BhG 2.38

analiza syntaktyczna

tataḥ (wówczas) [tvam] (ty) sukha-duḥkhe (radość i cierpienie), lābhālābhau (zysk i stratę), jayājayau [ca] (oraz zwycięstwo i klęskę) same (tym samym) kṛtvā (uczyniwszy),
yuddhāya (do walki) yujyasva (bądź włączony).
evam (w ten sposób) pāpam (grzechu) na avāpsyasi (nie zyskasz).

analiza gramatyczna

sukha-duḥkhe	–	sukha-duḥkha 2i.2 n.; DV: sukhaṃ ca duḥkhaṃ ceti – radość i cierpienie (od: su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: dobre i złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko i z oporem; lub od: su-√sthā i duḥ-√sthā);
same	–	sama sn. 2i.2 n. – tak samo, równo, jednakowo;
kṛtvā	–	√kṛ (robić) absol. – uczyniwszy;
lābhālābhau	–	lābha-a-lābha 2i.2 m.; DV: lābhaṃ ca alābhaṃ ceti – zysk i stratę (od: √labh – zabierać, zdobywać; lābha – osiągnięcie, zdobycz);
jayājayau	–	jaya-a-jaya 2i.2 m.; DV: jayaṃ ca ajayaṃ ceti – zwycięstwo i klęskę (od: √ji – zwyciężać, jaya – zwycięstwo);
tataḥ	–	av. – od tego, stąd, następnie, po tym, wówczas (od: tat – ablativus nieodmienny zakończony na -tas);
yuddhāya	–	yuddha 4i.1 n. – dla walki (od: √yudh – walczyć);
yujyasva	–	√yuj (włączyć się, zająć się) Imperat. pass. 2c.1 – bądź włączony, masz się zająć;
na	–	av. – nie;
evam	–	av. – w ten sposób;
pāpam	–	pāpa 2i.1 n. – grzechu, zła;
avāpsyasi	–	ava-√āp (osiągać) Fut. P 2c.1 – osiągniesz;

warianty tekstu

yujyasva → yudhyasva (walcz);
naivaṃ → nainaṃ (nie tego);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

Posłuchaj teraz rady skierowanej do walczącego, który traktuje walkę jako powinność (svadharma):		tatra yuddhaṃ svadharma ity evaṃ yudhyamānasyopadeśam imaṃ sṛṇu –
Tak samo szczęście i cierpienie traktuj, zysk, stratę, zwycięstwo i klęskę. Wówczas walkę podejmij, a grzechu z pewnością nie zyskasz.		sukha-duḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau | tato yuddhāya yujyasva naivaṃ pāpam avāpsyasi ||2.38||
Tak samo, czyli na równi, szczęście i cierpienie traktuj – nie bierz pod uwagę namiętności i awersji. Podobnie na równi traktuj zysk i stratę oraz zwycięstwo i klęskę. Wówczas walkę podejmij, czyli zabijaj, a z pewnością tak walcząc grzechu nie zyskasz. Owa rada [związana z podjęciem walki] jest drugorzędna (prāsaṅgika).		sukha-duḥkhe same tulye kṛtvā, rāga-dveṣāv apy akṛtvety etat | tathā lābhālābhau jayājayau ca samau kṛtvā tato yuddhāya yujyasva ghaṭāsva | na evaṃ yuddhaṃ kurvan pāpam avāpsyasi | ity eṣa upadeśaḥ prāsaṅgikaḥ ||2.38||

Rāmānuja

mumukṣor yuddhānuṣṭhana-prakāram āha—sukha iti | evaṃ dehātiriktam aspṛṣṭa-samasta-deha-svabhāvaṃ nityam ātmānaṃ jñātvā yuddhe cāvarjanīya-śastra-pātādi-nimitta-sukha-duḥkhārtha-lābhālābha-jaya-parajayeṣu avikṛta-buddhiḥ svargādi-phalābhisandhi-rahitaḥ kevala-kārya-buddhyā yuddham ārabhasva | evaṃ kurvāṇo na pāpam avāpsyasi pāpaṃ duḥkha-rūpaṃ saṃsāraṃ nāvāpsyasi | saṃsāra-bandhān mokṣyase ity arthaḥ

Śrīdhara

yad apy uktaṃ pāpam evāśrayed asmān [Gītā 1.36] iti tatrāha sukha-duḥkhe ity ādi | sukha-duḥkhe same kṛtvā | tathā tayoḥ kāraṇa-bhūtau lābhālābhāv api | tayor api kāraṇa-bhūtāu jayājayāv api samau kṛtvā | eteṣāṃ samatve kāraṇaṃ harṣa-viṣāda-rāhityam | yujyasva sannadho bhava | sukhādy-abhilāsaṃ hitvā svadharma-buddhyā yudhyamānaḥ pāpaṃ na prāpsyasīty arthaḥ

Madhusūdana

nanv evaṃ svargam uddiśya yuddha-karaṇe tasya nityatva-vyāghātaḥ | rājyam uddiśya yuddha-karaṇe tv artha-śāstratvād dharma-śāstrāpekṣayā daurbalyaṃ syāt | tataś ca kāmyasyākaraṇe kutaḥ pāpaṃ dṛṣṭārthasya guru-brāhmaṇādi-vadhasya kuto dharmatvaṃ, tathā cātha ced iti ślokārtho vyāhata iti cet tatrāha sukha-duḥkhe iti |
samatā-karaṇaṃ rāga-dveṣa-rāhityam | sukhe tat-kāraṇe lābhe tat-kāraṇe lābhe tat-kāraṇe jaye ca rāgam akṛtvā, evaṃ duḥkhe tad-dhetāv alābhe tad-dhetāv ajaye ca dveṣam akṛtvā tato yuddhāya yujyasva sannadhau bhava | evaṃ sukha-kāmanāṃ duḥkha-nivṛtti-kāmanāṃ vā vihāya svadharma-buddhyā yudhyamāno guru-brāhmaṇādi-vadha-nimittaṃ nitya-karmākaraṇa-nimittaṃ ca pāpaṃ na prāpsyasi | yas tu phala-kāmanayā karoti sa guru-brāhmaṇādi-vadha-nimittaṃ pāpaṃ prāpnoti yo vā na karoti sa nitya-karmākaraṇa-nimittam | ataḥ phala-kāmanām antareṇa kurvann ubhaya-vidham api pāpaṃ na prāpnotīti prāg eva vyākhyāto 'bhiprāyaḥ | hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm [Gītā 2.37] iti svānuṣaṅgika-phala-kathanam iti na doṣaḥ | tathā ca āpastambaḥ smarati – tad yathāmre phalārthe nimitte chāyā-gandhāvanūtpadyete evaṃ dharmaṃ caryamāṇam arthā anūtpadyante no ced anūtpadyante na dharma-hānir bhavati iti | ato yuddha-śāstrasyārtha-śāstratvābhāvāt pāpam evāśrayed asmān [Gītā 1.36] ity ādi nirākṛtaṃ bhavati

Viśvanātha

tasmāt tava sarvathā yuddham eva dharmas tad api yad imaṃ pāpa-kāraṇam āśaṅkase, tarhi mattaḥ pāpānutpatti-prakāraṃ śikṣitvā yudhyasvety āha sukha-duḥkhe same kṛtvā | tad-dhetur lābhālābhau rājya-lābha-rāja-cyūtī api | tad-dhetur jayājayāv api samau kṛtvā vivekena tulyau vibhāvety arthaḥ | tataś caivaṃ-bhūta-sāmya-lakṣaṇe jñānavatas tava pāpaṃ naiva bhavet | yad vakṣyate lipyate na sa pāpena padma-patram ivāmbhasā [Gītā 5.10] iti

Baladeva

nanu atha cet tvam ity ādi-padyārtho vyāhṛtaḥ | rājyādy-uddeśena kṛtasya yuddhasya guru-viprādi-vināśa-hetutvena pāpotpādakatvād iti cen mumukṣu-vartmanā yuddhamānasya tava tad-vināśa-hetukaṃ pāpaṃ na syād ity āha sukheti | sāmya-karaṇam iha tatra tatra nirvikāratvaṃ bodhyam | sukhe tad-dhetau jaye ca rāgam akṛtvā duḥkhe tad-dhetāv alābhe tad-dhetau parājaye ca dveṣam akṛtvā tatra tatra nirvikāra-cittaḥ san tato yuddhāya yujyasva | kevala-svadharma-dhiyā yoddhum udyukto bhavety arthaḥ | evaṃ mumukṣu-rītyā yoddhā tvaṃ pāpaṃ tad-vināśa-hetukaṃ nāvāpsyasi | phalecchuḥ san yo yudhyate sa tat-pāpaṃ vindati | vijñānārthī tu purātanam ananta-pāpam apanudatīty arthaḥ |
nanu phala-rāgaṃ vinā duṣkare yuddha-dānādau kathaṃ pravṛttir iti ced anantātmānanda-rāgaṃ tatra pravartakaṃ gṛhāṇa rājyādy-anurāgam iva bhṛgu-pāte

Michalski

Wyrusz do boju jednako obojętny na radość i cierpienie, korzyść i utratę, zwycięstwo i klęskę, a wtedy hańby nie ściągniesz na siebie!

Olszewski

Uważaj za jedno przyjemność i przykrość, wygraną i stratę, zwycięstwo i porażkę i cały oddaj się bitwie; w ten sposób unikniesz grzechu.

Dynowska

Radość i ból, zdobycz i utratę, zwycięstwo i klęskę przyjmując jednakowo – walcz, a unikniesz grzechu.

Sachse

Jedną miarą mierząc szczęście i nieszczęście,
zysk i stratę, zwycięstwo i klęskę,
przyłącz się do walki
a nie skalasz się złem!

Kudelska

Przyjmując jednako szczęście i nieszczęście, zysk i stratę,
Zwycięstwo i klęskę – do walki się szykuj, a grzech cię nie splami.

Rucińska

Za jedno miej ból i radość, zysk, stratę, zwycięstwo, klęskę
I wtedy przystąp do walki – a nie obciążysz się grzechem!

Szuwalska

Walcz dla walki samej.
Nie myśl już o nieszczęściu ani o radości,
Ani o tym, co zyskać czy utracić możesz.
Zwycięstwo i przegrana niech ci jednym będą,
Wtedy grzech cię nie splami. Oto cała prawda.

Byrski

Radość, smutek, zysk i stratę, i zwycięstwo, i przegraną
Ważąc równo, gotów walczyć, nie popełnisz grzechu wtedy.

Babkiewicz

Ból i szczęście miej za jedno,
zysk, zwycięstwo, stratę, klęskę –
gdy do walki tak przystąpisz,
nigdy grzech cię już nie splami.