃ karmaiva dharmādharmākhyo bandhaḥ karma-bandhas taṃ prahāsyasi īśvara-prasāda-nimitta-jñāna-prāpter ity abhiprāyaḥ ||2.39||

Rāmānuja

evam ātma-yāthātmya-jñānam upadiśya tat-pūrvakaṃ mokṣa-sādhana-bhūtaṃ karma-yogaṃ vaktum ārabhate—eṣā iti | saṃkhyā buddhiḥ | buddhyāvadhāraṇīyam ātma-tattvaṃ sāṃkhyam | jñātavye ātma-tattve taj-jñānāya yā buddhiḥ abhidheyā na tv evāham [gītā 2.12] ity ārabhya tasmāt sarvāṇi bhūtāni [gītā 2.30] ity antena, sā eṣā abhihitā |
ātma-jñāna-pūrvaka-mokṣa-sādhana-bhūta-karmānuṣṭhāne yo buddhi-yogo vaktavyaḥ, sa iha yoga-śabdenocyate | dūreṇa hy avaraṃ karma buddhi-yogāt [gītā 2.49] iti hi vakṣyate | tatra yoge yā buddhiḥ vaktavyā tām imām abhidhīyamānāṃ śṛṇu, yayā buddhyā yuktaḥ karma-bandhaṃ prahāsyasi | karmaṇā bandhaḥ karma-bandhaḥ, saṃsāra-bandha ity arthaḥ

Śrīdhara

upadiṣṭaṃ jñāna-yogam upasaṃharaṃs tat-sādhanaṃ karma-yogaṃ prastauti eṣety ādi | samyak khyāyate prakāśyate vastu-tattvam anayeti saṅkhyā samyak jñānam | tasyāṃ prakāśamānam ātma-tattvaṃ sāṅkhyam | tasmin karaṇīyā buddhir eṣā tavābhihitā | evam abhihitāyām api tava ced ātma-tattvam aparokṣaṃ na bhavati tarhy antaḥkaraṇa-śuddhi-dvārā ātma-tattvāparokṣārthaṃ karma-yoga tv imāṃ buddhiṃ śṛṇu | yayā buddhyā yuktaḥ parameśvarārpita-karma-yogena śuddhāntaḥkaraṇaḥ san tat-prasāda-labdhāparokṣa-jñānena karmātmakaṃ bandhaṃ prakarṣeṇa hāsyasi tyakṣyasi

Madhusūdana

nanu bhavatu svadharma-buddhyā yudhyamānasya pāpābhāvaḥ, tathāpi na māṃ prati yuddha-kartavyatopadeśas tavocitaḥ | ya enaṃ vetti hantāraṃ [Gītā 2.19] ity ādinā kathaṃ sa puruṣaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam [Gītā 2.21] ity antena viduṣaḥ sarva-karma-pratikṣepāt | na hy akartr-bhoktṛ-śuddha-svarūpo 'ham asmi yuddhaṃ kṛtvā tat-phalaṃ bhokṣya iti ca jñānaṃ sambhavati virodhāt | jñāna-karmaṇoḥ samuccayāsambhavāt prakāśa-tamasor iva | ayaṃ cārjunābhiprāyo jyāyasī ced ity atra vyakto bhaviṣyati | tasmād ekam eva māṃ prati jñānasya karmaṇaś copadeśo nopapadyata iti cet, na | vidvad-avidvad-avasthā-bhedena jñāna-karmopadeśopapatter ity āha bhagavān eṣeti |
eṣā na tv evāham ity ādy-eka-viṃśati-ślokais te tubhyam abhihitā sāṅkhye samyak khyāyate sarvopādhi-śūnyatayā pratipādyate paramātma-tattvam anayeti saṅkhyopaniṣat tayaiva tāparya-parisamāptyā pratipādyate yaḥ sa sāṅkhya aupaniṣadaḥ puruṣa ity arthaḥ | tasmin buddhis tan-mātra-viṣayaṃ jñānaṃ sarvānartha-nivṛtti-kāraṇaṃ tvāṃ prati mayoktaṃ naitādṛśa-jñānavataḥ kvacid api karmocyate | tasya kāryaṃ na vidyata iti vakṣyamāṇatvāt |
yadi punar evaṃ mayokte 'pi tavaiṣā buddhir nodeti citta-doṣāt, tadā tad-apanayenātma-tattva-sākṣātkārāya karma-yoga eva tvayānuṣṭheyaḥ | tasmin yoge karma-yoge tu karaṇīyām imāṃ sukha-duḥkhe same kṛtvā ity atroktāṃ phalābhisandhi-tyāga-lakṣaṇāṃ buddhiṃ vistareṇa mayā vakṣyamāṇāṃ śṛṇu | tu-śabdaḥ pūrva-buddher yoga-viṣayatva-vyatireka-sūcanārthaḥ | tathā ca śuddhāntaḥ-karaṇaṃ prati jñānopadeśo 'śuddhāntaḥ-karaṇaṃ prati karmopadeśa iti kutaḥ samuccaya-śaṅkayā virodhāvakāśa ity abhiprāyaḥ |
yoga-viṣayāṃ buddhiṃ phala-kathanena stauti – yathā vyavasāyātmikayā buddhyā karmasu yuktas tvaṃ karma-nimittaṃ bandha-nāśāyāśuddhi-lakṣaṇaṃ jñāna-pratibandhaṃ prakarṣeṇa punaḥ pratibandhānutpatti-rūpeṇa hāsyasi tyakṣyasi | ayaṃ bhāvaḥ – karma-nimitto jñāna-pratibandhaḥ karmaṇaiva dharmākhyenāpanetuṃ śakyate dharmeṇa pāpam apanudati [Mahānā 13.6] iti śruteḥ | śravaṇādi-lakṣaṇo vicāras tu karmātmaka-pratibandha-rahitasyāsambhāvanādi-pratibandhaṃ dṛṣṭa-dvāreṇāpanayatīti na karma-bandha-nirākaraṇāyopadeṣṭuṃ śakyate | ato 'tyanta-malināntaḥ-karaṇatvād bahir aṅga-sādhanaṃ karmaiva tvayānuṣṭheyaṃ, nādhunā śravaṇādi-yogyatāpi tava jātā | dūre tu jñāna-yogyateti | tathā ca vakṣyati – karmaṇy evādhikāras te [Gītā 2.47] iti | etena sāṅkhya-buddher antaraṅga-sādhanaṃ śravaṇādi vihāya bahiraṅga-sādhanaṃ karmaiva bhagavatā kim ity arjunāyopadiśyata iti nirastam | karma-bandhaṃ saṃsāram īśvara-prasāda-nimitta-jñāna-prāptyā prahāsyasīti prācāṃ vyākhyāne tv adhyāhāra-doṣaḥ karma-pada-vaiyarthyaṃ ca parihartavyam

Viśvanātha

upadiṣṭaṃ jñāna-yogam upasaṃharati eṣeti | samyak khyāyate prakāśyate vastu-tattvam aneneti sāṅkhyaṃ samyak jñānam | tasmin karaṇīyā buddhir eṣa kathitā | adhunā yoge bhakti-yoge imāṃ vakṣyamāṇāṃ buddhiṃ karaṇīyāṃ śṛṇu, yayā bhakti-viṣayiṇyā buddhyā yuktaḥ sahitaḥ | karma-bandhaṃ saṃsāram

Baladeva

uktaṃ jñāna-yogam upasaṃharan tad-upāyaṃ niṣkāma-karma-yogaṃ vaktum ārabhate eṣeti | saṅkhyopaniṣat samyak khyāyate nirūpyate tattvam anayā iti nirukteḥ | tayā pratipādyam ātma-yāthātmyaṃ sāṅkhyam | śaiṣikān tasmin kartavyaiṣā buddhis tavābhihitā | ne tv evāhaṃ ity ādinā tasmāt sarvāṇi bhūtāni ity antena | sā cet tava citta-tad-doṣān nābhyudeti tarhi yoge tam etaṃ vedānuvacanena brāhmaṇā vividiṣanti yajñena dānena tapasā nāśakena ity ādi śruty-uktāntargata-jñāne niṣkāma-karma-yoge kartavyām imāṃ vakṣyamāṇāṃ buddhiṃ śṛṇu | phaloktyā tāṃ stauti yayeti | karmāṇi kurvāṇas tvaṃ bhagavad-ājñayā mahā-prayāsāni karmāṇi kurvaṃs tat-tad-uddeśa-mahimnā tvad-antar-abhyuditayātma-jñāna-niṣṭhayā saṃsāraṃ tariṣyasīti | paśu-putra-rājyādi-phalakaṃ karma sa-kāmaṃ jñāna-phalakaṃ tu tan-niṣkāmam iti śāstre 'smin paribhāṣyate

Michalski

Oto jest poznanie ugruntowane na Rozwadze, — wysłuchaj, jakie jest poznanie, ugruntowane na Oddaniu, a uzbrojony tym poznaniem z więzów swych czynów się wybawisz.

Olszewski

Wyłożyłem ci naukę według zasad Rozumu (Sankhya); wysłuchaj jej również według nauki Jedności (Yoga). Oddawszy się jej praktykom, obrzucisz owoc czynu, który nie czem innem jest, jak łańcuchem.

Dynowska

Taką jest wiedza wyłożona wedle Sankhii nauki, usłyszysz teraz o mądrości Jogi; gdy się w nią wżyjesz, o Parto, skruszysz czynu okowy, nie przestając działać.

Sachse

Oto nauka, którą ci przedstawiłem w teorii.
Posłuchaj jednak i tej, która wypływa z praktyki.
Posłuszny tej nauce
porzucisz, synu Prithy, więzy czynu.

Kudelska

Mądrość, którą tu tobie przekazałem, to nauka sankhji,
Posłuchaj teraz mądrości jogi, gdy świadomość twoja w niej się zjednoczy, porzucisz więzy czynu.

Rucińska

Otom objaśnił cię w sankhji, teraz o jodze posłuchaj.
Gdy rozum w niej skupisz, Partho, uwolnisz się z więzów czynu!

Szuwalska

Logiczna analiza. A teraz wyjaśnię,
Jak uwolnić się można od skutków działania.
Posłuchaj, synu Kunti. Wyjdź z niewoli pracy.

Byrski

Mając takie przekonanie pęta dzieł otrząśniesz, Partho!
Przekonanie to w teorii wyłożyłem ci a teraz
Posłuchaj jak się w tym ćwiczyć.

Babkiewicz

Tobie mądrość tę w teorii
przekazałem, teraz słuchaj,
jak opiszę ją w praktyce.
Gdy tę mądrość poznasz, Partho,
z więzów czynu się uwolnisz.