BhG 2.15

analiza syntaktyczna

he puruṣarṣabha (o byku pośród ludzi!),
ete(te) [mātrā-sparśāḥ] (percepowania obiektów) yam (którego) sama-duḥkha-sukham (jednakowo nastawionego do radości i cierpienia) dhīram (mądrego) puruṣam (człowieka) na vyathayanti(nie niepokoją),
saḥ hi (on zaiste) amṛtatvāya (do nieśmiertelności) kalpate (jest gotów).

analiza gramatyczna

yam	–	yat sn. 2i.1 m. – kogo;
hi	–	av. – ponieważ, albowiem, właśnie, zaiste, z pewnością (nie występuje na początku zdania);
na	–	av. – nie;
vyathayanti	–	√vyath (trząść się, drżeć, być wystraszonym, niepokoić się) Praes. caus. P 1c.3 – niepokoją;
ete	–	etat sn. 1i.3 m. – te;
puruṣam	–	puruṣa 2i.1 m. – człowieka (od: √pur – poprzedzać, prowadzić lub √pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie);
puruṣa-rṣabha	–	puruṣa-rṣabha 8i.1 m.; KD: puruṣo ṛṣabha iva – człowiek niczym byk (od: √pur – poprzedzać, prowadzić lub √pṝ – napełniać, odżywiać, puru – obfitość, pūru – ludzie; ṛṣabha – byk, dominujący, najlepszy); lub TP: puruṣāṇām ṛṣabha iti – byk wśród ludzi;
sama-duḥkha-sukham	–	sama-duḥkha-sukha 2i.1 m.; BV: yasya duḥkhaṃ ca sukhaṃ ca same stas tam – tego, dla którego radość i cierpienie są tym samym (od: sama – równość, płaskość, jednakowość; su – prefiks: dobry, wspaniały, piękny, szlachetny; kha – zagłębienie, otwór, piasta; su-kha – radość, szczęście; dur / dus – prefiks: trudny, zły, twardy; duḥ-kha – ból, cierpienie; dosłownie: dobre i złe zagłębienie [przez które przechodzi oś rydwanu], stąd poruszanie się gładko i z oporem; lub też od: su-√sthā i duḥ-√sthā);
dhīram	–	dhīra 2i.1 m. – stabilnego, spokojnego, trzeźwego, mądrego (od: √dhṛ – dzierżyć lub √dhā – umieszczać);
saḥ	–	tat sn. 1i.1 m. – ten;
amṛtatvāya	–	amṛtatva abst. 4i.1 n. – do nieśmiertelności (od: √mṛ – umierać; mṛta PP – umarły, a-mṛta – nie umarły, wieczny, nektar nieśmiertelności, amṛtatva – nieśmiertelność, wieczność, wyzwolenie);
kalpate	–	√kḷp (być odpowiedni, być gotowy, skłaniać się, osiągać) Praes. Ā 1c.1 – jest gotowym;

warianty tekstu

puruṣaṃ puruṣa-rṣabha → puruṣāḥ puruṣa-rṣabha (ci ludzie, byku pośród ludzi);
sama-duḥkha-sukhaṃ  → sama-sukhaṃ-duḥkha (tak samo traktujący szczęście i cierpienie);
dhīraṃ → dhīrāḥ (mądrzy);
kalpate → kaṃpate (trzęsie się);

Śāṃkara

Legenda:
fragmenty komentowanego wersetu
cytaty z różnych pism
wprowadzenie polemiki

 

Posłuchaj jaki jest rezultat tolerowania doznań, takich jak zimno i ciepło:		śītoṣṇādīn sahataḥ kiṃ syād iti śṛṇu –
O byku pośród ludzi, mędrzec, którego owe [percepcje] nie niepokoją, i który tak samo traktuje radość i cierpienie, gotów jest na nieśmiertelność.		yaṃ hi na vyathayanty ete puruṣaṃ puruṣarṣabha | sama-duḥkha-sukhaṃ dhīraṃ so ’mṛtatvāya kalpate ||2.15||
Ten człowiek, który tak samo traktuje radość i cierpienie – który doznawszy szczęścia lub cierpienia nie wpada w euforię, ani nie jest zgnębiony, ten mędrzec, czyli człowiek rozumny, nie jest niepokojony – wspomniane [doznania] takie jak zimno i ciepło nie są w stanie go poruszyć, gdyż wiecznie ogląda on jaźń (nityātma-darśana).		yaṃ hi puruṣaṃ same duḥkha-sukhe yasya taṃ sama-duḥkha-sukhaṃ sukha-duḥkha-prāptau harṣa-viṣāda-rahitaṃ dhīraṃ dhīmantaṃ na vyathayanti na cālayanti nityātma-darśanāt ete yathoktāḥ śītoṣṇādayaḥ |
Stały w oglądaniu natury wiecznej jaźni, jest w stanie tolerować przeciwieństwa (dvandva) i jest gotów, czyli zdolny jest osiągnąć nieśmiertelność – stan wieczności, wyzwolenie.		sa nityātma-svarūpa-darśa-niṣṭho dvandva-sahiṣṇuḥ amṛtatvāya amṛta-bhāvāya mokṣāyety arthaḥ kalpate samartho bhavati ||2.15||

Rāmānuja

tat-kṣāntiḥ kim arthā ? ity ata āha—yaṃ hi iti | yaṃ puruṣaṃ dhairya-yuktam avarjanīya-duḥkhaṃ sukhavan manyamānam amṛtatva-sādhanatayā sva-varṇocitaṃ yuddhādi-karma anabhisaṃhita-phalaṃ kurvāṇaṃ tad-antargatāḥ śastra-pātādi-mṛdu-krūra-sparśā na vyathayanti sa eva amṛtatvaṃ sādhayati | na tvādṛśo duḥkhāsahiṣṇur ity arthaḥ | ata ātmanāṃ nityatvād etāvad atra kartavyam ity arthaḥ

Śrīdhara

tat-pratikāra-prayatnād api tat-sahanam evocitaṃ mahā-phalatvād ity āha yaṃ hīti | ete mātrā-sparśā yaṃ puruṣaṃ na vyathayanti nābhibhavanti | same duḥkha-sukhe sa tam | sa tair avikṣipyamāṇo dharma-jñāna-dvārā amṛtatvāya mokṣāya kalpate yogyo bhavati

Madhusūdana

komentarz wspólny przy wersecie BhG 2.18

Viśvanātha

evaṃ vicāreṇa tat-tat-sahanābhyāse sati te viṣayānubhavāḥ kāle kila nāpi duḥkhayanti | yadi ca na duḥkhayanti, tadātma-muktiḥ sva-pratyāsannaivety āha yam iti | amṛtatvāya mokṣāya

Baladeva

dharmārtha-duḥkha-sahanābhyāsasyottaratra sukha-hetutvaṃ darśayann āha yaṃ hīti | ete mātrā-sparśāḥ priyāpriya-viṣayānubhāvā yaṃ dhīraṃ dhiyam īrayati dharmeṣv iti vyutpatter dharma-niṣṭhaṃ puruṣaṃ na vyathayanti sukha-duḥkha-mūrcchitaṃ na kurvanti so 'mṛtatvāya muktaye kalpyate | na tu tādṛśo duḥkha-sukha-mūrcchita ity arthaḥ | uktam arthaṃ sphuṭayan puruṣaṃ viśinaṣṭi sameti | dharmānuṣṭhānasya kaṣṭa-sādhyatvād duḥkham anuṣaṅga-labdhaṃ sukhaṃ ca yasya samaṃ bhavati tābhyāṃ mukha-mlānitollāsa-rahitam ity arthaḥ

Michalski

Ten, kto od dotknięć tych się zachwieje, człowieku-buhaju, — nie do wzruszenia, taki sam w szczęściu, jak i w niedoli, ten tworzy siebie dla nieśmiertelności.

Olszewski

Człowiek, który się tem nie przejmuje, człowiek stały w rozkoszy i w bólu, staje się, o Bharato, uczestnikiem nieśmiertelności.

Dynowska

Tylko człowiek mężny, którego one nie udręczają i nie smucą, o najlepszy z ludzi, który jest równie spokojny w radości jak w cierpieniu, staje się zdolny do nieśmiertelności.

Sachse

Ten tylko dochodzi do nieśmiertelności,
kogo nie przyprawiają o drżenie,
o Najlepszy z Mężów, kto niezachwiany jest
i jednaki w szczęściu i nieszczęściu.

Kudelska

Ten tylko człowiek, którego to nie porusza, który taki sam w szczęściu i nieszczęściu, samoopanowany,
To on. o Najlepszy z ludzi, godzien jest nieśmiertelności.

Rucińska

Kto nimi nie poruszony za jedno ma ból i rozkosz,
Ten, o najlepszy wśród mężów, nieśmiertelności jest godzien.

Szuwalska

O, najlepszy wśród ludzi, mędrzec, dla którego
Obojętne są zmysłów przeróżne doznania,
Który radość w cierpieniu, a w radości smutek
Nieustannie dostrzega, jest na dobrej drodze.

Byrski

A zaś męża wytrwałego, wobec szczęścia i nieszczęścia
Jednakiego te nie dręczą, o Buhaju w ludzkim ciele!
On po nieśmiertelność sięga.

Babkiewicz

Lecz ten, kogo nie poruszą,
w szczęściu, bólu kto jednaki,
on to, byku pośród ludzi,
gotów jest na nieśmiertelność.